Ειδική γραμματεία Επικοινωνιακού σχεδιασμού μεταναστευτικής και προσφυγικής πολιτικής

Ειδική γραμματεία Επικοινωνιακού σχεδιασμού μεταναστευτικής και προσφυγικής πολιτικής Άπρίλιος 2017

Με το παρόν ενημερωτικό δελτίο επιχειρείται μια καταγραφή της κατάστασης στο προσφυγικό για το α τρίμηνο του 2017, με την παραθέση δεδομένων για τις διαδικασίες ασύλου, τα αιτήματα μετεγκατάστασης, τα ζητήματα χρηματοδότησης, την εκπαίδευση των παιδιών των προσφύγων καθώς και το πρόγραμμα στέγασης προσφύγων. Πέραν της καταγραφής όμως, αφορμή της έκδοσης του παρόντος ενημερωτικού είναι τόσο η συναντίληψη όσο και η πεποίθηση ότι το προσφυγικό βρίσκεται στα τελευταία στάδια της μετάλλαξης του από πρόβλημα και πρόκληση, σε ένα νέο αναπόσπαστο στοιχείο του ελληνικού γίγνεσθαι, γεγονός που από μόνο του προϋποθέτει και την συνέχιση της ενημέρωσης και της επικοινωνιακής διαχείρισης, προσαρμοσμένης όταν και όπου αυτό απαιτείται στα καινούργια δεδομένα και την νέα πραγματικότητα. Γιώργος Κ. Φλωρεντής Ειδικός Γραμματέας Επικοινωνιακού Σχεδιασμού, Μεταναστευτικής και Προσφυγικής Πολιτικής ΠΕΡιεχομενα Άσυλο...σελ. 03 Υλοποίηση Κοινής Δήλωσης Ε.Ε. - Τουρκίας...σελ. 05 Αιτήματα Μετεγκατάστασης...σελ. 06 Ζητήματα Χρηματοδότησης...σελ. 07 Εκπαίδευση παιδιών προσφύγων...σελ. 10 Πρόγραμμα Στέγασης Αιτούντων Άσυλο στην Ελλάδα...σελ. 11

Σύμφωνα με τα στοιχεία μέχρι τις 30.3.17 ο συνολικός αριθμός των προσφύγων που παραμένουν προσωρινά στην Ελλάδα είναι 62.215. Οι κρατικές δομές φιλοξενίας στην ελληνική επικράτεια ανέρχονται σε 50 και συγκεκριμένα 45 στην ηπειρωτική χώρα και 5 στα νησιά. Στην Αττική παραμένουν φιλοξενούμενοι συνολικά 9.176 άτομα. Στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Λέρος και Κως) το σύνολο των φιλοξενουμένων διαμορφώνεται σε 14.061. Εξ αυτών, οι 7.531 διαμένουν σε δομές και οι υπόλοιποι 6.530 φιλοξενούνται σε χώρους της UNHCR, διαφόρων ΜΚΟ και άλλες μη κρατικές δομές. Πηγή: Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, ΚΕΠΟΜ Άσυλο Βάσει των στοιχείων που τηρεί η Υπηρεσία Ασύλου κατά το πρώτο τρίμηνο του 2017 κατατέθηκαν συνολικά 16.870 αιτήσεις διεθνούς προστασίας (668 από ασυνόδευτους ανήλικους). Περί το ένα τρίτο αυτών (ποσοστό 31,89%, δηλαδή 5.381 αιτήσεις) ήταν αιτήσεις υπηκόων Συρίας, ενώ 2.397 αιτήσεις κατατέθηκαν από υπηκόους Αφγανιστάν, 2.188 από υπηκόους Πακιστάν και 2.188 από υπηκόους Ιράκ. Σε πολύ μικρότερα ποσοστά κατατέθηκαν αιτήσεις διεθνούς προστασίας από υπηκόους Μπαγκλαντές, Ιράν, Γεωργίας, Παλαιστίνης, Αλγερίας και άλλων χωρών. Συνολικά, 5.608 αιτήσεις διεθνούς προστασίας (ποσοστό 33%) των ανωτέρω αιτήσεων κατατέθηκαν στα Περιφερειακά Γραφεία και τα Αυτοτελή Κλιμάκια Ασύλου που εδράζονται στα πέντε νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου (Λέσβο, Σάμο, Χίο, Λέρο και Κω). Εκατό υπάλληλοι της Υπηρεσίας Ασύλου εργάζονται στα πέντε νησιά με Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης (hotspot). Το έργο της Υπηρεσίας Ασύλου συνδράμει το Ευρωπαϊκό Γραφείο Υποστήριξης για το Άσυλο (ΕΑSO). Βάσει των υπολογισμών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για τη διεκπεραίωση των αιτήσεων ασύλου απαιτούνται 400 εμπειρογνώμονες. Εξ αυτών, σύμφωνα με τα στοιχεία έως 10/4/2017, μέσω του EASO είχαν διατεθεί στην Ελλάδα συνολικά 128 εμπειρογνώμονες Κρατών Μελών (όλων των ειδικοτήτων) και 146 διερμηνείς. Εκ των 128 εμπειρογνωμόνων, οι 96 είναι χειριστές αιτήσεων διεθνούς προστασίας και εργάζονταν στα πέντε νησιά με hotspot στο πλαίσιο της εφαρμογής της Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας. 3

Asylum Service Application Η Υπηρεσία Ασύλου σε συνεργασία με το Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεματικής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου σχεδίασαν μία δωρεάν εφαρμογή για κινητές συσκευές τηλεφώνου. Σκοπός της εφαρμογής είναι η αξιόπιστη, έγκυρη και άμεση ενημέρωση όλων όσοι επιθυμούν να ζητήσουν ή έχουν ήδη ζητήσει άσυλο στην Ελλάδα, για ζητήματα όπως: οι διαδικασίες ασύλου τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις τους Η συγκεκριμένη εφαρμογή, η οποία είναι διαθέσιμη στα Ελληνικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Αραβικά, Φαρσί/Νταρί, Ουρντού, Αμαρικά και Τιγκρίνια, αναπτύχθηκε χάρη σε χρηματοδότηση από το Εθνικό Πρόγραμμα του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης 2014-2020. Η εφαρμογή τέθηκε σε δοκιμαστική λειτουργία από 31/3 μέχρι 30/4/2017 με σκοπό να αναδειχτούν και να διορθωθούν πιθανά προβλήματα αλλά και να πραγματοποιηθούν βελτιστοποιήσεις με βάση την εμπειρία των χρηστών. Στη συνέχεια η εφαρμογή θα είναι διαθέσιμη και για κινητές συσκευές με Windows και ios. Η εφαρμογή είναι διαθέσιμη με το όνομα Asylum Service Application. Πηγή: Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής/ Στατιστικά στοιχεία Υπηρεσίας Ασύλου, αναρτημένα στη ιστοσελίδα της, www.asylo.gov.gr 4

Υλοποίηση Κοινής Δήλωσης Ε.Ε.- Τουρκίας Κατά τον πρώτο χρόνο εφαρμογής της Κοινής Δήλωσης Ε.Ε.- Τουρκίας (20.03.2016-05.04.2017) καταγράφηκε μείωση των προσφυγικών ροών κατά 97%. Ειδικότερα, το διάστημα 21.03.2016-21.02.2017 κατεγράφησαν 26.940 αφίξεις, τη στιγμή που κατά το διάστημα 20.04.2015-20.03.2016 ο συνολικός αριθμός των αφίξεων ανήλθε σε 977.705. Χαρακτηριστικά, το πρώτο τρίμηνο του 2017 οι αφίξεις από τα θαλάσσια σύνορα ήταν 3.927 ενώ αντίστοιχα το 2016 ήταν 153.946. Αναλυτικότερα, ο μέσος όρος των ημερήσιων αφίξεων μετά τις 21.03.2016 υπολογίζεται σε 79 άτομα και βαίνει μειούμενος, δεδομένου ότι ο αντίστοιχος μέσος όρος αφίξεων από την 01.09.2016 διαμορφώθηκε σε 66 άτομα ημερησίως. Αντίστοιχα, για το διάστημα 01.09.15-31.03.2016 ο μέσος όρος των ημερήσιων αφίξεων ήταν 4.049 άτομα. Επιπρόσθετα, από την έναρξη της Κοινής Δήλωσης Ε.Ε. - Τουρκίας, οι αναχωρήσαντες αλλοδαποί διαφόρων εθνικοτήτων προς Τουρκία ανέρχονται μέχρι στιγμής στους 1074. Τέλος, από την έναρξη υλοποίησης της Κοινής Δήλωσης Ε.Ε. - Τουρκίας στα πέντε νησιά με hotspots (Λέσβος, Σάμος, Χίος, Λέρος και Κως) καταχωρήθηκαν 25.487 βουλήσεις κατάθεσης αίτησης διεθνούς προστασίας. Κατά το χρονικό διάστημα από 1.1.2016 έως 31.03.2017 κατατέθηκαν συνολικά 18.091 αιτήσεις διεθνούς προστασίας στα πέντε νησιά. Πηγή: Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής/ Στατιστικά στοιχεία Υπηρεσίας Ασύλου, αναρτημένα στη ιστοσελίδα της, www.asylo.gov.gr, ΚΕΠΟΜ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή 5

Αιτήματα Μετεγκατάστασης Μέχρι τις 19.03.2017, η Υπηρεσία Ασύλου κατέγραψε συνολικά 26.997 αιτήσεις ασύλου που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Προγράμματος Μετεγκατάστασης (9.966 από άνδρες και 7.735 από γυναίκες). Εξ αυτών: Προωθήθηκαν 17.701 αιτήσεις Έγιναν αποδεκτές 14.400 αιτήσεις Ο τελικός αριθμός των πραγματοποιηθεισών μετεγκαταστάσεων ανέρχεται σε 9.998 Αναφορικά με την προέλευση των αιτούντων μετεγκατάστασης, η πλειοψηφία προέρχεται από τη Συρία και το Ιράκ. Εκ του συνόλου των αιτούντων, 38,5% είναι ηλικίας 18-34, ενώ 37,4% αφορά ανηλίκους μέχρι την ηλικία των 13 ετών. Πηγή: Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής/ Υπηρεσία Ασύλου, ΚΕΠΟΜ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή 6

Ζητήματα Χρηματοδότησης Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Οικονομίας, για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης έχουν τεθεί σε λειτουργία δύο κύριες ευρωπαϊκές χρηματοδοτικές πηγές: Τα Εθνικά Προγράμματα του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (AMIF) και του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας (ISF) Ο Μηχανισμός Έκτακτης βοήθειας των δύο αυτών Ταμείων Χρηματοδότηση από Εθνικά Προγράμματα Με ορίζοντα υλοποίησης τις δημοσιονομικές προοπτικές της περιόδου 2014-2020, τα Εθνικά Προγράμματα του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (AMIF) και του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας (ISF) καταγράφουν συνολική δημόσια δαπάνη 509 εκ.. Ειδικότερα: AMIF: 294,5 εκ. ISF: 214,7 εκ. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, σε βάθος τετραετίας εκ του συνολικού ποσού των 509 εκ., θα διατεθούν 250 εκ. για την κάλυψη αναγκών φιλοξενίας, υποδοχής και ταυτοποίησης των μεταναστών και προσφύγων. Χρηματοδότηση από Έκτακτη Βοήθεια Η Επιτροπή έχει προϋπολογίσει και αποδίδει σταδιακά στην Ελλάδα συνολικά 550,2 εκ. ως έκτακτη βοήθεια. Εξ αυτών τα 178 εκ. κατανέμονται σε κρατικούς φορείς (32%) και 372,7 εκ. (68%) σε μη κρατικούς οργανισμούς. 32% 178 εκ. σε κρατικούς φορείς 68% 372,2 εκ. σε μη κρατικούς οργανισμούς Συνολικά 550,2 εκ. 7

Χρηματοδότηση από έκτακτη βοήθεια σε κρατικούς φορείς Υπουργείο Εθνική Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ) - 89 εκ. 40 ανοιχτών Δομών φιλοξενίας σε όλη την Ελλάδα ευθύνη των 5 Κέντρων Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ). Η στήριξη που προσφέρει το ΥΠΕΘΑ μέσω της Έκτακτης Χρηματοδότησης και ίδιων μέσων αφορά κυρίως: 1. διαμόρφωση και συντήρηση χώρων φιλοξενίας 2. σίτιση 3. καθαριότητα 4. λειτουργικές δαπάνες 5. απολυμάνσεις, προμήθεια των αντίστοιχων πρώτων υλών Τα υπόλοιπα 89 εκ. δόθηκαν: Υπουργείο Υγείας Υποστηρίζει τη διαδικασία πρώτης υποδοχής διασφαλίζοντας την προστασία της Δημόσιας Υγείας, τόσο στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου όσο και στην ηπειρωτική χώρα. Υπουργείο Υποδομών και Δικτύων Προμήθεια οικίσκων για την φιλοξενία των προσφύγων. Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής Υποστηρίζει τα Αυτοτελή Κλιμάκια Ασύλου για την εφαρμογή της διαδικασίας ταχείας επίσπευσης (fast-track) προκειμένου να εξεταστούν τάχιστα αιτήσεις παροχής διεθνούς προστασίας. Επίσης, ενίσχυσε με στελεχιακό δυναμικό τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης που διαμορφώθηκαν προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες της προσφυγικής κρίσης, σε ό,τι αφορά τις υπηρεσίες διερμηνείας, ιατρικής και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. Υπουργείο Προστασίας Πολίτη Το συγκεκριμένο υπουργείο προέβη στις εξής ενέργειες: 1. Προμήθεια λεωφορείων για μεταφορά υπηκόων τρίτων χωρών 2. Σίτιση κατά τη διαδικασία που προηγείται της πρώτης καταγραφής 3. Προμήθεια επιχειρησιακού εξοπλισμού 8

Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Προμήθεια εξοπλισμού έρευνας και διάσωσης (σωσίβια, κουβέρτες κλπ.) για τα επιχειρησιακά μέσα του Λιμενικού Σώματος. Γενική Γραμματεία Συντονισμού Προσωρινή διαμονή, σίτιση και μεταφορά από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου προς την ηπειρωτική χώρα υπηκόων τρίτων χωρών που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Από τα στοιχεία του Υπουργείου Οικονομίας καθίσταται σαφές ότι το ελληνικό κράτος λαμβάνει μόλις 32% των πόρων του Μηχανισμού Έκτακτης Βοήθειας της Ε.Ε. και παρ όλα αυτά έχει καλύψει και συνεχίζει να καλύπτει το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των αναγκών προσφύγων και μεταναστών. Αντίθετα, περιορισμένο αποτύπωμα στην εξομάλυνση του προσφυγικού ζητήματος έχουν οι δαπάνες που πραγματοποιούνται με απευθείας χρηματοδότηση της ΕΕ προς Διεθνείς Οργανισμούς και ΜΚΟ (οι οποίοι λαμβάνουν 68% των πόρων του Μηχανισμού Έκτακτης Βοήθειας). Πηγή: Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης/ Ειδική Γραμματεία Τ.Α.Μ.Ε.Τ.Ε.Α.Α.Π Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ 9

Εκπαίδευση παιδιών προσφύγων Από το σχολικό έτος 2016 2017, το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων συνεπές στις υποχρεώσεις του για την παροχή εκπαίδευσης σε παιδιά πρόσφυγες, βάσει προτάσεων της Επιστημονικής Επιτροπής για την στήριξη των παιδιών αυτών και με τη γνωμοδότηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, έχει προχωρήσει στην εκπόνηση εκπαιδευτικού προγράμματος για τα παιδιά πρόσφυγες. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι ο αριθμός των προσφύγων εντός των δομών φιλοξενίας, δεν είναι σταθερός, το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων κατάρτισε ένα ευέλικτο σχέδιο δράσης για την εκπαίδευση των παιδιών. Σύμφωνα με το σχέδιο αυτό το σχολικό έτος 2016-2017 αποτελεί μία μεταβατική χρονιά κατά τη διάρκεια της οποίας θα ξεκινήσουν τα πρώτα βήματα ένταξης με διαφοροποιημένα σενάρια ανά δομή, ανά περιοχή και ανά ηλικιακή ομάδα και με σταδιακή ένταξη των παιδιών 6-15 ετών στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα σε Τάξεις Υποδοχής και Δομές Υποδοχής για την Εκπαίδευση των Προσφύγων (ΔΥΕΠ). Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ Στόχοι του προγράμματος: Διασφάλιση του δικαιώματος στην εκπαίδευση που συνιστά βασικό ανθρώπινο δικαίωμα κάθε παιδιού σύμφωνα με το ευρωπαϊκό και το εθνικό δίκαιο. Διασφάλιση ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και τελικά επιτυχούς ένταξης των προσφυγόπουλων στη σχολική κουλτούρα μετά από μεταβατική περίοδο προετοιμασίας. Παροχή εκπαίδευσης με την προοπτική ένταξης των ανηλίκων είτε στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα (2017-2018) είτε στο εκπαιδευτικό σύστημα άλλης ευρωπαϊκής χώρας σε περίπτωση μετεγκατάστασής τους. Οργάνωση Προγράμματος Εκπαίδευσης ανά ηλικιακή ομάδα: 1. Λειτουργία νηπιαγωγείων για τα παιδιά 4 έως 5 ετών εντός των δομών φιλοξενίας 2. Ένταξη των παιδιών 6 έως 12 ετών σε Δομές Υποδοχής Εκπαίδευσης Προσφύγων (ΔΥΕΠ) όμορων στις δομές φιλοξενίας Δημοσίων Δημοτικών Σχολείων 3. Ένταξη των παιδιών 13-15 ετών σε ΔΥΕΠ όμορων στα δομές φιλοξενίας Δημοσίων Γυμνασίων 4. Παρακολούθηση μαθημάτων στις πρωινές τάξεις των δημόσιων σχολείων και ένταξη σε τάξεις υποδοχής για τα παιδιά όλων των ηλικιών που διαμένουν εκτός των δομών φιλοξενίας προσφύγων, σε ενοικιαζόμενα διαμερίσματα ή ξενοδοχεία 10

Υλοποίηση Σχεδίου Εκπαίδευσης παιδιών- προσφύγων Μέχρι σήμερα έχουν λειτουργήσει ΔΥΕΠ σε 94 σχολικές μονάδες όμορες 24 Δομών Φιλοξενίας. Σε εβδομαδιαία βάση και πάντα με δεδομένη την εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών προσφύγων, ανοίγουν νέες ΔΥΕΠ σε όλη την Ελλάδα. Στις λειτουργούσες ΔΥΕΠ φοιτούν ήδη περισσότεροι από 2.500 μαθητές και μαθήτριες. Πηγή: Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων Πρόγραμμα Στέγασης Αιτούντων Άσυλο στην Ελλάδα Με το «Πρόγραμμα Στέγασης», οι Ελληνικές Αρχές με την υποστήριξη της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ενισχύουν τη δυνατότητα φιλοξενίας αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα, σε διαμερίσματα, ξενοδοχεία, οικογένειες υποδοχής κ.α.. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και πέτυχε τη σταδιακή δημιουργία 20.000 θέσεων υποδοχής, από τις αρχές του 2016, για υποψήφιους για μετεγκατάσταση σε άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε., καθώς και για ευάλωτους αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα. Μέχρι στιγμής έχουν φιλοξενηθεί σχεδόν 30.000 αιτούντες άσυλο σε συνθήκες ασφάλειας και αξιοπρέπειας. Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ Το πρόγραμμα εφαρμόζεται με επιτυχία σε συνεργασία με 14 ΜΚΟ και 4 Δήμους (Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Λιβαδειάς και Λάρισας), ενώ πρόσφατα εντάχθηκε στο πρόγραμμα και η περιοχή της Κρήτης για στέγαση σε διαμερίσματα. Οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες κοινωνικής στήριξης και προστασίας, όπως σίτιση, είδη ατομικής υγιεινής και μεταφορικά μέσα, μέσω προπληρωμένων καρτών, υπηρεσίες διερμηνείας και ιατρική, νομική και ψυχοκοινωνική βοήθεια, ανάλογα με τις ανάγκες. Πηγή: Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ 11

www.mindigital.gr