1 Β Λυκείου: 1 Αρχαία γενικής παιδείας ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ «ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ» ( σύμφωνα με τις ερωτήσεις αξιολόγησης του υπουργείου Παιδείας) α ) Tο δράμα 1) Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του δράματος και τι νέο προσέφερε στο κοινό σε σχέση με το έπος και τη λυρική ποίηση; - το δράμα είναι σύνθετη ποιητική δημιουργία, δεν προοριζόταν για απλή απαγγελία αλλά για παράσταση ενός γεγονότος που εξελισσόταν ζωντανά μπροστά στους θεατές. Χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από το έπος και τη λυρική ποίηση, ενώ συνόδευαν το λόγο η μουσική και η όρχηση. 2) Ποια είναι η προέλευση του δράματος και με ποια γιορτή συνδέθηκε; - προήλθε από τα θρησκευτικά δρώμενα και συνδέθηκε με τα Μεγάλα Διονύσια. 3) Τι ήταν τα θρησκευτικά δρώμενα και ποια θέση είχαν στις γιορτές των αρχαίων Ελλήνων; - οι Έλληνες από παλιά είχαν δώσει στις θρησκευτικές εκδηλώσεις τους δραματικό χαρακτήρα, δηλαδή μορφή παράστασης. Έτσι και
2 στα Ελευσίνια μυστήρια ονόμαζαν τις μυστικές ιεροτελεστίες δρώμενα. 4) Ποιες τελετές συμπεριελάμβανε η λατρεία του Διονύσου; πως ξεχώριζαν οι οπαδοί του στη διάρκεια των τελετών προς τιμήν του; - ο Διόνυσος προσωποποιούσε τον κύκλο των εποχών του έτους ως Θεός του αμπελιού και του κρασιού. Φαντάζονταν τον Θεό να κυκλοφορεί ανάμεσα στους ανθρώπους με τους Σατύρους, τους τραγόποδες φίλους του και να παρακινεί όλους να ξεχάσουν τις δυσκολίες τους και να γλεντήσουν. Ουσιώδες γνώρισμα των λατρευτικών τους εκδηλώσεων ήταν η έκσταση, η συναισθηματική μέθη, που τους ταύτιζε με τους Σατύρους. Για να πετύχει η έκσταση οι πιστοί ντύνονταν με δέρματα ζώων, φορούσαν στεφάνια από κισσό, πρόσθεταν κέρατα ή ουρές και άλειβαν το πρόσωπό τους με το κατακάθι του κρασιού, την τρυγία (μεταμφίεση). 5) Πότε και ποιος δίδαξε πρώτος το δράμα και ποια στοιχεία δανείστηκε από τις λατρευτικές τελετές προς τιμήν του Διονύσου; - Ο Θέσπης δίδαξε για πρώτη φορά δράμα το 534 π. Χ. στο ιερό προς τιμήν του Διονύσου που ανήγειρε στην Ακρόπολη ο Πεισίστρατος. Εκεί μετέφερε από τις Ελευθερές της Βοιωτίας το ξύλινο άγαλμα του Διονύσου, του Ελευθερέως και οργάνωσε λαμπρές γιορτές προς τιμήν του. Σταδιακά βέβαια τελειοποιήθηκε το δράμα. Στις μεταμφιέσεις των γιορτών αυτών έχει την αφετηρία του τα δράμα. Ο Αριστοτέλης αναφέρει πως οι πρωτοτραγουδιστές των χορικών ασμάτων προς τιμήν του Διονύσου έδιναν αφορμές για δραματικές παραστάσεις. 6) Ποιες ήταν οι γιορτές προς τιμήν του Διονύσου; - τα μεγάλα ή εν άστει Διονύσια = παρουσίαζαν σε αυτά νέα δράματα, τελούνταν μέσα Μαρτίου - αρχές Απριλίου, τον μήνα Ελαφηβολιώνα, ήταν η λαμπρότερη γιορτή και διαρκούσαν 6 μέρες. - Τα μικρά ή κατ αγρούς Διονύσια = παρουσιάζονταν επαναλήψεις πετυχημένων δραμάτων, εορτάζονταν τον μήνα Ποσειδεώνα (μέσα Δεκεμβρίου- αρχές Ιανουαρίου). - Τα Λήναια = παριστάνονταν νέες κωμωδίες και τραγωδίες. - Τα ανθεστήρια = γιορτή της ανθοφορίας στην αρχή της Άνοιξης. Αργότερα σε αυτά προστέθηκαν δραματικοί αγώνες.
3 7) Τι ήταν το σατυρικό δράμα και σε τι διέφερε από την κωμωδία; - ήταν ένα ευχάριστο λαϊκό θέαμα με τα εξωτερικά γνωρίσματα της τραγωδίας, αλλά με σκοπό να προκαλέσει γέλιο και όχι να διδάξει, όπως η κωμωδία και η τραγωδία. Εκεί υπήρχαν οι Σάτυροι που αποτελούσαν τον χορό. 8) Προέλευση, θέματα και σκοπός της κωμωδίας. - Οι κωμικοί ποιητές ήθελαν να γελοιοποιούν πρόσωπα και καταστάσεις, αντλούσαν θέματα από την καθημερινή ζωή, αλλά συχνά έπαιρναν θέματα γνωστών μύθων. Επιδίωκαν όχι μόνο να τέρψουν, αλλά να διορθώσουν τα κακώς κείμενα με την καυστική κριτική τους. 2 Αρχαία κατεύθυνσης Η ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ α Η φυσική ρητορεία 1) Πότε αποδίδεται ο ειρωνικός χαρακτηρισμός «αγράμματος Δικηγόρος»; - Αποδίδεται σε άτομα με έμφυτο το χάρισμα του λόγου χωρίς ειδικές σπουδές ή και στοιχειώδεις γραμματικές γνώσεις. Αυτός ο ειρωνικός χαρακτηρισμός θέτει εμμέσως το πρόβλημα της αξιοπιστίας της ρητορικής, όπως το τοποθέτησε Πλάτωνας. 2) Ποια η άποψη του Ομήρου για το αυτό το προσόν; - Ο Όμηρος θεωρεί την ευγλωττία χάρισμα των Θεών. Ο αληθινός ήρωας είναι εκείνος που πολεμά γενναία στη μάχη, αλλά και διαπρέπει στην αγορά με τον λόγο του. Η ομηρική συνέλευση δίνει δόξα στους άνδρες, όπως η μάχη, είναι «κυδιάνειρα». Σε αυτούς
4 τους ρητορικούς αγώνες ξεχωρίζουν οι ηγεμόνες Τρώων και Ελλήνων. Σπουδαίοι ρήτορες στην ομηρική ποίηση ήσαν ο βασιλιάς Νέστορας αλλά και ο άσημος Θερσίτης. 3) Στα έργα ποιων ποιητών ή ιστορικών συναντάμε στοιχεία φυσικής ρητορείας; - Συναντάμε στοιχεία φυσικής ρητορείας στα έργα του Σόλωνα, του Πίνδαρου και σε αγορεύσεις ιστορικών προσώπων στο έργο του Ηρόδοτου. 4) Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να αναπτυχθεί η ρητορική: - Η δημοκρατία που είχε βασικό της χαρακτηριστικό την ισηγορία έδωσε τη δυνατότητα σε πολλούς να αξιοποιήσουν αυτό το προτέρημα. Ο Αρισταγόρας, ο Πυθαγόρας, ο Πρωταγόρας επισημαίνουν αυτήν την ικανότητα, που εκτιμάται άλλωστε από όλους. 5) Ποιους σπουδαίους φυσικούς ρήτορες γνωρίζετε; - Σπουδαίοι φυσικοί ρήτορες ήταν ο Θεμιστοκλής και ο Περικλής. Και οι δυο προετοίμαζαν επιμελώς τους λόγους τους. Ο δεύτερος είχε και θεωρητικές γνώσεις ρητορικής τεχνικής από τις επαφές του με τους σοφιστές. Όμως κανένα κείμενό τους δεν έχει σωθεί ακριβώς όπως εκφωνήθηκε. Άσκηση εμπέδωσης Να συνδέσετε κάθε όνομα από τη στήλη Α με το στοιχείο που του αντιστοιχεί από την ενότητα Β. Α Πίνδαρος Όμηρος Τεισίας Ηρόδοτος Περικλής Β διδασκαλία συστηματικής ρητορικής ιστορικός, μας πληροφορεί πολιτικός, φυσικός ρήτωρ ποιητής ποιητής, φυσικός ρήτωρ ( Πίνδαρος - ποιητής Όμηρος - ποιητής, φυσικός ρήτωρ
5 Τεισίας - διδασκαλία συστηματικής ρητορικής Ηρόδοτος - ιστορικός, μας πληροφορεί Περικλής - πολιτικός, φυσικός ρήτωρ ) 3 Έκθεση Έκφραση ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Οι αναφορικές προτάσεις είναι εξαρτημένες προτάσεις που αρχίζουν με τις αναφορικές αντωνυμίες( όποιος, ο οποίος, όσος, ό,τι, που) ή με τα αναφορικά επιρρήματα( όπου, που, όπως, πως, όσο, καθώς, σαν) Υπάρχουν 2 είδη αναφορικών προτάσεων: Οι oνοματικές ή ουσιαστικές προτάσεις, εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και χρησιμεύουν ως υποκ., αντικείμενα, κατηγορούμενα. π.χ Αυτός είναι που πήρε βραβείο. Οι επιρρηματικές : εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ( όπου, που, όπως, πως, όσο, καθώς, σαν) ή αναφορικούς επιρρηματικούς προσδιορισμούς και προσδιορίζουν κάποιο επίρρημα ή επιρρηματικό προσδιορισμό. Δείχνουν τόπο, τρόπο, χρόνο, ποσό. Οι oνοματικές ή ουσιαστικές προτάσεις χωρίζονται σε: α) ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΕΣ Αυτές οι αναφορικές προτάσεις μάς δίνουν μια πληροφορία που είναι απαραίτητη για την κατανόηση της κύριας πρότασης και γι αυτό δε χωρίζονται με κόμμα από την κύρια πρόταση. Π. χ. Η μέρα που ξεκινούν τα σχολεία πλησιάζει
6 β) ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΜΗ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΕΣ Ή ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΕΣ Αυτές οι αναφορικές προτάσεις μάς δίνουν μια πληροφορία που δεν είναι απαραίτητη για την κατανόηση της κύριας πρότασης, απλά προσθέτει μια παραπάνω πληροφορία και γι αυτό χωρίζονται με κόμμα από την κύρια πρόταση Π. χ. Το σπίτι της, που είναι πολύ όμορφο, βρίσκεται κοντά στο βουνό. Τις ξεχωρίζουμε από τη στίξη, τον επιτονισμό και τη σημασία. ΑΣΚΗΣΗ Ξεχώρισε αναφορικές προσδιοριστικές και αναφορικές προσθετικές και βάλε κόμμα όπου χρειάζεται α) Ο Γιάννης που πήγε σχολείο στον Καναδά είναι πολύ σπουδαίος μαθητής β) Τα βιβλία που αρέσουν στη Βάνα περισσότερο είναι τα λογοτεχνικά γ) Η εφημερίδα του Συλλόγου Γονέων που εκδόθηκε σήμερα έχει ένα ενδιαφέρον άρθρο δ) Το κορίτσι που κάθεται απέναντι από την Αλεξάνδρα είναι η Ελευθερία ε) Το νησί που επισκέφτηκε ο Δημήτρης το καλοκαίρι του έμεινε αξέχαστο στ) Το υλικό που κατασκευάζονται οι στολές των πυροσβεστών έχει υποστεί ειδική αντιπυρική επεξεργασία. ζ) Η βροχή, που έπεφτε όλη μέρα, είχε δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην πόλη
7