Έκθεση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου. Διοικήσεως για το θέμα «Έκθεση της Αρχής Ισότητας αναφορικά με δυσμενή

Έκθεση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως για το θέμα «Έκθεση της Αρχής Ισότητας αναφορικά με δυσμενή μεταχείριση υποψηφίου με ειδικές ανάγκες στον τομέα της πρόσβασης σε θέσεις εργασίας του δημόσιου τομέα (αρ. φακ. 37/2008)» Παρόντες: Ρίκκος Ερωτοκρίτου, πρόεδρος Φειδίας Σαρίκας Γιαννάκης Θωμά Πανίκκος Σταυριανός Χρήστος Πουργουρίδης Ανδρέας Θεμιστοκλέους Κλαύδιος Μαυροχάννας Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως μελέτησε το πιο πάνω θέμα, το οποίο ενέγραψε η ίδια ως αυτεπάγγελτο, σε συνεδρίες της, που πραγματοποιήθηκαν στο διάστημα μεταξύ 11 ης Δεκεμβρίου 2008 και 24 ης Μαρτίου 2011. Στις συνεδρίες αυτές κλήθηκαν και παρευρέθηκαν ενώπιον της επιτροπής εκπρόσωποι του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού του Υπουργείου Οικονομικών, εκπρόσωποι του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, ο διευθυντής Ανώτερης και Ανώτατης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, εκπρόσωποι του Γραφείου του Επιτρόπου Διοικήσεως, του Γραφείου του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας (ΕΔΥ), της Κυπριακής Συνομοσπονδίας Οργανώσεων Αναπήρων (ΚΥΣΟΑ) και του Παγκύπριου Συνδέσμου για τη Δυσλεξία, που εκπροσωπούσε και άτομα με ΔΕΠ-Υ. Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως εξέτασε την έκθεση της Επιτρόπου Διοικήσεως η οποία αφορά παράπονο που υποβλήθηκε στο γραφείο της με επιστολή, σύμφωνα πάντα με όσα αναφέρονται στην έκθεσή της, από τον κ. Γρηγόρη Γρηγορίου στις 20 Μαΐου 2008, ο οποίος υπέβαλε καταγγελία υποστηρίζοντας ότι κατά τη διεξαγωγή των γραπτών εξετάσεων που γίνονται για

2 σκοπούς διορισμού σε θέσεις στη δημόσια υπηρεσία τα άτομα με αναπηρία βρίσκονται σε δυσμενέστερη θέση σε σύγκριση με τους υπόλοιπους υποψηφίους και αυτό συμβαίνει, επειδή δε λαμβάνονται ικανοποιητικά αντισταθμιστικά της αναπηρίας τους μέτρα. Ο κ. Γρηγορίου έθεσε υπόψη της Επιτρόπου Διοικήσεως ότι η όρασή του και στους δύο οφθαλμούς είναι μικρότερη από το ένα δέκατο λόγω οπτικής ατροφίας και νυσταγμού και ότι παρακάθισε τον Οκτώβριο του 2007 στη γραπτή εξέταση που είχε διεξαχθεί δυνάμει των περί Αξιολόγησης Υποψηφίων για Διορισμό στη Δημόσια Υπηρεσία Νόμων του 1998 έως 2006, προκειμένου να διεκδικήσει θέση της οποίας η αρχική κλίμακα δεν υπερβαίνει την Κλίμακα Α8 του κυβερνητικού μισθολογίου. Ο κ. Γρηγορίου υποστήριξε ότι, λόγω της αναπηρίας του, με το να συγκρίνεται με βάση το βαθμό που εξασφάλισε στις γραπτές εξετάσεις (βαθμός 55,56 με ανώτατο το 100) με τους υπόλοιπους υποψηφίους που δεν είναι άτομα με αναπηρία τίθεται σε δυσμενέστερη θέση και εκτός συναγωνισμού. Η Επίτροπος Διοικήσεως διαπίστωσε μετά από έρευνα ότι ο κ. Γρηγορίου υπέβαλε αίτημα στην αρμόδια ειδική επιτροπή για τη διεξαγωγή των εξετάσεων όπως του δοθούν ορισμένες διευκολύνσεις στη διάρκεια της εξέτασης λόγω της μειωμένης του όρασης και είχε κατ ιδίαν συνάντηση με τον προεδρεύοντα της ειδικής επιτροπής, όπου και συζήτησε το θέμα των διευκολύνσεων. Η ειδική επιτροπή αποφάσισε να του δοθούν οι πιο κάτω διευκολύνσεις: 1. Τα εξεταστικά δοκίμια για όλα τα θέματα να είναι σε μεγέθυνση γραμματοσειράς 16. 2. Να του επιτραπεί να χρησιμοποιήσει ηλεκτρονικό υπολογιστή του εξεταστικού κέντρου, τόσο στο θέμα των ελληνικών όσο και στο θέμα των αγγλικών. 3. Να του παραχωρηθούν οι υπηρεσίες μεταγραφέα για τη μεταφορά των απαντήσεών του στο ειδικό τετράδιο της εξέτασης στα ελληνικά και στα αγγλικά και να του παραχωρηθούν οι υπηρεσίες μεταγραφέα για τη μεταφορά της

3 απάντησης στο ειδικό απαντητικό φύλλο στα θέματα γενικού ενδιαφέροντος και αριθμητικού/λογικού συλλογισμού. 4. Να του δοθεί παράταση χρόνου τριάντα λεπτών. Ο κ. Γρηγορίου ισχυρίστηκε ότι η παράταση χρόνου των τριάντα λεπτών δεν επαρκούσε ως αντισταθμιστικό μέτρο της μειωμένης του όρασης. Η ειδική επιτροπή υποστήριξε ότι η παράταση χρόνου των τριάντα λεπτών αποφασίστηκε κατ αναλογία με την πρακτική που ακολουθείται στις παγκύπριες εξετάσεις για τα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Κύπρου και της Ελλάδας, εφόσον άτομα με ειδικές ανάγκες το ζητήσουν και νοουμένου ότι υποστηρίξουν μια τέτοια αίτηση με τα αναγκαία πιστοποιητικά/δικαιολογητικά. Η Επίτροπος Διοικήσεως κατέληξε μετά από έρευνα ότι είναι παρακινδυνευμένο η ειδική επιτροπή να ακολουθεί τη ρύθμιση της πρόνοιας του άρθρου 22(5) του περί της Διεξαγωγής των Παγκύπριων Εξετάσεων Νόμου, η ορθότητα της οποίας έχει αμφισβητηθεί από οργανωμένους φορείς παιδιών με ειδικές ανάγκες με κύριο επιχείρημα ότι ανάλογα με τη φύση και το βαθμό της αναπηρίας ή μαθησιακής δυσκολίας ενός μαθητή μπορεί να απαιτείται πέραν των τριάντα λεπτών χρόνος παράτασης της γραπτής εξέτασης. Στον πιο πάνω νόμο έχει θεσμοθετηθεί διαδικασία παροχής διευκολύνσεων στη διάρκεια των εισαγωγικών γραπτών εξετάσεων για τους υποψηφίους που είναι άτομα με ειδικές ανάγκες και έχει ανατεθεί σε επιτροπή η επιλογή των διευκολύνσεων που θα δοθούν, ανάλογα με την περίπτωση. Η επίτροπος επισημαίνει ότι αντίστοιχη πρόνοια δεν περιέχεται στον περί Αξιολόγησης Υποψηφίων για Διορισμό στη Δημόσια Υπηρεσία Νόμο. Από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι ο χρόνος παράτασης που δόθηκε στον κ. Γρηγορίου αφαιρέθηκε από το χρόνο του διαλείμματος.

4 Περαιτέρω, η Επίτροπος Διοικήσεως στην έκθεσή της, απόσπασμα της οποίας παρατίθεται στο παράρτημα που επισυνάπτεται στην παρούσα έκθεση, αναφέρθηκε σε δύο αποφάσεις του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων από τις οποίες εξάγονται δύο αρχές για την αποδοχή της συμφωνίας θετικών μέτρων με το δίκαιο της Ένωσης. Σε εθνικό επίπεδο η απαγόρευση των διακρίσεων σε βάρος των ατόμων με αναπηρία στον τομέα της απασχόλησης θεσμοθετήθηκε με τους περί Ατόμων με Αναπηρία Νόμους του 2000 έως 2007. Η Επίτροπος Διοικήσεως κατέληξε ότι ο κ. Γρηγορίου είχε το δικαίωμα για εύλογες προσαρμογές/διευκολύνσεις στη γραπτή εξέταση που παρακάθισε, προκειμένου να εξασφαλίσει ισότητα στο σημείο εκκίνησης για τη διεκδίκηση μιας επαγγελματικής θέσης στη δημόσια υπηρεσία. Η ειδική επιτροπή ανταποκρίθηκε μεν θετικά, αλλά οι διευκολύνσεις που δόθηκαν στον κ. Γρηγορίου δεν ήταν στο σύνολό τους ικανοποιητικές για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού, αυτού της διάπλασης συνθηκών πραγματικής ισότητας. Περαιτέρω, η Επίτροπος Διοικήσεως τονίζει ότι οι διευκολύνσεις υπέρ ατόμων με αναπηρία επιβάλλεται να ρυθμιστούν νομοθετικά με σχετικές προσθήκες στον περί Αξιολόγησης Υποψηφίων για Διορισμό στη Δημόσια Υπηρεσία Νόμο και έως ότου αυτό ρυθμιστεί πρέπει η ειδική επιτροπή σε κάθε περίπτωση υποψηφίου με ειδικές ανάγκες που αιτείται διευκολύνσεις να συμβουλεύεται την ΚΥΣΟΑ πριν από τη λήψη σχετικής απόφασης, ώστε να διασφαλίζεται η καλύτερη δυνατή επιλογή των αντισταθμιστικών της αναπηρίας του μέτρων. Εισάγοντας το θέμα ο πρόεδρος της επιτροπής βουλευτής κ. Ρίκκος Ερωτοκρίτου ανέφερε ότι η έκθεση της Αρχής Ισότητας εκπονήθηκε κατόπιν παραπόνου που υπέβαλε στην Επίτροπο Διοικήσεως ο κ. Γρηγόρης Γρηγορίου, ο οποίος πάσχει από μειωμένη όραση και στους δύο οφθαλμούς λόγω οπτικής ατροφίας και νυσταγμού και για το λόγο αυτό θεωρείται άτομο με ειδικές ανάγκες. Ο κ. Γρηγορίου παρακάθισε τον

5 Οκτώβριο του 2007 σε γραπτή εξέταση, προκειμένου να διεκδικήσει θέση εργασίας στο δημόσιο τομέα, και όπως ο κ. Γρηγορίου υποστήριξε, λόγω της αναπηρίας του, με το να συγκρίνεται με βάση το βαθμό που εξασφάλισε στις γραπτές εξετάσεις (βαθμός 55,56 με ανώτατο το 100) με τους υπόλοιπους υποψηφίους που δεν είναι άτομα με αναπηρία τίθεται σε δυσμενέστερη θέση και εκτός συναγωνισμού. Όπως ανέφερε ο πρόεδρος της επιτροπής, η έκθεση της Αρχής Ισότητας ανοίγει το τεράστιο κεφάλαιο της ίσης μεταχείρισης σε τέτοιου είδους εξετάσεις ή διαδικασίες υποψηφίων οι οποίοι θεωρούνται άτομα με ειδικές ανάγκες. Σύμφωνα με σωρεία αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, έχει καθιερωθεί ότι η ίση μεταχείριση υπάρχει πάντα μεταξύ ίσων. Διαλαμβάνεται ακριβώς η υποχρεωτική διαφορετική αντιμετώπιση των άνισων σε σχέση με τους ίσους, δηλαδή εκείνων που λόγω κάποιων προβλημάτων υγείας που αντιμετωπίζουν πρέπει να τους δίνεται η δυνατότητα, αλλά και τα μέσα να μπορούν να διαγωνιστούν επί ίσοις όροις. Περαιτέρω, τόνισε ο ίδιος, η έννοια της φράσης επί ίσοις όροις στη δημοκρατία σημαίνει ότι ο καθένας πρέπει να ασκεί το δικαίωμά του και, όταν κάποιος δεν μπορεί να το ασκήσει, τότε πρέπει να του παρέχεται βοήθεια, για να το ασκήσει τελικά. Τέλος, ο πρόεδρος της επιτροπής διευκρίνισε ότι η εξέταση του θέματος δεν έχει στόχο να εξασφαλίσει οποιοδήποτε προνομιακό καθεστώς αυτών των ατόμων σε βάρος των υπολοίπων και υπογράμμισε σε όλους ότι η επιτροπή θεωρεί ότι είναι παντελώς απαράδεκτο μέσα στη σύγχρονη ευρωπαϊκή κοινωνία της Κύπρου του 2011 να μην έχουν φροντίσει οι αρμόδιοι τέτοιου είδους ζητήματα, ώστε να μη φαίνεται ότι τα άτομα με αναπηρίες βρίσκονται σε ένα καθεστώς το οποίο λειτουργεί ανάλογα με τον πατριωτισμό ή τη φυγοπονία ή τον ανθρωπισμό του εκάστοτε επικεφαλής, στη συγκεκριμένη περίπτωση.

6 Η Επίτροπος Διοικήσεως και εκπρόσωποι του γραφείου της ανέφεραν ενώπιον της επιτροπής ότι με την υποβολή του σχετικού παραπόνου που υποβλήθηκε από τον κ. Γρηγόρη Γρηγορίου και με την έρευνα που διεξήγαγαν διαπίστωσαν ότι ο νόμος περί Αξιολόγησης Υποψηφίων για Διορισμό στη Δημόσια Υπηρεσία, που ρυθμίζει τον τρόπο εισδοχής σε πολλές θέσεις εργασίας στη δημόσια υπηρεσία, παρουσιάζει κενό και δεν προβλέπει τη δυνατότητα λήψης αντισταθμιστικών της μειονεκτικής θέσης των ατόμων με αναπηρία μέτρων, ώστε να μπορούν σε ισότιμη βάση να συμμετέχουν στις γραπτές εξετάσεις. Το κενό αυτό πρέπει να πληρωθεί, ώστε η νομοθεσία να συμβαδίζει και με τη σχετική ευρωπαϊκή Οδηγία, αλλά και με το νόμο που ρυθμίζει θέματα των ατόμων με αναπηρία. Τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν πρέπει να αφορούν και τα δυσλεκτικά άτομα τα οποία προχωρούν σε διαδικασίες εισδοχής σε θέσεις εργασίας. Για τα πιο πάνω άτομα το Γραφείο του Επιτρόπου Διοικήσεως εκπόνησε δύο εκθέσεις, με τις οποίες εντοπίστηκαν αδυναμίες στην κείμενη νομοθεσία. Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού ανταποκρίθηκε θετικά στις δύο εκθέσεις και προχώρησε σε μερικές τροποποιήσεις στη σχετική νομοθεσία, οι οποίες όμως κρίνονται από την Επίτροπο Διοικήσεως όχι απόλυτα ικανοποιητικές. Σύμφωνα με την Επίτροπο Διοικήσεως, πολλές υπηρεσίες του κράτους δεν αναγνωρίζουν ότι ένα δυσλεκτικό άτομο ανήκει στα άτομα με αναπηρία, όσον αφορά την εφαρμογή των κειμένων νομοθεσιών από αυτές. Η Επίτροπος Διοικήσεως τόνισε ότι και μέσα από την έκθεσή της εξάγεται η θέση του γραφείου της πως το όλο ζήτημα πρέπει να ρυθμιστεί νομοθετικά και όλες οι διευκολύνσεις που δίνονται στους υποψηφίους με αναπηρία πρέπει να αποφασίζονται σε συνεργασία με ειδικούς και ανάλογα για κάθε περίπτωση. Η επίτροπος επικεντρώθηκε στο πρόβλημα της σύστασης της πολυθεματικής ομάδας που αξιολογεί τα άτομα με αναπηρία, τονίζοντας ότι αυτή, αν και ρυθμίζεται η λειτουργία της νομοθετικά, δε συστήνεται συνήθως και

7 αυτό αποτελεί σοβαρό πρόβλημα. Πρέπει, τόνισε, να θεσμοθετηθεί επίσης και το εγχειρίδιο διεθνούς ταξινόμησης για τους αναπήρους που προβλέπεται από το Διεθνή Οργανισμό Υγείας, το οποίο θα γνωστοποιεί στον κάθε ανάπηρο πού βρίσκεται και πώς κινείται. Η Επίτροπος Διοικήσεως τόνισε ότι δεν πρέπει να διευρυνθεί η σύσταση της πολυθεματικής ομάδας, αλλά πρέπει το κράτος να τροποποιήσει τη σχετική νομοθεσία. Τέλος, η εκπρόσωπος του Γραφείου του Επιτρόπου Διοικήσεως, σχολιάζοντας το γεγονός ότι εκκρεμεί στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων νομοσχέδιο που περιέχει πρόνοιες για ρύθμιση θεμάτων των αναπήρων, αλλά προβλέπει και την ποσόστωση ως δικαίωμα για εισδοχή στη δημόσια υπηρεσία, υπογράμμισε ότι αυτές οι εξελίξεις είναι θετικές, το νομοσχέδιο έχει κοινωνικό χαρακτήρα, αλλά δήλωσε πως, αν τεθεί θέμα συνταγματικότητας, ίσως θα έπρεπε πρώτα να τροποποιηθούν σχετικές πρόνοιες του συντάγματος, όπως έχουν ήδη πράξει σε ανάλογες περιπτώσεις άλλα κράτη. Βέβαια, τόνισε ότι στην Κυπριακή Δημοκρατία υπάρχουν αντιδράσεις σε μια πιθανή τροποποίηση του συντάγματος και κυρίως του άρθρου 28. Σύμφωνα με τις εισηγήσεις και θέσεις του Παγκύπριου Συνδέσμου για τη Δυσλεξία και της ΚΥΣΟΑ, οι οποίες κατατέθηκαν γραπτώς ενώπιον της επιτροπής και των αρμόδιων φορέων που παρευρέθηκαν στις συνεδρίες της επιτροπής και έτυχαν διεξοδικής ανάλυσης και μελέτης, αναφέρονται τα ακόλουθα: Εισηγήσεις του Παγκύπριου Συνδέσμου για τη Δυσλεξία: 1. Ο περί Αγωγής και Εκπαίδευσης Παιδιών με Ειδικές Ανάγκες Νόμος 113(Ι)/99 Ο πιο πάνω νόμος πρέπει να αναφέρεται στα άτομα με ειδικές ανάγκες, δηλαδή πρέπει να μετονομασθεί σε «Νόμος περί Αγωγής και Εκπαίδευσης Ατόμων με

8 Ειδικές Ανάγκες». Οι λόγοι που ωθούν στην εισήγηση αυτή είναι ότι τα παιδιά με ειδικές ανάγκες ενηλικιώνονται κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους, καθώς και το γεγονός ότι η ειδική μαθησιακή δυσκολία/δυσλεξία και άλλες αναπτυξιακές διαταραχές είναι εγγενείς καταστάσεις που διατηρούνται καθ όλη τη διάρκεια της ζωής. Επιπλέον, η εκπαίδευση, το αντικείμενο του νόμου, στη σημερινή κοινωνία είναι αναγκαία διά βίου. 2. Νόμος 127(Ι)/2000, που προνοεί για τα άτομα με αναπηρίες Στο νόμο αυτό ο ορισμός αναπηρία πρέπει να τροποποιηθεί ως εξής: «Αναπηρία σε σχέση με άτομο σημαίνει οποιασδήποτε μορφής ανεπάρκεια ή μειονεξία η οποία προκαλεί μόνιμο ή απροσδιόριστης διάρκειας σωματικό, διανοητικό ή ψυχικό περιορισμό στο άτομο που, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό και άλλα προσωπικά στοιχεία του εν λόγω ατόμου, μειώνει ουσιωδώς ή αποκλείει τη δυνατότητα εκτέλεσης μιας ή περισσότερων δραστηριοτήτων ή λειτουργιών που θεωρούνται φυσιολογικές και ουσιώδεις για την ποιότητα ζωής κάθε ατόμου της ίδιας ηλικίας που δεν έχει τέτοια ανεπάρκεια ή μειονεξία.». Η συμπλήρωση της λέξης καθημερινών στηρίζεται στον ορισμό που δίνεται από το disability discrimination. 3. Νόμοι περί Δημόσιας Υπηρεσίας του 1990 έως 2006 Στο νόμο να διαφοροποιηθεί ο ορισμός ως εξής: «άτομο με αναπηρία σημαίνει άτομο το οποίο εκ γενετής ή λόγω γεγονότος που του συνέβη πριν συμπληρώσει το 65 ο έτος της ηλικίας του παρουσιάζει οποιασδήποτε μορφής ανεπάρκεια ή μειονεξία η οποία προκαλεί μόνιμο ή απροσδιόριστης διάρκειας σωματικό, διανοητικό ή ψυχικό περιορισμό σ αυτό και η οποία, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό και άλλα προσωπικά στοιχεία του εν λόγω ατόμου, μειώνει ουσιωδώς ή αποκλείει τη δυνατότητα εκτέλεσης μιας ή περισσότερων δραστηριοτήτων ή

9 λειτουργιών που θεωρούνται φυσιολογικές και ουσιώδεις για την ποιότητα ζωής κάθε ατόμου της ίδιας ηλικίας που δεν έχει τέτοια ανεπάρκεια ή μειονεξία.». Η σχετική νομοθεσία περί Αξιολόγησης Υποψηφίων για Διορισμό στη Δημόσια Υπηρεσία έχει ως βασική προϋπόθεση ότι η βαρύτητα των αποτελεσμάτων των γραπτών εξετάσεων αποτελεί το 80% των κριτηρίων στην τελική απόφαση. Δηλαδή, έστω και αν ένας υποψήφιος έχει τα προσόντα για τη συγκεκριμένη θέση στο δημόσιο, τα πάντα κρίνονται στην επίδοση του υποψηφίου στη συγκεκριμένη γραπτή εξέταση. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων γνωμοδότησε στην υπόθεση Thlimmenos Vs Greece ότι η αρχή της ίσης μεταχείρισης μπορεί να σημαίνει την ίση μεταχείριση των ίσων και τη διαφορετική μεταχείριση των άνισων. Συγκεκριμένα, απόσπασμα από την έκθεση της Αρχής Ισότητας αναφέρει: «το δικαίωμα της μη διάκρισης [...] παραβιάζεται και όταν τα κράτη χωρίς μια αντικειμενική και λογική εξήγηση αδυνατούν να διαφοροποιήσουν τη μεταχείριση εκείνων των ατόμων τα οποία βρίσκονται σε διαφορετική βάση από τους υπολοίπους». Ο σύνδεσμος υποστηρίζει ότι σε περιπτώσεις υποψηφίων με ειδικές ανάγκες ή/και αναπηρία για τη δημόσια υπηρεσία πρέπει η προϋπόθεση αυτή (80%) να διαφοροποιηθεί, για το λόγο ότι άτομα με σοβαρές δυσχέρειες διαχείρισης του γραπτού λόγου αποκλείονται εξαρχής από τη διεκδίκηση θέσης στη δημόσια υπηρεσία. Επίσης, ο σύνδεσμος παρακαλεί όπως τεθεί ενώπιον διεπιστημονικής επιτροπής και της Αρχής Ισότητας το όλο ζήτημα περί της βαρύτητας του 80% στη γραπτή εξέταση για την τελική απόφαση. Όντως, ασκείται δυσμενής διάκριση ακόμη και σε περιπτώσεις που παραχωρούνται οι διευκολύνσεις κατά τη γραπτή εξέταση.

10 4. Νόμος 8/91, που ενοποιεί τους περί Δημοσίων Βοηθημάτων και Υπηρεσιών Νόμους Στο νόμο αυτό ο όρος ανάπηρος πρέπει να αντικατασταθεί με τον όρο άτομο με αναπηρία, του οποίου η επεξήγηση να έχει ως ακολούθως: «άτομο με αναπηρία σημαίνει άτομο το οποίο εκ γενετής ή λόγω γεγονότος που του συνέβη πριν συμπληρώσει το 65 ο έτος της ηλικίας του παρουσιάζει οποιασδήποτε μορφής ανεπάρκεια ή μειονεξία η οποία προκαλεί μόνιμο ή απροσδιόριστης διάρκειας σωματικό, διανοητικό ή ψυχικό περιορισμό σ αυτό και η οποία, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό και άλλα προσωπικά στοιχεία του εν λόγω ατόμου, μειώνει ουσιωδώς ή αποκλείει τη δυνατότητα εκτέλεσης μιας ή περισσότερων δραστηριοτήτων ή λειτουργιών που θεωρούνται φυσιολογικές και ουσιώδεις για την ποιότητα ζωής κάθε ατόμου της ίδιας ηλικίας που δεν έχει τέτοια ανεπάρκεια ή μειονεξία.». 5. Οι περί παροχής Ειδικών Χορηγιών Νόμοι Στη σχετική νομοθεσία, ενώ υπάρχει η πρόνοια ειδικής επιπρόσθετης παροχής φοιτητικής χορηγίας για άτομα που βιώνουν προβλήματα όρασης (τυφλοί), δε συμπεριλαμβάνονται ειδικές διατάξεις για άτομα με ειδική μαθησιακή δυσκολία/δυσλεξία, με αποτέλεσμα να ασκείται δυσμενής διάκριση μεταξύ των ατόμων με ειδικές ανάγκες. 6. Δημιουργία ανεξάρτητων κέντρων αξιολόγησης και αποκατάστασης ειδικών μαθησιακών δυσκολιών Η δημιουργία των κέντρων αυτών θα επιλύσει σε μεγάλο βαθμό τις δυσκολίες που υπάρχουν σήμερα σε όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής σχετικά με την αντιμετώπιση των ατόμων με ειδική μαθησιακή δυσκολία/δυσλεξία με αποτέλεσμα τη δυσμενή διάκριση εις βάρος τους σε πολλά επίπεδα.

11 Η ιδέα αυτή πηγάζει και από τις πρόσφατες εξαγγελίες της Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, σύμφωνα με τις οποίες κατά το 2009 εγκαθιδρύεται μια νέα διοικητική δομή στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες, το οποίο «θα δώσει μια καινούρια ώθηση και θα εφαρμόσει πολιτικές και δράσεις μέσα από μια πιο σύγχρονη προσέγγιση στα θέματα των αναπήρων, αφού θα είναι ο κεντρικός φορέας για τη διαμόρφωση, το συντονισμό, την παρακολούθηση και τον έλεγχο των πολιτικών για τα άτομα με αναπηρίες, με τη συνεργασία των συναρμόδιων υπουργείων, καθώς και του κοινωνικού εταίρου, της Κυπριακής Συνομοσπονδίας Οργανώσεων Αναπήρων». Με βάση τα πιο πάνω, πρέπει να αναγνωριστεί το δικαίωμα της συμμετοχής του συνδέσμου ο οποίος διαχειρίζεται άτομα με ειδική μαθησιακή δυσκολία στην όλη διαδικασία. Εισηγήσεις της Κυπριακής Συνομοσπονδίας Οργανώσεων Αναπήρων (ΚΥΣΟΑ): 1. Διεξαγωγή των εξετάσεων σε κατάλληλους χώρους (ισόπεδη είσοδος και ευρύτητα των χώρων διεξαγωγής των εξετάσεων, προσβάσιμοι χώροι υγιεινής, κατάλληλος φωτισμός, ήσυχο περιβάλλον και κατάλληλες συνθήκες διεξαγωγής των εξετάσεων γενικά). 2. Ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση στα ίδια τα δοκίμια ή άλλα γραπτά κείμενα των εξετάσεων με τη διάθεση κατάλληλα εκπαιδευμένου προσωπικού που κατέχει τη νοηματική γλώσσα ή τη γραφή Μπράιγ και άλλες ειδικές μεθόδους και τεχνικές για τα άτομα με αναπηρίες (μεταγραφή/μετατροπή του υλικού των εξετάσεων και διάθεσή του στα άτομα με αναπηρίες σε προσβάσιμη γι αυτά μορφή). 3. Κατάλληλες τροποποιήσεις στη μορφή και τον τρόπο διεξαγωγής των εξετάσεων, όπως από γραπτά σε προφορικά ή αντίστροφα, ώστε να υπάρχει δηλαδή εκ των

12 προτέρων στη διάθεση των υποψηφίων γραπτό δοκίμιο σε αντικατάσταση προφορικής συνέντευξης ενώπιον της εκάστοτε επιτροπής, συμμετοχή σε ατομική και όχι ομαδική προφορική συνέντευξη κ.λπ. 4. Χρήση κατά τη διάρκεια των εξετάσεων οποιωνδήποτε ειδικών μέσων και βοηθημάτων επιθυμούν οι ίδιοι οι υποψήφιοι, όπως για παράδειγμα ηλεκτρονικού υπολογιστή, φορητού υπολογιστή, συσκευής μεγέθυνσης της συνηθισμένης γραφής και φακού μεγέθυνσης, γραφομηχανής της γραφής Μπράιγ, συσκευής καταγραφής ήχου, αναλογίων, ειδικών πληκτρολογίων κ.λπ. 5. Δικαίωμα να απαντούν στις ερωτήσεις, να επιλύουν ασκήσεις και οποιαδήποτε θέματα των γραπτών εξετάσεων γενικά σε προσβάσιμη γι αυτούς μορφή (προφορικά, στη γραφή Μπράιγ, στη νοηματική γλώσσα κ.λπ.). 6. Δικαίωμα παράτασης μέχρι ποσοστού 20% του προκαθορισμένου χρόνου διάρκειας της εκάστοτε εξέτασης, ανάλογα με την περίπτωση, για σκοπούς εξίσωσής τους με τους ανθυποψηφίους τους. Νοείται ότι η περίοδος αυτή θα μπορεί να παρατείνεται σε ειδικές περιπτώσεις όπου αντικειμενικές συνθήκες επιβάλλουν περαιτέρω παράταση. 7. Σε περίπτωση σοβαρού κωλύματος από μέρους των ατόμων με αναπηρίες να παρακαθίσουν σε συγκεκριμένη προφορική ή γραπτή εξέταση στον προκαθορισμένο χώρο και τη συγκεκριμένη ημερομηνία και ώρα, να ορίζεται άμεσα άλλος χώρος ή/και διαφορετική ημερομηνία και ώρα διεξαγωγής της εκάστοτε εξέτασης. Τα πιο πάνω κριτήρια πρέπει να γίνουν γνωστά και να κοινοποιηθούν στα ίδια τα άτομα με αναπηρίες και στις οργανώσεις τους, καθώς και στους αρμόδιους για τη διεξαγωγή των εξετάσεων λειτουργούς των διάφορων τμημάτων και υπηρεσιών και στις υπηρεσίες που έχουν αρμοδιότητες σε θέματα που αφορούν τα άτομα με αναπηρίες.

13 Οι υποψήφιοι που είναι άτομα με αναπηρίες πρέπει να υποβάλλουν έγκαιρα στην εκάστοτε αρμόδια αρχή ειδική αίτηση μαζί με όλα τα απαραίτητα δικαιολογητικά για τη διευκόλυνσή τους κατά τη διάρκεια της εκάστοτε εξέτασης. Τα αιτήματα των ατόμων με αναπηρίες για παραχώρηση των πιο πάνω διευκολύνσεων πρέπει να εξετάζονται και να εγκρίνονται από ειδική επιτροπή παροχής διευκολύνσεων σε υποψηφίους άτομα με αναπηρίες για πρόσληψη ή διορισμό. Η ειδική αυτή επιτροπή πρέπει να απαρτίζεται τουλάχιστον από έναν εκπρόσωπο της ΕΔΥ, έναν εκπρόσωπο του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού ή/και έναν εκπρόσωπο της εκάστοτε συμβουλευτικής επιτροπής, όπου αυτή υπάρχει, καθώς και οπωσδήποτε από έναν τουλάχιστον εκπρόσωπο της ΚΥΣΟΑ. Στους στόχους και στις αρμοδιότητες της ειδικής επιτροπής παροχής διευκολύνσεων πρέπει να περιλαμβάνονται και τα ακόλουθα: 1. Η μελέτη των αιτήσεων που θα υποβάλλονται από υποψηφίους για πρόσληψη ή διορισμό στη δημόσια υπηρεσία και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα άτομα με αναπηρίες για την παραχώρηση διευκολύνσεων κατά τη διάρκεια των γραπτών ή προφορικών εξετάσεων. 2. Η ενημέρωση των υπευθύνων και των επιτηρητών στο εκάστοτε εξεταστικό κέντρο και η εποπτεία της εφαρμογής της σχετικής νομοθεσίας. 3. Η διασφάλιση των θεσμοθετημένων δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρίες κατά τη διάρκεια των γραπτών ή προφορικών εξετάσεων ως αντιστάθμιση της αναπηρίας ή των αναπηριών που αυτά αντιμετωπίζουν. 4. Η διασφάλιση πάντοτε του αδιάβλητου της εκάστοτε εξέτασης. 5. Η διασφάλιση της ανωνυμίας και της ίσης μεταχείρισης των γραπτών των υποψηφίων. 6. Η μη απόδοση προβαδίσματος σε οποιοδήποτε άτομο ή ομάδα ατόμων.

14 7. Η θετική εξέταση κάθε αίτησης που υποβάλλεται από υποψήφιο άτομο με αναπηρίες για παροχή των πιο πάνω διευκολύνσεων, λαμβάνοντας υπόψη οποιεσδήποτε επιπρόσθετες διευκολύνσεις ζητεί το άτομο αυτό, τους λόγους που επικαλείται και τα πιστοποιητικά και/ή δικαιολογητικά που συνοδεύουν και υποστηρίζουν την αίτησή του. Οι εκπρόσωποι του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού του Υπουργείου Οικονομικών, εκφράζοντας την άποψή τους επί του θέματος ενώπιον της επιτροπής, ανέφεραν ότι για σκοπούς των εξετάσεων για πρόσληψη στο δημόσιο τομέα ατόμων με ειδικές ανάγκες εφαρμόζεται αναλογικά η νομοθεσία για τις παγκύπριες εξετάσεις, η οποία καθορίζει παράταση χρόνου τριάντα λεπτών στα παιδιά με ειδικές ανάγκες σε γραπτά των δυόμισι ωρών. Ωστόσο, το τμήμα παραχωρεί τριάντα λεπτά και για γραπτά που διαρκούν μιάμιση ώρα. Ήδη λειτουργεί πολυθεματική επιτροπή που απαρτίζεται από ειδικούς, η οποία αξιολογεί τα άτομα με ειδικές ανάγκες και μπορεί να διαμορφώνει μια έγκυρη θέση. Αυτή η επιτροπή ενδεχομένως να μπορούσε να ενισχυθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να προβαίνει σε πιο ουσιαστική διάγνωση των ατόμων με ειδικές ανάγκες και κυρίως των ατόμων με δυσλεξία, που παρουσιάζονται ως η πιο δύσκολη ομάδα ατόμων με ειδικές ανάγκες για σκοπούς διάγνωσης. Όταν υπάρχει ένα άτομο δυσλεκτικό το οποίο δεν μπορεί να γράψει, δεν μπορεί να θυμάται, δεν μπορεί να αποτυπώσει σε ένα γραπτό τις απόψεις/γνώσεις του, τότε ίσως πρέπει να μην εφαρμόζεται η γραπτή εξέταση, αλλά η προφορική. Αυτό ενδεχομένως να δημιουργεί το ζήτημα ότι πιθανόν αυτή η προφορική εξέταση να μην είναι του ίδιου επιπέδου με τη γραπτή που θα ισχύσει για τους υπόλοιπους υποψηφίους. Ένα σοβαρό ερώτημα που τίθεται είναι το πώς συγκρίνεται ένας δυσλεκτικός με έναν τυφλό. Οι πιο πάνω εκπρόσωποι εξέφρασαν τη γνώμη ότι δεν πρέπει να τροποποιηθεί η σχετική νομοθεσία με τον τρόπο που εισηγούνται η ΚΥΣΟΑ και ο Παγκύπριος

15 Σύνδεσμος για τη Δυσλεξία, διότι προσμετράται κάθε φορά η προσέγγιση της διαφορετικότητας των ατόμων με ειδικές ανάγκες και δίνονται διευκολύνσεις. Από το 1998 που διεξάγονται γραπτές εξετάσεις ουδέποτε δημιουργήθηκε οποιοδήποτε πρόβλημα, αφού όλα τα αιτήματα που υποβλήθηκαν ικανοποιήθηκαν και μερικές φορές δόθηκαν περισσότερες διευκολύνσεις από όσες είχαν ζητηθεί. Στην εξέταση που διεξήχθη το 2008 δόθηκαν διευκολύνσεις που αντιστοιχούσαν με 25% του δικαιώματος παράτασης του χρόνου στη δίωρη εξέταση και 33% του δικαιώματος πρόσθετου χρόνου για μιάμισης ώρας εξέταση, καθώς και τέτοια διαλείμματα, ώστε να υπάρχει ακριβώς ίση αντιμετώπιση των υποψηφίων. Πρέπει να σημειωθεί ότι πάντα προηγείται αίτηση από τον υποψήφιο, ώστε να παρασχεθούν όλες οι αναγκαίες διευκολύνσεις, διότι πολλές φορές απαιτείται ειδική προετοιμασία. Κατά τη διάρκεια των εξετάσεων ο κάθε παρατηρητής όπου παρουσιάζονται προβλήματα σε σχέση με υποψηφίους που είναι άτομα με ειδικές ανάγκες μπορεί, αφού συμβουλευθεί ακόμα και τον πρόεδρο της ΕΔΥ, να δώσει άμεσα επιπρόσθετες διευκολύνσεις και να λύσει οποιοδήποτε θέμα προκύψει. Η διεξαγωγή των εξετάσεων γίνεται πάντα σε κατάλληλους χώρους και ποτέ δεν υπήρξε παράπονο. Για τους τυφλούς υποψηφίους δίδεται το δικαίωμα, σε συνεργασία με τη Σχολή Τυφλών η οποία παραχωρεί ειδικό δάσκαλο που μεταφράζει το κείμενο των εξετάσεων μισή ώρα πριν από την εξέταση στο σύστημα Μπράιγ, να απαντούν στο σύστημα αυτό και μετά ο ειδικός δάσκαλος με κάθε εχεμύθεια να το μεταφράζει στην ελληνική γλώσσα. Όπου απαιτείται τώρα η διευκόλυνση του μεταγραφέα, αυτή δίδεται ανεπιφύλακτα. Ο περί Αξιολόγησης Υποψηφίων για Εισδοχή στη Δημόσια Υπηρεσία Νόμος καθορίζει ότι η εξέταση διεξάγεται γραπτώς και όχι προφορικώς, διότι η γραπτή εξέταση εμπεριέχει το στοιχείο της αντικειμενικότητας και του απορρήτου. Δεν υπήρξε μέχρι τώρα αίτημα για προφορική εξέταση και οι πόρτες δεν είναι κλειστές από πλευράς της

16 ειδικής επιτροπής που εξετάζει τα υποβαλλόμενα αιτήματα σε συνεργασία και με τους υπόλοιπους υπευθύνους για τη διεξαγωγή των γραπτών εξετάσεων που προβλέπονται από το νόμο. Άλλη διευκόλυνση που παρέχεται, εάν ζητηθεί, είναι ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, η συσκευή μεγέθυνσης της συνηθισμένης γραφής κ.λπ. Το δικαίωμα χρήσης της συσκευής καταγραφής ήχου δε δόθηκε, επειδή δε ζητήθηκε από κάποιο υποψήφιο μέχρι σήμερα. Όσον αφορά το αίτημα της ΚΥΣΟΑ να διεξάγεται η εξέταση για τα άτομα με ειδικές ανάγκες σε άλλο χώρο ή άλλη ημερομηνία και ώρα, αυτό είναι δύσκολο να ρυθμιστεί, διότι σημαίνει ότι πρέπει να αλλάζει κάθε φορά το κείμενο της εξέτασης (paper). Για τη θέση επίσης της ΚΥΣΟΑ να θεσμοθετηθεί μια ειδική επιτροπή για παροχή διευκολύνσεων σε υποψηφίους με αναπηρίες που θα απαρτίζεται από ένα μέλος της ΕΔΥ, έναν εκπρόσωπο του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού και έναν της εκάστοτε συμβουλευτικής επιτροπής, εκεί όπου λειτουργεί, οι εκπρόσωποι τόνισαν ότι η υφιστάμενη διαδικασία εξασφαλίζει καλύτερα τις διευκολύνσεις που θα παρέχονται και που θεωρούνται οι καταλληλότερες και ότι ειδική επιτροπή για παροχή διευκολύνσεων σε υποψηφίους με ειδικές ανάγκες ήδη λειτουργεί υπό την Υπηρεσία Εξετάσεων του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού. Αυτή η επιτροπή απαρτίζεται από έναν εκπρόσωπο της Υπηρεσίας Εξετάσεων, το γενικό υπεύθυνο ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης, έναν εκπρόσωπο της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας και έναν εκπρόσωπο της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής. Δεδομένης δε της ισχύος του Ν. 143/2006, ο οποίος προβλέπει ότι για θέματα που αφορούν αναπήρους πρέπει να προηγείται διαβούλευση με την ΚΥΣΟΑ, αυτή η διαβούλευση γίνεται. Περαιτέρω, αυτή η ειδική επιτροπή, κατόπιν σχετικού αιτήματος για παροχή διευκολύνσεων, μπορεί να καλεί δύο ειδικούς εκπαιδευτικούς στο θέμα της ειδικής

17 ανάγκης που αντιμετωπίζει ο κάθε υποψήφιος. Η πιο πάνω επιτροπή εξασφαλίζει την ομοιομορφία στην αντιμετώπιση αιτημάτων, καθώς και το ότι οι εξετάσεις θα είναι παρόμοιας φύσης, δηλαδή ανταγωνιστικές εξετάσεις. Έτσι, εφόσον υπάρχει αυτός ο μηχανισμός, δεν απαιτείται η δημιουργία άλλου θεσμού ο οποίος δε θα απαρτίζεται από ειδικούς. Οι πιο πάνω εκπρόσωποι κατέθεσαν στην επιτροπή υπόμνημα με τις διευκολύνσεις που δόθηκαν σε διάφορες κατηγορίες υποψηφίων με ειδικές ανάγκες στις εξετάσεις που διεξήχθησαν κατά το έτος 2009. Το σχετικό αυτό υπόμνημα είναι αρχειοθετημένο στον οικείο φάκελο στο Αρχείο της Βουλής των Αντιπροσώπων και βρίσκεται στη διάθεση όλων των μελών της. Τέλος, οι πιο πάνω εκπρόσωποι ενημέρωσαν την επιτροπή ότι ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων βρίσκεται για εξέταση σχέδιο νόμου που ρυθμίζει την πρόσληψη ατόμων με αναπηρίες στο δημόσιο τομέα. Το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου προβλέπει ότι το νεοσυσταθέν τμήμα που θα χειρίζεται τα θέματα αναπήρων θα έχει την ευθύνη να ρυθμίζει διευκολύνσεις στις περιπτώσεις των εξετάσεων και θα διοργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα για τους υποψηφίους με αναπηρίες, ώστε αυτοί να συναγωνίζονται τους υπολοίπους επί ίσοις όροις. Οι εκπρόσωποι του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού και ο διευθυντής Ανώτερης και Ανώτατης Εκπαίδευσης του ίδιου υπουργείου, σχολιάζοντας το θέμα, τόνισαν και αυτοί ότι η διαδικασία που εφαρμόζεται για τις εξετάσεις για πρόσληψη στο δημόσιο τομέα είναι η ίδια με αυτήν που προβλέπεται για τις εξετάσεις που γίνονται βάσει της νομοθεσίας για τις παγκύπριες εξετάσεις. Πρέπει το υπουργείο, όπως και η Υπηρεσία Εξετάσεων να είναι προσεκτικοί, για να μη δημιουργούνται δυσμενείς συνθήκες για κάποιο υποψήφιο και να υπάρχει ισότητα στην αξιολόγηση όλων των

18 υποψηφίων. Οι διευκολύνσεις που δίνονται σε άτομα με ειδικές ανάγκες τούς κοινοποιούνται πριν από την εξέταση με γραπτή επιστολή και δίνονται πάντα οδηγίες στους εκάστοτε επιτηρητές των εξετάσεων να τις εφαρμόζουν. Η ειδική επιτροπή, που καθορίζεται διά νόμου, εξετάζει ποιες διευκολύνσεις πρέπει να δίνονται σε άτομα με ειδικές ανάγκες τόσο για την εκπαίδευσή τους στα σχολεία και τα ανώτερα ιδρύματα όσο και κατά τη διαδικασία των εξετάσεων. Όσον αφορά τις παγκύπριες εξετάσεις, η Επαρχιακή Επιτροπή Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, στην οποία συμμετέχουν ένας εκπαιδευτικός ψυχολόγος, ένας υπάλληλος των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, ένας ειδικός ψυχολόγος, ο επιθεωρητής ειδικής εκπαίδευσης και εκπρόσωπος της μέσης και ανώτατης εκπαίδευσης, αξιολογεί την έκθεση που της διαβιβάζει η πολυθεματική ομάδα που αξιολογεί το κάθε παιδί. Η αξιολόγηση του παιδιού από την πολυθεματική ομάδα εφαρμόζεται τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και, όταν διαπιστωθεί ότι υπάρχει και άλλο πρόβλημα που δεν μπορεί να αξιολογηθεί από την πολυθεματική ομάδα, τότε το παιδί παραπέμπεται σε κλινικό ψυχολόγο, σε παιδονευρολόγο και σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων, ανάλογα με την περίπτωση. Παράλληλα με αυτή την επιτροπή λειτουργεί και άλλη επιτροπή που εξετάζει τα παιδιά για σκοπούς των παγκύπριων εξετάσεων. Υπάρχει βέβαια και μια τριμερής επιτροπή η οποία εξετάζει τα παιδιά για σκοπούς των εξετάσεων για θέσεις στο δημόσιο τομέα. Όλες οι πιο πάνω επιτροπές συστήνονται διά νόμου. Στην Επαρχιακή Επιτροπή Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης μπορούν να παραπέμψουν ένα περιστατικό παιδιού με προβλήματα ειδικής εκπαίδευσης τόσο οι γονείς όσο και ο εκπαιδευτικός, ακόμα και ένας γιατρός και, ανάλογα με την αξιολόγηση που θα τύχει, το συγκεκριμένο παιδί μπορεί να εξεταστεί περαιτέρω από γιατρό οποιασδήποτε ειδικότητας. Για παράδειγμα, για ένα παιδί δυσλεκτικό θα ζητηθεί από εκπαιδευτικό ψυχολόγο να προβεί

19 σε περαιτέρω αξιολόγηση και, αν η πολυθεματική ομάδα με τις εκθέσεις των εκπαιδευτικών ψυχολόγων συστήσει ότι το παιδί χρειάζεται εξέταση από παιδονευρολόγο, τότε το παιδί παραπέμπεται στον τελευταίο για αξιολόγηση. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το παιδί πριν να εξεταστεί από την πολυθεματική ομάδα εξετάζεται από εκπαιδευτικούς ψυχολόγους μέσω συνεντεύξεων, δοκιμίων κ.λπ. Η Επαρχιακή Επιτροπή Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης αξιολογεί τα παιδιά και μπορεί, για παράδειγμα, να συστήσει στους αρμοδίους να παραχωρήσουν σε παιδιά της δημοτικής εκπαίδευσης ειδική εκπαίδευση, όπως λογοθεραπεία κ.λπ. Αν ένα παιδί φοιτά στη μέση εκπαίδευση, θα έχει τις ανάλογες διευκολύνσεις ή και κάποιες απαλλαγές, ανάλογα με το πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Αν χρειάζεται ειδικό εξοπλισμό, θα αξιολογηθεί από ειδικούς για το θέμα αυτό. Όλες οι πιο πάνω διευκολύνσεις θα ληφθούν υπόψη και για σκοπούς εξετάσεων. Οι ίδιοι εκπρόσωποι υπογράμμισαν ότι, αν ένα παιδί δε σταλεί για αξιολόγηση, γιατί κανένας δεν το έχει παραπέμψει στην αρμόδια επιτροπή αξιολόγησης έγκαιρα, τότε μπορεί να χάσει και τη χρονιά του. Πολλές φορές γίνονται παραπομπές τον Απρίλιο ή το Μάιο, κοντά στο χρόνο των εξετάσεων, και είναι δύσκολο να γίνονται έγκαιρα οι αξιολογήσεις, αν και καταβάλλεται πάντοτε προσπάθεια από την επιτροπή. Έτσι, είναι πιθανόν να καθυστερήσουν οι αξιολογήσεις ένα με δύο μήνες. Οι αξιολογήσεις που γίνονται από την Επαρχιακή Επιτροπή Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης αφορούν άτομα ηλικίας μέχρι είκοσι τριών χρόνων. Τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας εξετάζονται ανάλογα από κλινικούς ψυχολόγους, διότι πλέον αυτά τα άτομα θεωρούνται ενήλικες. Από το 2009 ισχύει απόφαση του υπουργείου με βάση την οποία, όταν ένα παιδί αξιολογηθεί στη Γ Γυμνασίου, η ίδια αξιολόγηση θα ισχύσει και κατά τις παγκύπριες εξετάσεις, με όλα τα συνεπακόλουθα αυτής της αξιολόγησης. Τέλος, υπογραμμίστηκε ότι το παιδί που θα αξιολογηθεί, αν θεωρήσει λανθασμένη την

20 αξιολόγηση, έχει το δικαίωμα βάσει του νόμου να ασκήσει ένσταση προς την επαρχιακή επιτροπή και, αν δεν ικανοποιηθεί, τότε να απευθυνθεί στην κεντρική επιτροπή, η οποία κρίνει τελεσίδικα το ζήτημα. Οι εκπρόσωποι του Γραφείου του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, σχολιάζοντας το όλο θέμα, ανέφεραν ότι ο νόμος που προνοεί για τα άτομα με ειδικές ανάγκες καλύπτει όλες τις κατηγορίες ατόμων με αναπηρίες ή με ειδικές ανάγκες. Ο ορισμός είναι ευρύτερος και η συγκεκριμένη νομοθεσία είναι εναρμονισμένη με το κοινοτικό κεκτημένο. Περαιτέρω, ο νόμος αυτός περιέχει μια συγκεκριμένη υποχρέωση προς κάθε εργοδότη. Για παράδειγμα, αν το κράτος ενεργεί ως εργοδότης, πρέπει να προβλέψει εύλογες προσαρμογές για το σκοπό πρόσβασης στην απασχόληση ατόμων με ειδικές ανάγκες. Το κράτος δηλαδή πρέπει να καθορίσει συγκεκριμένη πολιτική για την πρόσβαση στην απασχόληση, η οποία ενδεχομένως να μεταφραστεί σε νομική υποχρέωση, μέσω κανονισμών, νομοθεσιών κ.λπ., που να διέπει τα θέματα εύλογων προσαρμογών. Η συγκεκριμένη υποχρέωση απορρέει από την κοινοτική Οδηγία 2078 και υπερισχύει οποιασδήποτε άλλης αντίθετης διάταξης. Οι ίδιοι εκπρόσωποι υπογράμμισαν το γεγονός πως η νομοθεσία δίνει κάποιες εύλογες προσαρμογές ή διευκολύνσεις σε σχέση με συγκεκριμένες εξετάσεις. Αυτό δε σημαίνει αυτόματα πως μπορούν κατ αναλογία να εφαρμοστούν οι ίδιες διευκολύνσεις ή εύλογες προσαρμογές σε εξετάσεις που αφορούν την απασχόληση. Πρέπει το θέμα της αξιολόγησης του κάθε υποψηφίου για πρόσληψη στη δημόσια υπηρεσία να ρυθμιστεί νομοθετικά, να υπάρξει συγκεκριμένη πολιτική, να καθοριστούν διαδικασίες και να οριστούν θεσμικά όργανα που θα έχουν την ευθύνη της πιο πάνω αξιολόγησης. Συναφώς, αυτό θα διευκολύνει τα άτομα με αναπηρία να γνωρίζουν ποιες διαδικασίες υπάρχουν ενώπιόν τους. Έτσι, θα μπορούν να έχουν μια ισοδύναμη βάση για πρόσβαση σε θέσεις εργασίας. Περαιτέρω, η έννοια εύλογες προσαρμογές, που

21 απορρέει από το ευρωπαϊκό δίκαιο, δεν περιορίζεται μόνο στην πρόσβαση σε θέσεις εργασίας, αλλά επεκτείνεται και στην υποχρέωση του εργοδότη να παρέχει εύλογες προσαρμογές κατά τη διάρκεια της απασχόλησης του ατόμου με ειδικές ανάγκες, ώστε αυτό να μπορεί με ικανοποιητικό τρόπο να ασκεί το επάγγελμά του. Τέλος, οι πιο πάνω εκπρόσωποι, τοποθετούμενοι επί της εισήγησης της ΚΥΣΟΑ να συμμετέχει στην ειδική επιτροπή που εξετάζει αιτήματα για διευκολύνσεις ατόμων με ειδικές ανάγκες και ένας εκπρόσωπός της και αυτό να ρυθμιστεί νομοθετικά, υπογράμμισαν ότι η ρύθμιση δεν είναι αντισυνταγματική και εναπόκειται στην εκτελεστική εξουσία να την προωθήσει με νομοσχέδιο. Ο γραμματέας και οι εκπρόσωποι της ΕΔΥ ανέφεραν ότι, σύμφωνα με τον περί Αξιολόγησης Υποψηφίων για Διορισμό στη Δημόσια Υπηρεσία Νόμο, διεξάγονται κάθε χρόνο γραπτές εξετάσεις, ώστε να μπορούν να διεκδικήσουν οι υποψήφιοι θέσεις που προκηρύσσονται για τον επόμενο χρόνο. Σύμφωνα με το νόμο αυτό, υπεύθυνη για τη γραπτή εξέταση είναι μια ειδική επιτροπή, της οποίας προεδρεύει ο πρόεδρος της ΕΔΥ ή μέλος της και συμμετέχουν ο διευθυντής του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού και ο διευθυντής Ανώτερης και Ανώτατης Εκπαίδευσης, οι οποίοι ενεργούν ως μέλη της επιτροπής. Στο συγκεκριμένο νόμο δεν υπάρχουν πρόνοιες για την παροχή διευκολύνσεων στους υποψηφίους, επειδή όμως υπήρξαν αιτήματα από υποψηφίους με ειδικές ανάγκες για την παροχή διευκολύνσεων, η ειδική επιτροπή εφαρμόζει κατ αναλογία τις διευκολύνσεις που παρέχονται στους υποψηφίους για τις προεισαγωγικές εξετάσεις, οι οποίες περιέχονται στον περί Διεξαγωγής των Παγκύπριων Εξετάσεων Νόμο. Σύμφωνα με τους ίδιους εκπροσώπους, ο παραπονούμενος κ. Γρηγόρης Γρηγορίου είχε υποβάλει αίτημα στην ειδική επιτροπή το 2007, διότι θα παρακαθόταν σε εξετάσεις τον Οκτώβρη του 2007. Ικανοποιήθηκαν όλα τα αιτήματά του και επιπλέον

22 του παραχωρήθηκε μεταγραφέας όχι μόνο για τα αγγλικά, αλλά και για τα ελληνικά. Του δόθηκε επίσης ηλεκτρονικός υπολογιστής, επειδή δε γνώριζε ο ίδιος τη γραφή Μπράιγ. Δεν του δόθηκε παράταση χρόνου πέραν των τριάντα λεπτών, επειδή αυτό ρυθμίζεται με το σχετικό νόμο. Το 2008 είχε υποβάλει τα ίδια αιτήματα για την εξέταση που θα γινόταν την 1 η Νοεμβρίου 2008 και του παραχωρήθηκαν οι πιο κάτω διευκολύνσεις: 1. Τα εξεταστικά δοκίμια για όλα τα θέματα τού δόθηκαν σε μεγέθυνση γραμματοσειράς 16. 2. Του επιτράπηκε να χρησιμοποιήσει ηλεκτρονικό υπολογιστή του εξεταστικού κέντρου κατά τη διάρκεια της εξέτασης, τόσο στα θέματα των ελληνικών όσο και των αγγλικών. 3. Του παραχωρήθηκαν οι υπηρεσίες μεταγραφέα για μεταφορά των απαντήσεών του στο ειδικό τετράδιο για τις εξετάσεις στα ελληνικά και αγγλικά και στο ειδικό απαντητικό φύλλο στα θέματα γενικού ενδιαφέροντος και αριθμητικού/λογικού συλλογισμού. 4. Του δόθηκε παράταση χρόνου τριάντα λεπτών σε όλα τα εξεταζόμενα θέματα. 5. Η παράταση χρόνου που του δόθηκε για κάθε εξεταζόμενο μάθημα δεν ήταν σε βάρος των δύο κανονικών διαλειμμάτων που είχαν οριστεί μεταξύ των τριών εξεταζόμενων μαθημάτων. Ο χρόνος των δύο διαλειμμάτων αποφασίστηκε όπως είναι διάρκειας τριάντα πέντε λεπτών το καθένα (αντί δεκαπέντε λεπτών που ήταν στην εξέταση της προηγούμενης χρονιάς). 6. Του δόθηκαν επιπρόσθετα δεκάλεπτα διαλείμματα για κάθε εξεταζόμενο μάθημα, που τοποθετήθηκαν στο μέσο του χρόνου εξέτασης κάθε μαθήματος. Ο χρόνος των εν λόγω διαλειμμάτων δεν αφαιρέθηκε από το χρόνο διάρκειας της εξέτασης.

23 Οι ίδιοι εκπρόσωποι σημείωσαν ότι οι διευκολύνσεις υπ αριθμόν 1 μέχρι 4 δόθηκαν στον κ. Γρηγορίου και κατά την εξέταση που είχε διεξαχθεί στις 22 Οκτωβρίου 2007, ενώ οι διευκολύνσεις υπ αριθμόν 5 και 6 δόθηκαν για πρώτη φορά. Η ειδική επιτροπή, ενώ εξέταζε τις διευκολύνσεις που θα παραχωρούσε στον κ. Γρηγορίου, αυτός υπέβαλε καταγγελία στο Γραφείο του Επιτρόπου Διοικήσεως, που ετοίμασε και τη σχετική έκθεση. Όταν η ειδική επιτροπή πήρε την έκθεση της Επιτρόπου Διοικήσεως, θεώρησε σκόπιμο, πριν πάρει την τελική απόφασή της, να ζητήσει τις απόψεις ειδικής επιτροπής του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, η οποία μελετά την παροχή διευκολύνσεων σε άτομα με ειδικές ανάγκες που παρακάθονται στις εξετάσεις για τα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Αυτή η επιτροπή εξέτασε την περίπτωση του κ. Γρηγορίου και ζήτησε τις απόψεις του διευθυντή της Σχολής Τυφλών, διότι επρόκειτο για άτομο το οποίο αντιμετωπίζει πρόβλημα στην όραση. Τελικά η εν λόγω επιτροπή εισηγήθηκε στην ειδική επιτροπή διευκολύνσεις οι οποίες και παραχωρήθηκαν όπως αναφέρεται ανωτέρω. Επιπλέον, η εξέταση του κ. Γρηγορίου έγινε στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού αντί στο Ενιαίο Λύκειο Κύκκου. Οι ίδιοι εκπρόσωποι τόνισαν ότι ουδέποτε υποβλήθηκαν αιτήματα από δυσλεκτικά άτομα, πέρσι όμως υποβλήθηκε αίτημα από το σύνδεσμο των δυσλεκτικών ατόμων και η θέση της ειδικής επιτροπής ήταν όπως τα αιτήματα υποβάλλονται ατομικά και υποστηρίζονται από σχετικά πιστοποιητικά και βεβαιώσεις. Όπλο στα χέρια της ΕΔΥ είναι το ειδικό έντυπο που στέλνει η επιτροπή μαζί με την προσφορά διορισμού κάποιου υποψηφίου, το οποίο αποτελεί υπεύθυνη δήλωση και υπογράφεται, αφού συμπληρωθεί από επαρχιακό ιατρικό λειτουργό. Το εν λόγω έντυπο αποτελεί πιστοποιητικό για το αν είναι ή δεν είναι ικανός ο υποψήφιος να ασκήσει τα καθήκοντά του. Επίσης, υπάρχει η διετής περίοδος δοκιμασίας, με την

24 οποία η ΕΔΥ κρίνει την καταλληλότητα ή όχι του υποψηφίου να ασκήσει τα καθήκοντα της θέσης. Όσον αφορά το αίτημα της ΚΥΣΟΑ και του Παγκύπριου Συνδέσμου για τη Δυσλεξία που αφορούν τη συμμετοχή εκπροσώπου τους στην ειδική επιτροπή, εναπόκειται στους ίδιους τους συνδέσμους να ορίσουν τον εν λόγω εκπρόσωπο. Αναφορικά με το αίτημά τους το δικαίωμα προφορικής αντί γραπτής εξέτασης να δίνεται στα άτομα με δυσλεξία, πιστεύεται ότι αυτό θα επιφέρει ανισότητα ανάμεσα σε όλους τους υποψηφίους. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι ο γραμματέας της ΕΔΥ τόνισε την ύπαρξη ημερολογίου, το οποίο τηρείται στις γραπτές εξετάσεις από τον υπεύθυνο του εξεταστικού κέντρου, ο οποίος, στο τέλος της γραπτής εξέτασης, υπογράφει όλες τις διευκολύνσεις που δόθηκαν σε άτομα με ειδικές ανάγκες και δίνει αναφορά για κάθε περιστατικό που συνέβη κατά τη διάρκεια της γραπτής εξέτασης. Ο πρόεδρος και εκπρόσωποι της ΚΥΣΟΑ κατέθεσαν υπόμνημα και, αφού ανέλυσαν τις εισηγήσεις/θέσεις της συνομοσπονδίας για το όλο ζήτημα, οι οποίες αναφέρονται ανωτέρω, υπογράμμισαν ότι οι διευκολύνσεις που δίνονται για σκοπούς εξετάσεων σε άτομα με αναπηρίες αποφασίζονται σε ατομικό επίπεδο και πρέπει να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα με βάση τη νομοθεσία. Η διεξαγωγή των εξετάσεων πρέπει να γίνεται σε προσβάσιμους χώρους, να υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση στα δοκίμια ή άλλα γραπτά κείμενα, να επιτρέπεται η εξέταση να γίνεται και προφορικά εκεί όπου απαιτείται, όπως επίσης να παρέχονται διευκολύνσεις στους υποψηφίους (ηλεκτρονικός υπολογιστής, σύστημα γραφής Μπράιγ κ.λπ.). Η παράταση χρόνου που δίνεται σήμερα στις εξετάσεις δεν είναι ικανοποιητική, όμως οποιαδήποτε νέα κριτήρια ή νέες ρυθμίσεις αποφασιστούν από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς θα πρέπει να συζητηθούν με τις οργανώσεις των ατόμων με αναπηρίες, ώστε να διασφαλιστεί ότι θα

25 ληφθούν όντως τα καταλληλότερα μέτρα για διευκόλυνση των ατόμων αυτών σε περιόδους εξετάσεων. Οι εισηγήσεις που κατέθεσε η ΚΥΣΟΑ έγιναν κατόπιν της υποβολής της εκθέσεως της Επιτρόπου Διοικήσεως, η οποία εισηγείται τη συμπερίληψη διατάξεων στον περί Αξιολόγησης Υποψηφίων για Διορισμό στη Δημόσια Υπηρεσία Νόμο, ώστε να ρυθμιστούν με ικανοποιητικό τρόπο οι διευκολύνσεις που θα δίνονται σε υποψηφίους με αναπηρίες. Τέλος, οι πιο πάνω εκπρόσωποι θεωρούν πολύ σημαντική την παρουσία εκπροσώπου της ΚΥΣΟΑ στην ειδική επιτροπή, η οποία μελετά τις διευκολύνσεις που δίνονται σε υποψηφίους με αναπηρίες. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι τα άτομα με ΔΕΠ-Υ εκπροσωπήθηκαν στις συνεδριάσεις της επιτροπής από τον Παγκύπριο Σύνδεσμο για τη Δυσλεξία. Οι εκπρόσωποι του Παγκύπριου Συνδέσμου για τη Δυσλεξία, αφού κατέθεσαν τις εισηγήσεις και απόψεις τους με υπόμνημα, το οποίο αναφέρεται ανωτέρω, υπογράμμισαν ενώπιον της επιτροπής ότι διαπίστωσαν τα προβλήματα που αναφύονται στις σχετικές νομοθεσίες, όπως και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα άτομα με ΔΕΠ-Υ, και έστειλαν επιστολή στο διευθυντή του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού σε μια προσπάθεια επίλυσης των ζητημάτων που προκύπτουν. Στη συνέχεια, ο διευθυντής απευθύνθηκε στην ειδική επιτροπή, η οποία απέρριψε το αίτημα του συνδέσμου για ακρόαση. Τα προβλήματα των δυσλεκτικών ατόμων εντοπίζονται κυρίως στη δυσχέρεια διαχείρισης του γραπτού λόγου και ο σύνδεσμος πιστεύει ότι οι υποψήφιοι που είναι μέλη του πρέπει στις διάφορες εξετάσεις που παρακάθονται να εξετάζονται προφορικά. Η εξειδικευμένη διαχείριση των διευκολύνσεων που δίνονται σε δυσλεκτικά άτομα πρέπει να είναι αποκλειστικά αρμοδιότητα της πολυθεματικής ομάδας αξιολόγησης.

26 Στην Κύπρο υπάρχει σοβαρό πρόβλημα αξιολόγησης των ενήλικων ατόμων με ειδικές ανάγκες, διότι δεν υπάρχουν ειδικοί, γι αυτό και ο σύνδεσμος αποτάθηκε με σχετικό αίτημά του στον Υπουργό Υγείας και τον Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού, με αποτέλεσμα να του παραχωρηθεί ένας κλινικός ψυχολόγος, ο οποίος αναλαμβάνει την αξιολόγηση αυτή. Σοβαρό πρόβλημα παρουσιάζεται στην εφαρμογή του νόμου που ρυθμίζει το θέμα των παγκύπριων εξετάσεων, αφού δεν έχει συσταθεί μέχρι τώρα η πολυθεματική ομάδα αξιολόγησης. Στην αξιολόγηση πρέπει να εμπλέκονται κλινικοί ψυχολόγοι, εκπαιδευτικοί ψυχολόγοι, λογοπαθολόγοι, ειδικοί παιδαγωγοί κ.λπ. Οι ίδιοι εκπρόσωποι τόνισαν την ανάγκη της σωστής ερμηνείας των όρων άτομα με αναπηρία και άτομα με ειδικές ανάγκες και απαιτούν το δικαίωμα ίσης μεταχείρισης όλων αυτών των ατόμων από την πολιτεία. Στον περί Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης Νόμο προνοείται ότι για τα άτομα με ειδικές ανάγκες, αφού αυτά αποφοιτήσουν, υπεύθυνη είναι η Υπηρεσία Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, η οποία έχει αρμοδιότητα να κατατοπίζει, να διασφαλίζει και να δίνει πληροφορίες, όπου χρειάζεται, σε οποιαδήποτε υπηρεσία είναι αρμόδια για σκοπούς απασχόλησης και εργοδότησης των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Δυστυχώς η πρόνοια αυτή δεν εφαρμόζεται, γι αυτό και ο σύνδεσμος εισηγείται τη δημιουργία ανεξάρτητων κέντρων, τα οποία θα λειτουργούν σε μόνιμη βάση. Επειδή υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στην αξιολόγηση των ατόμων με δυσλεξία, η πολιτεία οφείλει να διορίσει έναν εκπρόσωπο του συνδέσμου στην ειδική επιτροπή, ο οποίος θα διασφαλίζει ότι η παροχή των διευκολύνσεων θα δίνεται με βάση επιστημονικά τεκμηριωμένες αξιολογήσεις των υποψηφίων. Πολλά άτομα με δυσλεξία αποτείνονται στον ιδιωτικό τομέα για αξιολόγηση, όμως η επαρχιακή επιτροπή του δημοσίου δε δέχεται την αξιολόγηση αυτή και ζητά να επαναξιολογηθεί το άτομο από

27 εκπαιδευτικό ψυχολόγο, διαδικασία η οποία διαρκεί τουλάχιστο δύο χρόνια, με αποτέλεσμα να χάνεται πολύτιμος χρόνος. Τέλος, οι ίδιοι εκπρόσωποι κατέθεσαν στην επιτροπή υπόμνημα, το οποίο αναφέρεται σε περιστατικά δυσμενούς διαχείρισης των ατόμων με δυσλεξία κατά τη διαδικασία συγκεκριμένων εξετάσεων. Υπό το φως των πιο πάνω, ο πρόεδρος και τα μέλη της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως, αφού μελέτησαν ενδελεχώς όλες τις απόψεις και εισηγήσεις που τέθηκαν ενώπιόν τους, διαπίστωσαν ότι το σημερινό θεσμικό καθεστώς που αφορά το υπό αναφορά θέμα, όπως είναι καταγεγραμμένο αλλά και όπως εφαρμόζεται, είναι ελλιπές και χρήζει βελτίωσης και τροποποίησης από τα αρμόδια όργανα του κράτους με την υιοθέτηση από αυτά της γενικής αρχής όπου υπάρχει αμφιβολία αναφορικά με τις διευκολύνσεις οποιουδήποτε είδους που πρέπει να παρέχονται, αυτή να τακτοποιείται πάντα υπέρ του εξεταζομένου, αρχή που ομόφωνα εισηγείται η επιτροπή να υιοθετηθεί για την περαιτέρω βελτίωση του θεσμικού πλαισίου. Εν κατακλείδι, η επιτροπή, καταθέτοντας την παρούσα έκθεσή της στην ολομέλεια, εκφράζει την πρόθεσή της να συνεχίσει την παρακολούθηση του θέματος. 6 Απριλίου 2011 Αρ. Φακ.: 23.04.025.186-2008 ΕΣ/ΜV

28 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΟΥ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΣΤΟ ΥΠΟ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΘΕΜΑ Σύμφωνα με την έκθεση της Επιτρόπου Διοικήσεως, ο κ. Γρηγόρης Γρηγορίου, με επιστολή του, η οποία παραλήφθηκε στις 20 Μαΐου 2008 από το Γραφείο του Επιτρόπου Διοικήσεως, υπέβαλε καταγγελία στην Επίτροπο Διοικήσεως, υποστηρίζοντας ότι κατά τη διεξαγωγή των γραπτών εξετάσεων που γίνονται για σκοπούς διορισμού σε θέσεις στη δημόσια υπηρεσία τα άτομα με αναπηρία βρίσκονται σε δυσμενέστερη θέση σε σύγκριση με τους υπόλοιπους υποψηφίους και αυτό επειδή δε λαμβάνονται ικανοποιητικά αντισταθμιστικά της αναπηρίας τους μέτρα. Ο κ. Γρηγορίου έθεσε υπόψη της Επιτρόπου Διοικήσεως ότι η όρασή του και στους δύο οφθαλμούς είναι λιγότερη από το 1/10 λόγω οπτικής ατροφίας και νυσταγμού και ότι παρακάθισε τον Οκτώβριο του 2007 στη γραπτή εξέταση που είχε διεξαχθεί δυνάμει των περί Αξιολόγησης Υποψηφίων για Διορισμό στη Δημόσια Υπηρεσία Νόμων του 1998 έως 2006, προκειμένου να διεκδικήσει θέση της οποίας η αρχική κλίμακα δεν υπερβαίνει την Κλίμακα Α8 του κυβερνητικού μισθολογίου. Ο κ. Γρηγορίου υποστήριξε ότι, λόγω της αναπηρίας του, το να συγκρίνεται με βάση το βαθμό που εξασφάλισε στις γραπτές εξετάσεις (βαθμός 55,56 με ανώτατο το 100) με τους υπόλοιπους υποψήφιους που δεν είναι άτομα με αναπηρία τον θέτει σε δυσμενέστερη θέση και εκτός συναγωνισμού. Η Επίτροπος Διοικήσεως διαπίστωσε από έρευνα που διεξήγαγε ότι ο κ. Γρηγορίου με επιστολή του, ημερομηνίας 1 ης Αυγούστου 2007, υπέβαλε αίτημα στην αρμόδια για τη διεξαγωγή των πιο πάνω γραπτών εξετάσεων ειδική επιτροπή, στην οποία προεδρεύει ο πρόεδρος της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας, να του δοθούν

29 ορισμένες διευκολύνσεις κατά τη διάρκεια της εξέτασης λόγω της μειωμένης του όρασης. Ζήτησε συγκεκριμένα να του δοθεί παράταση χρόνου διάρκειας 50% πέραν του κανονικού, να του επιτραπεί να χρησιμοποιήσει φορητό ηλεκτρονικό υπολογιστή για σκοπούς διεκπεραίωσης του αγγλικού μέρους της εξέτασης και να του επιτραπεί να υπαγορεύσει τις απαντήσεις στις ερωτήσεις του ελληνικού μέρους της εξέτασης και των θεμάτων γενικού ενδιαφέροντος και αριθμητικού/λογικού συλλογισμού σε ειδικό από τη Σχολή Τυφλών ή σε άλλον της επιλογής της ειδικής επιτροπής, ο οποίος θα τις κατέγραφε στη συνέχεια στο ειδικό τετράδιο, διότι ο ίδιος δε γνωρίζει τη γραφή Μπράιγ και οι γνώσεις του στην ελληνική δακτυλογραφία είναι περιορισμένες, λόγω πολύχρονης παραμονής του στο εξωτερικό. Ο κ. Γρηγορίου είχε και κατ ιδίαν συνάντηση με τον προεδρεύοντα της ειδικής επιτροπής, όπου συζήτησε το θέμα των διευκολύνσεων. Η ειδική επιτροπή αποφάσισε να του δοθούν οι πιο κάτω διευκολύνσεις: 1. Τα εξεταστικά δοκίμια για όλα τα θέματα να είναι σε μεγέθυνση γραμματοσειράς 16. 2. Να του επιτραπεί η χρησιμοποίηση ηλεκτρονικού υπολογιστή του εξεταστικού κέντρου τόσο στο θέμα των ελληνικών όσο και στο θέμα των αγγλικών. 3. Να του παραχωρηθούν υπηρεσίες μεταγραφέα για τη μεταφορά των απαντήσεών του στο ειδικό τετράδιο της εξέτασης στα ελληνικά και στα αγγλικά και να του παραχωρηθούν οι υπηρεσίες μεταγραφέα για τη μεταφορά των απαντήσεων στο ειδικό απαντητικό φύλλο στα θέματα γενικού ενδιαφέροντος και αριθμητικού/λογικού συλλογισμού. 4. Να του δοθεί παράταση χρόνου τριάντα λεπτών. Ο κ. Γρηγορίου ισχυρίστηκε ότι η παράταση χρόνου των τριάντα λεπτών δεν επαρκούσε ως αντισταθμιστικό μέτρο της μειωμένης του όρασης.