ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ Περιοδικό ἐκδιδόμενο κάθε Κυριακή, Τετάρτη καί Παρασκευή Ὑπό Ἐπισκόπου Ἰερεμίου, Μητροπολίτου Ἱ. Μ. Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως «Εἰς πόλιν ἤ εἰς Ρούμελην, ὅπου περιπατήσεις, παντοῦ ἀκούεις ὄνομα τό τῆς Προυσιωτίσσης» (Ἆσμα τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ) Τετάρτη 30 Νοεμβρίου 2011 Μνήμη Ἀνδρέου ἀποστ. τοῦ Πρωτοκλ., Φρουμεντίου ἐπ. Αἰθιοπίας Ἀπολυτίκιον Παναγίας Προυσιωτίσσης Ἦχος α Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχος καί τερατουργός ἐξαισίων τῇ ἐκ Προύσσης εἰκόνι Σου. Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ καί γάρ φωτίζεις ἐν τάχει τούς τυφλούς δεινούς τε ἀπελαύνεις δαίμονας καί παραλύτους δέ συσφίγγεις, Ἀγαθή, κρημνῶν τε σῴζεις καί πάσης βλάβης τούς Σοί προσφεύγοντας. Δόξα τῷ Σῷ ἀσπόρῳ τοκετῷ, δόξα τῷ Σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διά Σοῦ τοιαῦτα θαύματα. Α ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ (Σέ συνέχειες) Ὁ ἀληθινός θησαυρός (6,19-21) (Λουκ. 12,33-34) 6,19Μὴ θησαυρίζετε ὑμῖν θησαυροὺς 6,19«Μή θησαυρίζετε γιά τούς ἑαυτούς ἐπὶ τῆς γῆς, ὅπου σὴς καὶ βρῶσις ἀφα- σας θησαυρούς πάνω στή γῆ, ὅπου ὁ σκόνίζει, καὶ ὅπου κλέπται διορύσσουσι καὶ ρος καί τό σκουλήκι τούς ἀφανίζουν καί
κλέπτουσι 20 θησαυρίζετε δὲ ὑμῖν θησαυροὺς ἐν οὐρανῷ, ὅπου οὔτε σὴς οὔτε βρῶσις ἀφανίζει, καὶ ὅπου κλέπται οὐ διορύσσουσιν οὐδὲ κλέπτουσιν 21 ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρδία ὑμῶν. ὅπου οἱ κλέφτες κάνουν διαρρήξεις καί τούς κλέβουν. 20 Ἀλλά νά θησαυρίζετε γιά τούς ἑαυτούς σας θησαυρούς στόν οὐρανό, ὅπου οὔτε ὁ σκόρος οὔτε τό σκουλήκι ἀφανίζουν καί ὅπου οἱ κλέφτες δέν κάνουν διαρρήξεις καί δέν κλέβουν. 21 Γιατί, ὅπου εἶναι ὁ θησαυρός σας, ἐκεῖ θά εἶναι καί ἡ καρδιά σας». 1. Ἀφοῦ μέ τά προηγούμενα ὁ Ἰησοῦς ἐξέβαλε τό νόσημα τῆς κενοδοξίας, διδάσκει τώρα σέ κατάλληλο χρόνο καί τό δύσκολο μάθημα τῆς ἀκτημοσύνης. Συνδέεται δέ ἡ κενοδοξία μέ τήν πλεονεξία, γιατί, ὅπως τό βλέπουμε στήν καθημερινή ζωή, ἀλλά καί ἀπό πολλά παραδείγματα τῆς ἱστορίας, πολλοί θέλησαν νά πλουτήσουν καί νά θησαυρίσουν ὄχι ἀπό ἀνάγκη, ἀλλά ἀπό ἐπίδειξη. Γιά τήν ἀκτημοσύνη λοιπόν, τήν ὑπεροψία τῶν χρημάτων, μᾶς ὁμιλεῖ ὁ Κύριος ἐδῶ. Καί ἐπειδή ἀκριβῶς εἶναι ὑψηλό τό μάθημα αὐτό, γι αὐτό τό παρέδωσε μέ σοφό παιδαγωγικό τρόπο. Πρῶτα εἶπε τό «μακάριοι οἱ ἐλεήμονες» (5,7). Ἔπειτα εἶπε τό «ἴσθι εὐνοῶν τῷ ἀντιδίκῳ σου» (5,25), νά δείχνουμε, δηλαδή, συμφιλιωτική διάθεση πρός τόν ἀντίδικό μας. Ἔπειτα τό νά δίνουμε καί τό πανωφόρι ἀκόμη σέ ἐκεῖνον πού θέλει νά μᾶς πάρει τό πουκάμισο (5,40.41). Καί τώρα, στήν περικοπή μας ἐδῶ, λέγει τό ὕψιστο: Νά περιφρονοῦμε τά χρήματα. Καί ἄν οἱ ἄλλοι, πτωχοί καί ἐνδεεῖς ἀδελφοί μας, δέν μᾶς ἐνοχλοῦν γιά νά τούς βοηθήσουμε χρηματικά, ἐμεῖς μόνοι μας νά περιφρονοῦμε τά χρήματα καί νά τούς τά προσφέρουμε. 2. Γιά νά μᾶς πείσει δέ ὁ Κύριος νά μήν προσκολλούμαστε στά ὑλικά ὑπάρχοντά μας, μᾶς λέει στήν συνέχεια πόσο βλάβη εἶναι νά τά θησαυρίζουμε στήν γῆ, καί πόσο ὠφέλεια εἶναι νά τά θησαυρίζουμε στόν οὐρανό, προσφέροντάς τα στούς πτωχούς: Ἐδῶ στήν γῆ καταστρέφουν τούς θησαυρούς ὁ σκόρος καί ἡ σαπίλα καί τά ἁρπάζουν οἱ κλέπτες (στίχ. 19). Ἐλεώντας ὅμως τούς πτωχούς θησαυρίζουμε τά ὑπάρχοντά μας στόν οὐρανό, ὅπου δέν κινδυνεύουν ἀπό τήν φθορά καί τήν κλοπή (στίχ. 19). 3. Ἀλλά ἡ μεγαλύτερη ζημιά πού μᾶς κάνει ἡ φιλαργυρία καί ἡ πλεονεξία εἶναι τό ὅτι αὐτές μᾶς ἀφαρπάζουν τόν νοῦ μας καί τόν προσηλώνουν στά γήϊνα καί τά πρόσκαιρα. Εἶναι πολύ φυσικό αὐτό, γιατί, ὅπως μᾶς λέγει ὁ Κύριος, «ὅπου ἐστίν ὁ θησαυρός ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καί ἡ καρδία ὑμῶν» (6,20)! Σημείωση: Γιά διευκόλυνση τῶν ἀναγνωστῶν τοῦ παρόντος περιοδικοῦ, δέν θά παρατίθενται σ αὐτό σχόλια στίς ἁγιογραφικές περικοπές, γιατί αὐτά θά δοθοῦν σέ ἰδιαίτερο βιβλίο σχολιασμοῦ τῆς Ἁγίας Γραφῆς. FFFFFFFFFF 2
Β ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ (Σέ συνέχειες) ΤΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΛΟΥ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν. (Συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο) Ἐρ.: Ὠφελεῖ ἡ θεία Κοινωνία τόν χριστιανό πρίν ἀπό τόν θάνατό του; Ἀπ.: Πόσο ὠφέλιμες εἶναι οἱ προσευχές μας γιά τούς νεκρούς καί ἡ θεία Κοινωνία σ αὐτούς πρίν ἀπό τόν θάνατό τους, φαίνεται καί ἀπό τό παρακάτω γεγονός, πού βρήκαμε γραμμένο στό ὀρθόδοξο περιοδικό ORTHODOX LIFE (Vol. 28, No1, January February, 1978) καί τό παραθέτουμε ἐδῶ. Τό γεγονός εἶναι ἀπό τήν ζωή τοῦ Ἀρχιμανδρίτου Ἀντωνίου, ἡγουμένου τῆς Λαύρας τῆς ἁγίας Τριάδος καί τοῦ ἁγίου Σεργίου: Ὁ Ἀρχιμανδρίτης Ἀντώνιος διηγεῖτο ὅτι ὅταν ἦρθε στήν Λαύρα τῆς ἁγίας Τριάδος καί τοῦ ἁγίου Σεργίου ἦταν σ αὐτήν ὀλίγοι μόνον ἀδελφοί μοναχοί καί κανένας διάκονος. Λίγο μετά ἀπό τόν διορισμό του σέ ἡγούμενο ἦρθε στήν Λαύρα, ἀπό κάποια ἐνορία, ἕνας διάκονος καί συγκαταριθμήθηκε μεταξύ τῶν μοναχῶν. Εἶχε πολύ καλή φωνή καί ὑπηρετοῦσε ὡς διάκονος στό μοναστήρι. Λίγες μέρες πρίν ἀπό τήν πανήγυρη ὁ διάκονος πῆγε στόν ἡγούμενο, τόν Ἀρχιμανδρίτη Ἀντώνιο, καί τοῦ ζήτησε τήν ἄδεια νά πάει στό σπίτι του γιά κάποια δουλειά. «Σοῦ δίνω τήν ἄδεια», τοῦ εἶπε ὁ ἡγούμενος, «ἀλλά θά προλάβεις νά εἶσαι ἐδῶ στήν πανήγυρη; Γιατί μέ ποιόν θά λειτουργήσω;» «Θά προλάβω», ἀπάντησε ὁ διάκονος. «Θά ἐπιστρέψω σύντομα». Τό πρωί τῆς παραμονῆς τῆς ἑορτῆς ὁ διάκονος δέν εἶχε ἐπιστρέψει ἀκόμη. Ὁ ἡγούμενος ἦταν σέ μεγάλη ἀνησυχία καί ἐστενοχωρεῖτο πολύ. Λίγο ὅμως προτοῦ νά ἀρχίσει ἡ ἀγρυπνία ἦρθε ὁ διάκονος καί ὁ ἡγούμενος τοῦ εἶπε: «Ἐάν εἶσαι ἕτοιμος, ἔλα νά λειτουργήσεις». Μετά τήν Λειτουργία πῆγαν στήν τράπεζα. Ἐκεῖ κάποιος ἀδελφός πείραξε τόν διάκονο γιά τήν φωνή του, ὅτι τώρα τάχα δέν ἦταν καλή καί εἶπε: «Κάποιος πῆγε σπίτι του καί ἄφησε τήν φωνή του ἐκεῖ». Ὁ διάκονος πειράχτηκε καί ἄρχισε μιά φιλονικία μεταξύ αὐτοῦ καί τοῦ μοναχοῦ. 3
Ὅταν ὁ διάκονος ἐπέστρεψε στό κελλί του πῆρε ἕναν κουβᾶ καί πῆγε νά πάρει νερό. Γέμισε τόν κουβᾶ νερό καί ἐπιστρέφοντας στό κελλί του, μόλις πῆγε νά ἀνοίξει τήν πόρτα, ἔπεσε κάτω νεκρός. Ὅταν τό ἄκουσε αὐτό ὁ ἡγούμενος Ἀντώνιος ταράχτηκε πολύ, γιατί νόμισε τόν ἑαυτό του ἔνοχο γιά τόν θάνατο τοῦ διακόνου. Ἐνόμισε ὅτι ὁ διάκονος πέθανε γιατί θά ταλαιπωρήθηκε νά ἔρθει, σύμφωνα μέ τήν ἐντολή του, στήν πανήγυρη καί, ἀφοῦ ἦρθε ταλαιπωρημένος, τόν ἔβαλε ἀμέσως νά λάβει μέρος στήν ἀγρυπνία. Ὁ ἡγούμενος ἄρχισε νά προσεύχεται πολύ θερμά γιά τόν ἀπελθόντα διάκονο καί μάλιστα ἔγραψε ἐντολή σέ ὅλες τίς Ἐκκλησίες νά μνημονεύεται τό ὄνομά του στήν προσκομιδή καί στή θεία Λειτουργία. Τήν παραμονή τῆς τεσσαρακοστῆς ἡμέρας μετά τόν θάνατο τοῦ διακόνου, ὅταν ὁ ἡγούμενος π. Ἀντώνιος κοιμόταν γιά λίγο στό κελλί του, ἄκουσε ξαφνικά κάποιον νά τόν πλησιάζει. Σηκώθηκε, ἄναψε τό φῶς καί βλέπει μπροστά του τόν διάκονο. «Ἦρθα νά σέ εὐχαριστήσω», τοῦ εἶπε ἐκεῖνος. «Γιατί;» «Γιά τίς προσευχές σου γιά μένα», τοῦ ἀπάντησε ὁ διάκονος. «Δέν προσευχήθηκα μόνος μου» τοῦ εἶπε ὁ ἡγούμενος. «Ὅλοι οἱ μοναχοί προσεύχονται γιά σένα. Ἔγραψα ἐντολή νά γραφεῖ τό ὄνομά σου καί νά μνημονεύεται παντοῦ». «Τό ὄνομά μου δέν γράφτηκε πουθενά οὔτε τό μνημόνευε κανείς ἄλλος», εἶπε ὁ διάκονος. (Ἀργότερα ὁ ἡγούμενος ἀνεκάλυψε ὅτι ἀπό κάποιο λάθος ἡ ἐντολή του δέν εἶχε ἐκτελεσθεῖ). «Πῶς ἐπέρασες ἀπό τά τελώνια;» «Σάν ἀστραπή». «Γιατί ἔτσι;» «Γιατί λίγο πρίν πεθάνω εἶχα λάβει τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ». «Τί εἶπες γιά τήν φιλονικία σου μέ τόν ἀδελφό στήν τράπεζα;» «Ὁ Κύριος δέν μοῦ τό ὑπελόγισε». Ἐκεῖνον τόν καιρό εἶχε πεθάνει κάποια μοναχή ἀπό τό μοναστήρι τοῦ Khorkow καί ὁ ἡγούμενος ρώτησε τό διάκονο τί μερίδα ἔλαβε μετά τόν θάνατό της. «Αὐτή εἶναι ψηλότερα ἀπό μένα», εἶπε ὁ διάκονος. Τό ὅραμα τελείωσε. Ἐρ.: Γιά ὅσους πέθαναν σέ ἀπιστία ἤ ἔζησαν ἀσεβῆ ζωή, τούς ὠφελοῦν τά μνημόσυνα καί οἱ ἐλεημοσύνες πού προσφέρονται γι αὐτούς; Ἀπ.: Ὄχι! Τά μνημόσυνα καί οἱ ἐλεημοσύνες ὠφελοῦν τούς «ἐν πίστει κεκοιμημένους». Ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέγοντας νά προσευχόμαστε στήν θεία Λει- 4
τουργία ὑπέρ τῶν ἀποθανόντων ἀδελφῶν, γιατί γνωρίζουμε «πολύ κέρδος γινόμενον, πολλήν τήν ὠφέλειαν» στίς ψυχές τους, λέει τελευταῖα ὅτι αὐτό πρέπει νά γίνεται «ὑπέρ τῶν ἐν πίστει ἀπελθόντων» (Εἰς Φιλιπ. ὁμιλ. 3, 4 Migne 62, 204).Ὅπως λέει καί ἡ πραγματεία «Περί τῶν ἐν πίστει κεκοιμημένων», πού ἀποδίδεται στόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό, γενικά γιά τά μνημόσυνα πιστεύουμε ὅτι ὠφελοῦν τούς πιστούς χριστιανούς, πού μπορεῖ μέν νά ἦταν ἁμαρτωλοί, ἀλλά εἶχαν καλή διάθεση νά μετανοήσουν καί νά διορθωθοῦν, δέν πρόλαβαν ὅμως νά ἐργασθοῦν τήν διάθεση μετανοίας τους. Ὅσους ὅμως ἔζησαν βίο πονηρό καί ἀσεβῆ, χωρίς κανένα ποτέ ἐνδιαφέρον γιά τήν ψυχή τους, αὐτούς δέν τούς ὠφελοῦν τά μνημόσυνα. Παραθέτουμε καί τήν ἑξῆς ὡραία σχετική περικοπή τοῦ Θεοφίλου Καμπανίας, ὁ ὁποῖος μέ μιά ἐπιτυχῆ παρομοίωση λέει γιά τό ἀνώφελο τῶν μνημοσύνων καί τῶν ἐλεημοσυνῶν ὑπέρ τῶν νεκρῶν, ἄν αὐτοί στήν ζωή τους ἦταν ἀνελεήμονες καί ἀσεβεῖς: «Καλόν εἶναι εἰς τό σκοτάδι ἔμπροσθεν νά πηγαίνῃ τό φανάρι εἰ δέ καί ὄπισθεν ἔρχεται, ὁ πορευόμενος ἐν τῷ σκότει σκοντάβει. Οὕτω καί κάθε ψυχή ἀνθρώπου, ἄν πρότερον, ἐλεημοσύνας πράξῃ, ἐν καιρῷ τοῦ χωρισμοῦ ἀπό τοῦ σώματος εὑρίσκει τήν ὁδόν ὁμαλήν καί φωτεινήν... Εἰ δέ τις ἀνελεήμων δι ὅλης του τῆς ζωῆς ἐπέρασε, καί ἐν καιρῷ θανάτου ἤ διά παρακινήσεως ἄλλων ἤ μόνος του βιασθείς, διορίσει ἐλεημοσύνας καί μνημόσυνα, τοῦτο φαίνεται νά εἶναι μία προαίρεσις βίαιος καί πᾶν βίαιον, Θεῷ οὐ δεκτόν» (Θεοφίλου Καμπανίας, Ταμεῖον Ὀρθοδοξίας, σ. 145). FFFFFFFFFF Γ ΑΠΟ ΤΗΝ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ (Σέ συνέχειες) 13. ΝΑ ΠΡΟΣΕΥΧΟΜΕΘΑ ΚΑΙ ΝΑ ΕΛΕΟΥΜΕ Ἡ σωτηρία μας εἶναι εὔκολη. Ἄν κανείς προσεύχεται καί ἐλεεῖ τούς πτωχούς, αὐτά καί μόνο τόν ἀνεβάζουν σέ μεγάλα μέτρα ἀρετῆς καί τόν σώζουν. Ἔτσι 5
στόν ἅγιο Ἀντώνιο, πού ζοῦσε στήν ἔρημο καί εἶχε μεγάλα μέτρα ἀρετῆς, τοῦ ἀποκαλύφθηκε κάποτε ὅτι κάτω στήν πόλη ἦταν ἕνας χριστιανός, ἰατρός τήν ἰδιότητα, πού εἶχε φτάσει στά ἴδια μέτρα ἀρετῆς μέ αὐτόν. Τί ἔργα ἔκανε αὐτός, πῶς εὐαρεστοῦσε τόν Θεό; Αὐτός πρόσφερε ἀπό τό περίσσευμά του σέ ὅσους εἶχαν ἀνάγκη καί καθημερινά ἔψαλλε τόν τρισάγιο ὕμνο, δηλαδή, τό «ἅγιος ὁ Θεός, ἅγιος Ἰσχυρός, ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς» (βλ. Φιλοκαλία τῶν Νηπτικῶν καί Ἀσκητικῶν. Ἀποφθέγματα Γερόντων. ΕΠΕ. Τόμ. 1, σελ. 58). 6