ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. 14ος ΤΟΜΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ 1949 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ. Εκδότες ΗΛΙΑΣ ΜΑΝΙΑΤΕΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΣ

14 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 14ος ΤΟΜΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ 1949 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ Εκδότες ΗΛΙΑΣ ΜΑΝΙΑΤΕΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΣ Σχεδιασµός Συντονισµός Δρ. ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ Σύµβουλος Έκδοσης Δρ. ΣΩΤΗΡΗΣ ΡΙΖΑΣ Διευθυντής Ερευνών ΚΕΙΝΕ Ακαδηµίας Αθηνών Υπεύθυνος ηλεκτρονικής έκδοσης ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΟΤΣΚΑΣ

ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ 1949 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ ΕΠΟΠΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΜΕΤΑΞΑΣ Καθηγητής Πανεπιστηµίου Αθηνών Συγγραφείς ΑΡΑΝΙΤΟΥ ΒΑΛΙΑ Διδάκτωρ Πανεπιστηµίου Αθηνών, Διδάσκουσα Τµήµατος Πολιτικής Επιστήµης Πανεπιστηµίου Κρήτης ΒΕΡΝΑΡΔΑΚΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ Λέκτωρ Πολιτικής Επιστήµης Πανεπιστηµίου Κρήτης ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΘΑΝΑΣΗΣ Καθηγητής Πολιτικής Επιστήµης Παντείου Πανεπιστηµίου ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ Πολιτικός Επιστήµονας, Δηµοσιογράφος ΚΑΛΑΦΑΤΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Επίκουρος Καθηγητής Οικονοµικής Ιστορίας, Τµήµα Οικονοµικής Επιστήµης Πανεπιστηµίου Πειραιώς. ΚΙΤΡΟΕΦ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Καθηγητής Τµήµατος Ιστορίας Πανεπιστηµίου Haverford ΛΑΒΔΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήµης & Αντιπρύτανης Ακαδηµαϊκών Υποθέσεων και Προσωπικού Πανεπιστηµίου Κρήτης ΜΕΝΔΡΙΝΟΥ ΜΑΡΙΑ Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τµήµα Πολιτικής Επιστήµης Πανεπιστηµίου Κρήτης ΜΠΟΥΖΑΚΗΣ ΣΗΦΗΣ Καθηγητής Ιστορίας Εκπαίδευσης, Παιδαγωγικό Τµήµα Δηµοτικής Εκπαίδευσης Πανεπιστηµίου Πατρών ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Μουσικοσυνθέτης - Συγγραφέας ΠΑΠΟΥΛΙΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ιστορικός, Ερευνητής ΡΙΖΑΣ ΣΩΤΗΡΗΣ Ερευνητής, Κέντρο Έρευνας Ιστορίας Νεώτερου Ελληνισµού Ακαδηµίας Αθηνών ΣΑΜΠΑΤΑΚΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστηµίου ΣΕΙΡΗΝΙΔΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ Ερευνήτρια Πανεπιστηµίου Αθηνών στο Πρόγραµµα Πυθαγόρας ΙΙ ΣΟΛΤΑΡΙΔΗΣ ΣΥΜΕΩΝ Διδάκτωρ Θρησκειολογίας Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης, Δηµοσιογράφος ΣΟΥΛΟΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ Οµότιµος Διευθυντής Ερευνών Ακαδηµίας Αθηνών ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ ΜΑΝΟΣ τ. Επιµελητής Εθνικής Πινακοθήκης, Λέκτωρ Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών ΤΑΜΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Καθηγητής, Εθνικό Κέντρο Ελληνικών Μελετών και Έρευνας στο Πανεπιστήµιο La Trobe Μελβούρνης ΧΕΚΙΜΟΓΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Διδάκτωρ Οικονοµολόγος Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης Γλωσσική Επιµέλεια - Διόρθωση ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΓΙΑΓΙΑ, ΑΛΕΚΑ ΣΦΥΡΗ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΤΣΙΩΚΟΥ Εικονογραφική Τεκµηρίωση ΟΛΓΑ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ, ΖΩΓΡΑΦΙΑ ΜΠΙΔΙΚΟΥΔΗ, ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ, ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, ΒΙΚΥ ΤΣΑΜΗ Δηµιουργικό Ατελιέ ΗΡΩ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ, ΒΑΜΒΑΚΑΡΗ ΜΑΡΙΝΕΖΑ, ΡΕΒΕΚΚΑ ΚΑΛΙΜΤΖΑΚΗ, ΟΛΓΑ ΚΟΝΤΟΝΗ, ΛΙΑΝΑ ΜΙΧΑΛΑΚΗ, ΖΩΗ ΜΟΥΝΤΟΥΡΗ, ΝΙΚΗ ΞΕΝΙΚΑΚΗ, ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΤΣΙΡΜΠΑ, ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΧΡΟΝΗ Γραφικά ηλεκτρονικής έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗ Προγραµµατισµός - Υλοποίηση ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΙΛΙΤΣΑΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ, ΒΕΡΟΝΙΚΑ ΤΡΟΥΠΟΣΚΙΑΔΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Τα επώνυµα κείµενα που φιλοξενούνται σε αυτόν τον τόµο έχουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που πρέπει εξαρχής να ειπωθούν. 1ο -Τα γεγονότα ή οι καταστάσεις στις οποίες τα κεφάλαια αναφέρονται, επιδιώχθηκε να γραφούν µε έναν όσο γίνεται πιο πραγµατολογικό τρόπο. Ο σεβασµός για το τι όντως συνέβη σε αυτά τα τελευταία πενήντα χρόνια, καθόλου αποµονωµένα από ένα παρελθόν που πηγαίνει πολύ πριν απ τον πόλεµο, είναι έκδηλος και σταθερός. Δεν λείπουν βέβαια σε ορισµένες περιπτώσεις, ιδεολογικές διαφυγές και υπεραξιολογήσεις, οι οποίες όµως έχουν τη χρησιµότητά τους. Επιτρέπουν στον αναγνώστη να κάνει τις δικές του πολύτιµες υποθέσεις για τα βαθύτερα και ακούσια πιστεύω, του κάθε συγγραφέα, να τον φαντασθεί στις ασυναίσθητες επιθυµίες του αλλά και στις ενσυνείδητες προφυλάξεις που παίρνει ώστε να φανεί συνεπής στις απαιτήσεις της ιστορικής έρευνας. Διαβάζοντας όσα περιγράφουν και διαισθανόµενοι όσα υποστηρίζουν µπορούµε, διαχωρίζοντας τα δεύτερα από τα πρώτα, να κρατήσουµε όσα και σε µας φαίνονται αλήθεια. Στην πρώτη θεώρηση αυτών των κειµένων σκέφτηκα πως κάποιες διατυπώσεις ή καταστάσεις σε πολύ προσωπικά περιστατικά των πρωταγωνιστών θα έπρεπε να απαλειφθούν ή να γίνουν ίσως περισσότερο ψυχρές. Εγκατέλειψα όµως γρήγορα τη σκέψη όταν βεβαιώθηκα πως τα κείµενα, στο σύνολό τους, σχετικοποιούσαν σε πολλές περιπτώσεις το ένα το άλλο έστω και αν αφορούσαν σε διαφορετικές θεµατικές ή χρονικές ενότητες οι οποίες όµως ήταν από τη ζωή εµφανώς διασυνδεδεµένες. Εξάλλου, να µην ξεχνάµε ότι κι εµείς οι αναγνώστες δεν είµαστε απροκατάληπτοι. Κατειληµµένοι από εµπειρίες και γνώσεις αλλά και από εντυπώσεις και ψευδαισθήσεις, και οι δικοί µας συλλογισµοί είναι ταυτόχρονα και οντολογικοί και συναισθηµατικοί. Έχει λοιπόν, επαρκώς, νοµίζω, υπηρετηθεί από τα κείµενα αυτά το θουκυδίδειο απαίτηµα για τη µεγαλύτερη δυνατή διάκριση ανάµεσα σε αξιολογικές κρίσεις και σε πραγµατικά γεγονότα. 2ο -Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι ότι η πραγµάτευση έχει σχεδόν κινηµατογραφική ροή και δεν διακόπτεται από ανασχετικές παρενθετικές κρίσεις. Όπου όµως συµβαίνει το αντίθετο και κάτι παρεισφρύει, είναι ακριβώς εκεί που και ο αναγνώστης ίσως θα το προσδοκούσε. Η παρένθεση είναι µια αναπνοή ακριβείας που προλαβαίνει κάποια ερωτήµατα, ενώ για άλλα είναι αυτή που θα τα προκαλέσει. Η έναρξη της ιστόρησης που τοποθετείται στα 1949, νοµίζεις πως και αυτή είναι χρονικά πολύ κοντά σου, αίσθηση που προκαλείται από τη φροντίδα του κάθε κειµένου όχι µόνο να διηγείται, αλλά και να συνδυάζει σε όλες τους τις προεκτάσεις τα παλαιότερα µε τα νεότερα συµβάντα. Ακόµα και όταν τα τελευταία είναι έκτακτα, εξαιρετικώς κρίσιµα και δραµατικά και συνιστούν ρήξεις, αποδίδονται, αναλύονται και ερµηνεύονται µέσα στο γενικότερο πολιτισµικό, πολιτικό, κοινωνικό και οικονοµικό βιότοπο στον οποίο συντελούνται. Αν αυτό ισχύει περισσότερο για έναν συγγραφέα και λιγότερο για έναν άλλον, είναι κάτι που δικαιολογείται πλήρως και ευτυχώς γιατί ο καθένας τους, ενώ προσεγγίζει την ύλη του µέσα σ ένα ενιαίο όλο, επηρεάζεται εξίσου και από τους συστηµατικούς επικαθορισµούς του επιστηµονικού κλάδου που υπηρετεί. 3ο -Υφολογικά τα κείµενα είναι κατά κανόνα λιτά χωρίς να είναι άνευρα. Αυτή η συγκέραση είναι δύσκολο να επιτευχθεί γιατί συχνά οι φιλολογισµοί και οι ηχηρότητες µας παρασύρουν. Δεν είµαι ενάντιος στη λογοτεχνική φροντίδα των κειµένων µε την ευρεία έννοια του όρου αφού και αυτή κάτι παρακείµενο και ίσως και άθελο αποκαλύπτει αλλά νοµίζω πως χρειάζεται πάντα µια αυτοεπιτήρηση στην έκφραση ώστε ο αναγνώστης να νιώθει την αλήθεια από αυτά που του λέµε και όχι να µας θαυµάζει από το πώς τα λέµε. 4ο -Τα κείµενα, και αυτό ζητήθηκε ιδιαίτερα από τους συγγραφείς, δεν έχουν δοκιµιακό χαρακτήρα. Δεν παύουν όµως να είναι στοχαστικά.

Αντίθετα µάλιστα προκαλούν τον αναγνώστη να κάνει, εκείνος κυρίως, τις πιο ελεύθερες, τις πιο ιωνικές εκτιµήσεις. Αλλά καλείται να τις επιχειρήσει µε βάση τις προσεγµένες διατυπώσεις µε τις οποίες καταγράφονται ή ακόµα και υποτίθενται τα γεγονότα. Και αυτό πρέπει να πιστωθεί όχι µόνο στους συγγραφείς που ανταποκρίθηκαν πλήρως στην ανάγκη αυτή, αλλά και στη φιλοσοφία της έκδοσης και στην επιλογή της για έναν άλλο τύπο ενηµέρωσης και συζήτησης, θέση που σταθερά κράτησε. 5ο -Η επιλογή του κάθε συγγραφέα έγινε µε κριτήρια την ειδίκευση, την εγκυρότητα, αλλά και την ηλικιακή αντιπροσωπευτικότητα που επιδιώχθηκε να είναι ευρεία µε προέχουσα την εµπλοκή της νεότερης γενιάς. Και βέβαια µε τη διαθεσιµότητα του καθενός να ανταποκριθεί στο χρονικό πλαίσιο που τέθηκε. Δεν πρέπει όµως εξ αυτού να νοµισθεί ότι και Άλλοι ιδιαίτερα διακεκριµένοι ιστορικοί, πολιτικοί επιστήµονες, κοινωνιολόγοι ή οικονοµολόγοι δεν θα µπορούσαν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις ενός τέτοιου έργου και να καταλήξουν ίσως και σε άλλα συµπεράσµατα. Σε κάθε περίπτωση τα κείµενα των συγγραφέων αυτής της έκδοσης είναι ανοικτά στην κριτική και στη συµπλήρωση. Στην ιστορία ο διάλογος είναι συνεχής και οι βεβαιότητες δεν έχουν θέση, παρά µόνο ως προσωρινές, διερχόµενες αλήθειες. 6ο -Θεωρήθηκε ακόµα απαραίτητο, η ελλαδική πράξη και ζωή να µη µείνει µόνη. Οι Έλληνες που ζουν σε άλλες χώρες συχνά συµπράττουν άλλοτε φανερά και άλλοτε ανέκδηλα στα εδώ γενόµενα, ενώ η Κύπρος, που µε τη λήξη του Β Παγκοσµίου Πολέµου αποτελεί σταθερό διακύβευµα και σηµείο αναφοράς της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και των όρων που την προσδιορίζουν, έχει τη θέση της στην προσπάθεια αυτή. Η τελευταία τόσο ως κοινωνία όσο και ως πολιτισµός και οικονοµία έχει το ρόλο της στη διεθνή πολιτική, ανεξάρτητα από το µέγεθός της. Ανάλογη προσέγγιση παραφυλάχθηκε και για τον απόδηµο ελληνισµό γενικότερα, του οποίου οι συµβολές είναι προφανείς, αλλά όχι πάντα επαρκώς γνωστές. Υπήρξαν στιγµές την περίοδο αυτή που οι Έλληνες του εξωτερικού µεταβλήθηκαν σε κρίσιµους παράγοντες για την πορεία της χώρας και άλλες στις οποίες συνέπραξαν λιγότερα εµφανώς στη διαµόρφωση της πολιτικής µας. Τέλος, σε ό,τι µε αφορά, ενώ αρχικά µε διακατείχε η περιέργεια να δω πώς οι πολύ διακεκριµένοι επιστήµονες θα εξέθεταν τα πράγµατα, γρήγορα το αίσθηµά µου αυτό µετατράπη σε ευχαρίστηση. Η ανάγνωση, όχι απλά γέµισε το σηµειωµατάριό µου µε ένα πλήθος από ωφέλιµες σε µένα παρατηρήσεις, αλλά µου επέτρεψε να ξαναζήσω, να αναπαραστήσω, ένα µεγάλο µέρος της ιστορίας της γενιάς µου και αυτό νοµίζω θα ισχύει για πάρα πολλούς. Τέλος, πολλά απ όσα εισφέρονται εδώ µε υποχρέωσαν να αναθεωρήσω και ορισµένες από τις απόψεις µου οι οποίες αποδείχθηκε ότι στηρίζονταν είτε σε ελλειµµατική γνώση των γεγονότων και των παρασκηνίων είτε σε υποκειµενικές δικές µου προϊδεάσεις. Παραµένει όµως πάντα και ας µου επιτραπεί να το πω αυτό ως υπογράµµιση το δικαίωµα του κάθε αναγνώστη να αξιολογεί ο ίδιος, µε απόλυτη κριτική ελευθερία, ό,τι θα διαβάσει χωρίς να επηρεασθεί από την τυπική και επίσηµη αρµοδιότητα των συγγραφέων αυτού του τόµου. Ο κάθε πολίτης διατηρεί ακέραιη, απέναντι στον ειδικό, την ευθύνη αυτής της ελευθερίας και το δικαίωµα της άσκησής της. Α-Ι.Δ. Μεταξάς Καθηγητής της Πολιτικής Επιστήµης στο Πανεπιστήµιο Αθηνών

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Αλιβιζάτος Ν., Οι πολιτικοί θεσµοί σε κρίση, 1992-1974, όψεις της ελληνικής εµπειρίας, Γ έκδ., Θεµέλιο, Αθήνα 1995. Βερέµης Θ., Ο στρατός στην Ελληνική πολιτική, Κούριερ Εκδοτική, Αθήνα 2000. Βερναρδάκης Χ., Γεωργαντάς Η. Γράβαρης Δ., Κοντογιώργης Γ., Κοτρόγιαννος Δ., Λάβδας Κ., Μενδρινού Μ. & Χρυσοχόου Δ. (επιµ.), Τριάντα Χρόνια Δηµοκρατία, τόµοι Ι-ΙΙ., Κριτική, Αθήνα 2004. Βούλγαρης Γ., Η πρόκληση της ηγεµονίας, Πόλις, Αθήνα 2003. Γιαννόπουλος Γ., Clogg R., Η Ελλάδα κάτω από στρατιωτικό ζυγό, Παπαζήσης, Αθήνα 1976. Γιαννουλόπουλος Γ., Ο µεταπολεµικός κόσµος: ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία (1945-1963), Παπαζήσης, Αθήνα 1992. Γρηγοριάδη Σ., Ιστορία της Δικτατορίας (1961-1974), τόµοι 3, Κ. Καπόπουλος, Αθήνα 1975. Clogg, R., Greece in the 1980s, Macmillan, London 1984. Clogg, R. Parties and Elections in Greece. The Search for Legitimacy, C. Hurst & Company, London 1987. Δαφέρµος Ο., Φοιτητές και δικτατορία, 3η έκδ., Γαβριηλίδης, Αθήνα 2003. Διαµαντόπουλος Θ., «Η τελευταία αναλαµπή της βενιζελικής παράταξης: Η ΕΚ και η Αποστασία του 65» στο: Μελέτες Ελληνικής Πολιτικής, Σάκκουλας, Αθήνα 1985. Διαµαντόπουλος Θ., Κώστας Μητσοτάκης, Πολιτική βιογραφία, τοµ. Β, Παπαζήσης, Αθήνα 1990. Διαµαντόπουλος Θ., «Ένωση Κέντρου: Κόµµα αρχών ή οµάδα εξουσίας;», στο: Ο Φιλελευθερισµός στην Ελλάδα, Εστίας, Αθήνα 1991. Diamantopoulos Th., George Papandreou, στο: Wilsford, D.(ed), Political Leaders of Cotemporary Western Europe, Westport, Greenwood Press, Connecticut 1995. Διαµαντόπουλος Θ., Η Ελληνική πολιτική ζωή: Eικοστός αιώνας, Από την προβενιζελική στη µεταπαπανδρεϊκή εποχή, Παπαζήσης, Αθήνα 1997. Διαµαντόπουλος Θ., Το Κοµµατικό Φαινόµενο: Μορφές, Συστήµατα, Οικογένειες Κοµµάτων, Παπαζήσης, Αθήνα 1993. Διαµαντούρος N. Π.Μ. Κιτροµηλίδης και Γ.Θ. Μαυρογορδάτος (επιµ.), Οι εκλογές του 1981, Εστία, Αθήνα 1984. Διαµαντούρος Ν., Πολιτισµικός Δυισµός και Πολιτική, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2000. Featherstone K. (επιµ.), The Challenge of Modernization: Politics and Policy in Greece, WEP Special Issue, Routledge, London 2005.

Featherstone Κ. & D. Katsoudas (eds.), Political Change in Greece: Before and After the Colonels, Croom Helm, London 1987. Gunther R., P.N. Diamandouros & H.-J. Puhle (eds.), The Politics of Democratic Consolidation: Southern Europe in Comparative Perspective, The Johns Hopkins University Press, Baltimore 1995. Ίδρυµα Σάκη Καράγιωργα, Κοινωνική Αλλαγή στη Σύγχρονη Ελλάδα 1980-2001, Αθήνα 2004. Ίδρυµα Σάκη Καράγιωργα, Ιδεολογικά Ρεύµατα και τάσεις της διανόησης στη σηµερινή Ελλάδα, Αθήνα 2002. Ιωακειµίδης Π.Κ., Ευρωπαϊκή Ένωση και Ελληνικό Κράτος: Οι Επιπτώσεις από τη Συµµετοχή στην Ενοποιητική Διαδικασία, Θεµέλιο, Αθήνα 1998. Καζάκος Π., Η Ελλάδα Ανάµεσα σε Προσαρµογή και Περιθωριοποίηση: Δοκίµια Ευρωπαϊκής και Οικονοµικής Πολιτικής, Διάττων, Αθήνα 1991. Κοντογιώργης Γ.Δ., Το Αυταρχικό Φαινόµενο: 4η Αυγούστου 21η Απριλίου. Ερµηνευτικές Προσεγγίσεις, Παπαζήσης, Αθήνα 2003. Κοντογιώργης Γ.Δ. (επιµ.), Κοινωνικές και Πολιτικές Δυνάµεις στην Ελλάδα, Εξάντας, Αθήνα 1977. Lavdas K.A., The Europeanization of Greece: Interest Politics and the Crises of Integration, Macmillan, London 1997. Λάβδας Κ.Α., Συµφέροντα και Πολιτική: Οργάνωση Συµφερόντων και Πρότυπα Διακυβέρνησης, Παπαζήσης, Αθήνα 2004. Λεονταρίτης Γ., Από τον εµφύλιο στην ΕΔΑ. Τα άγνωστα παρασκήνια (1946-1953), Προσκήνιο, Αθήνα 2001. Λιναρδάτος Σ., Από τον εµφύλιο στη χούντα, τόµοι 1-5 (1949-1952), Παπαζήσης, Αθήνα 1977-1978. Λούλη Γ., Τα 20 χρόνια που άλλαξαν την Ελλάδα. Κερδισµένοι και χαµένοι, Νέα Σύνορα-Λιβάνη, Αθήνα 2001. Λυγερός Σ., Το παιχνίδι της Εξουσίας, Λιβάνη, Αθήνα 1996. Λυριντζής Χρ. & Ηλ. Νικολακόπουλος (επιµ.), Εκλογές και Κόµµατα στη Δεκαετία του 80: Εξελίξεις και Προοπτικές του Πολιτικού Συστήµατος, Θεµέλιο, Αθήνα 1990. Λυριντζής Χρ., Ηλ. Νικολακόπουλος & Δ. Σωτηρόπουλος, Κοινωνία και Πολιτική: Όψεις της Γ Ελληνικής Δηµοκρατίας 1974-1994, Θεµέλιο, Αθήνα 1996. Μακρυδηµήτρης Α., Διοίκηση και Κοινωνία: Η Δηµόσια Διοίκηση στην Ελλάδα, Θεµέλιο, Αθήνα 1999. Μελετόπουλος Μ., Η δικτατορία των συνταγµαταρχών, κοινωνία, ιδεολογία, οικονοµία, Παπαζήσης, Αθήνα 1996. Μενδρινού Μ., Η Εκλογική Πολιτική στο Ελληνικό Πολιτικό Σύστηµα: Εσωτερικές και Ευρωπαϊκές Παράµετροι, 1974-2000, Παπαζήσης, Αθήνα 2000. Μενδρινού Μ., «Εκλογικό Σύστηµα, Κυβερνητική Αυτοδυναµία και Κοινή Γνώµη στην Ελλάδα», στο: Η Κοινή

Γνώµη στην Ελλάδα - 2000, επιµ. Χρ. Βερναρδάκης, Νέα Σύνορα - Α.Α. Λιβάνης, Αθήνα 2000. Metaxas A.-J.D. (επιµ.), About Greece, General Secretariat of Information, Athens 2004. Νικολινάκος Μ., Αντίσταση και αντιπολίτευση (1967-1974), µτφρ. Αγγέλα Βερυκοκάκη - Αρτέµη, Ολκός, Αθήνα 1975. Νικολακόπουλος Η., Η καχεκτική δηµοκρατία, κόµµατα και εκλογές,1946-1967, Πατάκης, Αθήνα 2001. O Donnell G., Ph.C. Schmitter & L. Whitehead (eds.), Transitions from Authoritarian Rule: Southern Europe, The Johns Hopkins University Press, Baltimore 1986. Παπάγου Λ., Σηµειώσεις (1967-1977), Ίδρυµα Γουλανδρή Χόρν, Αθήνα 1999. Pagoulatos G., Greece s New Political Economy: State, Finance and Growth from Postwar to EMU, Palgrave, London 2003. Παπανδρέου Α., Η δηµοκρατία στο Απόσπασµα, Αθήνα. Pappas T.S., Making Party Democracy in Greece, Macmillan, London 1999. Παπαντωνίου Θ., Η υπόθεση των 11 αεροπόρων, Καστανιώτης, Αθήνα 1995. Παπαχελάς Α., Ο βιασµός της Ελληνικής δηµοκρατίας, ο Αµερικανικός παράγων, 1947-1967, 19η έκδ., Εστία, Αθήνα 2003. Παππάς Τ., Η χίµαιρα της µεγάλης Αριστεράς, Δελφίνι, Αθήνα 1993. Παρασκευόπουλος Π., Ο άνθρωπος µε το γαρύφαλο, Κάκτος, Αθήνα 1980. Παρασκευόπουλος Π., Γεώργιος Παπανδρέου, Τα δραµατικά γεγονότα 1961-1967, Φυτράκης, Αθήνα 1988. Πετρίδης Π., Εξουσία και παραεξουσία στην Ελλάδα, 1957-1967, Απόρρητα ντοκουµέντα, Προσκήνιο, Αθήνα 2000. Pridham G. (ed.), The New Mediterranean Democracies: Regime Transition in Spain, Greece and Portugal, Frank Cass, London 1984. Ράλλης Γ., Πολιτικές εκµυστηρεύσεις, 1950-1989. Αποκαλυπτικές µαρτυρίες για κρίσιµες στιγµές της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής ζωής, Προσκήνιο, Αθήνα 1990. Ριζάς Σ., Η Προεδρία της Δηµοκρατίας στην Ελληνική Πολιτική 1924-1935 & 1974-1985, Παπαζήσης, Αθήνα 1992. Σβολόπουλος Κ. (επιµ.), Κωνσταντίνος Καραµανλής, αρχείο, γεγονότα και κείµενα, τόµοι 12, Ίδρυµα Κωνσταντίνος Γ. Καραµανλής - Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1992-1997. Σπουρδαλάκης Μ., ΠΑΣΟΚ Δοµή, Εσωκοµµατικές Κρίσεις και Συγκέντρωση Εξουσίας. Εξάντας, Αθήνα 1988. Σπουρδαλάκης Μ. (επιµ.), ΠΑΣΟΚ: Κόµµα Κράτος Κοινωνία, Πατάκης, Αθήνα 1998. Στεφανίδης Γ., Από τον Εµφύλιο στον Ψυχρό Πόλεµο, Η Ελλάδα και ο συµµαχικός παράγοντας (1949-52), Προ-

σκήνιο, Αθήνα 1999. Tzannatos Z. (ed.), Socialism in Greece: The First Four Years. Gower, Aldershot 1986. Τζιοβάρας Γ. Χιώτης Β., Ο Πολιτικός Χάρτης της Μεταπολίτευσης 1974-2004, Λιβάνη, Αθήνα 2004. Τζίφρας Π., Η αθωωτική µου ψήφος για τον Ανδρέα Γ. Παπανδρέου, Λιβάνη, Αθήνα 2001. Χαραλάµπης Δ., Στρατός και πολιτική εξουσία, η δοµή της εξουσίας στη µετεµφυλιακή Ελλάδα, Αθήνα 1985. Χαραλάµπης Δ., Πελατειακές Σχέσεις και Λαϊκισµός: Η Εξωθεσµική Συναίνεση στο Ελληνικό Πολιτικό Σύστηµα, Εξάντας, Αθήνα 1989. Χατζηβασιλείου Ε., Η άνοδος του Κωνσταντίνου Καραµανλή στην εξουσία, 1954-1956, Πατάκης, Αθήνα 2001. ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Αρβανιτόπουλος Κ.- Κοππά, Μ. (επιµ.), 30 χρόνια ελληνικής εξωτερικής πολιτικής 1974-2004, Λιβάνης, Αθήνα 2005. Βαληνάκης Γ., Εισαγωγή στην Ελληνική Εξωτερική Πολιτική 1949-1988, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1989. Βαληνάκης Γ., Εξωτερική Πολιτική και Εθνική Άµυνα 1974-1987. Η Ελλάδα στο σύστηµα Ανατολής-Δύσης, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1989. Βαλντέν Σ., Η Ελλάδα και οι Ανατολικές Χώρες. Οικονοµικές σχέσεις και Πολιτική 1950-1967, Οδυσσέας, Αθήνα 1991. Βαλντέν Σ., Ελλάδα-Γιουγκοσλαβία. Γέννηση και εξέλιξη µιας κρίσης και οι ανακατατάξεις στα Βαλκάνια 1961-1962, Θεµέλιο, Αθήνα 1991. Βαλντέν Σ., Μακεδονικό και Βαλκάνια, Θεµέλιο, Αθήνα 1993. Βερέµης Θ., Ιστορία των Ελληνοτουρκικών Σχέσεων 1453-1998, Σιδέρης, Αθήνα 2005. Βερέµης Θ., Βαλκάνια από το 19ο στον 21ο αιώνα. Δόµηση και αποδόµηση κρατών, Πατάκης, Αθήνα 2004. Βερέµης Θ. (επιµ.), Ελληνοτουρκικές σχέσεις 1923-1987, Γνώση, Αθήνα 1988. Βερέµης Θ. (επιµ.), Βαλκάνια. Από το διπολισµό στη νέα εποχή, Γνώση, Αθήνα 1994. Veremis Th., Greece s Balkan Entanglements, ELIAMEP, Αθήνα 1995. Ηρακλείδης Α., Η Ελλάδα και ο εξ ανατολών κίνδυνος, Πόλις, Αθήνα 2001. Καζάκος Π., Λιαργκόβας Π., Μαριάς Ν., Μπότσιου Κ., Πολυχρονάκης Κ., Η Ελλάδα και το Ευρωπαϊκό Μέλλον της Τουρκίας, Σιδέρης, Αθήνα 2001. Kariotis Th. (ed.), The Greek Socialist Experiment. Papandreou s Greece 1981-1989, Pella, New York 1992. Kofos E., Nationalism and Communism in Macedonia, Institute of Balkan Studies, Thessaloniki 1964. Couloumbis Th., The United States, Greece and Turkey. The Troubled Triangle, Praeger, New York 1983.

Couloumbis Th., Petropoulos J., Psomiades H., Foreign Interference in Greek Politics. An historical perspective, Pella, New York 1976. Couloumbis Th., Iatrides J. (ed), Greek-American Relations. A Critical Review, Pella, New York 1980. Ριζάς Σ., Οι Ηνωµένες Πολιτείες, η δικτατορία των συνταγµαταρχών και το Κυπριακό ζήτηµα 1967-1974, Πατάκης, Αθήνα 2002. Ριζάς Σ., Η Ελλάδα, οι Ηνωµένες Πολιτείες και η Ευρώπη 1961-1964. Πολιτικές και οικονοµικές όψεις του προβλή- µατος ασφαλείας στο µεταίχµιο Ψυχρού Πολέµου και Ύφεσης, Πατάκης, Αθήνα 2001. Ριζάς Σ., Ένωση, Διχοτόµηση, Ανεξαρτησία. Οι Ηνωµένες Πολιτείες και η Βρετανία στην αναζήτηση λύσης για το Κυπριακό 1963-1967, Βιβλιόραµα, Αθήνα 2000. Ριζάς Σ., Το Μακεδονικό ζήτηµα, Εξωτερική επέµβαση και ελληνική πολιτική, Γρηγόρης, Αθήνα 1996. Ριζάς Σ., Οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις και το Αιγαίο 1973-1976, Σιδέρης, Αθήνα 2005 Σβολόπουλος Κ., Η Ελληνική Εξωτερική Πολιτική 1945-1981, Εστία, Αθήνα 2001. Σβολόπουλος Κ., Η Ελληνική πολιτική στα Βαλκάνια 1974-1981, Ευρωεκδοτική, Αθήνα 1987. Σβολόπουλος Κ., Το καθεστώς των νησίδων στο Ανατολικό Αιγαίο. Η µαρτυρία των πηγών, Εστία, Αθήνα 2002. Σβολόπουλος Κ. (γεν. επιµ.), Κωνσταντίνος Καραµανλής. Αρχείο, Γεγονότα και Κείµενα, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1992-1997. Στεφανίδης Γ., Από τον Εµφύλιο στον Ψυχρό Πόλεµο, Η Ελλάδα και ο συµµαχικός παράγων 1949-1952, Προσκήνιο, Αθήνα 1999. Στεφανίδης Γ., Ασύµµετροι εταίροι. Οι Ηνωµένες Πολιτείες και η Ελλάδα στον Ψυχρό Πόλεµο 1953-1961, Πατάκης, Αθήνα 2002. Stefanidis I., Isle of Discord. Nationalism, Imperialism and the Making of the Cyprus Problem, Hurst, London 1998. Τσούκαλης Λ. (επιµ.), Η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Η πρόκληση της προσαρµογής, Παπαζήσης, Αθήνα 1993. Χατζηβασιλείου Ε., Εισαγωγή στην Ιστορία του Μεταπολεµικού Κόσµου, Πατάκης, Αθήνα 2001. Χατζηβασιλείου Ε., Στρατηγικές για το Κυπριακό. Η δεκαετία του 1950, Πατάκης, Αθήνα 2005. Hatzivassiliou E., Britain and the International Status of Cyprus 1955-1959, University of Minnesota 1997. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Αβέρωφ-Τοσίτσας Ε., Οικονοµία ώρα µηδέν, Αθήνα 1986. Allmedia, Η Ελληνική Οικονοµία σε αριθµούς, Allmedia, Αθήνα 2004.

Αναστασιάδης Γ. & Ε. Χεκίµογλου, Δηµήτριος Δίγκας (1876-1974), ο πρώτος µακεδόνας υπουργός, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2002. Αρσένης Γ., Πολιτική κατάθεση, Οδυσσέας, Αθήνα 1987. Βαβούρας Ι., Δηµόσιο χρέος: Θεωρία και ελληνική εµπειρία, Παπαζήσης, Αθήνα 1993. Βενιζέλος Ε., Η ελληνική οικονοµία µετά την ένταξη στην ΟΝΕ, Καστανιώτης, Αθήνα 2000. Γεωργακόπουλος Θ. & Λοϊζίδης I., Ελληνική Οικονοµία, Ίδρυµα Ευγενίδου, Αθήνα 1991. Γουίτνερ Λ., Η αµερικανική επέµβαση στην Ελλάδα 1943-1949, εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1991. Δελιβάνης Δ., Greek monetary policy and planning economic development, Θεσσαλονίκη 1971. Κόλµερ Κ., Υποτίµηση της δραχµής ή υποτίµηση της Ελλάδος, Ροές-Δοκίµια, Αθήνα 1998. Κόλµερ Κ., Ευρώ: Η γιγάντωση της ανεργίας, Κάκτος, Αθήνα 2000. Κόλµερ Κ., Δυστυχώς επτωχεύσαµεν, Εκδόσεις Ροές, Αθήνα 1986. Κόντης Β., Η αγγλοαµερικανική πολιτική και το ελληνικό πρόβληµα 1945-1949, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1986. Κωστόπουλος Στ., Η πολιτική της συγχωνεύσεως των Τραπεζών, Αθήναι 1953. Μοσχονάς Α., Παραδοσιακά µικροαστικά στρώµατα: Η περίπτωση της Ελλάδας, Ίδρυµα Μεσογειακών Μελετών, Αθήνα 1986. Νεγρεπόντη-Δελιβάνη Μ., Ελληνική Οικονοµία: Ειδικευµένα Θέµατα, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1981. Νεγρεπόντη-Δελιβάνη Μ., Η οικονοµία της παραοικονοµίας στην Ελλάδα, Παπαζήσης, Αθήνα 1991. Παπαηλίας Θ., Ελληνική Οικονοµία (1948-1955): Μύθοι και πραγµατικότητα, Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος, Αθήνα 1996. Σολδάτος Γ., Τι πήγε λάθος µε την ελληνική οικονοµία, Ελληνική Ευρωεκδοτική, Αθήνα 1989. Χεκίµογλου Ε. & Ευφροσύνη Ρούπα, Η οικονοµία της Βόρειας Ελλάδας µέσα από τις σελίδες της «Βιοµηχανικής Επιθεώρησης», 1955-1984, εκδόσεις Κέρκυρα, Αθήνα 2004. Χριστοδούλου Δ., Πολιτική Οικονοµία της µεταπολεµικής Ελλάδας, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1989. Ψυρούκης Ν., Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, Επικαιρότητα, τόµοι Γ & Δ, Αθήνα 1976-1983. Ψυρούκης Ν., Η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ και ο άλλος δρόµος, Επικαιρότητα, Αθήνα 1979. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Βρυχέα Ά., Γαβρόγλου Κ., Απόπειρες µεταρρύθµισης της Ανώτατης Εκπαίδευσης 1911-1981, Σύγχρονα Θέµατα, Θεσσαλονίκη 1982. Δηµαράς Α., Η Μεταρρύθµιση που δεν έγινε, τόµ. Β (1895-1967), Ερµής, Αθήνα 1973-1974.

Δηµαράς Α., Το Εθνικό Απολυτήριο (Μια πρόταση που έγινε Τεκµήρια για την Ιστορία), Ερµής, Αθήνα 1977. Ε.Δ.Α. [Ενιαία Δηµοκρατική Αριστερά], Εκπαιδευτική Μεταρρύθµιση Συζητήσεις, Κρίσεις, Απόψεις (1956-1965), Προοδευτική Παιδεία, Αθήνα 1966. Καζαµίας Α., Η κατάρα του Σίσυφου στην ελληνική εκπαιδευτική µεταρρύθµιση: Μια κοινωνικο-πολιτική και πολιτιστική ερµηνεία στο, Μπουζάκης Σ., (επιµ.), Συγκριτική Παιδαγωγική ΙΙΙ, Gutenberg, Αθήνα 2001. Κριµπάς Κ., Θραύσµατα κατόπτρου, Δοκίµια, Θεµέλιο, Αθήνα 1993. Μοσχόπουλος Γ., Μπουζάκης Σ., Αντώνη Τρίτση: Ανέκδοτα Κείµενα για την Παιδεία, Gutenberg, Αθήνα 2005. Μπουζάκης Σ., Εκπαιδευτικές Μεταρρυθµίσεις στην Ελλάδα, τ. Β [1959-1998], Gutenberg, Αθήνα 2002. Μπουζάκης Σ., Τζήκας Χ., Ανθόπουλος Κ., Η κατάρτιση των Δασκάλων-Διδασκαλισσών και των Νηπιαγωγών στην Ελλάδα (τόµος Β ): Η περίοδος των Παιδαγωγικών Ακαδηµιών και των Σχολών Νηπιαγωγών 1933-1990, Gutenberg, Αθήνα 2002. Νούτσος Χ., Προγράµµατα Μέσης Εκπαίδευσης και Κοινωνικός Έλεγχος (1931-1973), Θεµέλιο, Αθήνα 1979. Παπαδάκης Ν., Η Παλίµψηστη Εξουσία Κράτος, Πανεπιστήµιο και Εκπαιδευτική Πολιτική στην Ελλάδα, Gutenberg, Αθήνα 2004. Παπανούτσος Ε. Π., Αποµνηµονεύµατα, Φιλιππότης, Αθήνα 1982. Παπαπάνος Κ., Χρονικό - Ιστορία της Ανωτάτης µας Εκπαιδεύσεως, έκδοση Pierce College, Αθήνα 1970. Πυργιωτάκης Ι., Εκπαίδευση και Κοινωνία στην Ελλάδα Οι διαλεκτικές σχέσεις και οι αδιάλλακτες συγκρούσεις, Ελληνικά Γράµµατα, Αθήνα 2005. Τερζής Ν., Εκπαιδευτική Πολιτική και Εκπαιδευτική Μεταρρύθµιση: Πρόγραµµα και πραγµατικότητα Πράγµατα και πρόσωπα, εκδοτικός οίκος αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1988. Φραγκουδάκη Α., Τα Αναγνωστικά Βιβλία του Δηµοτικού Σχολείου[1954] Ιδεολογικός πειθαναγκασµός και παιδαγωγική βία, Θεµέλιο, Αθήνα 1978. ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΑΙΓΥΠΤΟΣ-ΑΦΡΙΚΗ Γιαλουράκης Μ., Η Αίγυπτος των Ελλήνων, Αθήνα 1967. Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), Απόδηµοι Ελληνες Greeks Abroad, Αθήνα 1972 κεξ. Καζάκος Π. - Ε. Μάντζαρης - Ρ. Ανδροπούλου - Κ. Γεωργαντή, Ο Απόδηµος Ελληνισµός στις χώρες της Αφρικής, Γενική Γραµµατεία Απόδηµου Ελληνισµού του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδος, Αθήνα 1998. Σουλογιάννης Ε.Θ., Η θέση των Ελλήνων στην Αίγυπτο. α έκδ., Αθήνα 1999, β έκδ. Αθήνα 2002. Σουλογιάννης Ε.Θ., Η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας 1843-1993, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο

(ΕΛΙΑ), α έκδ. Αθήνα 1994, β έκδ. Αθήνα 2005. Σουλογιάννης Ε.Θ., Ελληνική Κοινότητα Καΐρου, Αθήνα 2001. Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδος, Ελληνισµός του Εξωτερικού, Αθήνα 1987 κεξ. Χασιώτης Ι.Κ., Επισκόπηση της Ιστορίας της Νεοελληνικής Διασποράς, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1993. ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ-ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ Gilchrist H., Greeks in Australia: The Early Years, Sydney 1994. Jupp (ed.), The Encyclopedia of the Australian People, Australian National University, Canberra 1988. Price C. A., Greeks in Australia, Australian National University Press, 1975. Price C.A., The Southern Europeans in Australia, Oxford University Press, Melbourne 1963. Tamis A.M., The Immigration and Settlement of Macedonian Greeks in Australia, La Trobe University, 1994. Tamis A.M., The History of Greeks in Australia (1850-1958), Volume One, Vanias Press, 1997a. Tamis A.M., An Illustrated History of the Greeks Australia, Dardalis Archives La Trobe University, 1997b. Tamis A.M., The History of Greeks in Australia (1959-1975), Volume Two, Ellikon Press, 2000. Tamis A.M. and E. Gavaki, From Migrants to Citizens: Greek Migration in Australia and Canada, La Trobe University, Melbourne 2002. Tamis A.M., The Greeks in Australia, Cambridge University Press, Melbourne and London 2005. Tsounis M., Greek Communities in Australia, in: C.A. Prize (ed), Greeks in Australia, Australian National University, 1975. ΑΜΕΡΙΚΗ Vlachos E.C., The Assimilation of the Greeks in the Unites States, Athens 1968. Vryonis S. Jr., A Brief History of the Greek American Community of St. George, Memphis, Tennesee 1962-1982, Malibu 1982. Georgakas D. & Ch.C. Moskos (eds.), New Directions in Greek American-Studies, New York 1991. Γιάνναρης Γ., Οι Έλληνες Μετανάστες και το Ελληνοαµερικανικό Μυθιστόρηµα, Αθήνα 1985. Ζούστης Β.Θ., Ο Εν Αµερική Ελληνισµός και η Δράσις Αυτού, Νέα Υόρκη 1954. Κανούτας Σ., Ο Ελληνισµός εν Αµερική, Νέα Υόρκη 1918. Κιτροέφ Α., «Εµπορικές Παροικίες και Μετανάστες», στο: Χ. Παναγιώτης, Ι. Τσάκωνας (επιµ.), Σύγχρονη Ελληνική Εξωτερική Πολιτική. Μια Συνολική Προσέγγιση Αθήνα 2003. Kitroeff A., Griegos en America, Μαδρίτη 1992.

Kopan A.T., Greek Survival in Chicago, στο: Peter d A. Jones & Melvin Holli (eds.), Ethnic Chicago, Grand Rapids 1981. Kourvetaris G.A., Studies on Greek Americans, Boulder 1997. Leber G., The History of the Order of AHEPA 1922-1972, Washington D.C. 1972. Μαλαφούρης Μπ., Έλληνες της Αµερικής 1528-1948, Νέα Υόρκη 1948. Moskos Ch.C., Greek Americans: Struggle and Success, New Brunswick 1989. Papanikolas H., Αιµιλία-Γεώργιος Emily-George, Salt Lake City 1987. Papanikolas Z., Buried Unsung: Louis Tikas and the Ludlow Massacre, Salt Lake City 1982. Psomiades H. & Scourby A. (επιµ.), The Greek American Community in Transition, New York 1982. Ροζάκος Ν.Ι., Νεοελληνική Αναγέννηση στη Βοστώνη, Άγιος Φραγκίσκος 1975. Saloutos Th., The Greeks in the United States, Cambridge, Mass. 1964. Scourby A., The Greek Americans, Βοστώνη 1984. Tsemberis S.J., Psomiades H.J., Karpathaki A. (eds.), Greek American Families: Traditions and Transformations, New York 1999. Φραγκούλη-Αργύρη Ι., Η Μοναξιά Ενός Ασυµβίβαστου, Αθήνα 2000. ΒΕΝΕΤΙΑ Βελούδης Ι., Ελλήνων Ορθοδόξων αποικία εν Βενετία, Βενετία 1872. Δηµοσία Ιλαρία, 500 χρόνια από την ίδρυση της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας Βενετίας 1498-1998, Βενετία. Καραθανάσης Αθ., Η Φλαγγίνειος Σχολή της Βενετίας, Θεσσαλονίκη 1986. Μανούσακας Μ., «Επισκόπηση της ιστορίας της Ελληνικής Ορθόδοξης Αδελφότητας της Βενετίας (1498-1953)», Τα Ιστορικά 11 (1989), 243-264. Μαυροειδή Φ., Συµβολή στην ιστορία της Ελληνικής Αδελφότητας Βενετίας στο ιστ αιώνα. Έκδοση του Β Μητρώου Εγγραφών (1533-1562), Αθήνα 1976. Ξανθοπούλου-Κυριακού Α., Η ελληνική κοινότητα της Βενετίας (1797-1866). Διοικητική και οικονοµική οργάνωση, εκπαιδευτική και πολιτική δραστηριότητα, Θεσσαλονίκη 1978. ΤΕΡΓΕΣΤΗ Κατσιαρδή-Hering Ο., Η ελληνική παροικία της Τεργέστης, 1751-1830, τ. Α -Β, Αθήνα 1986. Κατσιαρδή-Hering Ο., «Χριστόφορος Φιλητάς Σκέψεις για τη διδασκαλία της γλώσσας», Μνήµων 12 (1989), 9-42.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ Βακαλόπουλος Α., Οι Δυτικοµακεδόνες απόδηµοι επί Τουρκοκρατίας, Θεσσαλονίκη 1958. Ευστρατιάδης Σ., Ο εν Βιέννη Ναός του Αγίου Γεωργίου και η Κοινότης των Οθωµανών Υπηκόων, β έκδ., Αθήνα 1997. Fuves O., Οι Έλληνες της Ουγγαρίας, Θεσσαλονίκη 1965. Κατσιαρδή-Hering O., «Εκπαίδευση στη Διασπορά. Προς µια παιδεία ελληνική ή προς «θεραπεία» της πολυγλωσσίας;» στο: Νεοελληνική Παιδεία και Κοινωνία. Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου αφιερωµένου στη µνήµη του Κ. Θ. ΔΗΜΑΡΑ, Αθήνα 1995, 153-177. Λουκάτος Σ., «Ο πολιτικός βίος των Ελλήνων της Βιέννης κατά την τουρκοκρατίαν και τα αυτοκρατορικά προς αυτούς προνόµια», Δελτίον Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, 15 (1961) 287-350. Παλλατίδης Α., Υπόµνηµα ιστορικόν περί αρχής και προόδου και της σηµερινής ακµής του εν Βιέννη Ελληνικού συνοικισµού, Βιέννη 1845. Παπαδριανός Ι., Οι Έλληνες πάροικοι του Σεµλίνου (18ος-19ος αι.), Θεσσαλονίκη 1988. Τσούρκα-Παπαστάθη Δ.-Ε., Η ελληνική εµπορική κοµπανία του Σιµπιού Τρανσυλβανίας, 1636-1848. Οργάνωση και δίκαιο, Θεσσαλονίκη 1994. ΜΑΣΣΑΛΙΑ Echinard Ρ., Grecs et Philhellenes a Marseille de la Revolution francaise a l Independance de la Grece, Μασσαλία 1973. Mandilara Α., The Business Community in Marseille, 1816-1900: Individual and Νetwork Strategies, European University of Florence 1998 (αδηµοσίευτη διδακτορική διατριβή). ΑΓΓΛΙΑ Μαγκριώτης Δ., «Η δηµογραφική ιστορία της ελληνικής εµπορικής παροικίας του Λονδίνου. 1837-1881», Τα Ιστορικά 6 (1986), 349-368. Τσιµπιδάρος Β., Οι Έλληνες στην Αγγλία, Αθήνα 1974. Χαρλαύτη Τζ., «Εµπόριο και ναυτιλία το 19ο αι. Το επιχειρηµατικό δίκτυο της ελληνικής διασποράς. Η χιώτικη φάση, 1830-1860», Μνήµων 15 (1993), 69-127. Χαρλαύτη Τζ., Η ιστορία της ελληνόκτητης ναυτιλίας, 19ος-20ος αι., Αθήνα 2001.

ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΠΟΛΗΣ-ΙΜΒΡΟΥ ΤΕΝΕΔΟΥ Μαλαµατή Βαλάκου-Θεοδωρούδη, Το Νοµικό Περίγραµµα του Οικουµενικού στο πλαίσιο της Διεθνούς Κοινότητας, Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2001. Αλεξανδρή Α.- Θ. Βερέµη-Π. Καζάκου-Β. Κουφουδάκη-Χ. Ροζάκη-Γ. Τσιτσόπουλου, Οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις 1923-1987, Αθήνα 1988. Fuat D., Μειονότητες-Οι µειονότητες στην Τουρκία, Infoγνώµον, Αθήνα 2003. Μελίτωνος Κ., Η Νήσος Ιµβρος Συµβολή εις την Εκκλησιαστικήν Ιστορίαν της, Πατριαρχικόν Ιδρυµα Πατερικών Μελετών, Θεσσαλονίκη 1987. Haluk S., Bozcaada Kitabi, Kesisim, Κων/λη 2001. Murat Y., Imbros-Burada Yalniz Olum var, Bilesim, Κων/λη 2005. Σύλλογος Ιµβρίων Αθηνών, Το Ιµβριακό ζήτηµα στη Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα 2002. Ρευµιώτης Μ., Η Συρρίκνωση του Ελληνισµού- Σεπτεµβριανά του 1955. Απελάσεις του 1964, Κοµοτηνή 1984. Σολταρίδης Σ., Κεµαλικός Εθνικισµός, Νέα Σύνορα-Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 2000. Χατζηανδρέου Τ., Η ζωή µου (1901-1974), Αθήνα 1979. Επιστηµονική παρουσία Εστίας Θεολόγων Χάλκης, 150ετηρίς Ιεράς Θεολογικής Σχολής Χάλκης 1844-1994, Τόµος Γ, Αθήνα 1994. Ποντικάκη Α., Η Τένεδος, Εταιρία Μελέτης Ίµβρου και Τενέδου, Θεσσαλονίκη 1988. Η Λησµονηµένη Τένεδος, Πρακτικά Επιστηµονικού Συνεδρίου, Ανατολή, Αθήνα 1996. Ξεινός Γ., Τώρα Επιστρέφοντας, Διηγήµατα. Θεσσαλονίκη 2000. Baskin O., Turkiye de Azinliklar, Iletisim, 2004 Nazif O., Αzinlik Vakiflari, Altinkure, 2003 Οι Οικισµοί της Ίµβρου. Πρακτικά Συµποσίου, Εταιρία Μελέτης Ίµβρου και Τενέδου. Θεσσαλονίκη 1998. ΡΩΣΙΑ-ΕΥΡΩΠΗ Αγτζίδης (επιµ.), Άτλας της Ελληνικής Διασποράς, τ. πρώτος, Αλέξανδρος, Αθήνα 2001. Μεταξάς-Λασκαράτος Δ., Ελληνικαί παροικίαι Ρωσίας και Ρωµουνίας, Βραΐλα, 1900. Παναγιωτίδης Θ., Ο εν Ρωσία «Ελληνισµός», Αθήνα 1919. Παπουλίδης Κ., Οι Έλληνες της Οδησσού, Αφοι Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1999. Παυλίδης Ε. (επιµ.), Ο Ελληνισµός της Ρωσίας και τα 33 χρόνια του εν Αθήναις σωµατείου των εκ Ρωσίας Ελλήνων, Αθήνα 1953. Χασιώτης Ι.Κ. (επιµ.), Οι Έλληνες της Ρωσίας και της Σοβιετικής Ένωσης Μετοικεσίες και εκτοπισµοί - Οργάνωση

και Ιδεολογία, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1997. ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ Μητροπολίτου Ηλειουπόλεως και Θείρων Γενναδίου, Ιστορία του Οικουµενικού Πατριαρχείου, τόµ. Ι, Θεσ/νίκη 1986. Μητροπολίτη Σάρδεων Γερµανού, Συµβολή εις τους Πατριαρχικούς Καταλόγους Κωνσταντινουπόλεως από της αλώσεως και εξής, Κων/λη 1935-1938. Εlcin M., Cumhuriyet Doneminde Istanbul Rum Patrikhanesi, Iletisim, Κωνσταντινούπολη 2003. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιερόθεου, Τα Συνοδικά και Πατριαρχικά Κείµενα. Συνοπτικός Τόµος του 1850 και Πατριαρχική Πράξη του 1928. Εκδόσεις Ιεράς Μονής Γενεθλίου της Θεοτόκου 2004. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιερόθεου, Οικουµενικό Πατριαρχείον και Εκκλησία της Ελλάδας, Εκδόσεις Ιεράς Μονής Γενεθλίου της Θεοτόκου 2002. Αρχιµανδρίτου Καλλίστου, Ο Πατριαρχικός Οικουµενικός Θρόνος Κωνσταντινουπόλεως και τα δίκαια και τα προνό- µια αυτού επί των λοιπών Εκκλησιών της Ανατολής, Αλεξάνδρεια 1920. Μητροπολίτου Σάρδεων Μάξιµου, Το Οικουµενικόν Πατριαρχείον εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία, Πατριαρχικόν Ιδρυµα Πατερικών Μελετών, Θεσσαλονίκη 1972. Μαυρόπουλου Δ., Πατριαρχικαί Σελίδες. Το Οικουµενικόν Πατριαρχείον από 1878-1949, Αθήναι 1960. Φανάρι 400 χρόνια, Εκδόσεις Οικουµενικού Πατριαρχείου 2001. Σταυρίδου Β., Οικουµενικόν Πατριαρχείον - Ιερά Μητρόπολις Πριγκηποννήσων, Αφοι Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2003. Σταυρίδου Β., Ιστορία του Οικουµενικού Πατριαρχείου, Αθήναι 1967. Στεφανίδου Β., Εκκλησιαστική Ιστορία, Αθήνα 1959. Sureyya Sahin M., Turkiyede ki Patrikhaneler, Ilke, Κωνσταντινούπολη 2003. Ugur Y., Dunden Bugune Patrikhane, Kaynak, Κωνσταντινούπολη 2004. ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ-ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΗΣΗ Angelopoulos A. and the others, Essays on Greek Migration, Social Sciences Center, Athens 1967. Βεντούρα Λ., Έλληνες Μετανάστες στο Βέλγιο, Νεφέλη, Αθήνα 1999. Vgenopoulos C.G., La Migration de l Apres-Guerre, en Grece, Papazissis, Athens 2003. Γλύτσου Ν.Ρ., Θεωρητική και Εµπειρική Ανάλυση της Μεταναστευτικής κίνησης και της ροής εµβασµάτων µεταξύ Ελλάδας και Γερµανίας, Κ.Ε.Π.Ε., Αθήνα 1991. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών, Ο Ελληνισµός της Αυστραλίας, Αθήνα 2004.

Καβουριάρης Ε., «Μερικές σκέψεις για τις αιτίες και τις συνέπειες της Μετανάστευσης», στο: Μ. Νικολινάκος (επ.), Οικονοµική Ανάπτυξη και Μετανάστευση στην Ελλάδα, Κάλβος, Αθήνα 1974. Καλαφάτης Θ., 1880-1920 «Η πρώτη εν Αµερική Μετανάστευσις», Καθηµερινή Επτά Ηµέρες, 2 Μαΐου 2004. Καλαφάτης Θ., 1950-1975 «Το δεύτερο µεταναστευτικό ρεύµα», Καθηµερινή- Επτά Ηµέρες, 2 Μαΐου 2004. Kayser B., Η Ανθρωπογεωγραφία της Ελλάδος, Ε.Κ.Κ.Ε, Αθήνα 1968. Κωνσταντοπούλου Μ., Μεταναστευτικά Εµβάσµατα. Οικονοµετρική Ανάλυση και Προβλέψεις για την Πενταετία 1983-1987, ΚΕΠΕ, Αθήνα 1986. Ματζουράνης Γ. Ξ., Έλληνες Εργάτες στην Γερµανία, Gutenberg, Αθήνα 1974. Ματζουράνης Γ.Ξ., Μας Λένε Γκασταρµπάϊτερ, Θεµέλιο, Αθήνα 1977. Μουσούρου Λ.Μ., «Το Ελληνικό Κράτος και ο Ελληνισµός του Εξωτερικού», στο: Τσαούση Δ.Γ. (επιµ.), Ελληνισµός και Ελληνικότητα, Γ έκδ., Βιβλιοπωλείο ΕΣΤΙΑ- Ι. Δ. Κολάρου και Σία, Αθήνα 1998. Μουσούρου Λ. Μ., «Μετανάστευση Παλιννόστηση και Ταυτότητα», στο: Πρόγραµµα Αποδηµίας Παλιννόστησης του Ελληνικού Πληθυσµού, Τόµος Α, Γενική Γραµµατεία Απόδηµου Ελληνισµού, Αθήνα 1990. Νικολινάκος Μ., «Οι Αντιφάσεις της Καπιταλιστικής Ανάπτυξης στην Ελλάδα», στο: Οικονοµική Ανάπτυξη και Μετανάστευση στην Ελλάδα, Κάλβος, Αθήνα 1984. Παπαγαλάνη Λ.-Καλαφάτης Θ., «Εργατική Μετανάστευση. Οι Έλληνες στη Γερµανία και την Δυτική Ευρώπη», στο: Ιστορία του Νέου Ελληνισµού 1770-2000, Τόµος 9ος, Νέα Ελληνικά Γράµµατα, Αθήνα 2003. Papadakis Μ., Greece Migration Statistics 1955-1977, Εσωτερική Έκθεση, ΚΕΠΕ, Αθήνα 1981. Παιδαγωγική Εταιρεία Ελλάδας, Ο Ελληνισµός της Διασποράς και η Ελληνική Παιδεία του, Ελληνικά Γράµµατα, Αθήνα 1995. Πετρόπουλος Ν. (επ.), Πρόγραµµα Ερευνών Αποδηµίας Παλιννόστησης του Ελληνικού πληθυσµού, τόµ. Β, Γενική Γραµµατεία Απόδηµου Ελληνισµού, Αθήνα 1992. Πετρόπουλος Ν.Π., Κοινωνικο-οικονοµική κινητικότητα των Αποδήµων Ελλήνων, Γενική Γραµµατεία Απόδηµου Ελληνισµού, Αθήνα 1991. Πουλοπούλου Η.Ε., Μετανάστευση Παλιννόστηση, Ινστιτούτο Μελέτης της Ελληνικής Οικονοµίας. Ελληνική Εταιρεία Δηµογραφικών Μελετών, Αθήνα 1986. Ροµπόλης Σ., «Η Μετανάστευση στην Ελλάδα κατά την πρώτη Μεταπολεµική περίοδο ως Συνιστώσα Αναπτυξιακής Πολιτικής», στο: Ελληνική Κοινωνία κατά την πρώτη Μεταπολεµική περίοδο (1945-1967), Ίδρυµα Σάκη Καράγεωργα, Αθήνα 1994. Τερλεξής Π., «Μετανάστευση και Επαναπατρισµός: η πρόκληση του 80», Επιθεώρηση Κοινωνικών Επιστηµών 1/1979, σελ. 32.

Φίλιας Β., Η Μετανάστευση Ελλήνων Εργατών στη Δ. Γερµανία και οι Συνέπειες της, στα προβλήµατα Κοινωνικού Μετασχηµατισµού, Παπαζήσης, Αθήνα 1974. Φίλιας Β., «Μετανάστευση: Αίτια και Επιπτώσεις», στο: Προβλήµατα Κοινωνικού Μετασχηµατισµού, Παπαζήσης, Αθήνα 1974. Χατζηπαναγιώτου Ι., Οι Έλληνες στη Δυτική Γερµανία, Αθήνα 1977.

ΑΡΑΝΙΤΟΥ ΒΑΛΙΑ Η Βάλια Αρανίτου γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στο τµήµα των Οικονοµικών Επιστηµών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών. Είναι κάτοχος µεταπτυχιακού τίτλου από το Πανεπιστήµιο Paris IX Dauphine France και είναι διδάκτωρ του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Τίτλος διατριβής: «Κοινωνική ταυτότητα και πολιτική συµπεριφορά. Η περίπτωση των µικρών εµπόρων στη Μεταπολεµική Ελλάδα». Είναι υπεύθυνη του τοµέα έρευνας και τεκµηρίωσης στην Εθνική Συνοµοσπονδία Ελληνικού Εµπορίου. Διδάσκει από το 2004 στο Τµήµα Πολιτικής Επιστήµης του Πανεπιστηµίου Κρήτης. Από το 2002 έως σήµερα είναι µέλος της επιτροπής εµπειρογνώµων του Εθνικού Συµβουλίου Ανταγωνιστικότητας και Ανάπτυξης. Ακόµη συµµετέχει από το 2000 στο ερευνητικό διατµηµατικό σεµινάριο «Τα οργανωµένα συµφέροντα στη Μεταπολιτευτική Ελλάδα» µε το εργαστήριο Πολιτικής Επικοινωνίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών. ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1947. Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήµιο Αθηνών (πτυχίο 1975) και παρακολούθησε µαθήµατα στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών (1975 1977). Αναγορεύθηκε διδάκτωρ του Πανεπιστηµίου Αθηνών το 1978. Ειδικεύτηκε στην Παθολογία. Εργάστηκε στην Πανεπιστηµιακή Κλινική του Νοσοκοµείου ο Ευαγγελισµός (1982) και στο Γενικό Νοσοκοµείο Αεροπορίας (1984). Το 1985 εκλέχτηκε λέκτορας στη Σχολή Επιστηµών Υγείας του Πανεπιστηµίου Αθηνών, όπου δίδαξε αυτοδύναµα για µια τετραετία (1985 1989). Επίσης εργάστηκε ως γιατρός στον ΕΟΦ και διετέλεσε τακτικό µέλος της Επιτροπής Εθνικού Συνταγολογίου (1988). Παράλληλα µε την διδασκαλία και τη άσκηση της ιατρικής (έως το 2000) ασχολείται από το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και τον Τύπο µε τη διαχρονική ιστορία της ελληνικής γλώσσας. ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ: «Γιατί το λέµε έτσι», Πρώτο Πρόγραµµα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, 1982-1988, «Κάθε µέρα και µια λέξη», «Αθήνα 9,84» 1988 1991. ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ: «Ιστορία µιας λέξης» Τηλεόραση ΕΤ-2 1995 1997, «Οι λέξεις στη ζωή µας» MEGA 1998, ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ: Συντάκτης της Ελευθεροτυπίας από το 1990 σε θέµατα Γλώσσας και Ιστορίας. Συντονιστής Επιµελητής του «Ε» ΙΣΤΟΡΙΚΑ. Αρχισυντάκτης του «ΟΛΥΜΠΙΑΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ». Συντονιστής του «Ε» Ιστορικά Πρωτοπόροι. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΕΡΓΟ (Εκτός Ιατρικής): Στο Δηµοσιογραφικό Εργαστήρι (1994), Στην Σχολή Υποκριτικής του Κ. Καζάκου. (1996) (Μάθηµα Ελληνική γλώσσα και ιστορία). ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ:

Ιατρικό Ιστορικό (Εκδ. «Ηριδανός»), Ευρύλοχος (Εκδ. «Ηριδανός»), Τειρεσίας (Εκδ. «Κέδρος»), Ετυµολογικό Αλφαβητάριο (Εκδ Α.Α Λιβάνη), Ιστορία µιας Λέξης (διαχρονική ιστορία της ελληνικής γλώσσας) Τόµοι. Α, Β, Γ, Δ, Ε (Εκδ Α.Α. Λιβάνη.) ΒΕΡΝΑΡΔΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Ο Χρ.Βερναρδάκης είναι Λέκτορας Πολιτικής Επιστήµης στο Πανεπιστήµιο Κρήτης. Η διδακτορική του διατριβή αφορούσε τα Πολιτικά Κόµµατα της περιόδου της Μεταπολίτευσης (1974-1985) και υποστηρίχτηκε στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Τµήµα Πολιτικής Επιστήµης και Δηµόσιας Διοίκησης το 1995. Είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώµατος (DEA) Πολιτικών Επιστηµών του Πανεπιστηµίου του Παρισιού (Paris II). Έχει συγγράψει (σε συνεργασία µε τον Γ.Μαυρή) το βιβλίο Κόµµατα και Κοινωνικές Συµµαχίες στην προδικτατορική Ελλάδα Οι προϋποθέσεις της Μεταπολίτευσης (εκδ. Εξάντας 1991). Από το 1999 επιµελείται την ετήσια έκδοση Η Κοινή Γνώµη στην Ελλάδα, η οποία αποτελεί τη µοναδική έκδοση στην Ελλάδα που ασχολείται µε αναλύσεις δεδοµένων πολιτικών και κοινωνικών ερευνών. Έχει µεταφράσει και επιµεληθεί επίσης τον τόµο Εκλογική Συµπεριφορά Ιστορικές Διαδροµές και Μοντέλα Ανάλυσης (εκδ. Σαββάλας, 2005) που στηρίζεται σε εργασίες της Nonna Mayer, Προέδρου της Γαλλικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήµης. Έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα στην επιστηµονική του αρθρογραφία µε το κοµµατικό σύστηµα, τη δοµή των πολιτικών κοµµάτων, την πολιτική συµπεριφορά και την εκλογική ανάλυση. Το 1993 ίδρυσε την εταιρεία ερευνών κοινής γνώµης και δηµοσκοπήσεων VPRC, της οποίας υπήρξε Πρόεδρος έως τον Οκτώβριο του 2004. Πέραν της Πολιτικής Επιστήµης, έχει µεταπτυχιακές σπουδές και στον τοµέα της Πολιτικής Φιλοσοφίας (Paris I). Είναι µέλος της Συντακτικής Επιτροπής του επιστηµονικού περιοδικού ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ, µέλος του Δ.Σ. του Ιδρύµατος Γληνού και Επιστηµονικός Σύµβουλος της VPRC. ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΘΑΝΑΣΗΣ Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στη Νοµική Σχολή Αθηνών και µετέπειτα στο Πολιτικό Τµή- µα Πολιτικής Επιστήµης και Δηµόσιας Διοίκησης της ίδιας σχολής καθώς και στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών (Τµήµα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας). Πραγµατοποίησε Μεταπτυχιακές σπουδές (DEA) και έλαβε το διδακτορικό του δίπλωµα στο 1ο πανεπιστήµιο Παρισίων (Paris-I, Sorbonne). Καθηγητής Πολιτικής Επιστήµης στο Πάντειο Πανεπιστήµιο. Έχει διατελέσει επι-

σκέπτης καθηγητής στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστηµών (IEP) της Λίλλης και πρόεδρος του ΔΣ του Εθνικού Κέντρου Δηµόσιας Διοίκησης. Επί σειρά ετών αθρογράφος-πολιτικός αναλυτής στην Καθηµερινή, τον Οικονοµικό Ταχυδρόµο και τα τελευταία χρόνια την Απογευµατινή. Κυριότερα έργα του: «Ο Βενιζελισµός της ανόρθωσης», εκδόσεις Σάκκουλα, «Το Κοµµατικό Φαινόµενο», εκδόσεις Παπαζήση, «Εκλογικά συστήµατα, Θεωρία και πρακτικές εφαρµογές», εκδόσεις Πατάκη, «Les systemes electoraux aux presidentielles et aux legislatives» εκδόσεις Πανεπιστηµίου Βρυξελλών. Έχει πραγµατοποιήσει αρκετές διεθνείς δηµοσιεύσεις. ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ Κ. ΒΑΣΙΛΗΣ Ο Βασίλης Κ. Καλαµαράς γεννιέται στην Αθήνα το 1962. Σπουδάζει πολιτικές επιστήµες στο Πάντειο Πανεπιστήµιο κατά τη δεκαετία του 80. Από τον Μάιο του 1988 εργάζεται ως δηµοσιογράφος στην εφηµερίδα «Ελευθεροτυπία», όπου από τον Ιούνιο του 1998 συµµετέχει στη συντακτική οµάδα του ενθέτου «Βιβλιοθήκη». ΚΑΛΑΦΑΤΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ Επίκουρος Καθηγητής Οικονοµικής Ιστορίας στο Τµήµα Οικονοµικής Επιστήµης του Πανεπιστη- µίου Πειραιώς. Γεννήθηκε στην Λευκάδα το 1941, σπούδασε Πολιτική Οικονοµία στην Α.Σ.Ο.Ε.Ε και συνέχισε µεταπτυχιακές σπουδές στην Μακροοικονοµική Θεωρία και Οικονοµική Ανάπτυξη (Γαλλία, Ecoles Pratique des Hautes Etudes) και στην Οικονοµική Ιστορία στην Αθήνα. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα στρέφονται γύρω από τα γνωστικά πεδία της σύγχρονης ευρωπαϊκής και ελληνικής οικονοµικής ιστορίας της τοπικής ιστορίας και αυτοδιοίκησης, της αγροτικής θεωρίας και πολιτικής, της νοµισµατικής θεωρίας και της οικονοµικής ανάπτυξης. Από το συγγραφικό του έργο σηµειώνουµε τα ακόλουθα: «Πληθωρισµός» Α.Β.Σ.Π. 1978 Αθήνα, «Αγροτική Πίστη και οικονοµικός µετασχηµατισµός στην Βόρεια Πελοπόννησο, τέλη 19ου αιώνα, ΜΙΕΤ Τοµ. 3, Αθήνα 1992, «Οι Εβραίοι της Κέρκυρας» ΚΙΣΕ Αθήνα 2001, «L inegalite de revenue en Grece, 1960-1970» Etudes Balkaniques 1/1962, «Economic and Social effects of the Albanian war on Greece and the problem of war financing» Spoudai 1/2000 και «Θρησκευτικότητα και Κοινωνική διαµαρτυρία» οι οπαδοί του Α. Μακράκη στην Β.Δ. Πελοπόννησο 1890-1900», Τα Ιστορικά 18-19/1993.

ΚΙΤΡΟΕΦ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Καθηγητής στο Τµήµα Ιστορίας στο πανεπιστήµιο Haverford College στην Πενσυλβάνια των ΗΠΑ. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1955. Σπούδασε πολιτικές επιστήµες και ιστορία στην Αγγλία και το 1984 έλαβε την διδακτορική του διατριβή απο το πανεπιστήµιο της Οξφόρδης. Θέµα της διατριβής ήταν η ιστορία του Ελληνισµού στην Αίγυπτο τον 20ο αιώνα. Πριν εκλεγεί στο Τµήµα Ιστορίας του πανεπιστηµίου Haverford College το 1996, δίδαξε Ευρωπαϊκή και Ελληνική ιστορία στο τµήµα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του πανεπιστηµίου Queens College της Νέας Υόρκης και στο Ωνάσειο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου της Νέας Υόρκης (ΝΥU). Είναι µέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Journal of the Hellenic Diaspora. Ειδικεύεται στην ιστορία της νεοελληνικής συνείδησης και ταυτότητας στην Ελλάδα και στην Ελληνική διασπορά. Είναι συγγραφέας των βιβλίων: The Greeks in Egypt, 1919-1937; Ethnicity & Class (Λονδίνο, 1989), Griegos en América (Μαδρίτη, 1992), Wartime Jews: the Case of Athens (Αθήνα, 1995), Wrestling with the Ancients: Modern Greek Identity and the Olympics (Νέα Υόρκη, 2004), Επίσης είναι συγγραφέας κεφαλαίων σε συλλογικούς τόµους (Ιστορία της Ελλάδας του 20ου Αιώνα, Ιστορία του Νέου Ελληνισµού 1770-2000 κα) καθώς και άρθρων σε ακαδηµαϊκά περιοδικά. ΛΑΒΔΑΣ Α. ΚΩΣΤΑΣ Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήµης και Αντιπρύτανης Ακαδηµαϊκών Υποθέσεων και Προσωπικού του Πανεπιστηµίου Κρήτης. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1964. Σπούδασε πολιτική επιστήµη, πολιτική κοινωνιολογία, δηµόσια διοίκηση και διεθνείς σχέσεις στην Ελλάδα, τη Βρετανία και τις Ηνωµένες Πολιτείες. Πριν εκλεγεί στο Τµήµα Πολιτικής Επιστήµης του Πανεπιστηµίου Κρήτης, δίδαξε πολιτική ανάλυση και ευρωπαϊκή πολιτική σε βρετανικά και αµερικανικά πανεπιστήµια και στην Εθνική Σχολή Δηµόσιας Διοίκησης στην Αθήνα. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα του είναι στα πεδία της ευρωπαϊκής πολιτικής, της ελληνικής πολιτικής, της ανάλυσης των οργανωµένων συµφερόντων και της εφαρµοσµένης πολιτικής θεωρίας. Είναι συγγραφέας των βιβλίων: The Europeanization of Greece: Interest Politics and the Crises of Integration (Macmillan, 1997), Politics, Subsidies and Competition (µε Μ. Μενδρινού) (Edward Elgar, 1999), Συµφέροντα και Πολιτική (Παπαζήσης, 2004) και Δηµιουργία και Εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο, 2002), Επίσης είναι συγγραφέας κεφαλαίων σε συλλογικούς τόµους (Verbandssysteme in Westeuropa, The Political Economy of Privatization, The New Balkans, Η Νέα Σοσιαλδηµοκρατία, Εκπαιδευτική Πολιτική, κ. α.) καθώς επίσης και δη-

µοσιεύσεων σε διεθνή επιστηµονικά περιοδικά (European Journal of Political Research, West European Politics, Journal of Political and Military Sociology, κ.α). Επιµελήθηκε (µε Δ. Χρυσοχόου) τον συλλογικό τόµο Ευρωπαϊκή Ενοποίηση και Πολιτική Θεωρία: Η Πρόκληση του Ρεπουµπλικανισµού (Σιδέρης, 2004). ΜΕΝΔΡΙΝΟΥ ΜΑΡΙΑ Η Μαρία Μενδρινού γεννήθηκε στην Αθήνα. Έχει Πτυχίο (Άριστα) στην Πολιτική Επιστήµη και τη Δηµόσια Διοίκηση από το Πανεπιστήµιο Αθηνών, ΜΑ in Politics & Policy από το Brandeis University (ΗΠΑ) και PhD in Government από το University of Manchester (Βρετανία). Είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τµήµα Πολιτικής Επιστήµης του Πανεπιστηµίου Κρήτης, Αναπληρώτρια Προεδρεύουσα του Τµήµατος και Διευθύντρια του Προγράµµατος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πολιτική Ανάλυση και Πολιτική Θεωρία». Έχει διδάξει πολική ανάλυση και ευρωπαϊκή πολιτική στο Brandeis University, στο University of Manchester, στο Πανεπιστήµιο Αθηνών, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο και στην Εθνική Σχολή Δηµόσιας Διοίκησης. Διετέλεσε ειδικός επιστήµονας στο ΕΚΠΑ και το ΑΠΘ και Επίκουρη Καθηγήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης. Έχει λάβει µέρος σε διεθνή συνέδρια στην Ευρώπη και την Αµερική και έχει συµµετάσχει σε µεγάλο αριθµό ερευνητικών προγραµµάτων. Οι επιστηµονικές της δηµοσιεύσεις περιλαµβάνουν τα βιβλία: Η Εκλογική Πολιτική στο Ελληνικό Πολιτικό Σύστηµα: Εσωτερικές και Ευρωπαϊκές Παράµετροι, 1974-2000, (Αθήνα: Παπαζήσης, 2000), Politics, Subsidies and Competition: The New Politics of State Intervention in the European Union, (µε Κ. Λάβδα), (London: Edward Elgar, 1999), Άρθρα σε επιστηµονικά περιοδικά όπως το European Journal of Political Research, στο Journal of European Public Policy, στην Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήµης, στα Τετράδια Πολιτικής Επιστήµης, στην Πολιτική Επιστήµη και κεφάλαια σε βιβλία. Ακόµη είχε αναλάβει επιστηµονικές επιµέλειες µεταξύ των οποίων περιλαµβάνεται η έκδοση του βιβλίου του Ν. Nugent Πολιτική και Διακυβέρνηση στην ΕΕ (Αθήνα: Σαββάλας, 2004). Είναι µέλος της Συντακτικής Επιτροπής του επιστηµονικού περιοδικού Πολιτική Επιστήµη (εκδόσεις Σάκκουλα). ΜΠΟΥΖΑΚΗΣ ΣΗΦΗΣ Ο καθηγητής Σήφης Μπουζάκης κατάγεται από το Ρέθυµνο της Κρήτης. Τελείωσε την Παιδαγω-

γική Ακαδηµία Ηρακλείου και στη συνέχεια έκανε µεταπτυχιακές σπουδές στη Χαΐδελβέργη της Γερµανίας. Από το 1986 είναι καθηγητής στο Πανεπιστήµιο Πατρών. Ασχολείται µε θέµατα Ιστορίας Εκπαίδευσης και Συγκριτικής Παιδαγωγικής. Σ αυτές τις γνωστικές περιοχές έχει δηµοσιεύσει άρθρα σε ελληνικά και ξένα περιοδικά (Comparative Education, Pαedagogische Rundschau, Zeitschrift fuer Internationale Erziehungs- und Sozialwissenschaftliche Forschung, Bildung in Europa) και έχει συµµετάσχει µε ανακοινώσεις σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια. Είναι συγγραφέας πολλών επιστηµονικών βιβλίων και διευθυντής δύο επιστηµονικών σειρών στις εκδόσεις Gutenberg µε τίτλο «Μελέτες Τεκµήρια Ιστορίας Εκπαίδευσης» και «Συγκριτική Παιδαγωγική». Στα γνωστά βιβλία του συγκαταλέγονται: «Νεοελληνική Εκπαίδευση 1821 2004» (6η έκδοση), «Εκπαιδευτικές Μεταρρυθµίσεις 1834-2004 (4η έκδοση)», «Γεώργιος Παπανδρέου 1888 1968: Ο πολιτικός της Παιδείας». Πρόσφατα κυκλοφόρησε το τελευταίο του βιβλίο, µε συ-συγγραφέα τον Γιώργο Μοσχόπουλο, µε τίτλο: «ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΡΙΤΣΗΣ: Ανέκδοτα κείµενα για την Παιδεία». Διετέλεσε Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Τµήµατος Δηµοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστηµίου Πατρών, Κοσµήτορας της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστηµών του ιδίου Πανεπιστηµίου, Διευθυντής του ΠΕΚ Πατρών και Πρόεδρος του Διδασκαλείου Δηµοτικής Εκπαίδευσης. Ακόµη, υπήρξε µέλος της Δ.Ε. του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας, της Επιστηµονικής Επιτροπής για τα ολοήµερα σχολεία και του Δ.Σ. του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας. Την τελευταία τριετία συµµετέχει σε επταµελή Επιτροπή Πανεπιστηµιακών που όρισε η κυπριακή κυβέρνηση για τη µελέτη του κυπριακού εκπαιδευτικού συστήµατος και την υποβολή προτάσεων για τη µεταρρύθ- µισή του. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ Ε. ΓΙΩΡΓΟΣ Γεννήθηκε στα Xανιά της Kρήτης. Mουσικές σπουδές: Eθνικό Ωδείο: Aνώτερα θεωρητικά - Tάξη Mιχ. Bούρτση & Στέφανου Bασιλειάδη - Σύνθεση, Iστορία της Mουσικής. Eργάζεται ως µουσικοσυνθέτης για το θέατρο και τον κινηµατογράφο (µουσική σε 25 θεατρικά έργα και 30 ταινίες). Παράλληλα εργάζεται µε αντικείµενο τη συλλογή µουσικο-λαογραφικού υλικού που αφορά την Iστορία και εξέλιξη της παραδοσιακής µουσικής στην Eλλάδα. Tο 1983 εκδίδεται το βιβλίο του Λαϊκοί Πρακτικοί Oργανοπαίχτες εισαγωγή-µελέτη και καταγραφή µαρτυριών (εκδ. Eπικαιρότητα). Aπό το 1982 µέχρι το 1999, οργάνωσε και επιµελήθηκε τις καταγραφές παραδοσιακής µουσικής του Tρίτου Προγράµµατος της Eλληνικής Pαδιοφωνίας. Aπό το 1975, συνεργάτης του