ΑΝΔΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ 1901-1975
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ο Ανδρέας Εμπειρίκος γεννήθηκε στην Μπράϊλα της Ρουμανίας στις 2 Σεπτεμβρίου 1901 και εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα το 1902. Η μητέρα του ήταν ρωσικής καταγωγής, ενώ ο πατέρας του γόνος ναυτικών από την Άνδρο. Ο Α. Εμπειρίκος φοίτησε στο Γυμνάσιο Σχολής Μακρή και ύστερα υπηρέτησε τη θητεία του στο ναυτικό. Στη συνέχεια γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, όπου παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας και Αγγλικής Φιλολογίας. Σύντομα όμως διέκοψε τις σπουδές του και μετακόμισε στη Λωζάνη, όπου είχε εγκατασταθεί η μητέρα του μετά το χωρισμό της από τον πατέρα του.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Εκεί παρακολούθησε κάποια μαθήματα οικονομικών και άρχισε να συνθέτει τα πρώτα του ποιήματα. Μάλιστα, ταξίδεψε στο Παρίσι όπου και αποφάσισε να ασχοληθεί με την ψυχανάλυση. Η σύνδεσή του με τον Φρουά Γουιτμάν (Γάλλος ψυχαναλυτής) τον οδήγησε στη γνωριμία του με τον κύκλο των υπερρεαλιστών το 1929. Το 1931 επέστρεψε στον ελληνικό χώρο. Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η διάλεξή του «Περί Σουρρεαλισμού» στις 25 Ιανουαρίου 1935 στη Λέσχη Καλλιτεχνών με την οποία εισήγαγε τον Υπερρεαλισμό για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ο Α. Εμπειρίκος υπήρξε ένας ιδιαίτερα πολυπράγμων άνθρωπος. Εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τον τίτλο «Υψικάμινος» το Μάρτιο του 1935. Στη συνέχεια γνωρίστηκε με τον Οδυσσέα Ελύτη και τον Νικόλα Κάλα με τους οποίους έκανε μια αποτυχημένη προσπάθεια έκδοσης ενός υπερρεαλιστικού περιοδικού με τον τίτλο «Θίασος». Ο ίδιος μετέφρασε κείμενα του Αντρέ Μπρετόν ενώ διοργάνωσε στο σπίτι του και «Επίδειξη σουρρεαλιστικών έργων» όπου περιλαμβάνονταν έργα των Μαξ Έρνστ και Ντομίνγκεζ. Μάλιστα δημοσίευσε κι ένα κείμενο για τον Εγγονόπουλο με τον τίτλο «Νικόλαος Εγγονόπουλος ή το Θαύμα του Ελμπασάν και του Βοσπόρου».
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Άλλα σημαντικά έργα του είναι τα εξής: Ενδοχώρα (Το Τετράδιο 1945) Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (Δίφρος 1960) Οκτάνα (Ίκαρος 1980) Aι γενεαί πάσαι ή Η σήμερον ως αύριον και ως χθες (Άγρα 1984) Ο Μέγας Ανατολικός (Άγρα 1990-1992) Τα χαϊμαλιά του έρωτα και των αρμάτων: Αργώ ή Πλους αεροστάτου (Ύψιλον 1980) Ζεμφύρα ή Το μυστικόν της Πασιφάης (Άγρα 1998) Βεατρίκη ή Ο έρωτας του Buffalo Bill (Άγρα 2012)
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η αλήθεια είναι ότι όλα τα παραπάνω έργα του γράφτηκαν πολύ νωρίτερα από τη δημοσίευσή τους. Αυτό συνέβη γιατί το έργο του Α. Εμπειρίκου αντιμετωπίστηκε πολύ επιφυλακτικά από τους Έλληνες κριτικούς της εποχής του. Ο ίδιος βέβαια, ως υπέρμαχος του Υπερρεαλισμού, δεν έπαψε ούτε στιγμή να αγωνίζεται για τη διάδοσή του στο ελληνικό κοινό, γι αυτό άλλωστε και επιμελήθηκε ο ίδιος μεταφράσεις του Α. Μπρετόν αλλά και έδινε συνεχώς ομιλίες για το νέο αυτό ρεύμα στο ελληνικό κοινό. Σημαντικές επίσης ήταν και οι δημοσιεύσεις και τα άρθρα του υπέρ του Σουρρεαλισμού που δημοσιεύτηκαν σε καλλιτεχνικά περιοδικά της εποχής του. Παράλληλα έκανε συχνά ταξίδια στη Γαλλία για να βρίσκεται σε διαρκή επαφή με τους Γάλλους Υπερρεαλιστές και τις εξελίξεις.
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΑΚΟΜΗ ΓΙΑ ΤΟΝ Α. ΕΜΠΕΙΡΙΚΟ Εκτός από την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία στην οποία και αφοσιώθηκε σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, ο Α. Εμπειρίκος ασχολήθηκε με την ψυχανάλυση και μάλιστα υπήρξε ο πρώτος Έλληνας ψυχαναλυτής σε μία περίοδος όπου η ψυχανάλυση στον ελληνικό χώρο βρισκόταν στην αφάνεια και αντιμετωπιζόταν απαξιωτικά. Μάλιστα, αναγνωρίστηκε από τη Διεθνή Ψυχαναλυτική Ένωση ως «διδάσκων ψυχαναλυτής». Άλλη μία αγάπη του Α. Εμπειρίκου ήταν η φωτογραφία. Το φωτογραφικό του έργο θεωρήθηκε πολύμορφο, πλούσιο και ποιοτικά άνισο. Τα θέματά του είναι μεικτά και περιλαμβάνουν νεκρές φύσεις, αναμνηστικές φωτογραφίες, γυμνά κ.α.
Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ ΣΤΟ ΦΑΚΟ ΤΟΥ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΥ
ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ Α.ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΥ
«ΠΑΙΔΙΣΚΕΣ»
Ο Α. ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΖΟΝΤΑΣ
Ο Α. ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ «Η φωτογραφία είναι συνυφασμένη με τη ζωή του θεατή» «Μία φωτογραφία ζει, έχει ολόκληρη δική της δράση, συνυφασμένη με την ζωή του θεατή, όπως ένα φλουρί, ένα κρύσταλλο, ή ένα γάντι»
Η ΣΥΛΛΟΓΗ «ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ» Με αυτή τη συλλογή ο Α. Εμπειρίκος κάνει την πρώτη του εμφάνιση στα ελληνικά γράμματα το 1935. Εκδόθηκε από τις εκδόσεις «Κασταλία» και τα αντίτυπά της αμέσως εξαντλήθηκαν διότι είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον του κοινού το γεγονός ότι οι κριτικοί χαρακτήρισαν το έργο του «σκανδαλώδες, γραμμένο από ένα παράφρονα»! Βέβαια, πλέον η Υψικάμινος θεωρείται το πρώτο και αυθεντικότερο κείμενο του ελληνικού Υπερρεαλισμού. Η συλλογή περιέχει 63 πεζόμορφα ποιήματα τα οποία διακρίνονται για την απουσία των σημείων στίξεως και λογικού ειρμού, την λόγια και εξεζητημένη γλώσσα τους καθώς και τις ατέρμονες φράσεις τους.
Η ΣΥΛΛΟΓΗ «ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ» Ο ίδιος μάλιστα Α. Εμπειρίκος δηλώνει πως τα ποιήματα της συλλογής αυτής «δεν αναπτύσσονται πάντα εντός των συνειδητών ορίων». Η Υψικάμινος εντάσσεται στη «λυρική» περίοδο του ποιητή και ακολουθεί τα νώτα του Γάλλου Υπερρεαλιστή Αντρέ Μπρετόν, ο οποίος 11 χρόνια πριν είχε δημοσιεύσει το Μανιφέστο του Υπερρεαλισμού στο Παρίσι. Αν και κανένα άλλο νεοελληνικό έργο δεν ήταν τόσο αιρετικό και «ακατανόητο» όσο η Υψικάμινος η οποία σύμφωνα με το δημιουργό της υπηρετεί την «αυτόματη γραφή» που διακήρυξε ο κύκλος των Υπερρεαλιστών, δεν έχουν συγκροτηθεί όλα της τα ποιήματα εντελώς τυχαία και αυτόματα. Στην συλλογή αυτή ανήκει και το ποίημα που θα μελετήσουμε.