ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ Ε.Ε: ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Ενότητα Α: Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ: ΤΑΣΕΙΣ, ΟΡΓΑΝΩΣΗ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΘΕΣΜΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Γιώργος Κ. Ζαρίφης
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ 4 ο ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ Ε.Ε: ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ, ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΟΠΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ, ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ.
ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LEONARDO da VINCI Ένα από τα μεγαλύτερα χρηματοδοτικά προγράμματα είναι το πρόγραμμα Leonardo da Vinci για την επαγγελματική κατάρτιση και τη δια βίου μάθηση, με ετήσιο προϋπολογισμό 120 εκατομμύρια ευρώ περίπου. Προάγει τις διασυνοριακές ανταλλαγές και τα σχέδια που υποστηρίζουν την καινοτομία και το επιχειρηματικό πνεύμα, βελτιώνουν την ποιότητα της κατάρτισης και διευκολύνουν την απόκτηση και τη χρήση της επαγγελματικής κατάρτισης και των δεξιοτήτων σε άλλες χώρες. Ο στόχος είναι 150.000 τοποθετήσεις ατόμων ετησίως μέχρι το 2013. 5
ΑΛΛΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Το Grundtvig, για ενήλικους εκπαιδευόμενους και τους εκπαιδευτές τους. Αυτό αποσκοπεί στην ανάπτυξη ευρωπαϊκών διδακτικών υλικών και δικτύων. Μέχρι το 2013 αναμένεται ότι θα επωφεληθούν 25.000 άτομα ετησίως. Το Comenius, για σχολεία και διδάσκοντες σε αυτά. Πάνω από 10.000 σχολεία επωφελούνται κάθε χρόνο και μέχρι το 2013 τουλάχιστον ένας μαθητής στους 20 αναμένεται να συμμετέχει στο Comenius. Το Lingua, το οποίο προωθεί την γλωσσική ποικιλία, καλύτερη γλωσσική εκπαίδευση και δια βίου ευκαιρίες για εκμάθηση γλωσσών. Το Lingua συμπληρώνει τις δραστηριότητες βάσει του σχεδίου δράσης της Επιτροπής για τις γλώσσες και του στόχου της ΕΕ σύμφωνα με τον οποίο ο καθένας θα πρέπει να έχει την ευκαιρία να χειρίζεται δύο ξένες γλώσσες. 6
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Η χρηματοδότηση για την εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση διατίθεται μέσω του προγράμματος Minerva και από μία δέσμη άλλων πηγών που υποστηρίζουν τη διάσταση της ηλεκτρονικής μάθησης (e-learning) του σχεδίου δράσης e-europe. Το e-learning ενθαρρύνει τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών, εργαλείων πολυμέσων και του internet. Ένα πρόγραμμα e- Twinning για τα σχολεία αποτελεί παράγωγο αυτού. Η δια βίου μάθηση ώστε να συντηρείται η επαφή με την βασισμένη στην γνώση οικονομία, είναι μια προτεραιότητα για την ΕΕ. Κατά συνέπεια, πολλά από αυτά τα προγράμματα είναι ανοιχτά σε άτομα κάθε ηλικίας. 7
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ Η εκπαίδευση, η κατάρτιση και η δια βίου μάθηση έχουν ζωτική σημασία για μία ανθηρή οικονομία. Όσο περισσότερο παραμένουν οι νέοι στην εκπαίδευση, τόσο ταχύτερα αναπτύσσεται η οικονομία και θα είναι καλύτερη κατά μέσον όρο η υγεία των ατόμων. Η εκπαίδευση είναι το κλειδί για την εξεύρεση εργασίας και την ενεργό συμμετοχή στην κοινωνία. Η ΕΕ έχει εκπαιδευτικούς στόχους για το 2010, σχεδιασμένους ώστε να παρέχουν σ όλους τους πολίτες τη βασική εκπαίδευση που χρειάζονται σε μια κοινωνία βασισμένη στη γνώση. το 85% τουλάχιστον των ατόμων ηλικίας 22 ετών πρέπει να έχει ολοκληρώσει την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. δεν θα πρέπει να έχουν εγκαταλείψει τη σχολική εκπαίδευση πριν ολοκληρώσουν την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ή την επαγγελματική ή άλλου είδους κατάρτιση, περισσότεροι από το 10% των ατόμων ηλικίας 18-24 ετών. 8
ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ (BENCHMARKS) MΕΣΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΕΠΙΔΟΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ Mέχρι το 2010 το µέσο επίπεδο συµµετοχής στη δια βίου µάθηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να φθάνει το τουλάχιστον 12,5 % του πληθυσµού των ενηλίκων σε ηλικία εργασίας (25 έως 64 ετών) (5). Επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναµικό Οι επενδύσεις στην εκπαίδευση έχουν µακροπρόθεσµη απόδοση και αποδίδουν οφέλη έµµεσα όσο και άµεσα. Οι περισσότερες κυβερνήσεις πιστεύουν ότι έχει θετικές επιπτώσεις όσον αφορά διάφορες νευραλγικές πολιτικές προκλήσεις όπως η κοινωνική συνοχή, ο διεθνής ανταγωνισµός και η βιώσιµη ανάπτυξη. Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της Λισσαβώνας ζήτησε «ουσιαστική ετήσια αύξηση των κατά κεφαλήν επενδύσεων σε ανθρώπινο δυναµικό». 9
ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΣΤΗΝ Ε.Ε Οι αρχές που στηρίζουν μια στρατηγική της διά βίου μάθησης πηγάζουν από τον θεμελιώδη στόχο της εκπαίδευσης και της κατάρτισης: να συμβάλλουν στην ατομική, πολιτιστική, κοινωνική και οικονομική ευμάρεια και να βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής για όλους τους πολίτες. 10
ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΣΤΗΝ Ε.Ε Απ αυτή την άποψη, η κατάστρωση μιας στρατηγικής για την διά βίου μάθηση θα πρέπει να διέπεται από τις ακόλουθες αρχές: οι πρωτοβουλίες για την διά βίου μάθηση θα πρέπει να επιτυγχάνουν την κατάλληλη ισορροπία μεταξύ προσωπικών, πολιτιστικών και κοινωνικών διαστάσεων και θεμάτων αγωγής του πολίτη, και των προβληματισμών που αφορούν την οικονομία και την απασχόληση. θα πρέπει να περιλαμβάνουν και αξίες που συνδέονται με τις δημοκρατικές αρχές και τα ανθρώπινα δικαιώματα. 11
κάθε στάδιο εκπαίδευσης και κατάρτισης θα πρέπει να συμβάλλει κατάλληλα στη συνεχή πορεία της διά βίου μάθησης. η διά βίου μάθηση θα πρέπει να βασίζεται σε ευρύ φάσμα δυνατοτήτων μάθησης, που θα δίνουν σε όλα τα άτομα τη δυνατότητα να προχωρούν στην εκπαίδευσή τους σύμφωνα με τα κοινωνικά, πολιτιστικά και οικονομικά ενδιαφέροντα και ανάγκες τους. η αρχική εκπαίδευση και κατάρτιση είναι καθοριστικές για την διά βίου μάθηση και θα πρέπει, πέραν των κεντρικών βασικών δεξιοτήτων όσον αφορά την ανάγνωση, τη γραφή και την αριθμητική, να περιλαμβάνουν ευρεία βάση γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων και εμπειριών ώστε να ενθαρρύνεται και να στηρίζεται η μάθηση καθ όλη τη διάρκεια της ζωής. 12
η διά βίου μάθηση πρέπει να έχει σκοπό την προαγωγή των ατομικών ικανοτήτων, την ενίσχυση της ικανότητας προς απασχόληση, την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των έμφυτων ικανοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού και παράλληλα να συμβάλλει στην προώθηση της ισότητας των φύλων, στην εξάλειψη του κοινωνικού αποκλεισμού και στην ενθάρρυνση της ενεργού συμμετοχής στη δημοκρατική κοινωνία. η διά βίου μάθηση απαιτεί την ανάπτυξη ευέλικτων και καινοτόμων προσεγγίσεων στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, συμπεριλαμβανομένης της συμβολής της οικογένειας, ώστε να ενισχύονται το κριτικό πνεύμα, οι πρωτοβουλίες και η κινητοποίηση των ατόμων στη διαδικασία της μάθησης. 13
η διά βίου μάθηση προϋποθέτει ότι τα άτομα, ως υποκείμενα της μάθησης, αναλαμβάνουν ολοένα και περισσότερο τα ίδια την ευθύνη για την εκπαίδευση, την κατάρτιση και την προσωπική τους ανάπτυξη και, από την άποψη αυτή, θα πρέπει να τίθεται στη διάθεση των εκπαιδευόμενων ενηλίκων κατάλληλος προσανατολισμός και συμβουλές. η ισότητα των ευκαιριών θα πρέπει να συνιστά κεντρικό στόχο σε όλα τα στάδια της προώθησης της ισότητας των ευκαιριών. 14
τα άτομα, οι θεσμοί, οι επιχειρήσεις, οι τοπικές αρχές, οι κεντρικές κυβερνήσεις, οι κοινωνικοί εταίροι, όταν ενδείκνυται, και η κοινωνία εν γένει θα πρέπει, συλλογικά και στο πλαίσιο των ευθυνών καθενός, να δημιουργούν τις προϋποθέσεις και να διαμορφώνουν μια θετική στάση έναντι της διά βίου μάθησης σε όλες τις πλευρές της, καθώς και να ελαχιστοποιούν τα εμπόδια για τη συμμετοχή στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και άλλες δραστηριότητες μάθησης. 15
ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ (CEDEFOP) Το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP) είναι το κέντρο αναφοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Παρέχει πληροφορίες και αναλυτικές μελέτες σχετικά με τα συστήματα, τις πολιτικές, την έρευνα και την πρακτική που αναφέρονται στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Το CEDEFOP ιδρύθηκε το 1975. Οι δραστηριότητες του CEDEFOP όσον αφορά την πληροφόρηση, την έρευνα και τη διάδοσή τους, στηρίζουν τους εμπειρογνώμονες και υπαλλήλους που είναι ειδικευμένοι σε θέματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, κατά την εκτέλεση του έργου τους, το οποίο αποσκοπεί στην ανάπτυξη και τη βελτίωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Ευρώπη. 16
ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ (CEDEFOP) Το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP) είναι το κέντρο αναφοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Παρέχει πληροφορίες και αναλυτικές μελέτες σχετικά με τα συστήματα, τις πολιτικές, την έρευνα και την πρακτική που αναφέρονται στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Το CEDEFOP ιδρύθηκε το 1975. 17
ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (ETF) Το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ETF) ιδρύθηκε το 1990. Το Ίδρυμα στηρίζει την μεταρρύθμιση της επαγγελματικής κατάρτισης στις χώρες εταίρους, στο πλαίσιο των προγραμμάτων εξωτερικών σχέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υλοποιεί την πολιτική της ΕΕ με τη μορφή μέσων επαγγελματικής κατάρτισης και αγοράς της εργασίας για τις τρίτες χώρες. 18
ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (ETF) Ως κέντρο εμπειρογνωμοσύνης για την ανάπτυξη της κατάρτισης και των δεξιοτήτων, το ίδρυμα προτείνει: επισκόπηση των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών διαστάσεων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον όσον αφορά την ανάπτυξη των συστημάτων κατάρτισης. διεξοδική τεχνογνωσία και εμπειρογνωμοσύνη όσον αφορά τα ζητήματα επαγγελματικής κατάρτισης που συνδέονται με την αγορά της εργασίας, και εμπειρία και ικανότητες όσον αφορά τη μεταφορά αυτής της εμπειρογνωμοσύνης στο πλαίσιο των προγραμμάτων εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ. 19
ISCED International Standard Classification for Education 20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Τέλος Ενότητας Επεξεργασία: Φλωρεντία Αντωνίου Θεσσαλονίκη, Εαρινό Εξάμηνο 2014-2015