Πράξη «Εκπόνηση Σχεδίων Ερευνητικών και Τεχνολογικών Αναπτυξιακών Έργων Καινοτοµίας (ΑγροΕΤΑΚ)»

Πράξη «Εκπόνηση Σχεδίων Ερευνητικών και Τεχνολογικών Αναπτυξιακών Έργων Καινοτοµίας (ΑγροΕΤΑΚ)» Τίτλος Έργου «Ολοκληρωµένη διαχείριση και αξιοποίηση εγκαταλελειµµένων οπωρώνων και αυτοφυών καρποφόρων φυτών» Regeneratio Μονάδα υλοποίησης: Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης Παραδοτέο 4.β Έκθεση Πεπραγµένων: Δράσεις επιµόρφωσης της παραγωγικής βάσης για τους στόχους, τα αναµενόµενα αποτελέσµατα οφέλη και τον τρόπο αξιοποίησής τους (ενδιάµεσο στάδιο) Νίκος Νικήσιανης Ιούνιος 2015

Περιεχόµενα 1.Πρόλογος... 5 2.Παρουσιάσεις συµµετοχές σε ηµερίδες... 6 3.Οργάνωση ηµερίδας... 13 Παραρτήµατα... 17 Παράρτηµα Ι... 18 Poster και ενηµερωτικό φυλλάδιο... 18

1.Πρόλογος Το παρόν κείµενο αποτελεί το Παραδοτέο 4.β. µε τίτλο «Έκθεση Πεπραγµένων: Δράσεις επιµόρφωσης της παραγωγικής βάσης για τους στόχους, τα αναµενόµενα αποτελέσµατα οφέλη και τον τρόπο αξιοποίησής τους (ενδιάµεσο στάδιο)». Σύµφωνα και µε τα προβλεπόµενα από το ΤΔΕ, κατά την 4 η Φάση του έργου (ΦΕ 4: «Επιµόρφωση παραγωγικής βάσης & Διάδοση αποτελεσµάτων») και συγκεκριµένα στο πλαίσιο του ενδιάµεσου σταδίου, έγινε µία προκαταρκτική ενηµέρωση των παραπάνω φορέων και επαγγελµατιών για το αντικείµενο, τους στόχους, τα αναµενόµενα αποτελέσµατα, τα οφέλη που µπορούν να έχουν από την αξιοποίηση των οπωρώνων και τις πρωταρχικές προτάσεις του έργου, µέσα από επιτόπιες συναντήσεις, σεµινάρια επιµόρφωσης, ανοιχτές εκδηλώσεις, ανακοινώσεις και άρθρα στον τοπικό τύπο κα. Οι δράσεις αυτές έλαβαν χώρα από το Μάρτιο ως τον Ιούνιο του 2025. Περιγράφονται και τεκµηριώνονται στο παρόν κείµενο, το οποίο και παραδόθηκε σύµφωνα µε το χρονοδιάγραµµα στα τέλη του Ιουνίου. Σύµφωνα µε τις οδηγίες που έχουν δοθεί από τη Διαχειριστική Αρχή, για κάθε µία από τις οργανωµένες δράσεις γίνεται εδώ µία συνοπτική αναφορά των δράσεων προετοιµασίας και της συζήτησης που έγιναν, ενώ παρατίθεται στα Παραρτήµατα τεκµηριωτικό υλικό, όπως: α) Πρόσκληση συµµετοχής, β) Πρόγραµµα γ) Λίστα συµµετεχόντων δ) Ενηµερωτικό φυλλάδιο του έργου σας ε) Ερωτηµατολόγιο αξιολόγησης εκ µέρους των συµµετεχόντων

2.Παρουσιάσεις συµµετοχές σε ηµερίδες Μέσα στο χρονικό διάστηµα αναφοράς (Μάρτιος Ιούνιος 2015), ο υπεύθυνος του έργου συµµετείχε µε παρουσίαση στις παρακάτω ηµερίδες και εκδηλώσεις. - Ηµερίδα ΙΔΕ Στις 16 Μαρτίου 2015, πραγµατοποιήθηκε ηµερίδα στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών (ΙΔΕ) του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισµού Δήµητρα. Η ηµερίδα διοργανώθηκε στο πλαίσιο της Πράξης «Εκπόνηση σχεδίων Ερευνητικών και Τεχνολογικών Αναπτυξιακών έργων Καινοτοµίας (ΑγροΕΤΑΚ)» που έχει ενταχθεί στο ΕΠ «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναµικού» του ΕΣΠΑ 2007-2013 και συγχρηµατοδοτείται από το ΕΚΤ και Εθνικούς Πόρους µε φορέα χρηµατοδότησης το Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας/ Αγροτική Ανάπτυξη. Κατά την ηµερίδα παρουσιάστηκε η πρόοδος των δέκα υλοποιούµενων έργων Καινοτοµίας στο ΙΔΕ από ισάριθµους µεταδιδακτορικούς Ερευνητές (ωφελούµενοι). Την ηµερίδα παρακολούθησε όλο το προσωπικό του ΙΔΕ, ο Γενικός Διευθυντής Αγροτικής Έρευνας, Δρ Αριστοτέλης Παπαδόπουλος, ο Πρόεδρος του Επιστηµονικού Συµβουλίου του Οργανισµού, Δρ Φίλιππος Αραβανόπουλος, Καθηγητής ΑΠΘ, η Διευθύντρια της Διεύθυνσης Α της Γενικής Διεύθυνσης Αγροτικής Έρευνας, Δρ Κωνσταντινιά Τσαγκάρη, ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστηµάτων & Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων και ο Πρόεδρος και ο Γενικός Γραµµατέας της Πανελλήνιας Ένωσης Νέων Αγροτών (Π.Ε.Ν.Α.), κ.κ. Θεόδωρος Βασιλόπουλος και Στυλιανός Βογιατζής. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάστηκε και το έργο Regeneratio, ενώ συµµετείχαν και οι υπόλοιποι 9 δικαιούχοι του προγράµµατος ΑΓΡΟΕΤΑΚ, µέσω του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης. Σύµφωνα µε τη λίστα, συµµετείχαν συνολικά 28 άτοµα. Μετά την παρουσίαση, ακολούθησε σύντοµη συζήτηση για τη µεθοδολογία και τα αναµενόµενα αποτελέσµατα του έργου. Μεταφέρθηκαν πληροφορίες σχετικά µε την κατάσταση των οπωρώνων από διάφορες περιοχές της χώρας. Συζητήθηκε το σχετικά νέο για την οικολογία πεδίο του «αγροδασικού» τοπίου, χαρακτηριστικό τµήµα του οποίου αποτελούν οι οπωρώνες. Αναφέρθηκαν επίσης και οι δυσκολίες γύρω από τα ενδεχόµενα αξιοποίησης των οπωρώνων. Επίσης, ο υπεύθυνος του έργου δέχθηκε χρήσιµες προτάσεις για τη συνέχεια της έρευνας.

! Εικόνα 1. Στην αριστερή φωτογραφία φαίνονται οι ωφελούµενοι των έργων ΑγροΕΤΑΚ, ο Διευθυντής του ΙΔΕ Δρ Θωµάς Παπαχρήστου και ο Πρόεδρος και ο Γενικός Γραµµατέας της Π.Ε.Ν.Α. - 15η Πανελλαδική Γιορτή Ανταλλαγής Παραδοσιακών Ποικιλιών Το Σάββατο 18 Απριλίου στο Μεσοχώρι Παρανεστίου, Ν. Δράµας, πραγµατοποιήθηκε η «15η Πανελλαδική Γιορτή Ανταλλαγής Παραδοσιακών Ποικιλιών», την οποία οργανώνει η «Εναλλακτική Κοινότητα Πελίτι» (www.peliti.gr). Η ετήσια αυτή διοργάνωση είναι η κεντρική εκδήλωση της παραπάνω οργάνωσης και αφορά τις παραδοσιακές ποικιλίες καλλιεργηµένων φυτών και τα αυτόχθονα αγροτικά ζώα. Ξεκίνησε το 1999 στο χωριό Κάρπη του νοµού Κιλκίς και είναι η πρώτη δηµόσια ανταλλαγή παραδοσιακών σπόρων στην Ελλάδα και από τις παλιότερες παγκοσµίως. Το 2007 απέκτησε διεθνή χαρακτήρα. Το 2012 και το 2013 οργανώθηκαν παράλληλα και οι Διεθνείς Ηµέρες Σπόρων. Η γιορτή αυτή έχει εµπνεύσει χιλιάδες ανθρώπους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για να οργανώσουν αντίστοιχες γιορτές στην Ελλάδα τη Βουλγαρία στην Τουρκία και αλλού.

Εικόνα 2. Πάγκοι ανταλλαγής σπόρων, από τη γιορτή του Πελίτι Καθώς το θέµα του συγκεκριµένου σχεδίου συνδέεται άµεσα µε τη διατήρηση των παραδοσιακών ποικιλιών, ενώ επίσης λαµβάνει χώρα στην περιοχή όπου βρίσκεται και η έδρα του «Πελίτι» (Οροσειρά Ροδόπης), ο υπεύθυνος του προγράµµατος ήρθε από νωρίς σε επαφή µε το συντονιστή του «Πελίτι» Παναγιώτη Σαϊνατούδη, ώστε να οργανωθούν συνεργασίες και κοινές δράσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, προτάθηκε και πραγµατοποιήθηκε εργαστήριο στο πλαίσιο της προαναφερόµενης γιορτής (βλ. το επίσηµο πρόγραµµα της Γ ι ο ρ τ ή ς ε δ ώ http://www.peliti.gr/index.php? option=com_content&view=article&id=572%3aomilies2015&catid=2%3apanelladiki&itemi d=4&lang=el).

Εικόνα 3. Από το εργαστήριο στο πλαίσιο της Γιορτής του Πελίτι Συγκεκριµένα, το εργαστήριο πραγµατοποιήθηκε το Σάββατο 18 Απριλίου 2015 στις 12:45-13:30 και είχε ως θέµα: «Παραδοσιακοί και εγκαταλελειµµένοι ορεινοί οπωρώνες: περιβαλλοντική και πολιτισµική σηµασία, ορθή διαχείριση και δυνατότητες αξιοποίησης». Εισηγητής ήταν ο Νίκος Νικήσιανης, Διδάκτορας Οικολογίας και υπεύθυνος του παρόντος σχεδίου. Οι άξονες συζήτησης, όπως είχαν οριστεί από πριν περιελάµβαναν: - Η περιβαλλοντική σηµασία των ορεινών οπωρώνων, εγκαταλελειµµένων και µη, ως hotspot βιοποικιλότητας, διατροφικός πόρος για την άγρια πανίδα και στοιχείο του τοπίου - Η πολιτισµική ιστορική σηµασία των εγκαταλελειµµένων οπωρώνων και των συνοδών στοιχείων (πεζούλες, ερείπια, γεφύρια, βρύσες κοκ) - Διαχείριση, διατήρηση και προστασία των εγκαταλελειµµένων οπωρώνων - Η πιθανή οικονοµική σηµασία των οπωρώνων σήµερα: προτάσεις για την επανένταξη των προϊόντων τους στην παραγωγή και τη διατροφή - Το γενετικό υλικό των παραδοσιακών οπωρώνων: προτάσεις διατήρησης

Η οργάνωση του εργαστηρίου κρίθηκε ως πολύ σηµαντική για τους σκοπούς του Σχεδίου, αφού οι συµµετέχοντες στη Γιορτή είναι αγρότες από όλη τη χώρα, οι οποίοι µάλιστα έχουν µεγαλύτερο ενδιαφέρον για τις παραδοσιακές καλλιέργειες και τα προτερήµατά τους. Πράγµατι, το εργαστήριο ήταν πετυχηµένο. Το παρακολούθησαν περίπου 30 από τους συµµετέχοντες, ενώ 16 από αυτούς υπέγραψαν τη σχετική δήλωση συµµετοχής. Μετά την εισήγηση, ακολούθησε συζήτηση, όπου οι συµµετέχοντες δήλωσαν το ενδιαφέρον τους για το πρόγραµµα και τα αποτελέσµατά τους. Πολλοί από αυτούς µετέφεραν την αντίστοιχη εµπειρία από άλλα βουνά της χώρας (Όλυµπος, Πιέρια, Πήλιο, ορεινά Τρίκαλα) και το σηµαντικότερο, από τοπικές πρωτοβουλίες που κινούνται σε µία αντίστοιχη κατεύθυνσης διάσωσης και ανάπτυξης των παραδοσιακών οπωρώνων. Ιδιαίτερη έµφαση δόθηκε από πολλούς συµµετέχοντες στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, την προσαρµοστικότητα και τα προτερήµατα των παραδοσιακών ποικιλιών που απαντώνται στους οπωρώνες, οι οποίες αποτελούν άλλωστε και το καθ εαυτό αντικείµενο του «Πελίτι» και της «Γιορτής». Μεγάλο µέρος της συζήτησης επικεντρώθηκε τέλος στις κατάλληλες φυτοτεχνικές και γεωπονικές πρακτικές, αφού συµµετείχαν γεωργοί και γεωπόνοι. Η συζήτηση αυτή βοήθησε σηµαντικά και στη βελτίωση των προτάσεων του συγκεκριµένου σχεδίου. Η επιτυχία του εργαστηρίου επιβεβαιώθηκε τέλος από το συντονιστή του «Πελίτι» Παναγιώτη Σαϊνατούδη, ο οποίος σε κατοπινή επικοινωνία µετέφερε τις καλές εντυπώσεις των συµµετεχόντων και τη διάθεση για περαιτέρω συνεργασία. Τέλος, σηµειώνεται ότι η συµµετοχή στη Γιορτή και η οργάνωση του εργαστηρίου αποτέλεσε µία καλή ευκαιρία για τη διάδοση του έργου και των αποτελεσµάτων του, όχι µόνο στους συµµετέχοντες σε αυτή, αλλά και ευρύτερα, αφού µε αυτή τη αφορµή διακινήθηκε στην περιοχή εφαρµογής έντυπο υλικό (τρίπτυχο φυλλάδιο του προγράµµατος, πρόσκληση, αφίσα), και στάλθηκε Δελτίο Τύπου, το οποίο αναπαράχθηκε από αρκετά µέσα (βλ. Παράρτηµα V). Στο Παράρτηµα ΙΙ παρατίθενται η σχετική πρόσκληση και η λίστα των συµµετεχόντων που υπέγραψαν.

- Έκθεση FRESCO Το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης και ο ΕΛΓΟ Δήµητρα συµµετείχαν στην Έκθεση Fresco, η οποία πραγµατοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 23-24 Απριλίου 2015. Στο πλαίσιο αυτό, παρουσιάστηκε µέσω poster (βλ. Παράρτηµα Ι) και το παρόν σχέδιο Regeneratio. - Ηµερίδα: «Η αξία των δασών της Ελλάδας: Μεθοδολογία εκτίµησης και κατανοµής στον χώρο» Την Παρασκευή 8 Μαΐου 2015, ώρα 09.00-13.30 πραγµατοποιήθηκε στη Συνεδριακή Αίθουσα «Λεωνίδας Διάκος» του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης (Λουτρά Θέρµης) ηµερίδα µε γενικό θέµα: «Η αξία των δασών της Ελλάδας: Μεθοδολογία εκτίµησης και κατανοµής στον χώρο», που διοργανώνεται από το «Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστηµάτων». Στο πλαίσιο αυτής της ηµερίδας, πραγµατοποιήθηκε από τον υπεύθυνο του παρόντος σχεδίου παρουσίαση µε θέµα «Προτάσεις για την προστασία, διαχείριση και αξιοποίηση των εγκαταλελειµµένων ορεινών οπωρώνων», στο πλαίσιο πάντα του έργου Regeneratio. Η συµµετοχή στην παραπάνω ηµερίδα κρίθηκε ως σηµαντική, καθώς υπάρχει µεγάλη θεµατική συνάφεια µεταξύ του αντικειµένου του παρόντος Σχεδίου και του θέµατος της παραπάνω ηµερίδας. Όπως έχει περιγραφτεί αναλυτικά στα σχετικά Παραδοτέα, τα προϊόντα των εγκαταλελειµµένων οπωρώνων και άλλων αυτοφυών και εγκαταλελειµµένων φυτών αποτελούν σηµαντικό τµήµα της αξίας των ελληνικών δασών. Μάλιστα, η αξία αυτή αναφέρθηκε αναλυτικά στο πρώτο µέρος της ηµερίδας, οπότε και παρουσιάστηκε η µεθοδολογία εκτίµησης και κατανοµής στον χώρο της αξίας των ελληνικών δασών της Ελλάδας από το «Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστηµάτων». Με την ευκαιρία της ηµερίδας στάλθηκε από τον υπεύθυνο του παρόντος σχεδίου πρόσκληση σε παραγωγικούς και άλλους φορείς που εδράζονται στη Θεσσαλονίκη, καθώς και σχετικό Δελτίο Τύπου, το οποίο έτυχε του ενδιαφέροντος αρκετών µέσων. Οι φορείς που προσκλήθηκαν από τον υπεύθυνο του παρόντος σχεδίου εµφανίζονται στη λίστα αποδεκτών της σχετικής επιστολής (βλ. Παράρτηµα ΙΙΙ). Στην ηµερίδα συµµετείχαν συνολικά 99 άτοµα, κυρίως στελέχη της Δασικής Υπηρεσίας.

Λόγω της πίεσης του χρόνου, µετά την παρουσίαση ακολούθησε σύντοµη συζήτηση, η οποία στράφηκε κυρίως γύρω από την οικονοµική αξία και τη δυνατότητα αξιοποίησης των εγκαταλελειµµένων οπωρώνων. Στο Παράρτηµα ΙΙΙ παρατίθενται οι σχετικές προσκλήσεις (συνολική και ιδιαίτερη για την παρουσίαση του συγκεκριµένου έργου), το δελτίο τύπου και η λίστα των συµµετεχόντων που υπέγραψαν.

3.Οργάνωση ηµερίδας Στο ίδιο διάστηµα διοργανώθηκε και η βασική ηµερίδα ενηµέρωσης της παραγωγικής βάσεις και των άλλων ενδιαφεροµένων φορέων στην περιοχή της Ροδόπης. Κατόπιν σχετικής πρότασης (βλ. αλληλογραφία στο Παράρτηµα ΙV), η ηµερίδα συνδιοργανώθηκε από το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης και το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Παρανεστίου, το οποίο την περιέλαβε και στις δικές του δραστηριότητες. Η παραπάνω ηµερίδα, µε θέµα «Προτάσεις για την προστασία, διαχείριση και αξιοποίηση των εγκαταλελειµµένων ορεινών οπωρώνων», πραγµατοποιήθηκε τελικά στο χώρο του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, στο Παρανέστι Δράµας, την Τετάρτη 20 Μαΐου 2015, στις 10.00 πµ. Προσκλήθηκαν όλοι παραγωγικοί, θεσµικοί και άλλοι φορείς της περιοχής έρευνας (Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης), όπως φαίνονται στις λίστες αποδεκτών στις σχετικές επιστολές (βλ. Παράρτηµα IV). Αρκετοί από τους φορείς που προσκλήθηκαν, απάντησαν θετικά (οι απαντήσεις τους επίσης στο Παράρτηµα IV). Επίσης, τις προηγούµενες ηµέρες µοιράστηκαν προσκλήσεις και κολλήθηκαν αφίσες στο Παρανέστι και άλλα χωριά της περιοχής. Τέλος, στάλθηκε σχετικό δελτίο τύπου. Όλο το σχετικό υλικό παρατίθεται στο Παράρτηµα IV. Για τη διενέργεια της ηµερίδας τυπώθηκαν και διανεµήθηκαν στους συµµετέχοντες τρίπτυχα ενηµερωτικά φυλλάδια για το πρόγραµµα, καθώς και µία συνοπτική παρουσίαση των µέχρι τώρα αποτελεσµάτων (βλ. Παράρτηµα I). Επίσης, ήταν διαθέσιµα τυπωµένα τα πλήρη τεύχη των µέχρι τότε Παραδοτέων, καθώς και αναλυτικός χάρτης των οπωρώνων της περιοχής έρευνας (Οροσειρά Ροδόπης).

Εικόνα 4. Από την ηµερίδα στο Παρανέστι Στην ηµερίδα συµµετείχαν τελικά 47 άτοµα. Λόγω της στενότητας της αίθουσας και κάποιων καθυστερήσεων που προκλήθηκαν από µία καταιγίδα που ξέσπασε εκείνη την ηµέρα, η παρουσίαση έγινε µάλιστα δύο φορές (βλ. φωτογραφίες). Συµµετείχαν κάτοικοι της περιοχής, κτηνοτρόφοι και αγρότες και άτοµα που ασχολούνται µε τον εναλλακτικό τουρισµό, αρκετοί εκπρόσωποι ενδιαφεροµένων φορέων (Φορέας Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης, Δασαρχεία, Δήµος Ξάνθης, Δράµας και Παρανεστίου, ΠΕ Δράµας). Συµµετείχε επίσης µία οµάδα προπτυχιακών και µεταπτυχιακών φοιτητών του Τµήµατος Γεωπονίας του ΑΠΘ, µέσω του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Παρανεστίου. Μετά την παρουσίαση, ακολούθησε εκτενής συζήτηση γύρω από το αντικείµενο της έρευνας. Κάτοικοι της περιοχής έδειξαν ενδιαφέρον για τις δυνατότητες αξιοποίησης των παλιών οπωρώνων, αν και υπήρχε έντονος και δικαιολογηµένος προβληµατισµός γύρω από τις οικονοµικές συνθήκες. Συγκεκριµένα, τονίστηκε το αρνητικό οικονοµικό περιβάλλον και οι χαµηλές τιµές των καλλιεργηµένων ειδών, η δυσκολία απορρόφησης και κατ επέκταση η συνεχιζόµενη εγκατάλειψη της περιοχής και των αγροτικών της εκτάσεων. Ιδιαίτερη σηµασία δόθηκε στη διάσωση των τοπικών, παραδοσιακών ποικιλιών και η πιθανή αξιοποίησή τους στις σύγχρονες καλλιέργειες. Οι θεσµικοί φορείς της περιοχές (Φορέας Διαχείρισης, Τοπική Αυτοδιοίκηση), έδειξαν ενδιαφέρον για τις

αναπτυξιακές προοπτικές που µπορεί να δηµιουργήσουν οι δυνατότητες πολλαπλής αξιοποίησης των εγκαταλελειµµένων οπωρώνων και συζητήθηκαν οι δυνατότητες ένταξης σχετικών δράσεων σε διάφορα χρηµατοδοτικά πλαίσια. Ταυτόχρονα, εκφράστηκε από όλους προβληµατισµός για το θολό διαχειριστικό και ιδιοκτησιακό καθεστώς που διέπει τους εγκαταλελειµµένους οπωρώνες, το οποίο και εµποδίζει πιθανές προσπάθειες αναβάθµισης ή αξιοποίησης. Σηµαντικές ήταν επίσης η εµπειρία και οι γνώσεις που µετέφεραν οι κάτοικοι σε σχέση µε το παρελθόν των οπωρώνων της περιοχής. Εικόνα 5. Η γραµµατεία της ηµερίδας, µε το διαθέσιµο υλικό Κατά την ηµερίδα τηρήθηκε παρουσιολόγιο, ενώ οι µισοί περίπου (23) από τους συµµετέχοντες συµπλήρωσαν και το σχετικό ερωτηµατολόγιο αξιολόγησης που διανεµήθηκε. Οι απαντήσεις υποδεικνύουν ότι αξιολογούν θετικά την ηµερίδα. Συγκεκριµένα, στο ερώτηµα αν το αντικείµενο της έρευνας είναι σχετικό µε την ενασχόλησή τους, οι απαντήσεις µοιράζονται, γεγονός εύλογο, αφού ελάχιστοι στην περιοχή ασχολούνται ήδη µε την καλλιέργεια οπωροφόρων. Η µεγάλη πλειοψηφία ωστόσο συµφωνεί ότι το παρόν σχέδιο έχει καινοτόµο διάσταση και µπορεί να συµβάλλει στη δηµιουργία νέων συνεργασιών/ευκαιριών. Σε αντίστοιχα ποσοστά οι συµµετέχοντες δηλώνουν ότι η ηµερίδα ικανοποίησε τις προσδοκίες τους και ότι η παρουσίαση ήταν κατανοητή. Συµφωνούν επίσης ότι τα προτεινόµενα εργαλεία είναι φιλικά προς το περιβάλλον και το σχέδιο συµβάλλει στην αειφόρο ανάπτυξη. Τέλος, δηλώνουν το

ενδιαφέρον τους να παρακολουθήσουν και άλλες παρόµοιες δράσεις του προγράµµατος ΕΤΑΚ. Αναλυτικά το άθροισµα των απαντήσεων φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. Πολύ λίγο Λίγο Πολύ Πάρα πολύ 1 2 3 4 5 6 7 8 Ήταν σχετικό µε την ενασχόλησή σας; 1 10 7 5 Είχε κατά τη γνώµη σας καινοτόµο διάσταση; 2 13 8 Θεωρείται ότι µπορεί να συµβάλλει στη δηµιουργία νέων συνεργασιών/ευκαιριών; 3 16 4 Θεωρείται ότι ικανοποίησε τις προσδοκίες σας; 3 14 6 Θεωρείται ότι ήταν κατανοητή η παρουσίαση; 6 17 Θεωρείται ότι προτεινόµενα εργαλεία είναι φιλικά προς το περιβάλλον; 9 14 Θεωρείται ότι συµβάλλει στην αειφόρο ανάπτυξη; 7 16 Θα σας ενδιέφερε να παρακολουθήσετε άλλες παρόµοιες δράσεις του προγράµµατος ΕΤΑΚ; 3 10 10

Εικόνα 6. Από την ηµερίδα στο Παρανέστι Παραρτήµατα

Παράρτηµα Ι Poster και ενηµερωτικό φυλλάδιο