ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΖΗΤΗΣΗΣ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΜΗΝΤΟΥ ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 2008
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΖΗΤΗΣΗΣ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Διπλωματική εργασία που υποβλήθηκε στην Πολυτεχνική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στα πλαίσια των υποχρεώσεων για την απόκτηση του μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών. Οι εξεταστές: Ματθαίος Καρλαύτης, Επίκουρος Καθηγητής της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών Ε.Μ.Π. Χρήστος Ταξιλτάρης, Καθηγητής της Σχολής Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών Α.Π.Θ. Βασίλειος Δημαρέλος, Επιστημονικός Συνεργάτης Α.Π.Θ. Ο κύριος επιβλέπων: Ματθαίος Καρλαύτης - 3 -
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον υπεύθυνο καθηγητή της παρούσης διπλωματικής εργασίας. κ. Ματθαίο Καρλαύτη για την συνεχή, πολύτιμη, πολύπλευρη επιστημονική συνδρομή και ηθική υποστήριξη καθ όλη τη διάρκεια εκπόνησης της, η οποία υπήρξε καθοριστική. Θα ήθελα να τον ευχαριστήσω και για την παραχώρηση υλικού από το προσωπικό του αρχείο, το οποίο φάνηκε ιδιαίτερα χρήσιμο για την ολοκλήρωση της εργασίας. Θα ήθελα ακόμη να ευχαριστήσω τους γονείς μου και γενικότερα όλους τους δικούς μου ανθρώπους που ήταν στο πλευρό μου όλη αυτή τη δύσκολη για μένα περίοδο. - 5 -
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ο σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι να προσδιορίσει το βαθμό συσχέτισης μεταξύ της ζήτησης για μετακινήσεις με αεροπορικές μεταφορές και λειτουργικών και κοινωνικοοικονομικών στοιχείων που συλλέχθησαν όπως είναι τα Α.Ε.Π. διαφόρων χωρών, οι διανυκτερεύσεις των αλλοδαπών ή ημεδαπών επιβατών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων συμπεριλαμβανομένου ή και εκτός των camping κ.α. Για το σκοπό αυτό συγκεντρώθηκε μια εκτενής και ολοκληρωμένη βάση δεδομένων που περιέχει στοιχεία για τον αερολιμένα της Κέρκυρας ανά μήνα και για τα έτη από το 1989 έως το 2006. Η πιο διαδεδομένη μέθοδος για τον προσδιορισμό της συνάρτησης ζήτησης για αεροπορικές μεταφορές είναι το πρότυπο της Γραμμικής Παλινδρόμησης. Με βάση το πρότυπο αυτό πραγματοποιούνται στατιστικοί έλεγχοι στα στοιχεία της βάσης δεδομένων και αναπτύσσονται μαθηματικά πρότυπα τα οποία έχουν ως στόχο τη διερεύνηση των στατιστικά σημαντικών παραμέτρων που επηρεάζουν τον αριθμό των πτήσεων εσωτερικού και εξωτερικού, καθώς επίσης και τις αφίξεις των επιβατών εσωτερικού και εξωτερικού. Ο συνδυασμός των Α.Ε.Π. και των αφίξεων ή διανυκτερεύσεων αλλοδαπών ή ημεδαπών επιβατών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων συμπεριλαμβανομένου ή και εκτός των camping θεωρείται ως η καταλληλότερη ένδειξη της επιβατικής κίνησης του αερολιμένα. Από την επεξεργασία αυτή και σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Γραμμικής Παλινδρόμησης, προκύπτει ότι οι στατιστικά σημαντικές παράμετροι οι οποίες επηρεάζουν την επιβατική κίνηση του αερολιμένα είναι το Α.Ε.Π. της Μ. Βρετανίας, της Κέρκυρας και της Γερμανίας, καθώς και οι αφίξεις ή διανυκτερεύσεις των αλλοδαπών ή ημεδαπών τουριστών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων συμπεριλαμβανομένου ή και εκτός των camping για κάθε περίπτωση. Αναπτύσσονται τα θεωρητικά μοντέλα για το σύνολο των εξαρτημένων μεταβλητών και στη συνέχεια επιλέγεται το κατάλληλο τελικό μοντέλο μέσα από μια διαδικασία τρεξίματος των θεωρητικών μοντέλων. Στη συνέχεια, αφού επιλεχθεί το τελικό μοντέλο αναπτύσσεται ένα μοντέλο για κάθε εξαρτημένη μεταβλητή εισάγοντας ψευδομεταβλητές «dummies» για τα χρόνια και τους μήνες αντίστοιχα. Τέλος, προκειμένου να βελτιωθεί το μοντέλο περαιτέρω εισάγονται λογάριθμοι στις εξαρτημένες και ανεξάρτητες μεταβλητές του κάθε μοντέλου (log log) που προέκυψε από το προηγούμενο βήμα. Γίνεται ακόμη επιπλέον έλεγχος για σειριακή συσχέτιση μέσω της τιμής που λαμβάνει ο συντελεστής Durbin-Watson Statistic σε κάθε περίπτωση. Τα αποτελέσματα αυτά ερμηνεύονται με βάση τα χαρακτηριστικά των μαθηματικών προτύπων που αναπτύχθηκαν. Διατυπώνονται τα συμπεράσματα που μπορούν να εξαχθούν, καθώς επίσης και οι προβλέψεις που γίνονται από το μοντέλο σχετικά με τη ζήτηση για αεροπορικές μεταφορές, οι οποίες συγκρίνονται με τις αρχικές, και τέλος διατυπώνονται προτάσεις για περαιτέρω έρευνα σε αυτό τον τομέα. - 7 -
Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή 1.1. Η πρόβλεψη της επιβατικής κίνησης στις αεροπορικές μεταφορές... 27 1.2. Αντικείμενο και στόχος της διπλωματικής εργασίας 28 1.3. Μεθοδολογία της διπλωματικής εργασίας... 28 1.4. Δομή της διπλωματικής εργασίας... 29 2. Βιβλιογραφική Ανασκόπηση 2.1. Εισαγωγή... 33 2.2. Βασικές οικονομικές έννοιες. 33 2.2.1. Καμπύλες ζήτησης... 33 2.2.2. Καμπύλες προσφοράς. 34 2.2.3. Τιμή ισορροπίας... 35 2.3. Βασικές έννοιες στην αγορά των μεταφορών 35 2.3.1. Ζήτηση στην αγορά των Μεταφορών. 35 2.3.2. Προσφορά στην αγορά των Μεταφορών. 36 2.4. Ελαστικότητα μεταφορικών υπηρεσιών... 36 2.4.1. Γενικές έννοιες. 36 2.4.2. Ελαστικότητα ζήτησης μεταφορικής «υπηρεσίας» ως προς την τιμή.. 37 2.4.3. Ελαστικότητα ζήτησης μεταφορικής «υπηρεσίας» ως προς το εισόδημα.. 38 2.4.4. Σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης μεταφορικής «υπηρεσίας». 38 2.5. Η χρησιμότητα της πρόβλεψης της ζήτησης για αεροπορικές μεταφορές... 39 2.6. Έρευνες σχετικά με την πρόβλεψη της ζήτησης για τις αεροπορικές μεταφορές 39 2.6.1. Η μέθοδος πρόβλεψης της ζήτησης για αεροπορικές μεταφορές «Ασαφής παλινδρόμηση».. 39 2.6.2. Οικονομετρικά και ασαφή μοντέλα πρόβλεψης της ζήτησης για αεροπορικές μεταφορές Η περίπτωση του αεροδρομίου της Ρόδου. 40 2.6.3. Πρότυπο ζήτησης αεροπορικών μεταφορών για την αξιολόγηση της αλληλεπίδρασης με τη βιομηχανική υποδομή... 44-9 -
2.6.4. Η πρόβλεψη της ζήτησης στις αεροπορικές μεταφορές με το εργαλείο ανάλυσης AviaDem. 47 2.6.5. Αξιολόγηση των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης στις αεροπορικές μεταφορές... 49 2.7. Συμπεράσματα 51 3. Στατιστική ανάλυση τουριστικής & επιβατικής κίνησης (περιγραφή στοιχειών μεταβλητών) του αεροδρομίου της Κερκύρας 3.1. Γενικά στοιχεία περιοχής - αεροδρομίου μελέτης 55 3.2. Βάση δεδομένων... 57 3.3. Αλλοδαποί (Αφίξεις Διανυκτερεύσεις) 58 3.3.1. Ετήσια διακύμανση.. 58 3.3.2. Μηνιαία διακύμανση... 60 3.4. Ημεδαποί (Αφίξεις Διανυκτερεύσεις)...63 3.4.1. Ετήσια διακύμανση.. 63 3.4.2. Μηνιαία διακύμανση 65 3.5. Α.Ε.Π. κατά κεφαλή (Κέρκυρας, Ελλάδας, Μ. Βρετανίας, Γερμανίας, Γαλλίας, Ιταλίας).68 3.5.1. Α.Ε.Π. κατά κεφαλή Κέρκυρας... 68 3.5.2. Α.Ε.Π. κατά κεφαλή Ελλάδας. 69 3.5.3. Α.Ε.Π. κατά κεφαλή Μ. Βρετανίας. 71 3.5.4. Α.Ε.Π. κατά κεφαλή Γερμανίας... 73 3.5.5. Α.Ε.Π. κατά κεφαλή Γαλλίας...75 3.5.6. Α.Ε.Π. κατά κεφαλή Ιταλίας 76 3.6. Αριθμός πτήσεων και επιβατική κίνηση εσωτερικού περιόδου 1989 2006 78 3.6.1. Ετήσια διακύμανση.. 78 3.6.2. Μηνιαία διακύμανση για τα έτη 1999 2006. 80 3.7. Αριθμός πτήσεων και επιβατική κίνηση εξωτερικού περιόδου 1989 2006.83 3.7.1. Ετήσια διακύμανση.. 83 3.7.2. Μηνιαία διακύμανση για τα έτη 1999 2006. 85 3.8. Περιγραφικά στοιχεία μεταβλητών 88 3.9. Πίνακες συσχετίσεων των μεταβλητών... 92-10 -
4. Επεξεργασία στοιχείων & ανάπτυξη επεξηγηματικών μοντέλων 4.1. Μεθοδολογία 105 4.1.1. Ανάπτυξη μαθηματικού προτύπου 105 4.1.2. Ανάπτυξη μαθηματικού προτύπου Γραμμικής Παλινδρόμησης... 106 4.2. Θεωρητικά μοντέλα.. 108 4.2.1. Πτήσεις εσωτερικού (ανά μήνα) TOTFLIDO 108 4.2.2. Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (ανά μήνα) ARPASDOM... 109 4.2.3. Πτήσεις εξωτερικού (ανά μήνα) ΤΟΤ 109 4.2.4. Αφίξεις επιβατών πτήσεων εξωτερικού (ανά μήνα) - ARRIVALS.. 110 4.2.5. Πτήσεις εσωτερικού (ανά έτος) TOTFLIDO..111 4.2.6. Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (ανά έτος) ARPASDOM 111 4.2.7. Πτήσεις εξωτερικού (ανά έτος) ΤΟΤ. 112 4.2.8. Αφίξεις επιβατών πτήσεων εξωτερικού (ανά έτος) - ARRIVALS... 113 4.3. Ανάπτυξη στατιστικών μοντέλων. 113 4.3.1. Εισαγωγή 113 4.3.2. Πτήσεις εσωτερικού (ανά μήνα) TOTFLIDO 116 4.3.3. Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (ανά μήνα) ARPASDOM... 119 4.3.4. Πτήσεις εξωτερικού (ανά μήνα) ΤΟΤ 122 4.3.5. Αφίξεις επιβατών πτήσεων εξωτερικού (ανά μήνα) - ARRIVALS.. 124 4.3.6. Πτήσεις εσωτερικού (ανά έτος) TOTFLIDO..128 4.3.7. Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (ανά έτος) ARPASDOM 131 4.3.8. Πτήσεις εξωτερικού (ανά έτος) ΤΟΤ. 134 4.3.9. Αφίξεις επιβατών πτήσεων εξωτερικού (ανά έτος) - ARRIVALS... 137 4.4. Δημιουργία μοντέλων με ψευδομεταβλητές «dummies»... 140 4.4.1. Εισαγωγή 140 4.4.2. Πτήσεις εσωτερικού (ανά μήνα) TOTFLIDO 141 4.4.3. Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (ανά μήνα) ARPASDOM... 142 4.4.4. Πτήσεις εξωτερικού (ανά μήνα) ΤΟΤ 144 4.4.5. Αφίξεις επιβατών πτήσεων εξωτερικού (ανά μήνα) - ARRIVALS.. 145 4.4.6. Πτήσεις εσωτερικού (ανά έτος) TOTFLIDO..147 4.4.7. Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (ανά έτος) ARPASDOM 148 4.4.8. Πτήσεις εξωτερικού (ανά έτος) ΤΟΤ. 149 4.4.9. Αφίξεις επιβατών πτήσεων εξωτερικού (ανά έτος) - ARRIVALS... 150-11 -
4.5. Δημιουργία μοντέλων με λογαρίθμους. 151 4.5.1. Εισαγωγή 151 4.5.2. Πτήσεις εσωτερικού (ανά μήνα) TOTFLIDO 152 4.5.3. Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (ανά μήνα) ARPASDOM... 153 4.5.4. Πτήσεις εξωτερικού (ανά μήνα) ΤΟΤ 153 4.5.5. Αφίξεις επιβατών πτήσεων εξωτερικού (ανά μήνα) - ARRIVALS.. 154 4.5.6. Πτήσεις εσωτερικού (ανά έτος) TOTFLIDO..155 4.5.7. Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (ανά έτος) ARPASDOM 156 4.5.8. Πτήσεις εξωτερικού (ανά έτος) ΤΟΤ. 157 4.5.9. Αφίξεις επιβατών πτήσεων εξωτερικού (ανά έτος) - ARRIVALS... 159 4.6. Ανακεφαλαίωση αποτελεσμάτων. 159 5. Συμπεράσματα και προτάσεις 5.1. Συμπεράσματα..163 5.1.1. Εισαγωγή 163 5.1.2. Πτήσεις εσωτερικού (ανά μήνα και ανά έτος)... 164 5.1.3. Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (ανά μήνα και ανά έτος) 164 5.1.4. Πτήσεις εξωτερικού (ανά μήνα και ανά έτος)... 165 5.1.5. Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (ανά μήνα και ανά έτος) 166 5.2. Προβλέψεις... 166 5.2.1. Πτήσεις εσωτερικού (ανά μήνα) 167 5.2.2. Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (ανά μήνα). 181 5.2.3. Πτήσεις εξωτερικού (ανά μήνα) 181 5.2.4. Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (ανά μήνα). 188 5.2.5. Πτήσεις εσωτερικού (ανά έτος). 194 5.2.6. Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (ανά έτος)... 195 5.2.7. Πτήσεις εξωτερικού (ανά έτος)..197 5.2.8. Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (ανά έτος)... 198 5.3. Προτάσεις για περαιτέρω έρευνα... 199 6. Βιβλιογραφία... 201 7. Παράρτημα.. 205-12 -
ΣΥΝΟΨΗ Μήντου Πασχαλίνα, Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός Επιβλέπων : Ματθαίος Καρλαύτης, Επίκουρος καθηγητής Ε.Μ.Π. Ο σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η διερεύνηση της πιθανής επιρροής των λειτουργικών, καθώς και των κοινωνικοοικονομικών χαρακτηριστικών των αεροπορικών μεταφορών στη μηνιαία και ετήσια επιβατική κίνηση του αερολιμένα της Κέρκυρας. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού συγκεντρώθηκε μια βάση δεδομένων η οποία περιέχει όλα τα απαραίτητα κοινωνικοοικονομικά στοιχεία σχετικά με την επιβατική κίνηση (Α.Ε.Π. διαφόρων χωρών, της Ελλάδας και της Κέρκυρας), καθώς και λειτουργικά δεδομένα, τα οποία ενδέχεται να επηρεάζουν τα επίπεδα της ζήτησης για μετακινήσεις στον αερολιμένα (ο αριθμός των αφίξεων και των διανυκτερεύσεων των αλλοδαπών και των ημεδαπών τουριστών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων συμπεριλαμβανομένου ή και εκτός των camping κ.α.). Με τη βοήθεια του προτύπου της Γραμμικής Παλινδρόμησης έγινε ανάλυση και διερεύνηση των στοιχείων εκείνων που ενδέχεται να επηρεάζουν την επιβατική κίνηση. Τα αποτελέσματα επιδεικνύουν ότι τα μοντέλα που προέκυψαν είναι στην πληθώρα τους ικανοποιητικά. Επίσης, η ζήτηση για επιβατική κίνηση (αριθμός πτήσεων ή αφίξεις επιβατών) επηρεάζεται ανάλογα με το αν είναι εσωτερικού ή εξωτερικού, από το Α.Ε.Π. της Μ. Βρετανίας, το Α.Ε.Π. της Γερμανίας και το Α.Ε.Π. της Κέρκυρας τις αφίξεις και τις διανυκτερεύσεις αλλοδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, συμπεριλαμβανομένου και των camping. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το αποτέλεσμα ότι η ζήτηση για επιβατική κίνηση επηρεάζεται από το σύνολο των καταλυμάτων σε όλες τις περιπτώσεις. Λέξεις κλειδιά : Ζήτηση για αεροπορικές μεταφορές, προβλέψεις, γραμμική παλινδρόμηση, κοινωνικο οικονομικά στοιχεία, Α.Ε.Π. ABSTRACT The aim of this diploma thesis is to investigate the influence of functional, as well as socio economic characteristics of air transports in the monthly and annual passenger movement of Corfu Airport. For the achievement of this aim was assembled a base of data which contains all the essential socio economic elements with regard to passenger movement (GNP of various countries, Greece and Corfu), as well as functional data, which probably influence the levels of transportation demand in the airport (the number of arrivals and overnight of foreign and non foreign tourists that stay in the lodgings included or not camping etc.). Based on the model of Linear Regression are conducted an analysis and investigation of the elements that probably influence the passenger movement. The results indicate that the models that came up, are in its majority satisfactory. Also, the demand for passenger movement (number of flights or arrivals of passengers) is influenced on whether is interior or abroad, from the GNP of Great Britain, GNP of Germany and GNP of Corfu, the arrivals and the overnight of foreigners that stay in the lodgings, also included camping. It is interesting the result that the demand for passenger movement is influenced by the total of lodgings in all cases. Key words : air transport demand, forecasts, linear regression, socio economic elements, GNP. - 13 -
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Περίληψη Η παρούσα διπλωματική εργασία έχει ως αντικείμενο τη διερεύνηση του βαθμού συσχέτισης της ζήτησης για αεροπορικές μεταφορές τόσο με διάφορα λειτουργικά στοιχεία, όσο και με κοινωνικοοικονομικά στοιχεία, μέσω της ανάπτυξης μοντέλων ζήτησης. Ειδικότερα εξετάζεται, η περίπτωση του αερολιμένα της Κέρκυρας. Αρχικά, παρατίθεται η σημασία της πρόβλεψης της ζήτησης της επιβατικής κίνησης για τις αεροπορικές μεταφορές. Στη συνέχεια, γίνεται αναφορά στις βασικές οικονομικές έννοιες που έχουν χρησιμότητα στον τομέα των Μεταφορών. Οι έννοιες αυτές αφορούν τη Ζήτηση και την Προσφορά, καθώς και την ελαστικότητα τους σε σχέση με τους παράγοντες που τις επηρεάζουν. Μετέπειτα, αναφέρονται σχετικές μελέτες ή άρθρα που αφορούν στην πρόβλεψη της ζήτησης. Ακολούθως, παρατίθεται αρχικά μια σύντομη περιγραφή του αερολιμένα της Κέρκυρας, έπεται μια στατιστική ανάλυση της τουριστικής και επιβατικής κίνησης του αερολιμένα, όπου μέσα από μια σειρά διαγραμμάτων και πινάκων παρουσιάζονται τα κοινωνικοοικονομικά και λειτουργικά στοιχεία που περιγράφουν την περιοχή, οι οποίες αποτελούν τη βάση δεδομένων. Στο σημείο αυτό παρατίθενται και οι πίνακες συσχετίσεων των εξαρτημένων μεταβλητών όπως και οι πίνακες με τα περιγραφικά στοιχεία των μεταβλητών. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται η μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί. Δίνονται αρχικά ορισμένες βασικές έννοιες για τις μεταβλητές και την χρησιμότητά τους, ενώ στη συνέχεια αναφέρεται η σημασία που έχει ένα μαθηματικό πρότυπο στην επεξεργασία των στοιχείων. Έπειτα γίνεται ανάλυση του μαθηματικού προτύπου, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί για την επεξεργασία των στοιχείων. Ακολούθως, παρουσιάζεται η στατιστική επεξεργασία και ανάπτυξη των επεξηγηματικών μοντέλων και τα αποτελέσματα που προέκυψαν από αυτή. Τα στοιχεία επεξεργάστηκαν με βάση το πρότυπο της πολλαπλής Γραμμικής Παλινδρόμησης. Συγκεκριμένα, αναπτύσσονται τα θεωρητικά μοντέλα για το σύνολο των εξαρτημένων μεταβλητών και στη συνέχεια επιλέγεται το κατάλληλο τελικό μοντέλο μέσα από μια διαδικασία τρεξίματος των θεωρητικών μοντέλων. Στη συνέχεια, αφού επιλεχθεί το τελικό μοντέλο αναπτύσσεται ένα μοντέλο για κάθε εξαρτημένη μεταβλητή εισάγοντας ψευδομεταβλητές «dummies» για τα χρόνια και τους μήνες αντίστοιχα. Τέλος, προκειμένου να βελτιωθεί το μοντέλο περαιτέρω εισάγονται λογάριθμοι στις εξαρτημένες και ανεξάρτητες μεταβλητές του κάθε μοντέλου (log log) που προέκυψε από το προηγούμενο βήμα. Γίνεται ακόμη επιπλέον έλεγχος για σειριακή συσχέτιση μέσω της τιμής που λαμβάνει ο συντελεστής Durbin-Watson Statistic σε κάθε περίπτωση. Τέλος, με βάση τον παραπάνω τρόπο και τη χρήση κατάλληλων πινάκων παρουσιάζονται και σχολιάζονται οι παράμετροι οι οποίες βρέθηκαν να επηρεάζουν τις κατηγορίες των ανεξάρτητων μεταβλητών που αφορούν στην επιβατική κίνηση. Τέλος, διατυπώνονται τα συμπεράσματα όπου δίνεται η ερμηνεία των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από την ανάλυση των στοιχείων, καθώς επίσης και οι προβλέψεις που γίνονται από τα μοντέλα σχετικά με τη ζήτηση για αεροπορικές μεταφορές, αλλά και προτάσεις για περαιτέρω έρευνα σε αυτό τον τομέα. - 15 -
DEVELOPING AVIATION DEMAND MODELS IN GREEK AIRPORTS THE CASE OF CORFU AIRPORT Summary The main subject of the present Thesis is to investigate the degree of correlation of air transport demand with various functional elements, as well as socio economic elements, through the development of models of demand. More specifically, is examined the case of Corfu Airport. Firstly, is examined the importance of passenger movement demand forecast for the air transports. Secondly, is presented a report in the basic economic terms that are used in the sector of Transports. This terms concern the Demand and the Offer, as well as the elasticity in combination with factors that influence them. Later, are reported relative studies or articles that concern the demand forecasts. A short description of Corfu Airport follows and then a statistical analysis of the tourist and passenger movement of the airport, where through diagrams and tables are presented the socio economic and functional elements that describe the region and constitute the base of data. In this point are also presented tables of dependent variable correlations as the tables with the descriptive elements of variables. Afterwards, is presented the methodology that will be followed. Initially, are given certain basic terms for the variables and their use, while later is reported the importance that has a mathematic model in the treatment of elements. Then is presented the analysis of the mathematic model, which will be used for the treatment of elements. The statistical treatment, the development of models and the results that came up from this are following. The elaboration of elements is based on the model of Linear Regression. Specifically, are developed the theoretical models for the total of dependent variables and afterwards are selected the suitable final model through a process of running theoretical models. Later, after the selection of the final model, a model for each dependent variable importing dummies for the years and the months is developed. Finally, for the further improvement of the model is imported logarithmic in the dependent and independent variables of each model (log log) that have been resulted from the previous step. Moreover an extra control is done for serial correlation regarding the price that receives the factor Durbin Watson Statistic in every case. Finally, are presented and commented the parameters that influence the categories of independent variables that concern the passenger movement. Finally, are formulated the conclusions that give the interpretation of results that came up from the analysis of elements, as well as the forecasts, that were extracted from the models with regard to the air transports demand, but also proposals for further research in this sector. - 17 -
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 3.1 : Σύνολο εξαρτημένων μεταβλητών. 57 Πίνακας 3.2 : Σύνολο ανεξάρτητων μεταβλητών. 57 Πίνακας 3.3 : Εξέλιξη επιβατικής κίνησης και αριθμού πτήσεων εσωτερικού στον αερολιμένα της Κέρκυρας 78 Πίνακας 3.4 : Μηνιαία διακύμανση αφίξεων επιβατών εσωτερικού στον αερολιμένα της Κέρκυρας.80 Πίνακας 3.5 : Μηνιαία διακύμανση αναχωρήσεων επιβατών εσωτερικού στον αερολιμένα της Κέρκυρας.81 Πίνακας 3.6 : Μηνιαία διακύμανση αριθμού πτήσεων εσωτερικού στον αερολιμένα της Κέρκυρας.82 Πίνακας 3.7 : Εξέλιξη επιβατικής κίνησης και συνολικού αριθμού πτήσεων εξωτερικού (προγραμματισμένων & μη) στον αερολιμένα της Κέρκυρας.. 83 Πίνακας 3.8 : Μηνιαία διακύμανση αφίξεων επιβατών εξωτερικού (προγραμματισμένων & μη) στον αερολιμένα της Κέρκυρας.. 85 Πίνακας 3.9 : Μηνιαία διακύμανση αναχωρήσεων επιβατών εξωτερικού (προγραμματισμένων & μη) στον αερολιμένα της Κέρκυρας 87 Πίνακας 3.10 : Μηνιαία διακύμανση αριθμού πτήσεων εξωτερικού στον αερολιμένα της Κέρκυρας. 87 Πίνακας 3.11 : Αφίξεις Επιβατών Πτήσεων Εσωτερικού (Για κάθε μήνα ξεχωριστά) - περιγραφικά στοιχεία.88 Πίνακας 3.12 : Αφίξεις Επιβατών Πτήσεων Εξωτερικού(Για κάθε μήνα ξεχωριστά) - περιγραφικά στοιχεία.89 Πίνακας 3.13 : Πτήσεις Εξωτερικού (Για κάθε μήνα ξεχωριστά) - περιγραφικά στοιχεία 89 Πίνακας 3.14 : Πτήσεις Εσωτερικού (Για κάθε μήνα ξεχωριστά) - περιγραφικά στοιχεία 90 Πίνακας 3.15 : Αφίξεις Επιβατών Πτήσεων Εσωτερικού (Για κάθε έτος ξεχωριστά) - περιγραφικά στοιχεία.90 Πίνακας 3.16 : Αφίξεις Επιβατών Πτήσεων Εξωτερικού (Για κάθε έτος ξεχωριστά) - περιγραφικά στοιχεία.91 Πίνακας 3.17 : Πτήσεις Εξωτερικού (Για κάθε έτος ξεχωριστά) - περιγραφικά στοιχεία.91 Πίνακας 3.18 : Πτήσεις Εσωτερικού (Για κάθε έτος ξεχωριστά) - περιγραφικά στοιχεία 92 Πίνακας 3.19 : Αφίξεις Επιβατών Πτήσεων Εσωτερικού (Για κάθε μήνα ξεχωριστά) - συσχετίσεις.. 93 Πίνακας 3.20 : Αφίξεις Επιβατών Πτήσεων Εξωτερικού (Για κάθε μήνα ξεχωριστά) - συσχετίσεις.. 94 Πίνακας 3.21 : Πτήσεις Εξωτερικού (Για κάθε μήνα ξεχωριστά) συσχετίσεις 95 Πίνακας 3.22 : Πτήσεις Εσωτερικού (Για κάθε μήνα ξεχωριστά) συσχετίσεις 96 Πίνακας 3.23 : Αφίξεις Επιβατών Πτήσεων Εσωτερικού (Για κάθε έτος ξεχωριστά) συσχετίσεις. 97 Πίνακας 3.24 : Αφίξεις Επιβατών Πτήσεων Εξωτερικού (Για κάθε έτος ξεχωριστά) συσχετίσεις. 99 Πίνακας 3.25 : Πτήσεις Εξωτερικού (Για κάθε έτος ξεχωριστά) συσχετίσεις.. 100 Πίνακας 3.26 : Πτήσεις Εσωτερικού (Για κάθε έτος ξεχωριστά) συσχετίσεις... 101 Πίνακας 4.1 : Κρίσιμες τιμές ελέγχου με βάση το κριτήριο t του Student.. 115 Πίνακας 4.2 : Πτήσεις εσωτερικού (1 ο μοντέλο) - ανά μήνα 116 Πίνακας 4.3 : Πτήσεις εσωτερικού (2 ο μοντέλο) - ανά μήνα 117 Πίνακας 4.4 : Πτήσεις εσωτερικού (3 ο μοντέλο) - ανά μήνα 117 Πίνακας 4.5 : Πτήσεις εσωτερικού (4 ο μοντέλο και τελικό) - ανά μήνα.118 Πίνακας 4.6 : Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (1 ο μοντέλο) - ανά μήνα...119-19 -
Πίνακας 4.7 : Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (2 ο μοντέλο και τελικό) - ανά μήνα 120 Πίνακας 4.8 : Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (3 ο μοντέλο) - ανά μήνα...120 Πίνακας 4.9 : Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (4 ο μοντέλο) - ανά μήνα...121 Πίνακας 4.10 : Πτήσεις εξωτερικού (1 ο μοντέλο και τελικό) - ανά μήνα.. 122 Πίνακας 4.11 : Πτήσεις εξωτερικού (2 ο μοντέλο) - ανά μήνα. 122 Πίνακας 4.12 : Πτήσεις εξωτερικού (3 ο μοντέλο) - ανά μήνα. 123 Πίνακας 4.13 : Πτήσεις εξωτερικού (4 ο μοντέλο) - ανά μήνα. 123 Πίνακας 4.14 : Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (1 ο μοντέλο) - ανά μήνα.125 Πίνακας 4.15 : Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (2 ο μοντέλο) - ανά μήνα.125 Πίνακας 4.16 : Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (3 ο μοντέλο) - ανά μήνα.126 Πίνακας 4.17 : Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (4 ο μοντέλο) - ανά μήνα 126 Πίνακας 4.18 : Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (Τελικό μοντέλο) - ανά μήνα.127 Πίνακας 4.19 : Πτήσεις εσωτερικού (1 ο μοντέλο) - ανά έτος.. 128 Πίνακας 4.20 : Πτήσεις εσωτερικού (2 ο μοντέλο) - ανά έτος.. 128 Πίνακας 4.21 : Πτήσεις εσωτερικού (3 ο μοντέλο) - ανά έτος.. 129 Πίνακας 4.22 : Πτήσεις εσωτερικού (4 ο μοντέλο) - ανά έτος.. 129 Πίνακας 4.23 : Πτήσεις εσωτερικού (Τελικό μοντέλο) - ανά έτος.. 130 Πίνακας 4.24 : Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (1 ο μοντέλο) - ανά έτος. 131 Πίνακας 4.25 : Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (2 ο μοντέλο) - ανά έτος. 131 Πίνακας 4.26 : Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (3 ο μοντέλο) - ανά έτος. 132 Πίνακας 4.27 : Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (4 ο μοντέλο) - ανά έτος. 133 Πίνακας 4.28 : Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (Τελικό μοντέλο) - ανά έτος. 133 Πίνακας 4.29 : Πτήσεις εξωτερικού (1 ο μοντέλο) - ανά έτος.. 134 Πίνακας 4.30 : Πτήσεις εξωτερικού (2 ο μοντέλο) - ανά έτος.. 135 Πίνακας 4.31 : Πτήσεις εξωτερικού (3 ο μοντέλο) - ανά έτος.. 135 Πίνακας 4.32 : Πτήσεις εξωτερικού (4 ο μοντέλο) - ανά έτος.. 136 Πίνακας 4.33 : Πτήσεις εξωτερικού (Τελικό μοντέλο) - ανά έτος.. 136 Πίνακας 4.34 : Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (1 ο μοντέλο) - ανά έτος 137 Πίνακας 4.35 : Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (2 ο μοντέλο) - ανά έτος. 138 Πίνακας 4.36 : Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (3 ο μοντέλο) - ανά έτος. 138 Πίνακας 4.37 : Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (4 ο μοντέλο) - ανά έτος. 139 Πίνακας 4.38 : Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (Τελικό μοντέλο) - ανά έτος. 140 Πίνακας 4.39 : Πτήσεις εσωτερικού (Τελικό μοντέλο) με dummies - ανά μήνα..142 Πίνακας 4.40 : Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (Τελικό μοντέλο) με dummies - ανά μήνα. 143 Πίνακας 4.41 : Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (Διορθωμένο Τελικό μοντέλο) με dummies ανά μήνα.. 143 Πίνακας 4.42 : Πτήσεις εξωτερικού (Τελικό μοντέλο) με dummies - ανά μήνα.. 145 Πίνακας 4.43 : Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (Τελικό μοντέλο) με dummies - ανά μήνα. 146 Πίνακας 4.44 : Πτήσεις εσωτερικού (Τελικό μοντέλο) με dummies - ανά έτος...147 Πίνακας 4.45 : Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (Τελικό μοντέλο) με dummies - ανά έτος.. 148 Πίνακας 4.46 : Πτήσεις εξωτερικού (Τελικό μοντέλο) με dummies - ανά έτος 149 Πίνακας 4.47 : Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (Τελικό μοντέλο) με dummies - ανά έτος.. 151 Πίνακας 4.48 : Πτήσεις εσωτερικού (Τελικό μοντέλο) με λογαρίθμους - ανά μήνα 152 Πίνακας 4.49 : Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (Τελικό μοντέλο) με λογαρίθμους ανά μήνα 153 Πίνακας 4.50 : Πτήσεις εξωτερικού (Τελικό μοντέλο) με λογαρίθμους - ανά μήνα 154 Πίνακας 4.51 : Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (Τελικό μοντέλο) με λογαρίθμους ανά μήνα 155 Πίνακας 4.52 : Πτήσεις εσωτερικού (Τελικό μοντέλο) με λογαρίθμους - ανά έτος. 156 Πίνακας 4.53 : Αφίξεις επιβατών εσωτερικού (Τελικό μοντέλο) με λογαρίθμους - ανά έτος 157-20 -
Πίνακας 4.54 : Πτήσεις εξωτερικού (Τελικό μοντέλο) με λογαρίθμους - ανά έτος. 158 Πίνακας 4.55 : Αφίξεις επιβατών εξωτερικού (Τελικό μοντέλο) με λογαρίθμους - ανά έτος 159 Πίνακας 5.1: Προβλέψεις για τον αριθμό πτήσεων εσωτερικού ανά μήνα 167 Πίνακας 5.2 : Προβλέψεις για τον αριθμό αφίξεων επιβατών εσωτερικού ανά μήνα..174 Πίνακας 5.3 : Προβλέψεις για τον αριθμό πτήσεων εξωτερικού ανά μήνα 181 Πίνακας 5.4 : Προβλέψεις για τον αριθμό αφίξεων επιβατών εξωτερικού ανά μήνα.. 188 Πίνακας 5.5 : Προβλέψεις για τον αριθμό πτήσεων εσωτερικού ανά έτος.194 Πίνακας 5.6 : Προβλέψεις για τον αριθμό αφίξεων επιβατών εσωτερικού ανά έτος... 195 Πίνακας 5.7 : Προβλέψεις για τον αριθμό πτήσεων εξωτερικού ανά έτος. 197 Πίνακας 5.8 : Προβλέψεις για τον αριθμό αφίξεων επιβατών εξωτερικού ανά έτος 198-21 -
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 3.1 : Πτήσεις εσωτερικού αφίξεις αλλοδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, πλην camping.. 58 Διάγραμμα 3.2 : Πτήσεις εξωτερικού αφίξεις αλλοδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, συμπεριλαμβανομένου και των camping.. 59 Διάγραμμα 3.3 : Αφίξεις επιβατών πτήσεων εξωτερικού αφίξεις αλλοδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, συμπεριλαμβανομένου και των camping 59 Διάγραμμα 3.4 : Αφίξεις επιβατών πτήσεων εσωτερικού αφίξεις αλλοδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, πλην camping. 60 Διάγραμμα 3.5 : Πτήσεις εσωτερικού αφίξεις αλλοδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, συμπεριλαμβανομένου και των camping 61 Διάγραμμα 3.6 : Πτήσεις εξωτερικού διανυκτερεύσεις αλλοδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, συμπεριλαμβανομένου και των camping 61 Διάγραμμα 3.7 : Αφίξεις επιβατών εξωτερικού διανυκτερεύσεις αλλοδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, συμπεριλαμβανομένου και των camping 62 Διάγραμμα 3.8 : Αφίξεις επιβατών εσωτερικού αφίξεις αλλοδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, συμπεριλαμβανομένου και των camping.. 62 Διάγραμμα 3.9 : Πτήσεις εσωτερικού αφίξεις ημεδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, συμπεριλαμβανομένου και των camping 63 Διάγραμμα 3.10 : Πτήσεις εξωτερικού αφίξεις ημεδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, συμπεριλαμβανομένου και των camping 64 Διάγραμμα 3.11 : Αφίξεις επιβατών εξωτερικού αφίξεις ημεδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, συμπεριλαμβανομένου και των camping 64 Διάγραμμα 3.12 : Αφίξεις επιβατών πτήσεων εσωτερικού αφίξεις ημεδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, πλην camping.. 65 Διάγραμμα 3.13 : Πτήσεις εσωτερικού διανυκτερεύσεις ημεδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, πλην camping. 66 Διάγραμμα 3.14 : Πτήσεις εξωτερικού διανυκτερεύσεις ημεδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, συμπεριλαμβανομένου και των camping 66 Διάγραμμα 3.15 : Αφίξεις επιβατών πτήσεων εξωτερικού διανυκτερεύσεις ημεδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, συμπεριλαμβανομένου και των camping 67 Διάγραμμα 3.16 : Αφίξεις επιβατών πτήσεων εσωτερικού διανυκτερεύσεις ημεδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων, πλην camping 67 Διάγραμμα 3.17 : Αφίξεις επιβατών πτήσεων εξωτερικού Α.Ε.Π. Κέρκυρας..68 Διάγραμμα 3.18 : Αφίξεις επιβατών πτήσεων εξωτερικού Α.Ε.Π. Κέρκυρας (ανά μήνα). 69 Διάγραμμα 3.19 : Πτήσεις εσωτερικού Α.Ε.Π. Ελλάδας. 70 Διάγραμμα 3.20 : Πτήσεις εσωτερικού Α.Ε.Π. Ελλάδας (ανά μήνα) 70 Διάγραμμα 3.21 : Πτήσεις εσωτερικού Α.Ε.Π. Μ. Βρετανίας 71 Διάγραμμα 3.22 : Αφίξεις επιβατών πτήσεων εσωτερικού Α.Ε.Π. Μ. Βρετανίας.. 72 Διάγραμμα 3.23 : Πτήσεις εσωτερικού Α.Ε.Π. Μ. Βρετανίας (ανά μήνα) 72 Διάγραμμα 3.24 : Αφίξεις επιβατών πτήσεων εσωτερικού Α.Ε.Π. Μ. Βρετανίας (ανά μήνα).. 73 Διάγραμμα 3.25 : Πτήσεις εξωτερικού Α.Ε.Π. Γερμανίας. 74 Διάγραμμα 3.26 : Πτήσεις εξωτερικού Α.Ε.Π. Γερμανίας (ανά μήνα) 74 Διάγραμμα 3.27 : Πτήσεις εσωτερικού Α.Ε.Π. Γαλλίας. 75 Διάγραμμα 3.28 : Πτήσεις εσωτερικού Α.Ε.Π. Γαλλίας (ανά μήνα) 76-23 -
Διάγραμμα 3.29 : Πτήσεις εσωτερικού Α.Ε.Π. Ιταλίας.. 77 Διάγραμμα 3.30 : Πτήσεις εσωτερικού Α.Ε.Π. Ιταλίας (ανά μήνα)..77 Διάγραμμα 3.31 : Πτήσεις εσωτερικού έτη 79 Διάγραμμα 3.32 : Αφίξεις επιβατών πτήσεων εσωτερικού έτη.. 79 Διάγραμμα 3.33 : Αφίξεις επιβατών πτήσεων εσωτερικού μήνες.. 81 Διάγραμμα 3.34 : Πτήσεις εσωτερικού μήνες.. 82 Διάγραμμα 3.35 : Πτήσεις εξωτερικού έτη.. 84 Διάγραμμα 3.36 : Αφίξεις επιβατών πτήσεων εξωτερικού έτη.. 85 Διάγραμμα 3.37 : Αφίξεις επιβατών πτήσεων εξωτερικού μήνες.. 86 Διάγραμμα 3.38 : Πτήσεις εξωτερικού μήνες 88 Διάγραμμα 5.1 : Προβλέψεις Πτήσεων εσωτερικού (ανά μήνα) 173 Διάγραμμα 5.2 : Προβλέψεις Αφίξεων επιβατών εσωτερικού (ανά μήνα)... 180 Διάγραμμα 5.3 : Προβλέψεις Πτήσεων εξωτερικού (ανά μήνα) 187 Διάγραμμα 5.4 : Προβλέψεις Αφίξεων επιβατών εξωτερικού (ανά μήνα)... 193 Διάγραμμα 5.5 : Προβλέψεις Πτήσεων εσωτερικού (ανά έτος). 194 Διάγραμμα 5.6 : Προβλέψεις Αφίξεων επιβατών εσωτερικού (ανά έτος) 196 Διάγραμμα 5.7 : Προβλέψεις Πτήσεων εξωτερικού (ανά έτος).. 197 Διάγραμμα 5.8 : Προβλέψεις Αφίξεων επιβατών εξωτερικού (ανά έτος). 199-24 -
Κεφάλαιο 1 ο : Στο κεφάλαιο αυτό παρατίθεται αρχικά η σημασία της πρόβλεψης της ζήτησης της επιβατικής κίνησης για τις αεροπορικές μεταφορές. Στη συνέχεια, αναλύεται ο στόχος της διπλωματικής αυτής εργασίας καθώς επίσης, και η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε και τέλος, η δομή με την οποία αναπτύσσεται μετέπειτα. - 25 -
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Η πρόβλεψη της επιβατικής κίνησης στις αεροπορικές μεταφορές Η διεθνής εμπειρία και η κοινή λογική έχουν αποδείξει ότι η τουριστική κίνηση σε μία χώρα συναρτάται άμεσα και σε αντιστοιχία με την αεροπορική κίνηση στα αεροδρόμιά της. Η σχέση έντονης εξάρτησης του ελληνικού τουρισμού από τις εξελίξεις στις αερομεταφορές αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι το 80% της συνολικής τουριστικής κίνησης προς την Ελλάδα χρησιμοποιεί το αεροπλάνο ως μεταφορικό μέσο, καθώς η Ελλάδα είναι ο πιο γεωγραφικά απομακρυσμένος Ευρωπαϊκός προορισμός για τις κύριες χώρες προσέλευσης τουριστών. Δεν είναι δύσκολο να κατανοήσει λοιπόν κανείς πως απαιτείται η εκτίμηση της μελλοντικής αεροπορικής κίνησης του αεροδρομίου. Για τον επιτυχή σχεδιασμό, τη λειτουργία και την απόδοση των αεροπορικών μεταφορών κρίνεται αναγκαία η πρόβλεψη της εξέλιξης της ζήτησης για την επιβατική κίνηση σε κάθε αεροδρόμιο, καθώς και οι παράγοντες που την επηρεάζουν. Η ζήτηση για μεταφορική εξυπηρέτηση στην περίπτωση των αεροπορικών μεταφορών στον αερολιμένα της Κέρκυρας είναι συνισταμένη ενός μεγάλου πλήθους παραγόντων. Κάποιοι παράγοντες από αυτούς που επηρεάζουν τη ζήτηση αλληλοεξαρτώνται σε πολύ υψηλό βαθμό καθιστώντας τη διαδικασία πρόβλεψης ιδιαίτερα δύσκολη. Η πρόβλεψη της ζήτησης για αεροπορικές μεταφορές αποτελεί ένα σημαντικό καθοριστικό παράγοντα του σχεδιασμού των αεροδρομίων και των εγκαταστάσεων του. Λάθη κατά τη διάρκεια της πρόβλεψης μπορεί να είναι πολύ δαπανηρά. Μια κακή χαμηλή εκτίμηση της ζήτησης μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση των καθυστερήσεων, των συμφορήσεων και σε ανεπαρκείς διευκολύνσεις του αεροδρομίου. Μια υψηλή εκτίμηση της ζήτησης μπορεί επίσης να δημιουργήσει σοβαρά οικονομικά προβλήματα για τους υπευθύνους του αεροδρομίου. Είναι, συνεπώς, πολύ σημαντική για τους υπεύθυνους σχεδιασμού του αεροδρομίου η ανάπτυξη αξιόπιστων μοντέλων πρόβλεψης και η κατανόηση των πιθανών περιορισμών για την ακρίβεια αυτών των μοντέλων. Η μοντελοποίηση της ζήτησης για τις αεροπορικές μεταφορές είναι μια διαδικασία συσχέτισης των κοινωνικοοικονομικών μεταβλητών και των μεταβλητών του συστήματος μεταφορών για τη ζήτηση των αεροπορικών μεταφορών στην μικροανάλυση της ζήτησης για αεροπορικές μεταφορές. Τα στατιστικά δεδομένα που εισάγονται περιγράφουν τον σχεδιασμό ζήτησης για τις αεροπορικές μεταφορές και χρησιμοποιούνται για να παρουσιάσουν την αποτελεσματικότητα των προτεινόμενων μοντέλων. Η πρόβλεψη της επιβατικής κίνησης ή ζήτησης για μετακινήσεις που αναμένεται να έχει ένα αεροδρόμιο αποτελεί ίσως την κρισιμότερη παράμετρο της πορείας του συγκεκριμένου μέσου. Βασική λοιπόν, προϋπόθεση για τον επιτυχή σχεδιασμό και τη λειτουργία του αεροδρομίου αποτελεί η επιτυχημένη και αξιόπιστη πρόβλεψη των μελλοντικών αναγκών του σε μεταφορική ικανότητα και, ως αποτέλεσμα, των αναγκών σε δρομολόγια, προσωπικό, διαδρόμους κλπ. Επομένως, είναι πρωταρχικής σημασίας η διερεύνηση της πιθανότητας να αυξηθεί ή να περιοριστεί η ζήτηση για αεροπορικές μεταφορές ως αποτέλεσμα αλλαγών τόσο στην τιμολογιακή όσο και στην πολιτική λειτουργίας του. Η παρακολούθηση της εξέλιξης της ζήτησης των αεροπορικών μεταφορών μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τους υπευθύνους σε θέματα σχεδιασμού και προγραμματισμού, όπως επίσης και στην καλύτερη αξιοποίηση των ήδη εφαρμοζόμενων μέτρων. - 27 -
1.2. Αντικείμενο και στόχος της διπλωματικής εργασίας Στην παρούσα διπλωματική εργασία εξετάζεται η ανάπτυξη μοντέλων ζήτησης σε Ελληνικά αεροδρόμια δίνοντας έμφαση πιο συγκεκριμένα στην περίπτωση του αερολιμένα της Κέρκυρας. Αντικείμενο της εργασίας είναι η διερεύνηση του βαθμού συσχέτισης της ζήτησης για αεροπορικές μεταφορές τόσο με διάφορα λειτουργικά στοιχεία, όπως είναι οι διανυκτερεύσεις των ημεδαπών / αλλοδαπών που διαμένουν στο σύνολο των καταλυμάτων του νησιού συμπεριλαμβανομένου ή και εκτός των camping κ.α., όσο και κοινωνικοοικονομικά στοιχεία, όπως το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (Α.Ε.Π.) διαφόρων χωρών, αλλά και το τοπικό και το εθνικό. Στόχος της εργασίας είναι η διερεύνηση της επιρροής ποικίλλων παραγόντων στην μεταβολή της επιβατικής κίνησης του αεροδρομίου, αλλά και η πρόβλεψη της ζήτησης για επιβατική κίνηση στο χώρο του αεροδρομίου. Προκειμένου για την ποσοτικοποίηση της επιρροής αυτής, απαιτείται η εφαρμογή κατάλληλων μοντέλων ανάλυσης των δεδομένων. Επομένως, επιμέρους στόχος της εργασίας είναι η επιλογή του κατάλληλου μοντέλου, που θα αποτυπώνει επαρκώς τη σχέση μεταξύ των εξεταζόμενων παραμέτρων. Τα μοντέλα που θα αναπτυχθούν θα περιγράφουν τη μεταβολή της επιβατικής κίνησης, μέσω του αριθμού πτήσεων και των αφίξεων των επιβατών για το εσωτερικό και το εξωτερικό, ως συνέπεια του Α.Ε.Π. διαφόρων χωρών καθώς και την επιρροή και άλλων παραγόντων. Εκτιμάται, λοιπόν, ότι τα αποτελέσματα που θα προκύψουν με το πέρας της διπλωματικής αυτής εργασίας, θα επιτρέπουν την κατανόηση του βαθμού και του τρόπου με τον οποίο οι διάφοροι αυτοί παράγοντες, που διακρίνονται σε λειτουργικά και κοινωνικοοικονομικά στοιχεία, επηρεάζουν της επιβατική κίνηση ενός αερολιμένα και συγκεκριμένα αυτόν της Κέρκυρας και κατά συνέπεια πολλά από τα συμπεράσματα μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμες πηγές για μελλοντικές εργασίες σε συναφή θέματα. 1.3. Μεθοδολογία της διπλωματικής εργασίας Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την επίτευξη του στόχου της διπλωματικής εργασίας που αναφέρθηκε παραπάνω αναλύεται στη συνέχεια. Αρχικά πραγματοποιήθηκε μια βιβλιογραφική ανασκόπηση. Κατά το στάδιο αυτό αναζητήθηκαν έρευνες με αντικείμενο συναφές με εκείνο της διπλωματικής εργασίας τόσο σε ελληνικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο. Οι έρευνες αυτές θα φαίνονταν χρήσιμες όσον αφορά στο υπόβαθρο τέτοιου είδους μελετών για να φτάσει το σήμερα και η συγκεκριμένη εργασία. Κυριότερη πηγή αναζήτησης βιβλιογραφικών αναφορών ήταν το διαδίκτυο μέσω εξειδικευμένων μηχανών αναζήτησης επιστημονικών περιοδικών και πρακτικών συνεδρίων. Στη συνέχεια αναζητήθηκαν και συγκεντρώθηκαν βασικές οικονομικές έννοιες και όροι για να υπάρχει πιο ξεκάθαρη εικόνα αυτών που θα αναλυθούν μετέπειτα. Για την παρακολούθηση και πρόβλεψη της εξέλιξης της επιβατικής κίνησης του αερολιμένα της Κέρκυρας, που θα βοηθήσει και στον ορθολογικότερο σχεδιασμό άλλων αερολιμένων και στον καθορισμό των κατάλληλων ενεργειών και επιχειρησιακών στόχων, κρίθηκε απαραίτητη η συλλογή σημαντικών λειτουργικών και κοινωνικοοικονομικών στοιχείων και η ανάπτυξη κατάλληλα διαμορφωμένων μαθηματικών προτύπων. Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν καλύπτουν χρονικά την περίοδο από τον Ιανουάριο του 1989 έως και τον Δεκέμβριο του 2006. Έτσι, δημιουργήθηκε μια εκτεταμένη και ολοκληρωμένη βάση - 28 -
δεδομένων σε περιβάλλον EXCEL κατάλληλη για περαιτέρω επεξεργασία. Αρχικά, παρουσιάστηκαν οι συσχετίσεις μεταξύ εξαρτημένων και ανεξάρτητων μεταβλητών με τη μορφή διαγραμμάτων για να τονιστεί η τάση που προβλέπεται στην περίπτωση της κάθε μεταβλητής. Για την στατιστική επεξεργασία χρησιμοποιείται το πρόγραμμα λογισμικού LIMDEP όπου με τη χρήση του έγινε εφαρμογή του προτύπου της πολλαπλής Γραμμικής Παλινδρόμησης (Linear Regression). Τα μοντέλα που θα αναπτυχθούν θα περιγράφουν τη μεταβολή της επιβατικής κίνησης, μέσω του αριθμού πτήσεων και των αφίξεων των επιβατών για το εσωτερικό και το εξωτερικό, ως συνέπεια του Α.Ε.Π. διαφόρων χωρών καθώς και την επιρροή και άλλων παραγόντων. Ο βαθμός στον οποίο επηρεάζεται η ζήτηση για αεροπορικές μεταφορές από τις μεταβολές των παραγόντων που προαναφέρθηκαν, μπορεί να εκτιμηθεί με τη χρήση του συντελεστή ελαστικότητας της ζήτησης ως προς τις διάφορες παραμέτρους. Η ελαστικότητα δείχνει το βαθμό μεταβολής της ζήτησης που θα προκαλέσει μια μεταβολή κάποιας παραμέτρου. Με τον προσδιορισμό της ελαστικότητας της ζήτησης είναι δυνατός ο εντοπισμός της βραχυπρόθεσμης αλλά και της μεσοπρόθεσμης τάσης της ζήτησης και ο βαθμός στον οποίο επηρεάζεται η επιβατική κίνηση από μεταβολές του αριθμού των διανυκτερεύσεων των αλλοδαπών που διαμένουν σε ξενοδοχεία και άλλων λειτουργικών και κοινωνικοοικονομικών χαρακτηριστικών που θα εξεταστούν. Τέλος, παρατέθηκαν τα συμπεράσματα που προέκυψαν για τα συνολικά ερωτήματα της έρευνας, καθώς επίσης και οι προβλέψεις που γίνονται από το μοντέλο σχετικά με τη ζήτηση για αεροπορικές μεταφορές. 1.4. Δομή της διπλωματικής εργασίας Στο υποκεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται η δομή της διπλωματικής εργασίας, μέσω της συνοπτικής αναφοράς στο περιεχόμενο των κεφαλαίων της. Το 1 ο κεφάλαιο είναι εισαγωγικό και αποτελεί τη βάση για την κατανόηση του αντικειμένου της εργασίας. Αρχικά, παρατίθεται η σημασία της πρόβλεψης της ζήτησης της επιβατικής κίνησης για τις αεροπορικές μεταφορές. Στη συνέχεια, καταγράφεται με μεγαλύτερη σαφήνεια ο στόχος που πρόκειται να επιτευχθεί μέσα από την εκπόνηση της διπλωματικής εργασίας. Τέλος, περιγράφεται συνοπτικά η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για τη αντιμετώπιση του αντικειμένου της εργασίας. Το 2 ο κεφάλαιο αποτελεί την Βιβλιογραφική Ανασκόπηση και αναφέρεται σε έρευνες σχετικές με την πρόβλεψη της ζήτησης για αεροπορικές μεταφορές. Αρχικά, γίνεται αναφορά στις βασικές οικονομικές έννοιες που έχουν χρησιμότητα στον τομέα των Μεταφορών. Οι έννοιες αυτές αφορούν τη Ζήτηση και την Προσφορά, καθώς και την ελαστικότητα τους σε σχέση με τους παράγοντες που τις επηρεάζουν. Στη συνέχεια αναφέρονται σχετικές μελέτες ή άρθρα που αφορούν στην πρόβλεψη της ζήτησης. Συγκεκριμένα, αναλύεται η μέθοδος του ασαφούς μοντέλου γραμμικής παλινδρόμησης, γίνεται αναφορά μέσω ενός άρθρου για τον αερολιμένα της Ρόδου, όπου χρησιμοποιούνται οικονομετρικά μοντέλα και ασαφή μοντέλα. Επίσης, εξετάζεται η προσέγγιση ενός μοντέλου ζήτησης για αεροπορικές μεταφορές σε σχέση με τη δομή της βιομηχανίας, καθώς επίσης αναφέρεται στη συνέχεια και η λειτουργία του εργαλείου ανάλυσης Aviadem που χρησιμοποιείται για την πρόβλεψη της ζήτησης. Τέλος, παρατίθεται ένα άρθρο όπου γίνεται μια αξιολόγηση των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης για αεροπορικές μεταφορές. - 29 -
Στο 3 ο κεφάλαιο παρατίθεται αρχικά μια σύντομη περιγραφή του αερολιμένα της Κέρκυρας, έπεται μια στατιστική ανάλυση της τουριστικής και επιβατικής κίνησης του αερολιμένα, όπου μέσα από μια σειρά διαγραμμάτων και πινάκων παρουσιάζονται τα κοινωνικοοικονομικά και λειτουργικά στοιχεία που περιγράφουν την περιοχή, δηλαδή οι εξαρτημένες και ανεξάρτητες μεταβλητές, οι οποίες αποτελούν τη βάση δεδομένων. Τέλος, στο κεφάλαιο αυτό συμπεριλαμβάνονται και οι πίνακες συσχετίσεων των εξαρτημένων μεταβλητών όπως και οι πίνακες με τα περιγραφικά στοιχεία των μεταβλητών. Στο 4 ο κεφάλαιο παρουσιάζεται η μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί. Δίνονται αρχικά ορισμένες βασικές έννοιες για τις μεταβλητές και την χρησιμοποίησή τους, ενώ στη συνέχεια αναφέρεται η σημασία που έχει ένα μαθηματικό πρότυπο στην επεξεργασία των στοιχείων. Έπειτα γίνεται ανάλυση του μαθηματικού προτύπου, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί για την επεξεργασία των στοιχείων. Ακολούθως, παρουσιάζεται η στατιστική επεξεργασία και ανάπτυξη των επεξηγηματικών μοντέλων και τα αποτελέσματα που προέκυψαν από αυτή. Τα στοιχεία επεξεργάστηκαν με βάση το πρότυπο της πολλαπλής Γραμμικής Παλινδρόμησης. Συγκεκριμένα, αναπτύσσονται τα θεωρητικά μοντέλα για το σύνολο των εξαρτημένων μεταβλητών και στη συνέχεια επιλέγεται το κατάλληλο τελικό μοντέλο μέσα από μια διαδικασία ανάπτυξης των θεωρητικών μοντέλων. Στη συνέχεια, αφού επιλεχθεί το τελικό μοντέλο αναπτύσσεται ένα μοντέλο για κάθε εξαρτημένη μεταβλητή εισάγοντας ψευδομεταβλητές «dummies» για τα χρόνια και τους μήνες αντίστοιχα. Τέλος, προκειμένου να βελτιωθεί το μοντέλο περαιτέρω εισάγονται λογάριθμοι στις εξαρτημένες και ανεξάρτητες μεταβλητές του κάθε μοντέλου (log log) που προέκυψε από το προηγούμενο βήμα. Γίνεται ακόμη επιπλέον έλεγχος για σειριακή συσχέτιση μέσω της τιμής που λαμβάνει ο συντελεστής Durbin-Watson Statistic σε κάθε περίπτωση. Τέλος, με βάση τον παραπάνω τρόπο και τη χρήση κατάλληλων πινάκων παρουσιάζονται και σχολιάζονται οι παράμετροι οι οποίες βρέθηκαν να επηρεάζουν τις κατηγορίες των ανεξάρτητων μεταβλητών που αφορούν στην επιβατική κίνηση. Τέλος, στο 5 ο κεφάλαιο, διατυπώνονται τα συμπεράσματα όπου δίνεται η ερμηνεία των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από την ανάλυση των στοιχείων, καθώς επίσης και οι προβλέψεις που γίνονται από τα μοντέλα σχετικά με τη ζήτηση για αεροπορικές μεταφορές, αλλά και προτάσεις για περαιτέρω έρευνα σε αυτό τον τομέα. Στη συνέχεια παρατίθεται ο κατάλογος των βιβλιογραφικών αναφορών. Ο κατάλογος αυτός περιλαμβάνει αναφορές, που αφορούν τόσο σε έρευνες που παρουσιάστηκαν στα αρχικά εισαγωγικά κεφάλαια, όσο και σε στατιστικές έννοιες και μεθόδους που αναλύθηκαν στο θεωρητικό υπόβαθρο. Στο τέλος της εργασίας παρατίθεται το Παράρτημα. Σε αυτό παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των δοκιμών για την ανάπτυξη των μαθηματικών μοντέλων, καθότι αυτά δεν συμπεριληφθήκαν στο κείμενο της διπλωματικής εργασίας. - 30 -
Κεφάλαιο 2 ο : Το κεφάλαιο αυτό αποτελεί την Βιβλιογραφική Ανασκόπηση και αναφέρεται σε έρευνες σχετικές με την πρόβλεψη της ζήτησης για αεροπορικές μεταφορές. Αρχικά, γίνεται αναφορά στις βασικές οικονομικές έννοιες που έχουν χρησιμότητα στον τομέα των Μεταφορών. Οι έννοιες αυτές αφορούν τη Ζήτηση και την Προσφορά, καθώς και την ελαστικότητα τους σε σχέση με τους παράγοντες που τις επηρεάζουν. Στη συνέχεια αναφέρονται σχετικές μελέτες ή άρθρα που αφορούν στην πρόβλεψη της ζήτησης. Συγκεκριμένα, αναλύεται η μέθοδος του ασαφούς μοντέλου γραμμικής παλινδρόμησης, γίνεται αναφορά μέσω ενός άρθρου για τον αερολιμένα της Ρόδου, όπου χρησιμοποιούνται οικονομετρικά μοντέλα και ασαφή μοντέλα. Επίσης, εξετάζεται η προσέγγιση ενός μοντέλου ζήτησης για αεροπορικές μεταφορές σε σχέση με τη δομή της βιομηχανίας, καθώς επίσης αναφέρεται και η λειτουργία του εργαλείου ανάλυσης Aviadem που χρησιμοποιείται για την πρόβλεψη της ζήτησης. Τέλος, παρατίθεται ένα άρθρο όπου γίνεται μια αξιολόγηση των μεθόδων πρόβλεψης της ζήτησης για αεροπορικές μεταφορές. - 31 -
2.1 Εισαγωγή 2. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Ο σκοπός αυτού του κεφαλαίου είναι διττός. Αρχικά, αναλύονται ορισμένες βασικές έννοιες της Οικονομικής, οι οποίες έχουν χρησιμότητα στον τομέα των Μεταφορών και οι οποίες αποτελούν το υπόβαθρο της παρούσας διπλωματικής εργασίας. Οι έννοιες αυτές αφορούν τη Ζήτηση και την Προσφορά αγαθών καθώς και την ελαστικότητα τους σε σχέση με τους παράγοντες που επηρεάζουν. Σύμφωνα με τη θεώρηση ότι οι μεταφορές γίνονται αντιληπτές από τους χρήστες ως οικονομικό αγαθό ή γενικότερα μια προσφερόμενη υπηρεσία η εξέταση τους γίνεται με βάση τις οικονομικές έννοιες που αφορούν και τα υπόλοιπα αγαθά. (Αμπακούμκιν, 1986). Στη συνέχεια παρατίθενται παλαιότερες έρευνες που αφορούν σε προβλέψεις της ζήτησης των Αεροπορικών Μεταφορών. Αναφέρονται οι πόλεις στις οποίες πραγματοποιήθηκαν οι έρευνες, τα έτη διεξαγωγής και παρουσίασης των μελετών και τα στοιχεία που συλλέχθηκαν για τη βάση δεδομένων. Για κάθε επιστημονική εργασία συγκεκριμένα παρουσιάζεται σύντομη σύνοψη, με έμφαση στη μεθοδολογία η οποία ακολουθήθηκε και τα αποτελέσματα συμπεράσματα τα οποία προέκυψαν. 2.2 Βασικές οικονομικές έννοιες 2.2.1 Καμπύλες ζήτησης Γενικά μπορούμε να ορίσουμε την ατομική ζήτηση ενός δεδομένου «αγαθού» ή «υπηρεσίας» όπως για παράδειγμα οι μεταφορές ως τις ποσότητες του αγαθού αυτού τις οποίες ο καταναλωτής θα αγοράσει ή θα χρησιμοποιήσει, σε όλες τις δυνατές τιμές, μέσα σε μια δεδομένη χρονική περίοδο. Αν συμβολίσουμε με y Aj τη ζητούμενη ποσότητα μιας «υπηρεσίας» Α από ένα καταναλωτή j και με Ρ Α την τιμή της «υπηρεσίας», τότε μπορεί να γραφτεί η παρακάτω σχέση : y Aj = f j (Ρ Α ) (2.1) Η συνάρτηση αυτή ονομάζεται συνάρτηση ατομικής ζήτησης και είναι φθίνουσα όπως φαίνεται στο Σχήμα 2.1. Σχήμα 2.1 : Η ατομική καμπύλη ζήτησης μιας «υπηρεσίας» Ρ Α Ρ Α1 Α 1 Ρ Α2 Α 2 y Α1 y Α2 y Α - 33 -
Από την συνάρτηση ατομικής ζήτησης μπορεί να ορισθεί η συνάρτηση συνολικής ζήτησης μιας «υπηρεσίας» Α που είναι η ζήτηση που εκφράζεται από το σύνολο των καταναλωτών στην αγορά της «υπηρεσίας» αυτής και σχηματίζεται από το άθροισμα της ζήτησης των επιμέρους καταναλωτών για την «υπηρεσία» αυτή. Εάν συμβολιστεί με Υ Α η αγοραία ζήτηση της «υπηρεσίας» Α από τους Ν καταναλωτές και με Ρ Α η τιμή της, τότε ορίζεται η ακόλουθη συνάρτηση συνολικής ζήτησης : Υ Α = y 1 + y 2 +.. + y N (2.2) Με βάση την υπόθεση ότι η αγορά διέπεται από τους κανόνες της ελεύθερης οικονομίας και ανταγωνισμού καθώς και ότι οι λοιπές οικονομικές παράμετροι παραμένουν αμετάβλητες, η αύξηση της τιμής μιας «υπηρεσίας» θα οδηγήσει σε μείωση των ζητούμενων ποσοτήτων της συγκεκριμένης «υπηρεσίας» και αντίστροφα μείωση της τιμής της «υπηρεσίας» θα οδηγήσει σε αύξηση των ζητούμενων ποσοτήτων. Έτσι η συνολική ζήτηση είναι φθίνουσα συνάρτηση και δίνεται από το Σχήμα 2.2. Σχήμα 2.2 : Η καμπύλη συνολικής ζήτησης μιας «υπηρεσίας» Ρ Α Ρ Α1 Α 1 Α 2 Ρ Α2 y Α1 y Α2 y Α 2.2.2 Καμπύλες προσφοράς Η προσφορά είναι κι αυτή μια συνάρτηση που συνδέει την τιμή μιας «υπηρεσίας» προς την προσφερόμενη ποσότητά της. Υπό τον περιορισμό των ίδιων υποθέσεων με βάση τις οποίες αναπτύχθηκε η καμπύλη ζήτησης μιας «υπηρεσίας» αντίστοιχα για την προσφορά μπορεί να ειπωθεί ότι η αύξηση της τιμής μιας «υπηρεσίας» οδηγεί σε αύξηση της προσφερόμενης ποσότητας «υπηρεσίας» καθώς αυξάνεται η πιθανότητα κέρδους και αντίστροφα (Προφυλλίδης, 1993). Έτσι, η καμπύλη προσφοράς είναι αύξουσα όπως παρουσιάζεται στο Σχήμα 2.3. - 34 -
Σχήμα 2.3 : Η καμπύλη προσφοράς ενός αγαθού Ρ Α Ρ Α1 Α 1 Ρ Α2 Α 2 y Α1 y Α2 y Α 2.2.3 Τιμή ισορροπίας Τιμή ισορροπίας ενός αγαθού Το λέγεται η τιμή εκείνη για την οποία δεν προκαλείται ούτε πλεόνασμα ούτε έλλειμμα. Η ποσότητα του αγαθού που αντιστοιχεί στην τιμή ισορροπίας Το λέγεται ποσότητα ισορροπίας Πο. Η τιμή ισορροπίας ενός αγαθού είναι το σημείο τομής των καμπυλών προσφοράς και ζήτησης όπως φαίνεται στο Σχήμα 2.4. Κάτι τέτοιο ωστόσο αποτελεί εξιδανικευμένη απλοποίηση. Η συνήθης περίπτωση είναι η πραγματοποίηση πλεονασμάτων ή ελλειμμάτων κι έτσι οι τιμές των προσφερόμενων «υπηρεσιών» διαμορφώνονται πάνω ή κάτω από την τιμή ισορροπίας. Σχήμα 2.4 : Τιμή ισορροπίας μιας «υπηρεσίας» Τ ζήτηση προσφορά Το Τιμή ισορροπίας Πο Π 2.3 Βασικές έννοιες στην αγορά των μεταφορών 2.3.1 Ζήτηση στην αγορά των Μεταφορών Θεωρώντας ότι οι μεταφορές γίνονται αντιληπτές από τους χρήστες ως οικονομικό «αγαθό» ή μια προσφερόμενη «υπηρεσία» θα πρέπει να υπάρχει μια στενή σχέση μεταξύ της ζήτησης μετακινήσεων και του κόστους με το οποίο προσφέρεται η «υπηρεσία». Οι χρήστες έχουν ποικίλα χαρακτηριστικά και χρησιμοποιούν το μεταφορικό σύστημα για διαφορετικούς σκοπούς που έχουν διαβαθμισμένη χρησιμότητα. Ο συνδυασμός των παραπάνω οδηγεί στην - 35 -
υπόθεση ότι υπάρχει μια συνάρτηση ζήτησης ή καμπύλη ζήτησης και περιγράφει τη σχέση μεταξύ πλήθους μετακινουμένων και κόστους μετακίνησης. Η καμπύλη ζήτησης μιας μεταφορικής «υπηρεσίας» χαρακτηρίζεται από δυο σημεία : την ποσότητα Πα και την τιμή Τα (Σχήμα 2.5). Η ποσότητα Πα είναι η ζήτηση όταν η τιμή είναι μηδενική και εκφράζει την ανάγκη για μεταφορική «υπηρεσία» η οποία προφανώς δεν είναι άπειρη. Η τιμή Τα είναι η τιμή εκείνη για την οποία η ζητούμενη ποσότητα της συγκεκριμένης μεταφορικής «υπηρεσίας» πέφτει στο μηδέν και θεωρείται ως απαγορευτική τιμή. Σχήμα 2.5 : Η καμπύλη ζήτησης μεταφορικής «υπηρεσίας» Τ Τα Πα Π 2.3.2 Προσφορά στην αγορά των Μεταφορών Η καμπύλη προσφοράς μιας μεταφορικής «υπηρεσίας» χαρακτηρίζεται από το ότι αυξανόμενης της τιμής της μεταφορικής «υπηρεσίας» αυξάνει και η προσφορά της συγκεκριμένης μεταφορικής «υπηρεσίας» (Σχήμα 2.6). Σχήμα 2.6 : Η καμπύλη προσφοράς μεταφορικής «υπηρεσίας» Τ 2.4 Ελαστικότητα μεταφορικών υπηρεσιών Π 2.4.1 Γενικές έννοιες Η οικονομική δραστηριότητα αναπτύσσεται για την ικανοποίηση των ανθρωπίνων αναγκών που είναι πολύμορφες, ευμετάβλητες και κατά κανόνα αυξανόμενες. Ανάλογα με τον τρόπο εκδήλωσής τους διακρίνονται σε ατομικές και συλλογικές, στις οποίες εντάσσονται και οι - 36 -