1
WHITE OUT Όταν το χιόνι είναι σαν την πούδρα, οι χιονοδρόμοι το ευχαριστιούνται, αλλά για τον ανυποψίαστο χειριστή, μπορεί να επαληθευτεί το παλιό ρητό το κεφάλι μέσα στη κουκούλα. Στους χειριστές Ε/Π, δεν αρέσει να απογειώνονται και να προσγειώνονται χωρίς να υπάρχει οπτική επαφή με τον περιβάλλοντα χώρο. Αυτό, έχουμε εκπαιδευτεί για να το υπερνικούμε, αλλά υπάρχει και μια κατάσταση που για να το πετύχεις είναι εξαιρετικά δύσκολο. Οι ελικοπτεράδες που πετούν σε χιονισμένες περιοχές, αντιμετωπίζουν αυτόν τον κίνδυνο και το βρίσκουν τόσο επικίνδυνο σαν να πετούσαν με το κεφάλι τους μέσα σε τσουβάλι. Αυτό προκαλείται από το λεπτό σαν πούδρα χιόνι που στροβιλίζεται και ανασηκώνεται από το κατώρευμα του στροφείου. Είναι το φαινόμενο που λέγεται white out. (ασπρίλα, ή άσπρο σύννεφο θα το λέγαμε ελληνικά). 2
Η δριμύτητα του φαινομένου αυτού αυξάνει δραματικά, ανάλογα με τι ταχύτητα έλκουμε το σύνθετο χειριστήριο, όταν το Ε/Π βρίσκεται κοντά στο έδαφος, είτε στην φάση της απογείωσης είτε στην φάση της προσγείωσης. Το χιόνι που δεν είναι κολλημένο στο έδαφος, μπορεί να αγκαλιάσει το Ε/Π, αφήνοντας στο χειριστή δύο απειλητικές προοπτικές. μιας ενόργανης απογείωσης,.ή μιας προσγείωσης σε συνθήκες white out. Η εκτέλεση μιας ενόργανης απογείωσης, κάτω από τέτοιες συνθήκες, είναι εφικτή, αν και πρέπει να λογίζεται ως μια κατάσταση έντασης, ειδικά αν δεν είμαστε προετοιμασμένοι. Η πραγματική δυσκολία είναι να αποφασίσει ο χειριστής που τελειώνει ο ουρανός και που αρχίζει το στερεό έδαφος, κατά την διάρκεια της προσγείωσης. Σε αυτή τη περίπτωση ο χειριστής είναι πολύ επιρρεπής στο vertigo και βέβαια εκείνη η στιγμή, δεν είναι η κατάλληλη να ψάχνεται να βρει, προς τα που είναι το επάνω και που το κάτω μέρος του Ε/Π. Το να ξέρει κανείς πώς να εξουδετερώνει τις παρενέργειες από μία κατάσταση white out, θα βοηθούσε αυτούς που δεν έχουν καθόλου εμπειρία σε αυτό. Αν και η εκπαίδευση δεν μπορεί να αντικαταστήσει την εμπειρία, μπορεί όμως να βοηθήσει τον αρχάριο να προετοιμαστεί για το χειρότερο. Η παρακάτω μυθιστορηματική αφήγηση της περιπτώσεως ενός πληρώματος που έπαθε white out κατά την διάρκεια μιας αποστολής έρευνας και διάσωσης δείχνει τους κινδύνους που παραμονεύουν, όταν ένα ελικόπτερο πετά κοντά σε επιφάνειες καλυμμένες από χιόνι και τα συμπτώματα που πρέπει να περιμένεις σε τέτοιες περιπτώσεις. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ. Το κέντρο διάσωσης ειδοποίησε το πλήρωμα επιφυλακής, ότι ένας ιδιώτης χειριστής έκανε αναγκαστική σε ένα ορεινό πέρασμα, μερικά μίλια μακριά από την βάση του ελικοπτέρου. Μια επίγεια ομάδα διάσωσης ήταν στο σημείο του ατυχήματος αλλά το κέντρο δεν είχε επικοινωνία μαζί τους. Για αυτό, απογειώθηκε το ελικόπτερο ώστε να δει αν υπήρχε κάποιος που σώθηκε από την συντριβή για να τον πάρει. Ο κυβερνήτης του ελικοπτέρου έκανε ένα γρήγορο σχεδιασμό της πτήσης, ενώ το υπόλοιπο πλήρωμα ετοίμαζε το ελικόπτερο. Το μετεωρολογικό για τον τόπο του ατυχήματος δεν ήταν και τόσο καλό..500 πόδια βάση και μισό μίλι ορατότητα, με χιονόπτωση. Υπήρχε όμως μια μικρή πιθανότητα βελτίωσης, για αυτό ο χειριστής αποφάσισε να δοκιμάσει. Οι τεχνικοί είχαν ήδη βγάλει τα καλώδια από τις γειώσεις στατικού ηλεκτρισμού και τα καλύμματα και το πλήρωμα που περίμενε είχε βάλει μπροστά τον κινητήρα. Στεγνό από το χιόνι και ζεστό εσωτερικά μόλις έφτασε ο κυβερνήτης άρχισε τη τροχοδρόμηση για τον διάδρομο. Εκτέλεσαν μεθοδικά τις διαδικασίες πριν την απογείωση και όλα έδειχναν να κυλούν ομαλά. 3
Μετά την απογείωση ο κυβερνήτης κατευθύνθηκε με προσοχή προς το ορεινό πέρασμα. Η χαμηλή βάση νεφών και η περιορισμένη ορατότητα έκαναν τα πράγματα δύσκολα. Πετώντας με 70 μίλια έκανε άνοδο προς τη κοιλάδα, αλλά ο καιρός γινόταν χειρότερος. Καλύτερα να προσγειωθούμε, η μετεωρολογία είπε ότι ο καιρός θα βελτιωθεί είπε στο πλήρωμα του. Αποφάσισε να προσγειωθεί σε ένα μικρό πλατό και να περιμένει για λίγο. Όπως προσγειωνόταν, το μεγάλο ελικόπτερο, κάποιες νιφάδες σηκώθηκαν από το έδαφος. Το περισσότερο χιόνι όμως, στο σημείο προσγείωσης, είχε απομακρυνθεί από τον άνεμο, έτσι το ελικόπτερο δεν αντιμετώπισε πρόβλημα στην προσγείωση. Μακάρι να είχαμε επικοινωνία με την επίγεια ομάδα διάσωσης. Δεν μπορούμε να περιμένουμε πολύ. Φοβάμαι ότι ο χειριστής θα είναι σε κακή κατάσταση. Το χιόνι συνέχιζε να πέφτει αλλά και η ομίχλη άρχιζε να σκεπάζει τις πλαγιές της χαράδρας. Μισή ώρα μετά την απρογραμμάτιστη προσγείωση η ορατότητα και η βάση νεφών βελτιώθηκαν. Απογειώθηκαν για το σημείο του ατυχήματος. Το πλήρωμα κοιτούσε μανιωδώς για τυχόν εμπόδια αλλά συγχρόνως και για τα συντρίμμια του αεροπλάνου. Τελικά εντόπισαν την στραβωμένη ουρά του αεροπλάνου όπως σταμάτησε σε ανάχωμα χιονιού. Η άνθρωποι στο έδαφος κουνούσαν τα χέρια τους καθώς το ελικόπτερο έκανε στροφές από επάνω τους. Δέκα δευτερόλεπτα για την καπνογόνο είπε ο κυβερνήτης μέσω ενδοεπικοινωνιών. Ο μηχανικός άνοιξε την πόρτα και άφησε την καπνογόνο με την εντολή του χειριστή. Βλέποντας τον έγχρωμο καπνό έγινε γνωστή η διεύθυνση του άνεμου και αποφάσισε για το σημείο που θα προσγειωνόταν. Ικανοποιημένος ότι έχει ένα ασφαλές σημείο για να προσγειωθεί άρχισε την κάθοδο. Έκανε την προσέγγιση με λίγο μεγαλύτερη ταχύτητα από τη κανονική προσπαθώντας να προσγειωθεί πριν το στροφείο σηκώσει το χιόνι και παρουσιαστεί white out. Η τεχνική του δούλεψε καλά. Το σύστημα προσγείωσης ήταν ήδη στο έδαφος όταν άρχισε το χιόνι να καταπίνει το ελικόπτερο. Stand by, θα φρενάρω το στροφείο είπε ο κυβερνήτης. Η φυγόκεντρος δύναμη του στροφείου άρχισε να μειώνεται κάτω από την δύναμη του φρένου. Ο μηχανικός και ο διασώστης πήδηξαν έξω από το ελικόπτερο για να δουν τον χειριστή του ατυχήματος. Ο χειριστής ήταν νεκρός. Η πτήση τους με τόσο κακό καιρό έγινε για το τίποτε. Ο κυβερνήτης αποφάσισε να πάρουν τον νεκρό και να γυρίσουν στην βάση τους. Το πλήρωμα του ελικοπτέρου έβαλε τον νεκρό στο ελικόπτερο. Σε λίγα λεπτά ήταν έτοιμοι για απογείωση. Η ορατότητα είχε περιοριστεί τα τελευταία λεπτά και ο κυβερνήτης ενημέρωσε το πλήρωμα για την απογείωση. Θα φύγουμε προς τα πίσω, από την κοιλάδα, αν η ορατότητα γίνει χειρότερη τότε θα προσγειωθούμε κάπου, όπως κάναμε ερχόμενοι. 4
Σήκωσε το ελικόπτερο στον αέρα και κινήθηκε προς τα εμπρός. Το χιόνι σηκώθηκε και μαστίγωσε το ελικόπτερο γύρω από την άτρακτο κάνοντας την ορατότητα σχεδόν αδύνατη. Αλλά, σε μερικά δευτερόλεπτα το ελικόπτερο πέρασε την μεταβατική άνωση και οι συνθήκες white out εξαφανίστηκαν. Η ορατότητα ξαφνικά έγινε χειρότερη και ο χειριστής κατηύθυνε το ελικόπτερο σε ένα σημείο που φάνηκε ότι ήταν καλό για προσγείωση. Δυστυχώς, ο άνεμος παρέσυρε ένα μεγάλο όγκο από χιόνι που κάλυψε την περιοχή προσγείωσης. Ο χειριστής μόλις πρόλαβε να ακουμπήσει στο έδαφος όταν το χιόνι κάλυψε το αλεξήνεμο και τα πλαϊνά παράθυρα της δικής του πλευράς. Όταν αισθάνθηκε ότι το έδαφος ήταν σταθερό άρχισε αργά να κατεβάζει το σύνθετο. Σχεδόν αμέσως, όταν το στροφείο ήρθε σε μηδενικό βήμα, (flat pictch) το χιόνι δεν σηκωνόταν πλέον και η ορατότητα επανήλθε. Η ορατότητα φαινόταν καλύτερα από το αλεξήνεμο του συγκυβερνήτη. πάρε το ελικόπτερο και εγώ θα σε καλύπτω είπε στον συγκυβερνήτη. προσπάθησε να απογειωθείς και βαλε μας στην χαράδρα, από αυτή τη πλευρά δεν βλέπω τίποτε. Μπορώ να δω μόνο μερικές εκατοντάδες πόδια από εδώ απάντησε ο συγκυβερνήτης. Θα πάω προς εκείνα τα δένδρα για να τα έχω σαν σημείο αναφοράς και αν πρέπει θα σταματήσουμε πάλι. WHITE OUT. Όταν ο συγκυβερνήτης τράβηξε το σύνθετο, το χιόνι τυλίχτηκε γύρω από το ελικόπτερο. Η προς τα εμπρός κίνηση δεν βελτίωσε την ορατότητα διότι το ελικόπτερο ήταν λίγο επάνω από το έδαφος και κινείτο κάτω από την ταχύτητα της μεταβατικής άνωσης. Αντιλαμβανόμενος την κατάσταση ο κυβερνήτης παίρνει τον έλεγχο των χειριστηρίων. Τώρα, ήταν σε επικίνδυνη κατάσταση. Είχαν φύγει από το σημείο προσγείωσης αλλά δεν μπορούσαν να δουν σημεία αναφοράς. Το ελικόπτερο γύριζε γύρω από τον εαυτό του βίαια καθώς ο χειριστής προσπαθούσε να διατηρήσει τον έλεγχο. Ο μηχανικός προσπαθούσε από την πόρτα της καμπίνας να ελέγξει την κίνηση του ελικοπτέρου παρακολουθώντας το έδαφος. Παρακολουθούσε με τρόμο ότι η κίνηση του ελικοπτέρου σταμάτησε αλλά βρισκόταν στην αιώρηση. Ο χειριστής προσπαθούσε με αγωνία να δει ένα σημείο έκτος ελικοπτέρου. Αποτυγχάνοντας να δει τέτοιο σημείο άρχισε τις υπέρ διορθώσεις. Κατόπιν, βάζοντας κλίση προς τα εμπρός, έξαλλος για να βρει σημείο αναφοράς, ασυναίσθητα κατεβάζει το σύνθετο. 5
Η ουρά του ελικοπτέρου και ο ένας τροχός του συστήματος προσγείωσης κτύπησαν δυνατά στο έδαφος. Το στροφείο έκοψε την ουρά, που αναπήδησε στην χιονισμένη επιφάνεια, άλλαξε επίπεδο περιστροφής, έσπασε και πέρασε το πιλοτήριο. Ο κυβερνήτης δεν έμαθε ποτέ τι τον κτύπησε, σκοτώθηκε ακαριαία. Χωρίς έλεγχο πλέον το ελικόπτερο κτύπησε βαριά στο χιόνι. Ο συγκυβερνήτης έσβησε τους κινητήρες και διέταξε εγκατάλειψη στους επιβάτες. Λίγα λεπτά πριν ήταν ένα όχημα διάσωσης και τώρα μια άμορφη μάζα σιδηρικών- ένα θύμα του δικού του πληρώματος από white out. Εάν υπάρχει δυνατότητα επιλογής, να πετάξεις ή όχι σε συνθήκες που συντελούν στο white out, τα περισσότερα πληρώματα θα διάλεγαν να μην... Εντούτοις, οι επιχειρήσεις διάσωσης δεν είναι αγαπητές. Τα πληρώματα πρέπει μερικές φορές να ανταποκριθούν σε καταστάσεις ζωής η θανάτου και σε καιρικές συνθήκες που φυσιολογικά θα απέφευγαν. Το white out πρέπει να θεωρείται ότι είναι ένας από τους ενυπάρχοντες κινδύνους, σε τέτοιου είδους περιβάλλοντα. ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΕΝΑΣ ΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ; Παρακάτω, είναι μερικές συστάσεις για το πώς μπορείτε να πολεμήσετε το white out. Στην απογείωση προσπάθησε να τραβάς το σύνθετο με μικρές κινήσεις για να διώξεις μακριά το χιόνι που δεν είναι κολλημένο (loose) στο έδαφος. Εάν η χιονόπτωση είναι ελαφριά μπορείς να αποφύγεις το πρόβλημα εύκολα πριν την απογείωση. Εάν το χιόνι είναι πολύ στο έδαφος, για να το καθαρίσεις με τη παραπάνω τεχνική, η ενόργανη απογείωση είναι η μοναδική λύση. Αλλά 6
πρέπει να είσαι σίγουρος ότι έχεις αρκετή ισχύ διαθέσιμη. Το να βρεθείς στον αέρα και μακριά από το χιόνι είναι το κλειδί για να διατηρήσεις οπτική επαφή με το έδαφος. Στην προσγείωση, εάν έχεις μεγάλο πεδίο προσγείωσης για να τρέξεις πάνω του, πρέπει να προσεγγίσεις με λίγο μεγαλύτερη ταχύτητα από την κανονική. Πρέπει να βεβαιωθείς ότι τα σκι, ή οι τροχοί είναι στο έδαφος κατά τη στιγμή που το white out θα αρχίσει να καλύπτει την άτρακτο του Ε/Π. Με αυτόν το τρόπο μπορείς να κατεβάσεις το σύνθετο για να ελαττώσεις το κατώρευμα. Εάν το ελικοδρόμιο είναι μικρό, ή αν προσεγγίζεις πάνω από δένδρα, η προσέγγιση σου θα είναι ποιο δύσκολη. Μια βαθειά και αργή προσέγγιση, διατηρεί το κατώρευμα του κυρίου στροφείου, μπροστά από το ελικόπτερο, σηκώνοντας ένα σύννεφο χιονιού που περιμένει να σε καταπιεί κοντά στο έδαφος. Πριν αποφασίσεις να προσγειωθείς σε αγροτική περιοχή, κάνε πολλές αναγνωριστικές διελεύσεις πάνω από το σημείο προσγείωσης. Αυτό μπορει να σε οδηγήσει να προσγειωθείς κάπου αλλού που δεν θα υπάρχει white out. Μην ξεχάσετε ποτέ το white out είναι επικίνδυνο. Μην του δίνετε την ευκαιρία να σας δει να προσγειώνεστε βιαστικά με το κεφάλι στη κουκούλα. Για τη μετάφραση- απόδοση ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΑΤΣΑΛΟΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009 Το άρθρο από το οποίο μεταφράσθηκε το κείμενο του παρόντος φυλλαδίου, είναι δημοσιευμένο στα αγγλικά, με την ονομασία WHITE OUT, στο περιοδικό MAC Flyer, Νοεμβρίου 1975. Είναι γραμμένο από τον Ταγματάρχη D. Burgess, Ιπτάμενο Αξιωματικό Σύνδεσμο της Αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας στον CINCPACREP Commander in Chief, Pacific Representative, στη Canberra της Αυστραλίας. Το περιοδικό MAC Flyer ήταν ένα περιοδικό Ασφαλείας που εκδιδόταν από το Γραφείο Ασφαλείας της Military Airlift Command, κατά τη περίοδο 1966-1986. Από το 1986 και μετά, ενσωματώθηκε μαζί με άλλες εκδόσεις στη νέα έκδοση με την ονομασία «The Mobility Forum». 7