«Εκτίμηση του βαθμού υποδήλωσης των εργαστηριακά επιβεβαιωμένων κρουσμάτων σαλμονέλλωσης, σιγκέλλωσης και λιστερίωσης στο Σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων το έτος 2012» 1] Εισαγωγή Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Γραφείου Τροφιμογενών Νοσημάτων του Τμήματος Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης πραγματοποιήθηκε εκτίμηση του βαθμού υποδήλωσης της σαλμονέλλωσης, της σιγκέλλωσης και της λιστερίωσης στο Σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΣΥΔΝ) για το έτος 2012. Η εκτίμηση της υποδήλωσης των νοσημάτων είναι απαραίτητη α) για την εκτίμηση της πραγματικής τους επίπτωσης στην κοινότητα (disease burden) και β) για την παρακολούθηση της διαχρονικής της εξέλιξης, με στόχο την αξιολόγηση των συστημάτων επιτήρησης και τη λήψη διορθωτικών μέτρων για την ενίσχυσή τους αν χρειαστεί. 2] Μέθοδος - Συλλογή της πληροφορίας Το πρώτο εξάμηνο του 2013 απεστάλη ταχυδρομικά στους διευθυντές των μικροβιολογικών εργαστηρίων των γενικών νοσοκομείων της χώρας 1, μία δομημένη φόρμα προς συμπλήρωση. Ένα μήνα μετά ακολούθησε η αποστολή δεύτερης επιστολής για τη συμπλήρωση της φόρμας σε όσους δεν την είχαν ήδη αποστείλει συμπληρωμένη. Οι πληροφορίες που ζητήθηκαν ήταν η ύπαρξη ή όχι δυνατότητας εργαστηριακού ελέγχου για Salmonella spp., Shigella spp. και Listeria monocytogenes, καθώς και ο αριθμός θετικών εξετάσεων για καθένα από τα τρία παθογόνα εντός του 2012. Στη συνέχεια, με βάση τον αριθμό των δηλωθέντων κρουσμάτων σαλμονέλλωσης, σιγκέλλωσης και λιστερίωσης στο ΣΥΔΝ υπολογίστηκε το ποσοστό δήλωσης. 1 Δεν συμπεριλήφθησαν τα ψυχιατρικά νοσοκομεία, καθώς και τα ειδικά νοσοκομεία που δεν έχουν παθολογική κλινική. 1
3] Αποτελέσματα Από τα 114 νοσοκομεία στα οποία απευθυνθήκαμε απάντησαν τα 90 (ποσοστό απόκρισης: 78,9%). 3.1] Εκτίμηση της υποδήλωσης της σαλμονέλλωσης Από τα 81 νοσοκομεία που έχουν τη δυνατότητα εργαστηριακής διάγνωσης της σαλμονέλλωσης: - 9 (11,1%) ανέφεραν ότι δεν είχαν καμία θετική καλλιέργεια κοπράνων το 2012-1 (1,2%) έδωσε ασαφείς πληροφορίες - για τα υπόλοιπα 71 (87,7%) προέκυψε ότι από τα 711 συνολικά κρούσματα που επιβεβαιώθηκαν εργαστηριακά το 2012, τα 316 (44,4%) είχαν δηλωθεί μέσω του ΣΥΔΝ. Στον Πίνακα 1 παρουσιάζεται συνοπτικά η πληρότητα δήλωσης της σαλμονέλλωσης από τα 71 αυτά δημόσια γενικά νοσοκομεία της χώρας. - στις αντίστοιχες μελέτες των προηγούμενων δύο ετών το ποσοστό δήλωσης της σαλμονέλλωσης για το 2011 ήταν 36,1% και για το έτος 2010 ήταν 34,1% Πίνακας 1. Πληρότητα δήλωσης σαλμονέλλωσης από τα δημόσια γενικά νοσοκομεία της χώρας, 2012 (n=71). Ποσοστό δήλωσης (%) Αριθμός νοσοκομείων (%) 2012 81-100% 13 (18,3%) 61-80% 13 (18,3%) 41-60% 7 (9,9%) 21-40% 8 (11,3%) 1-20% 9 (12,7%) 0% 21 (29,6%) 3.2] Εκτίμηση της υποδήλωσης της σιγκέλλωσης Από τα 81 νοσοκομεία που έχουν τη δυνατότητα εργαστηριακής διάγνωσης της σιγκέλλωσης: - 55 (67,9%) ανέφεραν ότι δεν είχαν καμία θετική καλλιέργεια κοπράνων το 2012-2 (2,5%) έδωσαν ασαφείς πληροφορίες 2
- για τα υπόλοιπα 24 (29,6%) προέκυψε ότι από τα 110 συνολικά κρούσματα που επιβεβαιώθηκαν εργαστηριακά το 2012, τα 71 (64,5%) δηλώθηκαν μέσω του ΣΥΔΝ - το ποσοστό δήλωσης της σιγκέλλωσης για το έτος 2011, όπου πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά η εκτίμηση του ποσοστού υποδήλωσης του εν λόγω νοσήματος, ήταν 20,9% 3.3] Εκτίμηση της υποδήλωσης της λιστερίωσης Από τα 59 νοσοκομεία που έχουν δυνατότητα εργαστηριακής διάγνωσης της λιστερίωσης: - 43 (72,8%) ανέφεραν ότι δεν είχαν καμία θετική καλλιέργεια αίματος το 2012-3 (5,1%) έδωσαν ασαφείς πληροφορίες - για τα υπόλοιπα 13 (22,0%) προέκυψε ότι από τα 16 συνολικά κρούσματα που επιβεβαιώθηκαν εργαστηριακά το 2012, τα 8 (50,0%) δηλώθηκαν μέσω του ΣΥΔΝ. Συμπεράσματα της εκτίμησης του βαθμού δήλωσης των κρουσμάτων σαλμονέλλωσης, σιγκέλλωσης και λιστερίωσης στο ΣΥΔΝ Όσον αφορά τη σαλμονέλλωση: το ποσοστό υποδήλωσης των κρουσμάτων σαλμονέλλωσης εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα υψηλό (55,6%). Το γεγονός αυτό πιθανώς αντικατοπτρίζει την ανάγκη περαιτέρω ευαισθητοποίησης των κλινικών και εργαστηριακών ιατρών σχετικά με τη διαδικασία δήλωσης των μεμονωμένων κρουσμάτων και των συρροών ικανοποιητικό ποσοστό δήλωσης (>60%) είχαν μόνο 26 (36,6%) από τα 71 νοσοκομεία για τα οποία είναι διαθέσιμη η πληροφορία 21 (29,6%) νοσοκομεία που είχαν θετικές καλλιέργειες κοπράνων για σαλμονέλλα το 2012 δε δήλωσαν κανένα κρούσμα στο ΣΥΔΝ Αναφορικά με τη σιγκέλλωση: το ποσοστό υποδήλωσης των κρουσμάτων σιγκέλλωσης δεν ήταν ιδιαίτερα υψηλό (35,5%), κάτι που ενδεχομένως απεικονίζει την αποτελεσματικότητα των 3
προσπαθειών ευαισθητοποίησης του ιατρικού κόσμου σχετικά με τη δήλωση του νοσήματος ικανοποιητικό ποσοστό δήλωσης (>60%) είχαν 15 (62,5%) από τα 24 νοσοκομεία για τα οποία είναι διαθέσιμη η πληροφορία 5 (20,8%) νοσοκομεία που είχαν θετικές καλλιέργειες κοπράνων για σιγκέλλα το 2012 δε δήλωσαν κανένα κρούσμα στο ΣΥΔΝ Αναφορικά με τη λιστερίωση: ο συνολικός βαθμός υποδήλωσης των κρουσμάτων λιστερίωσης είναι ιδιαίτερα υψηλός (50,0%), παρότι ο αριθμός των εργαστηριακά επιβεβαιωμένων κρουσμάτων είναι μικρός ικανοποιητικό ποσοστό δήλωσης (>60%) είχαν 6 (46,2%) από τα 13 νοσοκομεία για τα οποία είναι διαθέσιμη η πληροφορία 6 (46,2%) νοσοκομεία που είχαν θετικές καλλιέργειες αίματος για λιστέρια το 2012 δε δήλωσαν κανένα κρούσμα στο ΣΥΔΝ Προτάσεις Γραφείου Τροφιμογενών Νοσημάτων Στο πλαίσιο της ενίσχυσης της δήλωσης στο ΣΥΔΝ προτείνονται τα εξής: σύνταξη εγγράφου προς τις διοικήσεις των νοσοκομείων (και κοινοποίηση στις επιτροπές λοιμώξεων) με τα ποσοστά δήλωσης των νοσημάτων και παράκληση για δήλωση των μεμονωμένων κρουσμάτων και των συρροών σε νοσηλευόμενους ασθενείς αλλά και σε ασθενείς στα εξωτερικά ιατρεία η επικοινωνία του Γραφείου Τροφιμογενών Νοσημάτων με τα μικροβιολογικά εργαστήρια των νοσοκομείων πρέπει να συνεχιστεί και να γίνει τακτικότερη. Ήδη αναζητούνται ενεργητικά τόσο τα μεμονωμένα κρούσματα όσο και οι συρροές κρουσμάτων των οποίων τα στελέχη αποστέλλονται στα Κέντρα Αναφοράς. η τακτική κοινοποίηση των δεδομένων των συστημάτων επιτήρησης στους εργαστηριακούς και κλινικούς ιατρούς για την ευαισθητοποίησή τους όσον αφορά τη σημασία της δήλωσης. Σε αυτό συμβάλουν τόσο η ανάρτηση των δεδομένων των νοσημάτων του ΣΥΔΝ στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ όσο και η παρουσίασή τους στο ενημερωτικό δελτίο (newsletter) του οργανισμού. 4
επικοινωνία με τις Επιτροπές Λοιμώξεων των νοσοκομείων με υψηλά ποσοστά υποδήλωσης για ενημέρωση και ευαισθητοποίησή τους σχετικά με τη διαδικασία δήλωσης Κ. Μέλλου, Θ. Σιδερόγλου Τηλ. Επικοινωνίας: 2108899007, 2108899064 5