ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΛΑΔΟΣ ΤΟΥΡΚΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΛΑΔΟΣ ΤΟΥΡΚΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΤΗΣ 16 ΗΣ ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ Λευκωσία Απρίλιος 2017

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: 1. Εισαγωγή 2. Η εκστρατεία του ΑΚΡ 3. Συμμαχία με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP) 4. Η στάση του CHP 5. Η ψήφος των Κούρδων 6. Πως επηρεάζεται το Κυπριακό 7. Τι λένε οι Δημοσκοπήσεις 8. Ποιες είναι οι αλλαγές που προωθούνται 9. Συμπέρασμα

3 1. Εισαγωγή: Με κύριο χαρακτηριστικό τη συμμαχία ανάμεσα στο κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης της Τουρκίας (AKP) με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης του Ντεβλέτ Μπαχτσελί (ΜΗΡ), την πόλωση που έχει καλλιεργηθεί ανάμεσα στους Τούρκους ψηφοφόρους και την κρίση στις σχέσεις Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης, διεξάγεται στις 16 Απριλίου δημοψήφισμα στην Τουρκία με το ερώτημα αν θα εγκριθούν ή όχι οι συνταγματικές αλλαγές που θα αλλάξουν το πολιτειακό σύστημα της χώρας, από Κοινοβουλευτική σε Προεδρική Δημοκρατία. Το γεγονός αυτό θα επιτρέψει τη θεσμική πλέον συγκέντρωση εκτεταμένων εξουσιών στα χέρια του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν. Τα τελευταία χρόνια στην Τουρκία υπάρχουν τέσσερα σημεία πόλωσης της κοινωνίας τα οποία και καθορίζουν τις συμμαχίες και την στάση που επέλεξαν να τηρήσουν τα κόμματα όσον αφορά στο δημοψήφισμα. Το πολιτικό Ισλάμ, που εκφράζεται από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, η Τουρκικότητα/ Τουρκισμός που εκφράζεται από το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης, ο Κεμαλισμός που εκφράζεται από το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) και η Κουρδική ταυτότητα που εκφράζεται από το φιλο-κουρδικό Κόμμα Δικαιοσύνης των Λαών (HDP). Το δημοψήφισμα κατέδειξε σύγκλιση των δύο πρώτων πόλων, αδυναμία της κεμαλικής παράταξης να ορθώσει αντιπολιτευτικό λόγο και ενίσχυση της Κουρδικής ταυτότητας και αντίδρασης. Στο παρόν σημείωμα θα επιχειρήσουμε να αναλύσουμε τις διαμορφωμένες συμμαχίες των παρατάξεων του «ναι» και του «όχι», πώς η εκστρατεία του δημοψηφίσματος επηρεάζει τις συνομιλίες για το Κυπριακό καθώς και το πώς η σκληρή στάση που άσκησε τον τελευταίο καιρό το κυβερνών Κόμμα της Τουρκίας σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση θα επηρεάσει τις σχέσεις Άγκυρας - Βρυξελλών.

4 2. Η εκστρατεία του ΑΚΡ: Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης κατήλθε στην προεκλογική εκστρατεία ενισχυμένο από το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15 ης Ιουλίου κατά του Ταγίπ Ερντογάν, γεγονός που επισημοποίησε την ρήξη στις σχέσεις του Τούρκου Προέδρου με τον ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν, του οποίου το κίνημα Hizmet ήταν για πολλά χρόνια ένας από τους σημαντικότερους συμμάχους του AKP. Το πραξικόπημα έδωσε στο Κόμμα τη δικαιολογία που χρειαζόταν για να εφαρμόσει ουσιαστικά πολιτική εξόντωσης αυτών που ο Ερντογάν θεωρεί ως προσωπικούς του αντιπάλους με χιλιάδες δημοσιογράφους, ακαδημαϊκούς και καλλιτέχνες να διώκονται και να οδηγούνται με συνοπτικές διαδικασίες στην φυλακή. Την ίδια στιγμή σημειώθηκαν μεγάλες εκκαθαρίσεις στον στρατό, στα σώματα ασφαλείας, στις τάξεις των εκπαιδευτικών και στη Δημόσια Υπηρεσία. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η επιδίωξη για συγκέντρωση ακόμη μεγαλύτερων συνταγματικών αλλαγών στα χέρια του Ταγίπ Ερντογάν θα οδηγήσει την Τουρκία σε ένα ακόμη πιο συντηρητικό και απολυταρχικό καθεστώς όπου η Δημοκρατία θα υπάρχει κατά επίφαση. Η προεκλογική εκστρατεία του ΑΚΡ έλαβε χώρο και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Στο εσωτερικό ο Ερντογάν κατήλθε στην προεκλογική εκστρατεία με έντονη ρητορική υπέρ της πολιτειακής αλλαγής σε Προεδρικό Σύστημα ως το βήμα που θα οδηγήσει τη νέα Τουρκία στο αύριο. Το σλόγκαν άλλωστε της «Νέας Τουρκίας» κυριαρχούσε έντονα στις τελευταίες προεκλογικές εκστρατείες του κόμματος και αποτελεί μέρος του οράματος του ΑΚΡ για διαμόρφωση της χώρας στα πρότυπα που επιβάλλει, στα οποία εντάσσεται και το Προεδρικό Σύστημα. Η έντονη προεκλογική εκστρατεία υπέρ του «ναι» στο δημοψήφισμα βασίστηκε κυρίως στη λογική όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας και όποιος είναι εναντίον μας είναι τρομοκράτης (Μιλλιγιέτ 21.03.17). «Όποιος είναι μέλος αυτού του έθνους δεν έχει λόγο να είναι αντίθετος με τις συνταγματικές αλλαγές», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Ερντογάν (Πρακτορείο Ανατολή 17.03.17).

5 Η πολιτική αυτή δεν ακολουθήθηκε μόνο από τον Ερντογάν, αλλά και από τον Τούρκο Πρωθυπουργό Μπιναλί Γιλτιρίμ, ο οποίος σε ομιλία του στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας κατηγόρησε το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) ότι συντάσσεται με τους «τρομοκράτες του ΡΚΚ και είναι συνεργάτης του Φετουλάχ Γκιουλέν που ήθελε να ανατρέψει την Δημοκρατία στη χώρα» (Χουριγιέτ 15.03.17). Σε παρόμοιο μήκος κύματος ήταν και οι δηλώσεις του Αναπληρωτή Πρωθυπουργού Νουμάν Κουρτουλμούς, ο οποίος δήλωσε ότι «η Τουρκική κυβέρνηση λαμβάνει μέτρα ενάντια στην τρομοκρατία, αλλά και σε εκείνους που τροφοδοτούν την τρομοκρατία, η οποία θα νικηθεί όταν επικρατήσει με πλειοψηφία στο δημοψήφισμα το ναι», (Μιλλιγιέτ 25.01.17) αφήνοντας υπόνοιες ενάντια στο CHP. Το ΑΚΡ διεξήγαγε επίσης έντονη εκστρατεία ενάντια στους Κουρδικής καταγωγής πολίτες της Τουρκίας που υποστηρίζουν ανοικτά το «όχι» στο δημοψήφισμα. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τελευταία δύο χρόνια το ΑΚΡ έχει σκληρύνει πολύ την στάση του απέναντι στους Κούρδους, με ορόσημο τις εκλογές του Ιουλίου του 2015 όταν το ΑΚΡ έχασε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία του, και επέλεξε να εγκαταλείψει την ειρηνευτική διαδικασία κατάπαυσης του πυρός με τους Κούρδους αυτονομιστές αντάρτες του ΡΚΚ. Το ΑΚΡ ξανακέρδισε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία στις πρόωρες εκλογές τον Νοέμβριο, αλλά αναζωπύρωσε τις εχθροπραξίες νοτιοανατολικά. Έκτοτε η Τουρκική κυβέρνηση προβαίνει σε συστηματικές διώξεις ενάντια στο Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών με αποκορύφωμα τη σύλληψη και την φυλάκιση των ηγετών και Βουλευτών του Κόμματος, Σελαχαττίν Ντεμιρτάς και Φιγκέν Γιουκσεκνταγ. Στο εξωτερικό ο Ερντογάν υιοθέτησε μία ακόμη πιο σκληροπυρηνική συμπεριφορά ειδικότερα ενάντια σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αποκορύφωμα την άρνηση πολλών Ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να μην επιτρέψουν την διεξαγωγή συλλαλητηρίων Τούρκων πολιτικών υπέρ του «ναι». Μεγάλη κρίση ξέσπασε ειδικότερα με την ακροδεξιά κυβέρνηση της Ολλανδίας, αλλά και την Αυστρία που οδήγησε τον Ερντογάν να προβεί σε βαριούς χαρακτηρισμούς παραλληλίζοντας τις ηγεσίες αυτών των χωρών με ναζί. (Σαμπάχ 28.03.17). Σύμφωνα με τον Μπεκίρ Αγιρντίρ

6 διευθυντή της έγκυρης εταιρείας ερευνών Konda (συνέντευξη στην εφημερίδα Χουριγιέτ 27.03.17) η αντιπαράθεση της Άγκυρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση χρησιμοποιήθηκε από το ΑΚΡ για τη δημιουργία κλίματος πόλωσης υπέρ του «ναι». Σύμφωνα με τον Αγιρντίρ, το δημοψήφισμα δεν φάνηκε να αφορά στον μέσο Τούρκο πολίτη, ο οποίος δεν μπορεί να κατανοήσει πώς η αλλαγή του πολιτεύματος θα βοηθήσει στην επίλυση των βασικών προβλημάτων της χώρας. Ωστόσο με το να δημιουργήσει μία κρίση και να την εντείνει με δηλώσεις και χαρακτηρισμούς, ο Ερντογάν κατάφερε να δημιουργήσει ένα ρεύμα που λειτούργησε θετικά υπέρ του «ναι». Σύμφωνα, ωστόσο, με την εφημερίδα Μιλλιγιέτ (23.03.17), ο Ερντογάν μπορεί να έχει τεντώσει το σχοινί τόσο πολύ όσον αφορά στις σχέσεις Τουρκίας και Ε.Ε. ώστε το μέλλον των ενταξιακών διαπραγματεύσεων να είναι εξαιρετικά δυσοίωνο. Ο Ερντογάν έχει προχωρήσει τόσο πολύ στην ρητορική του ενάντια στις Βρυξέλλες που σε δηλώσεις του στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας δήλωσε πως μετά το δημοψήφισμα της 16 ης Απριλίου, μπορεί να διεξαχθεί ένα νέο δημοψήφισμα που θα καθορίσει αν η Τουρκία θα συνεχίσει ή όχι την ενταξιακή της πορεία στην Ε.Ε. (Χουριγιέτ 30.03.17). Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως για το ΑΚΡ δεν είναι αρκετό να επικρατήσει απλώς το «ναι». Σύμφωνα με την εφημερίδα Σαμπάχ (23.03.17), το κόμμα χρειάζεται μια σαφή λαϊκή εντολή, το λιγότερο της τάξης του 55% κυρίως για λόγους γοήτρου. Είναι επίσης αξιοσημείωτο το γεγονός ότι αξιωματούχοι του Κόμματος, με επικεφαλή τον ίδιο τον Ερντογάν επικαλούνται ακόμη και τον Ατατούρκ για να ενισχύσουν το στρατόπεδο του «ναι». Όπως έγραψε ο Μουράτ Γετκίν σε άρθρο του στην Χουριγιέτ (29.03.17) απαντώντας σε προκλητικό άρθρο της Γερμανικής εφημερίδας Bild με τίτλο «Ο ίδιος ο Ατατούρκ θα έλεγε όχι», ο Ερντογάν δήλωσε χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά το όνομα Ατατούρκ (συνήθως τον αποκαλεί Μουσταφά Κεμάλ η Γκαζί που σημαίνει ήρωας πολέμου) πως ακόμη και ο Ατατούρκ θα έλεγε στο δημοψήφισμα «ναι».

7 3. Συμμαχία με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP) Η συνεργασία των δύο κομμάτων, ο συνδυασμός των ποσοστών των οποίων θα μπορούσε να οδηγήσει σε επικράτηση του «ναι» με ποσοστό κοντά στο 60% στο δημοψήφισμα (το ΑΚΡ πήρε 49,5% και το ΜΗΡ 10,8% στις Βουλευτικές εκλογές του 2015) μπορεί αρχικά να φαντάζει παράδοξη, ωστόσο στην ουσία έχει βάσεις τόσο ιδεολογικές όσο και πρακτικές. Η πολιτική που ασκεί τα τελευταία χρόνια το ΑΚΡ τόσο στην εξωτερική πολιτική, με την υιοθέτηση πρακτικών ενίσχυσης της επικράτησης της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, τη σκλήρυνση της στάσης ενάντια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και στο εσωτερικό, με λήξη της ειρηνευτικής διαδικασίας για το Κουρδικό και την υιοθέτηση ανένδοτης πολιτικής απέναντι στους Κούρδους, σκλήρυνση της στάσης απέναντι στην αριστερά και γενικότερα στις πιο φιλελεύθερες εκφάνσεις της Τουρκικής κοινωνίας, δεν βρίσκει απλώς σύμφωνο το ΜΗΡ, αλλά εντάσσεται στις πάγιες θέσεις του Κόμματος. Βασική διαφορά των δύο κομμάτων υπήρξε το Κυπριακό, ωστόσο, όπως θα δούμε πιο κάτω, η στάση που τηρεί τελευταία το ΑΚΡ όσον αφορά στις συνομιλίες, σχετίζεται με τη διαμόρφωση των συμμαχιών υπέρ του δημοψηφίσματος. Όπως έγραψε η Ζεϊνέπ Γκουρτζανί στην εφημερίδα Σοζτζού (20.03.17), το ΑΚΡ κατάφερε με την εξωτερική και εσωτερική πολιτική που ασκεί να δημιουργήσει ένα κράμα ισλαμισμού-εθνικισμού, το οποίο επιτρέπει στο ΜΗΡ να συνταχθεί μαζί του. Στη νέα πολιτική του Ερντογάν έτσι όπως διαμορφώνεται τα τελευταία χρόνια υπάρχει σαφής σύγκλιση του Τουρκισμού που εκφράζει το ΜΗΡ και του Πολιτικού Ισλάμ που εκφράζει το ΑΚΡ στην μορφή της ενίσχυσης και επικράτησης του Τουρκικού κράτους και της Τουρκικότητας που αποτελεί ένα από τα κυριότερα στοιχεία της ταυτότητας του Κόμματος των Γκρίζων Λύκων. Οι δηλώσεις άλλωστε του ηγέτη του Ντεβλλετ Μπαχτσελί στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας υπέρ του «ναι», είναι ενδεικτικές «Λέμε ναι στο κράτος, λέμε ναι στον Ρεπουμπλικανισμό και στην διατήρηση του Τουρκικού κράτους [ ] λέμε ναι

8 στην συνέχιση της Τουρκικής Δημοκρατίας, λέμε ναι για την διατήρηση του συστήματος» (Μιλλιγέτ 07.02.17). Πέραν της ιδεολογικής προσέγγισης που παρατηρείται ανάμεσα στα δύο κόμματα, το ΜΗΡ αναμένεται να έχει και πρακτικά οφέλη από τη στήριξη που παρέχει στον Ερντογάν. Σύμφωνα με τον Μουράτ Γετκίν της Χουριγιέτ (06.02.17), μετά το δημοψήφισμα και νοουμένου ότι το «ναι» επικρατήσει σε ικανοποιητικό βαθμό, ο Ερντογάν αναμένεται να προβεί σε ανασχηματισμό της κυβέρνησης διορίζοντας ως Υπουργούς μέλη του κόμματος των Γκρίζων Λύκων, «ως να δημιουργείται μία κυβέρνηση συνασπισμού ανάμεσα στο ΑΚΡ και το ΜΗΡ», όπως σημειώνει ο Γετκίν. Αναμένεται επίσης να διορίσει μέλη του ΜΗΡ στο Δικαστικό Σώμα και σε άλλες νευραλγικές θέσεις. Αν σημειωθεί η εξέλιξη αυτή, θα είναι η πρώτη φορά από το 2002 που το ΑΚΡ ανήλθε στην εξουσία που θα έχει τέτοιου είδους πολιτική συνεργασία με ένα άλλο κόμμα. Από την πλευρά του το ΜΗΡ θα έχει, για πρώτη φορά, μέρισμα εξουσίας εδώ και 20 σχεδόν χρόνια. Ωστόσο δεν είναι τα πάντα ρόδινα στην συμμαχία ΑΚΡ-ΜΗΡ. Όπως σημειώνει ο Γετκίν, η προσέγγιση ανάμεσα στα δύο κόμματα και η σκληρή στάση του ΑΚΡ απέναντι στο Κουρδικό, που έχει σκληρύνει ακόμη περισσότερο μετά την άτυπη συμμαχία με το ΜΗΡ, έχει δυσαρεστήσει τους Κουρδικής καταγωγής Βουλευτές και μέλη του ΑΚΡ. Και όχι μόνο αυτούς, αλλά και τον βασικό πυρήνα των ισλαμιστών υποστηρικτών του Κόμματος. Την ίδια στιγμή άρθρο της Χουριγιέτ (27.03.17) αναφέρει ότι το ΑΚΡ έχει αρχίσει να διαφοροποιεί τις τελευταίες μέρες τη ρητορική του ενάντια στο Κουρδικό σε μία προσπάθεια να προσεγγίσει τους Κούρδους ψηφοφόρους, που στήριζαν στο παρελθόν το ΑΚΡ, κυρίως επειδή οι ψηφοφόροι του ΜΗΡ δεν δείχνουν να ακολουθούν την εντολή του ηγέτη του Κόμματος να ψηφίσει «ναι» στο δημοψήφισμα. Ο διχασμός στο Κόμμα οφείλεται περισσότερο στις διαμάχες για την ηγεσία του ΜΗΡ παρά στο περιεχόμενο του δημοψηφίσματος και ήδη σημαντικά στελέχη του ΜΗΡ, ανάμεσα τους και η νεολαία του Κόμματος «Εστίες της Πατρίδας», φυτώριο των Γκρίζων Λύκων, όπως και πρωτοκλασάτα στελέχη του Κόμματος όπως ο Σινάν Ογάν, ο Ουμίτ

9 Οζνταγ και η Μεράλ Ακσενέρ που είχαν αμφισβητήσει της ηγεμονία του Μπαχτσελί στο Κόμμα και υποστηρίζουν επίσημα την καμπάνια του «όχι». Σύμφωνα με τον διαδικτυακή εφημερίδα Ντικέν (17.03.17) μεγάλο ποσοστό των αναποφάσιστων ψηφοφόρων ψήφισαν ΜΗΡ στις προηγούμενες εκλογές και μόνο 3 στους 5 οπαδούς του Κόμματος θα ψηφίσει σίγουρα «ναι» στο δημοψήφισμα. Νοουμένου ότι ποσοστό των αναποφάσιστων υπάρχει και εντός του ΑΚΡ, το στρατόπεδο του «ναι» δείχνει να ανησυχεί για την έκβαση του αποτελέσματος. 4. Η στάση του CHP: Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα τάχθηκε αμέσως ενάντια στις προσπάθειες αλλαγής του πολιτειακού συστήματος της χώρας, υποστηρίζοντας ότι το νέο πολίτευμα θα αποτελεί ουσιαστικά δικτατορία με την συγκέντρωση τεράστιας εξουσίας στα χέρια του Ερντογάν, προειδοποιώντας μάλιστα πως θα φέρει την Τουρκία στην κατάσταση που βρίσκονταν τα έθνη πριν το 1789 που έλαβε χώρα η Γαλλική επανάσταση. Ο ηγέτης του Κόμματος Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου προσπάθησε να πλήξει την ιδεολογική συμμαχία του ΜΗΡ με το ΑΚΡ τονίζοντας ότι ο εθνικισμός δεν μπορεί να σχετίζεται με το ερώτημα που θέτει το δημοψήφισμα. «Καλώ τους ιδεολόγους αδελφούς μου: Αν ο εθνικισμός σας είναι τόσο πολύτιμος, να πείτε όχι. [ ] Είμαι κι εγώ και πατριώτης και εθνικιστής» (Χουριγιέτ 17.03.17). Κατηγόρησε επίσης το ΑΚΡ πως αν ο Ερντογάν συγκεντρώσει ακόμη περισσότερη δύναμη στα χέρια του, οι διώξεις απέναντι σε δημοσιογράφους, ακαδημαϊκούς και διανοούμενους θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο. «Έχουν στα χέρια τους το 90% των Μέσων Ενημέρωσης, αλλά δεν τους είναι αρκετό», είπε (Μιλλιγιέτ 20.03.17). Σύμφωνα με τον Τουρκικό Τύπο η προεκλογική εκστρατεία που διεξήγαγε ο Κιλιτσντάρογλου ήταν χαμηλών τόνων και είχε σε αρκετά σημεία αμυντική στάση, κυρίως επειδή το ΑΚΡ προσπάθησε να περάσει το μήνυμα ότι όσοι υποστηρίζουν το «όχι» συντάσσονται με τους «τρομοκράτες» που δεν θέλουν το καλό της Τουρκίας. Ο Κιλιτσντάρογλου

10 προσπάθησε χωρίς μεγάλη επιτυχία να αποδείξει ότι το «όχι» του CHP δεν ταυτίζεται με το «όχι» των Κούρδων. Ωστόσο, όπως σημειώνει η Ογιά Μπαϊντάρ της δικτυακής εφημερίδας Τ24, (16.03.17) το Κόμμα απέτυχε και πάλι να έχει σαφή αντιπολιτευτικό ρόλο, όπως και τα τελευταία 15 χρόνια που βρίσκεται στην θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Επίσης, σημειώνει η Μπαϊντάρ, στην κρίση που ξέσπασε με την Ολλανδία και το θέμα της διοργάνωσης συλλαλητηρίων εκτός Τουρκίας, το Κόμμα όρθωσε εθνικιστικό λόγο, υπερασπιζόμενο τη σκληρή στάση που τήρησε το ΑΚΡ, ενώ θα έπρεπε, αν ήταν πιστό στις κεμαλικές Δυτικές του καταβολές και να υπερασπιστεί την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας, η οποία πλήγηκε ίσως ανεπανόρθωτα από τις εξελίξεις. Ο Κιλιτσντάρογλου δήλωσε επίσης πως ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν θα ζητήσει τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών, γεγονός που σύμφωνα με την Χουριγιέτ (23.03.17) δείχνει έλλειψη πίστης για επικράτηση του αποτελέσματος που υποστηρίζει. Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τον διαδικτυακή εφημερίδα Ντικέν (17.03.17) η πλειοψηφία των υποστηρικτών του κόμματος θα στηρίξει το «όχι» στο δημοψήφισμα, καθώς το Κόμμα δείχνει να συσπειρώνεται γύρω από τον αρχηγό του στο θέμα αυτό. 5. Η ψήφος των Κούρδων: Το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών τέθηκε επικεφαλής της εκστρατείας του «όχι» στην Τουρκία, εν μέσω των διώξεων και της πολεμικής που η κυβέρνηση της Τουρκίας ασκεί στο Κόμμα τα τελευταία δύο χρόνια. Η κρίση ανάμεσα στο Κόμμα και την Τουρκική κυβέρνηση εντάθηκε μετά την σύλληψη των δύο ηγετών του Κόμματος Σελαχαττίν Ντεμιρτάς και Φιγκέν Γιουκσεκντάγ καθώς και την άρση της βουλευτικής ασυλίας των Βουλευτών του Κόμματος για να εξετασθούν εναντίον τους κατηγορίες για σχέσεις με τρομοκρατία. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος που θα διαμοιραστεί η ψήφος των Κούρδων στο δημοψήφισμα. Σε συνέντευξη του στην εφημερίδα Χουριγιέτ

11 (27.03.17) ο Μπεκίρ Αγιρντίρ, της εταιρείας ερευνών Konda,αναφέρει ότι μέχρι τις εκλογές του 2010/2011 το ΑΚΡ λάμβανε πέραν του 60% των ψήφων των Κούρδων, οι οποίοι σε ποσοστό 50% είναι θρησκευόμενοι και επηρεάζονταν από την πολιτική του ΑΚΡ υπέρ τους. Το φιλο-κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών έπαιρνε το 40% των ψήφων. Ωστόσο, τα δεδομένα φαίνεται τον τελευταίο καιρό να έχουν αλλάξει και η Κουρδική ταυτότητα υπερέχει της θρησκευτικής, ένεκα και της στάσης που τήρησε το ΑΚΡ στο θέμα του Συριακού και των διώξεων του Κόμματος των Κούρδων. Σύμφωνα με τον Αγιρντίρ, το 70% των Κούρδων θα ψηφίσει «όχι» στο δημοψήφισμα ενώ οι υπόλοιποι θα ψηφίσουν «ναι». Σύμφωνα με δημοσκόπηση της εταιρείας SAMER που δημοσιεύθηκε στην διαδικτυακή εφημερίδα Τ24 (17.02.17) αναφορικά με το πώς θα διαμεριστεί η ψήφος των Κούρδων, το 57,4% των Κούρδων ψηφοφόρων θα ψηφίσει «όχι» και το 25,1% θα ψηφίσει «ναι», ενώ το υπόλοιπο ποσοστό δηλώνει αναποφάσιστο. Η ίδια δημοσκόπηση, η οποία πραγματοποιήθηκε στις Νοτιανατολικές περιοχές της Τουρκίας, όπου κατοικεί η πλειοψηφία του Κουρδικής καταγωγής πληθυσμού, οι ερωτηθέντες σε ποσοστό 61% δήλωσαν πως η αλλαγή πολιτεύματος δεν θα επιλύσει κανένα από τα προβλήματα της Τουρκίας. Άλλο σημαντικό εύρημα της δημοσκόπησης ήταν πως οι ψηφοφόροι στην ηλικιακή ομάδα 18-24, που θα ψηφίσουν για πρώτη φορά δηλώνουν σε ποσοστό 80% πως θα ψηφίσουν «όχι» στο δημοψήφισμα και πως αν γίνονταν τώρα βουλευτικές εκλογές θα υποστήριζαν το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών. 6. Πως επηρεάζεται το Κυπριακό: Το δημοψήφισμα στην Τουρκία ήταν βασικά η αιτία για την διακοπή των συνομιλιών για το Κυπριακό, σύμφωνα με πολλά δημοσιεύματα του Τουρκικού και Τουρκοκυπριακού Τύπου όπου σημειώνεται πως το θέμα του εορτασμού του Ενωτικού Δημοψηφίσματος του 1950 που ενέκρινε η Βουλή των Αντιπροσώπων, έδωσε την αφορμή για να διακοπούν οι συνομιλίες χωρίς να χρεωθεί η εξέλιξη αυτή στην Τουρκική πλευρά.

12 Σύμφωνα με τον αρθρογράφο της εφημερίδα Γενί Ντουζέν (20.03.17) Ταϊφούν Τσαγρά, το να υπάρχει μία ανοικτή διαδικασία στο Κυπριακό κατά την διάρκεια της εκστρατείας υπέρ του «ναι» ήταν μια μη επιθυμητή κατάσταση για το ΑΚΡ, αφού η στήριξη του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί είναι απαραίτητη για να επικρατήσει το «ναι». Ο Μπαχτσελί με διάφορες δηλώσεις του είχε επικρίνει τη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού και ο Ερντογάν δεν επιθυμεί στην παρούσα φάση να υπάρχει οποιαδήποτε σκιά στις σχέσεις του με τον ηγέτη του κόμματος των Γκρίζων Λύκων. «Δεν είναι καθόλου πιθανόν η διαδικασία να επαναρχίσει πριν τις 16 Απριλίου», έγραψε ο Τσαγρά, ο οποίος τονίζει ωστόσο πως η τύχη των συνομιλιών θα εξαρτηθεί τόσο από το αρνητικό ή θετικό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος όσο και από τις προσωπικές διαθέσεις του ίδιου του Τούρκου Πρωθυπουργού. Ο Μπασαράν Ντουζγκιούν σε άρθρο του στην Γενί Ντουζέν (22.02.17) έγραψε ότι οι συνομιλίες τιμωρούνται λόγω του δημοψηφίσματος στην Τουρκία. Αναφέροντας ότι η κατάσταση είναι ρευστή στην Τουρκία, αφού δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο αν θα επικρατήσει το «ναι» ή το «όχι» στο δημοψήφισμα, ο Ντουζγκιούν τονίζει ότι ο Ερντογάν δεν θα μπορούσε να έχει και το θέμα της Κύπρου σε εξέλιξη τη στιγμή που το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης έχει έντονες θέσεις για το Κυπριακό και την διαδικασία επίλυσης που ακολουθείται: «Το ΜΗΡ είναι σιωπηλό για την ώρα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι υποστηρίζει την πολιτική του Ερντογάν στο Κυπριακό. Μία εξέλιξη που θα ήταν ενάντια στις θέσεις του ΜΗΡ στο Κυπριακό θα μπορούσε να σημαίνει το τέλος της συμμαχίας ανάμεσα στο ΜΗΡ και το ΑΚΡ», σημείωσε ο αρθογράφος, ο οποίος έγραψε επίσης πως το μέλλον των συνομιλιών μπορεί να είναι εξαιρετικά δυσοίωνο αν το «όχι» επικρατήσει στο δημοψήφισμα, αφού θα θέσει το Κυπριακό εντελώς εκτός των προτεραιοτήτων του Κόμματος των Ισλαμιστών. Ο ίδιος ο Μπαχτσελί εξέφρασε με πολύ καθαρό τρόπο τις θέσεις του για το θέμα της διακοπής των συνομιλιών: «Οι συνομιλίες οδηγήθηκαν σε τέλμα. Το Ελληνοκυπριακό Κοινοβούλιο ενέκρινε μια απόφαση για Ένωση και ο Ελληνοκύπριος ηγέτης βρόντηξε την πόρτα και εγκατέλειψε τις συνομιλίες.

13 Οι Ελληνοκύπριοι θα πρέπει να αντιληφθούν πολύ καλά ότι η Κύπρος είναι Τουρκική, είναι η πατρίδα της Τουρκίας. [ ] Αν οι Ελληνοκύπριοι θέλουν Ένωση ας εγκαταλείψουν το νησί και να πάνε να εγκατασταθούν στην Ελλάδα», είπε. Άφησε επίσης νύξεις για την πολιτική που ακολουθεί το Κόμμα των Ισλαμιστών στο Κυπριακό, αναφερόμενος σε μία φράση που η ηγεσία του ΑΚΡ χρησιμοποιεί κατά κόρον, ότι δηλαδή η Τουρκία βρίσκεται πάντα ένα βήμα μπροστά όσον αφορά στην Κύπρο. «Το να λες ότι είσαι ένα βήμα μπροστά όσον αφορά στο Κυπριακό είναι παραμύθι. Η Κύπρος είναι θύμηση των μαρτύρων μας», δήλωσε. (Μιλλιγιέτ 28.02.17) Οι Τουρκοκύπριοι αρθογράφοι επέκριναν ωστόσο και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη που συντάχθηκε τόσο έντονα στο πλευρό της Άγκυρας για το θέμα του ενωτικού δημοψηφίσματος. Ο Χουσείν Εκμετσί, σε άρθρο του με τίτλο «Δεν είναι αρκετό κύριε Ακιντζί;», (10.03.17) έγραψε ότι ο Ακιντζί εξέφρασε πολλές φορές την αντίδρασή του για το θέμα του ενωτικού δημοψηφίσματος. Ωστόσο, αν θέλει να υπάρχει συνέχεια στην διαδικασία επίλυσης, πρέπει να σταματήσει τις δηλώσεις και το blame game, το παιγνίδι επίρριψης ευθυνών και να επιστρέψει στο τραπέζι των συνομιλιών. «Δεν είναι αρκετό πια; (Ο Ακιντζί) είναι στο πλευρό του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου και του Τούρκου Πρωθυπουργού Μπιναλί Γιλντιρίμ. Είμαστε αηδιασμένοι και κουρασμένοι από το παιγνίδι επίρριψης ευθυνών. [ ] Ο Ακιντζί πρέπει να θέσει ένα τέλος. Είτε γνωρίζει κάτι που δεν ξέρουμε εμείς, είτε όλη αυτή η δουλειά που έγινε στις συνομιλίες θα πάει χαμένη. Ανησυχώ πολύ», έγραψε ο Εκμετσί. Η κατεχόμενη Κύπρος βρέθηκε αν όχι στο επίκεντρο τουλάχιστον στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας του «ναι» από το κυβερνών Κόμμα της Τουρκίας, το οποίο και διοργάνωσε στην κατεχόμενη Λευκωσία συλλαλητήριο για να καλέσει τους Τούρκους ψηφοφόρους που ζουν στα κατεχόμενα να υποστηρίξουν την αλλαγή του πολιτειακού συστήματος της Τουρκίας. Η επίσκεψη του Τούρκου Πρωθυπουργού στα κατεχόμενα στις 9 Μαρτίου επιτέλεσε διπλό σκοπό. Πέραν από ομιλητής στο συλλαλητήριο, ο Γιλτιρίμ ήρθε στην Κύπρο για να εκφράσει την πλήρη στήριξη του στον Ακιντζί για την διακοπή των συνομιλιών, στέλλοντας τα σωστά μηνύματα στον

14 Μπαχτσελί. «Το ψήφισμα για την Ένωση ήταν ατυχές. Αυτή η συμπεριφορά δεν μπορεί να βοηθήσει στην πρόοδο των συνομιλιών. [ ] Μια συνολική λύση σημαίνει αποδοχή της ίσης συνεργασίας. Θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε τις προσπάθειες της ΤΔΒΚ, αλλά η διαδικασία πρέπει να έχει και ένα τέλος», είπε (Χαβαντίς 10.03.17). Όσον αφορά στο συλλαλητήριο υπέρ του «ναι», ο Γιλντιρίμ δήλωσε στην ομιλία του ότι κάθε θετική ψήφος για το δημοψήφισμα θα ενδυναμώσει την «ΤΔΒΚ». «Όταν η Κύπρος χαμογελά και η Τουρκία χαμογελά. [ ] Οι προσευχές και η υποστήριξη 80 εκατομμύριων Τούρκων θα είναι για την Κύπρο. [ ] Μια δυνατή Τουρκία είναι στο πλευρό της ΤΔΒΚ και παράγει λύσεις για την Κύπρο», είπε (Κίπρις 10.03.17) Το συλλαλητήριο ήταν επίσης ενδεικτικό για τις σχέσεις της Τουρκοκυπριακής πολιτικής ηγεσίας με την Άγκυρα. Ο Ακιντζί, αν και υποδέχθηκε τον Γιλτιρίμ και μίλησε μαζί του σε κοινή συνέντευξη Τύπου, κράτησε αποστάσεις από το συλλαλητήριο. Το Ρεπουμπλικανικό Τουρκικό Κόμμα δεν προέβηκε σε καμία δήλωση ή ενέργεια για το θέμα. Αντίθετα, το Κόμμα Εθνικής Ενότητας και ο ηγέτης του, «πρωθυπουργός» Χουσείν Όζγκιουργκιούν βρέθηκαν στην πλατφόρμα δίπλα από τον Τούρκο Πρωθυπουργό την ημέρα του συλλαλητηρίου, εκφράζοντας πλήρη υποστήριξη στο «ναι» και καλώντας τους ψηφοφόρους να στηρίξουν το ΑΚΡ. Οι ψηφοφόροι στα κατεχόμενα θωρήθηκαν πολύ σημαντικοί για το ΑΚΡ. Η «Χαλκίν Σεσί» (31.03.17) έγραψε ότι φέτος το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) άνοιξε για πρώτη φορά επίσημη αντιπροσωπεία στην κατεχόμενη Κύπρο και άρχισε να εργάζεται εντατικά για το δημοψήφισμα της 16 ης Απριλίου. Στην εκστρατεία του ΑΚΡ υπέρ του «ναι» στις συνταγματικές αλλαγές επισημαίνεται η ανάπτυξη της «ΤΔΒΚ» μαζί με την ανάπτυξη της Τουρκίας κατά την περίοδο διακυβέρνησης του κόμματος. Ο Μεχμέτ Ντεμιρτζί, εκπρόσωπος του ΑΚΡ στα κατεχόμενα, δήλωσε ότι «κατά την περίοδο διακυβέρνησης του ΑΚΡ είδαμε μιαν ΤΔΒΚ που αναπτύσσεται, που μεγαλώνει». Εκστρατεία διεξάγεται

15 και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με το σύνθημα «#Ναι Θα Κερδίσει η Κύπρος» και τον ισχυρισμό ότι με μια ισχυρή Τουρκία θα αναπτυχθούν και τα κατεχόμενα. Σε δήλωσε που εξέδωσε για το δημοψήφισμα και το προεδρικό σύστημα, ο Ντεμιρτζί επεσήμανε τα έργα του ΑΚΡ για την κατεχόμενη Κύπρο και υπενθύμισε ότι έφεραν νερό με υποθαλάσσιους αγωγούς, έφταιξαν δρόμους, έκαναν έργα υποδομής και αύξησαν τον αριθμό των φοιτητών γεγονός το οποίο επέδρασε (θετικά) στην οικονομία του καθεστώτος. Σημείωσε ότι το ΑΚΡ εργάζεται με βάση την αντίληψη πως «ό,τι υπάρχει στην Τουρκία, θα υπάρχει και στην Κύπρο» και ισχυρίστηκε πως ήταν «ναι» η απάντησή τους σε όλες τις απαιτήσεις που τους υποβλήθηκαν από την κατεχόμενη Κύπρο. «Τώρα μας έλαχε από τον Αλλάχ να πούμε εμείς ναι στην Τουρκία», ανέφερε. Θέλοντας να δείξει πόσο σημαντική είναι για την κατεχόμενη Κύπρο μια ισχυρή και σταθερή Τουρκία, ο Ντεμιρτζί υπενθύμισε την ρήση ότι «Αν η Τουρκία συναχωθεί, εμείς στην Κύπρο θα πιάσουμε πνευμονία». Η «Αφρίκα» (31.03.17) σχολίασε το θέμα στην στήλη της «Γράμμα από την Αφρίκα» υπό τον τίτλο «Οι οπαδοί του ναι είναι στην πλατεία, οι οπαδοί του όχι που είναι;» και έγραψε ότι γέμισαν με αφίσες του Προέδρου Έρντογαν όλη την κατεχόμενη Κύπρο. «Κόλλησαν ένα τεράστιο Ναι στην κορφή των ψηλών κτιρίων, στους τοίχους. Τι γράφει σε αυτές τις αφίσες; Η Κύπρος λέει ναι! Στολίστηκε με αφίσες ακόμα και το κτίριο της Τουρκικής Ισλαμικής Κοινότητας Κύπρου. [ ] Το βόρειο τμήμα της Κύπρου μυρίζει Τουρκία. Μυρίζει κοκορέτσι. [ ] Δεν μυρίζει Κύπρο! Εκατό χιλιάδες άτομα θα ψηφίσουν στο ευλογημένο το δημοψήφισμα εδώ. Εκατό χιλιάδες άτομα που ψηφίζουν και στις δικές μας γενικές εκλογές της ΤΔΒΚ. Πόσος είναι ο αριθμός των ψηφοφόρων μας; 180 χιλιάδες περίπου; Πάλι μείναμε από κάτω! Να μην αδικήσουμε όμως, Υπάρχουν και Τουρκοκύπριοι που θα ψηφίσουν σε αυτό το δημοψήφισμα. Και κάποιοι ανάμεσά μας που έχουν την υπηκοότητα της Τουρκίας. Δεν μπορούμε να ξέρουμε πόσοι είναι. [ ] Η ψηφοφορία θα διεξαχθεί μεταξύ 5 και 9 Απριλίου. Στην τουρκική πρεσβεία. Ύστερα οι κάλπες θα μεταφερθούν στην Τουρκία. Θα μεταφερθούν εντάξει μήπως; Κάποιοι αμφιβάλλουν! Κάποιοι διερωτούνται λέγοντας «δηλαδή δεν μπορούν να αλλάξουν; Ένας Αλλάχ το ξέρει αυτό. [ ]

16 Οι οπαδοί του ναι διανέμουν και μπροσούρες. Πάρτε και δέστε. Πόσο ωραία χρησιμοποίησαν την Κύπρο! Χρησιμοποιούν και τον Δεκέμβριο του 1963 και την επιχείρηση της 20 ης Ιουλίου 1974. Ειδικά εκείνη την γνωστή φωτογραφία στην αφίσα του 1963, την φωτογραφία της πονεμένης Τουρκοκύπριας γυναίκας που είχε προβληθεί κάποτε στον παγκόσμιο Τύπο [ ]» Η υποστήριξη των εποίκων και όσων έχουν δικαίωμα ψήφου στα κατεχόμενα υπέρ του «ναι» ήταν έντονη. Ο πρόεδρος της πολιτιστικής οργάνωσης των εποίκων από την πόλη Τσουκούροβα, Τουργκούτ Καρά, δήλωσε πως υπάρχουν περίπου 65-70 χιλιάδες ψηφοφόροι στα κατεχόμενα που θα ψηφίσουν υπέρ του «ναι». Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και οι δηλώσεις άλλων οργανώσεων εποίκων. (Κίμπρις Ποστασί 09.03.17). Ωστόσο, μία πλατφόρμα που δημιουργήθηκε στα κατεχόμενα με το όνομα» Πλατφόρμα αδελφότητας των Λαών», μέλη της οποίας είναι διάφορα αριστερά κόμματα και οργανώσεις, κάλεσε τους Τούρκους ψηφοφόρους και στην Κύπρο και στην Τουρκία να πουν «όχι» στο δημοψήφισμα. Ο γενικός γραμματέας της οργάνωσης των Τούρκων δασκάλων ΚΤΟΣ, που συμμετέχει στην Πλατφόρμα, Σενέρ Ελτσίλ δήλωσε για το θέμα: «Οι εξελίξεις στην Τουρκία δεν επηρεάζουν μόνο το βόρειο τμήμα της Κύπρου, αλλά το μέλλον ολόκληρου του νησιού» (Αφρίκα 21.03.17). 7. Τι λένε οι Δημοσκοπήσεις: Μάχη ψήφο με ψήφο φαίνεται να δίνει το «ναι» με το «όχι» στο δημοψήφισμα με το «όχι» να υπερτερεί ελαφρώς σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις που δημοσιεύθηκαν στον Τουρκικό Τύπο. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της εταιρείας Gezici, μίας από τις πιο έγκυρες εταιρείες δημοσκοπήσεων στην Τουρκία που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Τζουμχουριγέτ (20.03.17), οι υποστηρικτές του «ναι» ανέρχονται στο 48.9% και οι υποστηρικτές του «όχι» στο 51.1%. Την ίδια στιγμή ένα ποσοστό της τάξης του 17-18% δηλώνει πως δεν θα ψηφίσει, επειδή θεωρεί

17 ότι η ψήφος του δεν θα επηρεάσει το αποτέλεσμα. Ωστόσο, σύμφωνα με την δημοσκόπηση, αν αυτό το ποσοστό κατέλθει τελικά στην κάλπη, είναι πολύ πιθανό να ψηφίσει «όχι», επηρεάζοντας ακόμη περισσότερο την έκβαση του δημοψηφίσματος υπέρ του «όχι». Δημοσκόπηση της εταιρείας Metropoli που δημοσιεύτηκε στον διαδικτυακή εφημερίδα Καράρ (23.02.17) αναφέρει πως το αποτέλεσμα θα το καθορίσει ο υψηλός αριθμός των αναποφάσιστων που ανέρχεται στο 13%. Στην ίδια δημοσκόπηση αναφέρεται πως τα κόμματα που υποστηρίζουν το «όχι» στο δημοψήφισμα παρουσιάζουν μεγαλύτερη συσπείρωση των οπαδών τους (CHP 85% και HDP 80%) σε σχέση με τα κόμματα που υποστηρίζουν το «ναι». Είναι αξιοσημείωτο πως το ΑΚΡ παρουσιάζει τη χαμηλότερη συσπείρωση που είχε ποτέ σε περίοδο εκλογών με ποσοστό 75%. Τη χειρότερη συσπείρωση από όλα τα κόμματα παρουσιάζει το ΜΗΡ με ποσοστό 55%, το οποίο έχει και το μεγαλύτερο ποσοστό αναποφάσιστων στις τάξεις του. Όπως αναφέρει η εφημερίδα η συσπείρωση στο ΑΚΡ αναμένεται να αυξηθεί καθώς πλησιάζουν οι μέρες διεξαγωγής του δημοψηφίσματος, οι διαρροές ωστόσο στο ΜΗΡ προς το στρατόπεδο του «όχι» δείχνουν να μεγαλώνουν. Σε συνέντευξη του στην εφημερίδα Χουριγιέτ (27.03.17), ο Μπεκίρ Αγιρντίρ, της επίσης έγκυρης εταιρείας ερευνών Konda, αναφέρει πως τα ποσοστά του «ναι» και του «όχι» είναι πολύ κοντά και είναι δύσκολο να προβλεφθεί το αποτέλεσμα. Ο Αγιρντίρ σημειώνει επίσης πως το δημοψήφισμα δεν έχει επηρεάσει την Τουρκική κοινωνία στον βαθμό που θα επιθυμούσε το ΑΚΡ, αφού ο μέσος Τούρκος δεν κατανοεί και δεν ενδιαφέρεται πώς θα αλλάξει η ζωή του αν υιοθετηθεί το Προεδρικό σύστημα, ούτε πως αυτή η αλλαγή θα βοηθήσει στην επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Τουρκία και τα οποία εντοπίζονται περισσότερο στην οικονομία. Σε άρθρο του στην εφημερίδα Χουριγιέτ (06.03.17) ο Αμπτουλκαντίρ Σελβί αναφέρει ότι ο καταμερισμός των ψήφων στην Τουρκία είναι γεωγραφικός και παρουσιάζει μεγάλες διαφορές ανάμεσα στις

18 μητροπολιτικές πόλεις της αστικής τάξης όπου επικρατεί το «όχι» και τις μικρές πόλεις της Ανατολίας όπου επικρατεί το «ναι». Σύμφωνα με τον Σελβί οι μεγάλες πόλεις είναι αυτές που συγκεντρώνουν επίσης το μεγαλύτερο ποσοστό των αναποφάσιστων (18%) και των ατόμων που δεν θα προσέλθουν στις κάλπες, ενώ στην Ανατολία, όπου το ΑΚΡ συγκεντρώνει την πλειοψηφία των ψήφων. η εικόνα είναι σαφής και ξεκάθαρη προς το «ναι». Στα παράλια της Μικράς Ασίας, σε πόλεις όπως η Σμύρνη που παραδοσιακά υποστηρίζουν το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα το «όχι» υπερέχει με διαφορά, όπως και στις Νοτιανατολικές περιοχές των Κούρδων. 8. Ποιες είναι οι αλλαγές που προωθούνται: Οι αλλαγές που τίθενται προς έγκριση στο δημοψήφισμα της 16 ης Απριλίου αφορούν αναθεώρηση 18 άρθρων, τα οποία εγκρίθηκαν από τη σχετική επιτροπή της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης. Σύμφωνα με την εφημερίδα Μιλλιγιέτ (19.02.17) σε περίπτωση που οι αλλαγές εγκριθούν μέσα από το δημοψήφισμα θα υπάρχει μία περίοδος δύο ετών όπου θα γίνουν σταδιακά οι απαιτούμενες αλλαγές για ομαλή μετάβαση στο νέο πολιτειακό σύστημα. Οι επόμενες εκλογές θα πραγματοποιηθούν στις 3 Νοεμβρίου του 2019. Οι Βουλευτές και ο Πρόεδρος θα συνεχίσουν τα καθήκοντά τους μέχρι τις εκλογές. Οι πιο ενδεικτικές αλλαγές είναι οι ακόλουθες: Ο Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας είναι ο επικεφαλής του κράτους. Στον Πρόεδρο μεταφέρονται οι αρμοδιότητες της εκτελεστικής εξουσίας. Ο Πρόεδρος θα διασφαλίζει την εφαρμογή του συντάγματος και την ομαλή λειτουργία των θεσμών του Κράτους. Μπορεί να επιστρέψει τους νόμους της βουλής και στην περίπτωση που θεωρεί ότι αντιβαίνουν το Σύνταγμα να προσφύγει στο Συνταγματικό Δικαστήριο. Η διευθέτηση που φέρει τον Πρόεδρο να διακόπτει τη σχέση του με το κόμμα του αίρεται. Ο Πρόεδρος διορίζει τους Αντιπροέδρους και τους Υπουργούς. Αποστέλλει τους εκπροσώπους της Τουρκίας στο εξωτερικό και δέχεται τους εκπροσώπους των ξένων χωρών στην

19 Τουρκία. Καθορίζει την πολιτική εθνικής ασφάλειας και λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα. Στην περίπτωση που υπάρχει ισχυρισμός ότι ο Πρόεδρος διέπραξε αδίκημα μπορεί η Βουλή με απλή πλειοψηφία να ζητήσει την έναρξη έρευνας εναντίον του. Ο Πρόεδρος θα μπορεί να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης που δεν θα ξεπερνά τους έξι μήνες σε ολόκληρη τη χώρα ή μια περιοχή σε περίπτωση που υπάρχει κίνδυνος για επιδημία, οικονομική ύφεση, κατάσταση πολέμου, επιστράτευση, βίαια γεγονότα. Η απόφαση για κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα υποβάλλεται στη Βουλή η οποία θα καλείται εκτάκτως. Ο Πρόεδρος θα πρέπει να έχει ολοκληρώσει τα 40 του χρόνια, να έχει σπουδές ανώτατης εκπαίδευσης, να είναι Τούρκος πολίτης και να εκλέγεται απευθείας από τον λαό. Η θητεία του θα είναι πέντε χρόνια και θα έχει δικαίωμα εκλογής για δύο θητείες. Με βάση την πρόταση, οι αρμοδιότητες της Βουλής θα είναι η νομοθέτηση, τροποποίηση ή κατάργηση ενός νόμου, η συζήτηση και έγκριση του προϋπολογισμού, η απόφαση για τύπωμα χρημάτων και για κήρυξη πολέμου, η έγκριση διεθνών συμφωνιών, η απόφαση για γενική ή ειδική αμνηστία με πλειοψηφία 3/5 και η χρήση των άλλων αρμοδιοτήτων που της παρέχει το Τουρκικό Σύνταγμα. Ο αριθμός των Βουλευτών θα αυξηθεί από 550 στους 600 και το δικαίωμα του εκλέγεσθαι μειώνεται από την ηλικία των 25 στην ηλικία των 18. Απαγορεύεται η εμπλοκή στην πολιτική των στρατιωτικών. Οι εκλογές δεν θα γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια, αλλά κάθε πέντε. 9. Συμπέρασμα: Το δημοψήφισμα της 16 ης Απριλίου είναι κρίσιμο για το μέλλον της Τουρκίας, αφού η πολιτειακή αλλαγή που ζητά το ΑΚΡ θα οδηγήσει στην συγκέντρωση μεγαλύτερης εξουσίας που θα κατοχυρώνεται πλέον θεσμικά στα χέρια του Ταγίπ Ερντογάν και θα μετατρέψει την Τουρκία

20 σε ένα κράτος που βασίζεται στην προσωπικότητα και τις διαθέσεις του Προέδρου της χώρας. Ωστόσο, τα δεδομένα δείχνουν πως η επικράτηση του «ναι» θα είναι πολύ πιο δύσκολη από όλες τις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις στις οποίες συμμετείχε το Κόμμα. Το ΑΚΡ δεν επιθυμεί μόνο την επικράτηση του «ναι» αλλά και την επικράτηση με σαφή διαφορά της τάξης του 55% και σε αντίθεση περίπτωση αναμένεται να υπάρξουν αντιδράσεις, όσο αυτό είναι δυνατόν να υπάρξει, από το πιο φιλελεύθερο κομμάτι της Τουρκικής κοινωνίας. Η αντίδραση ενάντια στον Ερντογάν, που είχε παρουσιαστεί για πρώτη φορά το 2013 με την υπόθεση του πάρκου Γκεζί, μπορεί να οδηγήσει σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας Χουριγιέτ (30.03.17) στη δημιουργία ενός νέου πολιτικού Κόμματος, στο χώρο της κεντροδεξιάς, στο οποίο θα στεγαστούν τόσο τα μέλη του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης που εκδιώχθηκαν από τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί όσο και από τα κατακρεουργημένα πολιτικά μέλη του ΑΚΡ, όπως ο Αμπτουλλάχ Γκιουλ και ο Αχμέτ Νταβούτογλου. Αν υπάρξει ωστόσο αλλαγή πολιτεύματος και μείωση των αρμοδιοτήτων της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης και των Βουλευτών, ένα νέο κόμμα δεν θα μπορεί να ασκεί τον αντιπολιτευτικό λόγο που θα ασκούσε σε μία χώρα με πολίτευμα την Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Όσον αφορά στο Κυπριακό, είναι σαφές ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο στο θέμα της συμμαχίας που δημιουργήθηκε ανάμεσα στο ΑΚΡ και στο ΜΗΡ και πως οδήγησε σε σκλήρυνση της στάσης του ΑΚΡ απέναντι στο θέμα των συνομιλιών. Ωστόσο, οι συνομιλίες θα πληγούν στην παρούσα φάση αν επικρατήσει το «όχι», γεγονός που θα οδηγήσει σε αστάθεια την Τουρκία. Συμπερασματικά, είναι αμφίβολη η επικράτηση του «ναι» ή του «όχι» στο δημοψήφισμα, αλλά όποιο και να είναι το αποτέλεσμα, όλο το παρασκήνιο και η προεκλογική εκστρατεία που προηγήθηκε μόνο ζημιά μπορεί να προκαλέσει στην δημοκρατική προοπτική της Τουρκίας.