ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 1999 Έγγραφο συνόδου 2004 ΤΕΛΙΚΟ A5-0223/2002 6 Ιουνίου 2002 ΕΚΘΕΣΗ σχετικά µε τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα συναφή δικαιώµατα (2001/2128 (INI)) Επιτροπή ικαιωµάτων των Γυναικών και Ίσων Ευκαιριών Εισηγήτρια: Anne E.M. Van Lancker RR\471232.doc PE 305.485

PE 305.485 2/19 RR\471232.doc

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ...4 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ...5 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ...13 RR\471232.doc 3/19 PE 305.485

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ Κατά τη συνεδρίαση της 6ης Σεπτεµβρίου 2001, η Πρόεδρος του Κοινοβουλίου ανακοίνωσε ότι ανετέθη στην Επιτροπή ικαιωµάτων των Γυναικών και Ίσων Ευκαιριών να εκπονήσει έκθεση πρωτοβουλίας, σύµφωνα µε το άρθρο 163 του Κανονισµού, για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα συναφή δικαιώµατα (2001/2128 (INI)). Κατά τη συνεδρίασή της στις 12 Ιουλίου 2001, η Επιτροπή ικαιωµάτων των Γυναικών και Ίσων Ευκαιριών όρισε εισηγήτρια την Anne E.M. Van Lancker. Κατά τις συνεδριάσεις της στις 17 Απριλίου και 4 Ιουνίου 2002 η επιτροπή εξέτασε το σχέδιο έκθεσης. Κατά την τελευταία ως άνω συνεδρίαση, ενέκρινε την πρόταση ψηφίσµατος µε 19 ψήφους υπέρ, 11 ψήφους κατά και 2 αποχές. Ήσαν παρόντες κατά την ψηφοφορία οι βουλευτές Άννα Καραµάνου, πρόεδρος Marianne Eriksson και Olga Zrihen Zaari, αντιπρόεδροι Anne E.M. Van Lancker, εισηγήτρια (αναπλ. Christa Prets) María Antonia Avilés Perea, Regina Bastos, Geneviève Fraisse, Fiorella Ghilardotti, Lissy Gröner, Christa Klaß, Ρόδη Κράτσα-Τσαγκαροπούλου, Maria Martens, Emilia Franziska Müller, Amalia Sartori, Miet Smet, Patsy Sörensen, Joke Swiebel, Helena Torres Marques, Feleknas Uca, Elena Valenciano Martínez-Orozco, Lousewies van der Laan, Sabine Zissener, Winfried Menrad (αναπλ. Robert Goodwill), Maria Berger (αναπλ. Elena Ornella Paciotti), María Izquierdo Rojo (αναπλ. Hans Karlsson), Eryl Margaret McNally (αναπλ. Mary Honeyball), Rosa Miguélez Ramos (αναπλ. María Rodríguez Ramos, σύµφωνα µε το άρθρο 153, παράγραφος 2, του Κανονισµού), Anne-Karin Glase (αναπλ. Astrid Lulling, σύµφωνα µε το άρθρο 153, παράγραφος 2, του Κανονισµού), Dieter-Lebrecht Koch (αναπλ. James L.C. Provan, σύµφωνα µε το άρθρο 153, παράγραφος 2, του Κανονισµού), Jürgen Zimmerling (αναπλ. Marielle de Sarnez), Cecilia Malmström (αναπλ. Lone Dybkjær, σύµφωνα µε το άρθρο 153, παράγραφος 2, του Κανονισµού) και Anne Elisabet Jensen (αναπλ. Marieke Sanders-ten Holte, σύµφωνα µε το άρθρο 153, παράγραφος 2, του Κανονισµού). Η έκθεση κατατέθηκε στις 6 Ιουνίου 2002 Η προθεσµία για την κατάθεση τροπολογιών θα αναγραφεί στο σχέδιο ηµερήσιας διάταξης της περιόδου συνόδου κατά την οποία θα εξετασθεί η έκθεση. PE 305.485 4/19 RR\471232.doc

ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα συναφή δικαιώµατα (2001/2128 (INI)) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας υπόψη την Οικουµενική ιακήρυξη των ικαιωµάτων του Ανθρώπου, η οποία υπογράφηκε το 1948, έχοντας υπόψη το ιεθνές Σύµφωνο για τα ατοµικά και πολιτικά δικαιώµατα του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών, το οποίο υπογράφηκε το 1966, έχοντας υπόψη το άρθρο 12 του ιεθνούς Συµφώνου για τα οικονοµικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώµατα του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών, το οποίο υπογράφηκε το 1966, έχοντας υπόψη τα άρθρα 5 και 152 της Συνθήκης ΕΚ, έχοντας υπόψη τον Χάρτη των Θεµελιωδών ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχοντας υπόψη τα άρθρα 12, παράγραφος 1, και 16, παράγραφος 1, στοιχείο ε) της Σύµβασης για την εξάλειψη όλων των µορφών διακρίσεων κατά των γυναικών, καθώς και τις Γενικές Συστάσεις 21 και 24 της Επιτροπής για την Εξάλειψη των ιακρίσεων εις βάρος των Γυναικών, έχοντας υπόψη το άρθρο 24 της Σύµβασης για τα δικαιώµατα του παιδιού, η οποία υπογράφηκε το 1989, έχοντας υπόψη τη ιακήρυξη και το Πρόγραµµα δράσης της ιάσκεψης των Ηνωµένων Εθνών για τον πληθυσµό και την ανάπτυξη (Κάιρο, 13 Σεπτεµβρίου 1994), και το Έγγραφο κεντρικών δράσεων της ιεθνούς ιάσκεψης για τον πληθυσµό και την ανάπτυξη ( ΠΑ) +5 (1999), έχοντας υπόψη τη ιακήρυξη και το Πρόγραµµα δράσης της Τέταρτης Παγκόσµιας διάσκεψης για τη γυναίκα (Πεκίνο, 15 Σεπτεµβρίου 1995), και το έγγραφο µε τα τελικά πορίσµατα της ιάσκεψης του Πεκίνου +5 (Νέα Υόρκη, 10 Ιουνίου 2000), έχοντας υπόψη το ψήφισµά του της 29ης Σεπτεµβρίου 1994 1 σχετικά µε τα αποτελέσµατα της διεθνούς διάσκεψης του Καΐρου για τον πληθυσµό και την ανάπτυξη, και το ψήφισµά του της 4ης Ιουλίου 1996 2 σχετικά µε την υλοποίηση του Προγράµµατος ράσης της διεθνούς διασκέψεως του Καΐρου για τον πληθυσµό και την ανάπτυξη, 1 ΕΕ C 305, 31.10.1994, σελ. 80. 2 ΕΕ C 211, 22.7.1996, σελ. 31. RR\471232.doc 5/19 PE 305.485

έχοντας υπόψη το ψήφισµά του της 15ης Ιουνίου 1995 1 σχετικά µε τη συµµετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην τέταρτη παγκόσµια διάσκεψη για τη γυναίκα στο Πεκίνο: «Ισότητα, Ανάπτυξη και Ειρήνη», το ψήφισµά του της 21ης Σεπτεµβρίου 1995 2 σχετικά µε την τέταρτη παγκόσµια διάσκεψη για τη γυναίκα στο Πεκίνο, και το ψήφισµά του της 18ης Μαΐου 2000 3 σχετικά µε τη συνέχεια που δόθηκε στο πρόγραµµα δράσης του Πεκίνου, έχοντας υπόψη το ψήφισµά του της 9ης Μαρτίου 1999 4 σχετικά µε την κατάσταση της υγείας των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, έχοντας υπόψη τη Λευκή Βίβλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Μία νέα πνοή για την ευρωπαϊκή νεολαία» της 21ης Νοεµβρίου 2001 5, έχοντας υπόψη το έγγραφο της Παγκόσµιας Οργάνωσης Υγείας µε θέµα Ορισµοί και δείκτες του οικογενειακού προγραµµατισµού, της µητρικής και παιδικής υγιεινής και της αναπαραγωγικής υγείας, που χρησιµοποιείται από το περιφερειακό γραφείο για την Ευρώπη της ΠΟΥ, του Μαρτίου του 1999, έχοντας υπόψη την τελική έκθεση της STOA µε θέµα την ευαισθητοποίηση σε θέµατα γονιµότητας και αντισύλληψης (Σχέδιο εργασίας 1995), έχοντας υπόψη το άρθρο 163 του Κανονισµού του, έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής ικαιωµάτων των Γυναικών και Ίσων Ευκαιριών (A5-0223/2002), A. εκτιµώντας ότι οι γυναίκες και οι άνδρες πρέπει να είναι ελεύθεροι να λαµβάνουν τις δικές τους ενηµερωµένες και υπεύθυνες αποφάσεις όσον αφορά τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία τους και τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώµατά τους, χωρίς βεβαίως να παραγνωρίζεται η σηµασία της υγείας των άλλων, και να έχουν στη διάθεσή τους κάθε µέσο και δυνατότητα για το σκοπό αυτό, B. λαµβάνοντας υπόψη ότι η αρµοδιότητα της ΕΕ στον τοµέα αυτό συνίσταται στην παροχή κατευθυντήριων γραµµών και χρήσιµων πρωτοβουλιών για να ενθαρρύνεται η συνεργασία, Γ. θεωρώντας ότι οι κυβερνητικές πολιτικές που αδιαφορούν για την ενηµερωµένη συγκατάθεση των γυναικών και των ανδρών όσον αφορά τη χρήση αντισυλληπτικών µεθόδων για την επίτευξη δηµογραφικών στόχων είναι δυνατό να οδηγήσουν σε καταναγκαστικές πρακτικές,. λαµβάνοντας υπόψη τις διαφορές που υπάρχουν όσον αφορά τη σεξουαλική και την 1 ΕΕ C 166, 3.7.1995, σελ. 92. 2 ΕΕ C 269, 16.10.1995, σελ. 146. 3 ΕΕ C 59, 23.2.2001, σελ. 258. 4 ΕΕ C 175, 21.6.1999, σελ. 68. 5 (COM(2001)681). PE 305.485 6/19 RR\471232.doc

αναπαραγωγική υγεία και τα συναφή δικαιώµατα στην ΕΕ και στο εσωτερικό των κρατών µελών, ιδίως δε τις τεράστιες ανισότητες που υφίστανται οι Ευρωπαίες όσον αφορά την πρόσβαση στις υπηρεσίες αναπαραγωγικής υγείας, στην αντισύλληψη και στην εθελούσια διακοπή της κύησης ανάλογα µε το εισόδηµά τους και και/ή ανάλογα µε τη χώρα διαµονής τους, Ε. λαµβάνοντας υπόψη ότι, σύµφωνα µε µελέτες, πραγµατοποιούνται λιγότερες αµβλώσεις σε ορισµένα κράτη µέλη που συνδυάζουν φιλελεύθερη νοµοθεσία όσον αφορά τη διακοπή της εγκυµοσύνης και αποτελεσµατική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, υψηλής ποιότητας υπηρεσίες οικογενειακού προγραµµατισµού και διαθεσιµότητα ποικιλίας αντισυλληπτικών µεθόδων ωστόσο, σε ορισµένα κράτη µέλη µε παρεµφερείς πολιτικές, ο αριθµός των αµβλώσεων και της εφηβικής εγκυµοσύνης είναι ακόµη πολύ υψηλός, ΣΤ. λαµβάνοντας υπόψη ότι θα πρέπει να δοθεί προσοχή όχι µόνο στη διακοπή ανεπιθύµητης εγκυµοσύνης αλλά επίσης, και όλως ιδιαιτέρως, στην πρόληψη της ανεπιθύµητης εγκυµοσύνης, Ζ. λαµβάνοντας υπόψη ότι την ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη της ανεπιθύµητης εγκυµοσύνης δεν φέρουν µόνο οι γυναίκες αλλά και οι άνδρες, Η λαµβάνοντας υπόψη ότι όσον αφορά την πρόληψη της ανεπιθύµητης εγκυµοσύνης άκρως σηµαντική είναι η καλή πληροφόρηση στον τοµέα της σεξουαλικότητας, η υπευθυνότητα έναντι των άλλων στις ερωτικές σχέσεις, η υγεία, οι διάφορες δυνατότητες που παρέχονται για την πρόληψη των κυήσεων κ.λπ., τονίζοντας ότι στο πλαίσιο αυτό σηµαντικό ρόλο µπορούν να διαδραµατίσουν οι γονείς και τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα, Θ. θεωρώντας ότι η καλή πρόσβαση σε αντισυλληπτικές µεθόδους θα µείωνε σηµαντικά τις ανεπιθύµητες εγκυµοσύνες και τις σεξουαλικά µεταδιδόµενες ασθένειες, Ι. λαµβάνοντας υπόψη ότι οι ανασφαλείς αµβλώσεις µπορούν να θέσουν σοβαρά σε κίνδυνο τη σωµατική αλλά και τη ψυχική υγεία των γυναικών, ΙΑ. ΙΒ. ΙΓ. λαµβάνοντας υπόψη τα υψηλότερα ποσοστά αµβλώσεων και την πιο περιορισµένη χρήση αντισυλληπτικών µεθόδων στις υποψήφιες για ένταξη χώρες σε σύγκριση µε τα κράτη µέλη, και την απουσία ενηµέρωσης των γυναικών όσον αφορά τη συστηµατική και σωστή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στις υποψήφιες για ένταξη χώρες, επισηµαίνοντας ότι τα συστήµατα υγείας σε πολλές από τις υποψήφιες για ένταξη χώρες διαθέτουν ανεπαρκείς ιατρικές και υγειονοµικές εγκαταστάσεις, και είναι ανεπαρκώς εφοδιασµένα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες του πληθυσµού, επισηµαίνοντας την αύξηση του ποσοστού εφηβικής εγκυµοσύνης και την έλλειψη υψηλής ποιότητας σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και ειδικών συµβουλευτικών και άλλων υπηρεσιών για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία για τους εφήβους σε ορισµένα κράτη µέλη, RR\471232.doc 7/19 PE 305.485

Ι. ΙΕ. λαµβάνοντας υπόψη την ανησυχητική εξάπλωση των σεξουαλικά µεταδιδόµενων ασθενειών, τους κινδύνους που ενέχουν οι ανασφαλείς σεξουαλικές επαφές και ότι παραµένουν τα στερεότυπα που εσφαλµένα συνδέουν τον κίνδυνο προσβολής από τον ιό HIV/AIDS µε ορισµένα µέσα µετάδοσης παρά την ενηµέρωση που παρέχεται περί των προληπτικών µέτρων και των µέσων µετάδοσης στην ΕΕ, καθώς και τη σηµασία που έχει η προώθηση ενός υψηλού επιπέδου σεξουαλικής υγείας ως τρόπου πρόληψης των σεξουαλικά µεταδιδόµενων ασθενειών, λαµβάνοντας υπόψη ότι η σεξουαλική βία έχει ολέθριες συνέπειες για τη σεξουαλικότητα και την αναπαραγωγική υγεία των γυναικών και των νεαρών κοριτσιών, και ότι οι ακρωτηριασµοί των γυναικείων γεννητικών οργάνων ασκούν επιζήµια επίδραση στις σεξουαλικές σχέσεις, την εγκυµοσύνη και τον τοκετό, ΙΣΤ. λαµβάνοντας υπόψη τη σηµερινή έλλειψη διαθέσιµων ολοκληρωµένων στατιστικών σχετικά µε τους δείκτες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ΙΖ. ΙΗ. ΙΘ. λαµβάνοντας υπόψη ότι υπερβολικά πολλές γυναίκες και όλο και πιο πολλά νεαρά κορίτσια εξακολουθούν να αντιµετωπίζουν ανεπιθύµητη εγκυµοσύνη, λαµβάνοντας υπόψη ότι το θέµα της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και των συναφών δικαιωµάτων δεν µπορεί να αντιµετωπισθεί µόνο από την άποψη της πρόσβασης στα αντισυλληπτικά µέσα και την άµβλωση, λαµβάνοντας υπόψη ότι τα αντισυλληπτικά χρησιµοποιούνται πρωτίστως από γυναίκες, Κ. λαµβάνοντας υπόψη τις δυσκολίες σύγκρισης των πολιτικών για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, τόσο στο εσωτερικό της ΕΕ όσο και µεταξύ της ΕΕ και των υποψηφίων για ένταξη χωρών, Όσον αφορά την αντισύλληψη 1. επισηµαίνει ότι η νοµοθετική ή ρυθµιστική πολιτική αντιµετώπισης του θέµατος της αναπαραγωγικής υγείας εµπίπτει στην αρµοδιότητα των κρατών µελών, αλλά ότι η ΕΕ µπορεί να διαδραµατίσει υποστηρικτικό ρόλο στήριξη µέσω της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών 2. συνιστά στις κυβερνήσεις των κρατών µελών και των υποψηφίων για ένταξη χωρών να αναπτύξουν υψηλής ποιότητας εθνική πολιτική για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, σε συνεργασία µε τις πολυµερείς οργανώσεις τις κοινωνίας των πολιτών, παρέχοντας ευρεία πληροφόρηση σχετικά µε τις αποτελεσµατικές και υπεύθυνες δυνατότητες του οικογενειακού προγραµµατισµού και διασφαλίζοντας ισότιµη πρόσβαση σε ποικιλία αντισυλληπτικών µεθόδων υψηλής ποιότητας καθώς και µεθόδων ευαισθητοποίησης σε θέµατα γονιµότητας 3. συνιστά στις κυβερνήσεις τω κρατών µελών και των υποψηφίων για ένταξη χωρών να διασφαλίσουν ότι οι γυναίκες και οι άνδρες είναι σε θέση να παρέχουν πλήρως ενηµερωµένη συγκατάθεση σε ό,τι αφορά τη χρήση αντισυλληπτικών µεθόδων, καθώς και τις µεθόδους ευαισθητοποίησης σε θέµατα γονιµότητας PE 305.485 8/19 RR\471232.doc

4. καλεί τις κυβερνήσεις των κρατών µελών και των υποψηφίων για ένταξη χωρών να καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για την παροχή αντισυλληπτικών, και υπηρεσιών σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας δωρεάν, ή µε χαµηλό κόστος, στις οµάδες που δεν εξυπηρετούνται επαρκώς, όπως είναι οι νέοι, οι εθνοτικές µειονότητες και οι κοινωνικά αποκλεισµένοι 5. παροτρύνει τα κράτη µέλη να διασφαλίσουν την καλύτερη πρόσβαση των ατόµων που διαβιούν σε κατάσταση ένδειας σε υγειονοµικές υπηρεσίες στον τοµέα της αναπαραγωγικής και σεξουαλικής υγείας, προσφέροντας τους ειδικότερα, την επιλογή των αντισυλληπτικών µεθόδων και την πρόληψη/διάγνωση των σεξουαλικά µεταδιδοµένων ασθενειών 6. ζητεί από τις κυβερνήσεις των κρατών µελών και των υποψηφίων για ένταξη χωρών να προωθήσουν την επείγουσα αντισύλληψη, για παράδειγµα µε χορήγηση χωρίς ιατρική συνταγή και σε προσιτές τιµές, ως πάγια πρακτική στο πλαίσιο της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγειονοµικής περίθαλψης 7. παροτρύνει τις κυβερνήσεις των κρατών µελών και των υποψηφίων για ένταξη χωρών να προωθήσουν την επιστηµονική έρευνα στον τοµέα της αντισύλληψης για τους άνδρες, προκειµένου να εξασφαλισθεί η ισότητα γυναικών και ανδρών όσον αφορά τις συνέπειες της χρήσης των αντισυλληπτικών µεθόδων Όσον αφορά τις ανεπιθύµητες εγκυµοσύνες και τις αµβλώσεις 8. υπογραµµίζει ότι η άµβλωση δεν πρέπει να προωθείται ως µέθοδος οικογενειακού προγραµµατισµού 9. συνιστά στις κυβερνήσεις των κρατών µελών και των υποψηφίων προς ένταξη χωρών να καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για την εφαρµογή υγειονοµικής και κοινωνικής πολιτικής που θα οδηγήσει στον περιορισµό της χρήσης της άµβλωσης, και τούτο πρωτίστως µε την παροχή υπηρεσιών οικογενειακού προγραµµατισµού και τη χορήγηση οικονοµικής και υλικής υποστήριξης στις εγκύους που αντιµετωπίζουν δυσκολίες, και να θεωρήσουν τις ανασφαλείς αµβλώσεις ως µείζον πρόβληµα δηµόσιας υγείας 10. συνιστά στις κυβερνήσεις των κρατών µελών και των υποψηφίων για ένταξη χωρών να διασφαλίσουν την παροχή αντικειµενικών, επιστηµονικών και εύκολα κατανοητών πληροφοριών και συµβουλών σχετικά µε τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, µεταξύ άλλων για την πρόληψη της ανεπιθύµητης εγκυµοσύνης, καθώς και σχετικά µε τους κινδύνους που συνεπάγονται η ανασφαλείς αµβλώσεις που πραγµατοποιούνται υπό ακατάλληλες συνθήκες 11. καλεί τις κυβερνήσεις των κρατών µελών και των υποψηφίων για ένταξη χωρών να παρέχουν ειδικευµένες υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, οι οποίες θα περιλαµβάνουν υψηλής ποιότητας και επαγγελµατικές συµβουλές και υποστήριξη προσαρµοσµένη στις ανάγκες των συγκεκριµένων οµάδων (π.χ. µετανάστες) από καταρτισµένο και ειδικευµένο σε διαφορετικές επιστήµες προσωπικό υπογραµµίζει ότι οι συµβουλές και η υποστήριξη πρέπει να έχουν εµπιστευτικό και µη επικριτικό χαρακτήρα, και ότι σε περίπτωση θεµιτής ηθικής αντίρρησης εκ µέρους του παρόχου της υπηρεσίας θα γίνεται παραποµπή σε άλλους παρόχους συναφών υπηρεσιών κατά την παροχή RR\471232.doc 9/19 PE 305.485

συµβουλών σχετικά µε την άµβλωση πρέπει να επισηµαίνονται οι κίνδυνοι για την υγεία (σωµατικής και ψυχολογικής φύσης) και να εξετάζονται εναλλακτικές λύσεις (υιοθεσία, δυνατότητες υποστήριξης σε περίπτωση απόφασης υπέρ του παιδιού) 12. συνιστά, προκειµένου να διασφαλίζεται η αναπαραγωγική υγεία και τα δικαιώµατα των γυναικών, τη νοµιµοποίηση των αµβλώσεων, οι οποίες θα πραγµατοποιούνται υπό ασφαλείς συνθήκες και θα είναι προσιτές σε όλες τις γυναίκες 13. καλεί τις κυβερνήσεις των κρατών µελών και των υποψηφίων για ένταξη χωρών να απόσχουν σε κάθε περίπτωση από τη δίωξη γυναικών που υποβλήθηκαν σε παράνοµη άµβλωση Όσον αφορά τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία των εφήβων / σεξουαλική διαπαιδαγώγηση 14. υπογραµµίζει ότι η σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία των εφήβων και οι ανάγκες τους όσον αφορά την σεξουαλικότητα και την αναπαραγωγή διαφέρουν από εκείνες των ενηλίκων 15. υπενθυµίζει ότι η ενεργός συµµετοχή νέων ανθρώπων (τα δικαιώµατά τους, οι απόψεις τους και οι ικανότητές τους) είναι σηµαντική για την ανάπτυξη, την υλοποίηση και την αξιολόγηση των προγραµµάτων σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης σε συνεργασία µε άλλους φορείς, ιδιαίτερα τους γονείς η ενίσχυση των γονικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων µπορεί επίσης να παίξει σηµαντικό ρόλο στο θέµα αυτό 16. υπενθυµίζει ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πρέπει να παρέχεται κατά τρόπο που να λαµβάνει υπόψη τη διάσταση του φύλου, να λαµβάνει δηλαδή υπόψη τις ιδιαίτερες ευαισθησίες των αγοριών και των αγοριών, να αρχίζει σε πρώιµο στάδιο, να συνεχίζεται κατά τον ενήλικο βίο, να βασίζεται σε µία προσέγγιση εστιασµένη στα διαφορετικά στάδια της βιολογικής ανάπτυξης και να λαµβάνει υπόψη τις διαφορές στον τρόπο ζωής, ενώ πρέπει να δίδεται η δέουσα προσοχή στις σεξουαλικά µεταδιδόµενες ασθένειες (δηλαδή, HIV/AIDS) 17. τονίζει ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πρέπει να αντιµετωπίζεται µε τρόπο ολιστικό και θετικό, µε προσοχή στις ψυχο-κοινωνικές αλλά και στις βιο-ιατρικές πτυχές και µε βάση τον αµοιβαίο σεβασµό και ευθύνη 18. καλεί τις κυβερνήσεις των κρατών µελών και των υποψηφίων για ένταξη χωρών να χρησιµοποιούν διάφορες µεθόδους επικοινωνίας µε τους νέους: µε επίσηµη και ανεπίσηµη εκπαίδευση, διαφηµιστικές εκστρατείες, κοινωνικό µάρκετινγκ για τη χρήση προφυλακτικών και µε προγράµµατα όπως εµπιστευτικές τηλεφωνικές γραµµές για βοήθεια, και να εξετάζουν τις ανάγκες των ειδικών οµάδων ενθαρρύνει την ιδέα της παροχής σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης από εκπαιδευτές που ανήκουν στην ίδια ηλικιακή ή άλλη οµάδα προς τα άτοµα της οµάδας αυτής 19. καλεί τις κυβερνήσεις των κρατών µελών και των υποψηφίων για ένταξη χωρών να βελτιώσουν και να διευρύνουν την πρόσβαση των νέων στις υγειονοµικές υπηρεσίες (κέντρα οικογενειακού προγραµµατισµού, σχολεία κτλ) προσαρµόζοντάς τες στις προτιµήσεις και τις ανάγκες τους PE 305.485 10/19 RR\471232.doc

20. καλεί τις κυβερνήσεις των κρατών µελών και των υποψηφίων για ένταξη χωρών να παρέχουν υποστήριξη στις έφηβες εγκύους (είτε επιθυµούν να διακόψουν την κύησή τους είτε επιθυµούν να την φέρουν σε πέρας), και να διασφαλίζουν την περαιτέρω εκπαίδευσή τους 21. καλεί τις κυβερνήσεις των κρατών µελών να διατηρήσουν και να αυξήσουν το επίπεδο ενηµέρωσης του πληθυσµού όσον αφορά την προσβολή από τον ιό HIV/aids, τους µηχανισµούς µετάδοσης και τις συµπεριφορές που ευνοούν τη µετάδοσή του, πρωτίστως στα πιο περιθωριοποιηµένα κοινωνικά στρώµατα, µε µεγαλύτερες δυσκολίες πρόσβασης στην πληροφόρηση Όσον αφορά τη γενικότερη πολιτική της ΕΕ στον τοµέα της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας 22. χαιρετίζει την έρευνα που υποστηρίζει επί του παρόντος η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά µε τους δείκτες που αφορούν τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και την εναρµόνιση των συναφών ορισµών, και καλεί την Επιτροπή να διασφαλίσει τη συνέχεια των πρωτοβουλιών αυτών στο πλαίσιο του νέου κοινοτικού προγράµµατος δράσης για την υγεία 23. καλεί τις κυβερνήσεις των κρατών µελών και των υποψηφίων για ένταξη χωρών να παράσχουν στην Επιτροπή τα δεδοµένα και τις πληροφορίες που είναι συναφή µε τις εν λόγω πολιτικές, µε στόχο την κατάρτιση µίας ευρωπαϊκής βάσης δεδοµένων µε στατιστικά στοιχεία για τη σεξουαλική και την αναπαραγωγική υγεία, και τη σύνταξη ενός οδηγού βέλτιστων πρακτικών και θετικών εµπειριών στον τοµέα της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας 24. καλεί τις κυβερνήσεις των κρατών µελών και των υποψηφίων για ένταξη χωρών να παρέχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας χωρίς διακρίσεις µε βάση τον σεξουαλικό προσανατολισµό, τη γενετική ταυτότητα ή την οικογενειακή κατάσταση 25. συνιστά τη δροµολόγηση µίας αλληλοδιδακτικής διαδικασίας, η οποία θα βασίζεται στη σύγκριση των δεδοµένων της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και στην ανταλλαγή θετικών εµπειριών και βέλτιστων πρακτικών από τα προγράµµατα και τις πολιτικές για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία των κρατών µελών και των υποψηφίων για ένταξη χωρών 26. καλεί την Επιτροπή να θεωρήσει τις απόψεις των νέων σχετικά µε τη σεξουαλική και την αναπαραγωγική υγεία και τα συναφή δικαιώµατα ως σηµαντικό ζήτηµα στη συνέχεια που πρέπει να δοθεί στη Λευκή Βίβλο για µία νέα πνοή για την ευρωπαϊκή νεολαία 27. καλεί το Συµβούλιο και την Επιτροπή αφενός να παράσχουν, στο πλαίσιο της προενταξιακής στρατηγικής τους, µεγαλύτερη τεχνική και χρηµατοδοτική στήριξη στις υποψήφιες για ένταξη χώρες, προκειµένου αυτές να αναπτύξουν και να εφαρµόσουν προγράµµατα προώθησης της υγείας και πρότυπα ποιότητας σχετικά µε τις υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, και αφετέρου να εξασφαλίσουν ότι η υπάρχουσα βοήθεια της ΕΕ προς την ανατολική Ευρώπη και την κεντρική Ασία περιλαµβάνει προγράµµατα αυτού του είδους RR\471232.doc 11/19 PE 305.485

28. καλεί την Επιτροπή να λάβει υπόψη τον καταστροφικό αντίκτυπο της Πολιτικής της Πόλης του Μεξικού, την οποία εισήγαγε η κυβέρνηση Μπους και η οποία αρνείται να χρηµατοδοτήσει µη κυβερνητικές οργανώσεις που κάπου- κάπου παραπέµπουν γυναίκες σε κλινικές αµβλώσεων ως υστάτη λύση, ιδίως σε σχέση µε τα προγράµµατα για την κεντρική και ανατολική Ευρώπη καλεί την Επιτροπή να καλύψει το δηµοσιονοµικό κενό που προξένησε η Πολιτική της Πόλης του Μεξικού 29. καλεί την Επιτροπή να διασφαλίσει τη µόνιµη παρακολούθηση και αξιολόγηση των προγραµµάτων δράσης της ΠΑ και της Τέταρτης Παγκόσµιας διάσκεψης για τη γυναίκα και να αποστέλλει τακτικά συνοπτικές εκθέσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 30. χαιρετίζει το στόχο που τίθεται στο έγγραφο µε τα τελικά πορίσµατα της ιάσκεψης Πεκίνο +5 για την επίτευξη καθολικής πρόσβασης σε υψηλής ποιότητας πρωτοβάθµια υγειονοµική περίθαλψη έως το 2015, συµπεριλαµβανοµένης της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγειονοµικής περίθαλψης ζητεί από το Συµβούλιο, στο πλαίσιο της διαδικασίας παρακολούθησης, να αναπτύξει, εντός των ορίων της αρµοδιότητάς του, δείκτες και σηµεία αναφοράς σχετικά µε τους κρίσιµους τοµείς προβληµατισµού και να αποστέλλει τακτικά συνοπτικές εκθέσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 31. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισµα στο Συµβούλιο, στην Επιτροπή καθώς και στις κυβερνήσεις των κρατών µελών και των υποψηφίων για ένταξη χωρών. PE 305.485 12/19 RR\471232.doc

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ I. Βασικές έννοιες A. Σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία Σύµφωνα µε την ΠΟΥ, η αναπαραγωγική υγεία αφορά τις αναπαραγωγικές διαδικασίες και λειτουργίες και το αναπαραγωγικό σύστηµα σε όλα τα στάδια της ζωής. Συνεπάγεται ότι οι άνθρωποι είναι σε θέση να διάγουν µία υπεύθυνη, ικανοποιητική και ασφαλή σεξουαλική ζωή και ότι έχουν την ικανότητα να αναπαράγονται και αποφασίζουν ελεύθερα κατά πόσο, πότε και πόσο συχνά θα αναπαράγονται. Στον ορισµό αυτό περιλαµβάνεται το δικαίωµα των ανδρών και των γυναικών να ενηµερώνονται και να έχουν πρόσβαση σε ασφαλείς, αποτελεσµατικές, οικονοµικές και αποδεκτές µεθόδους ρύθµισης της νοµιµότητας της επιλογής τους καθώς και το δικαίωµα πρόσβασης σε κατάλληλες υπηρεσίες υγειονοµικής περίθαλψης που επιτρέπουν στις γυναίκες να διέλθουν µε ασφάλεια από τα στάδια της εγκυµοσύνης και του τοκετού και παρέχουν στα ζευγάρια τις καλύτερες πιθανότητες να αποκτήσουν ένα υγιές βρέφος 1. Η σεξουαλική υγεία ορίζεται ως εξής: Η ολοκλήρωση των σωµατικών, συναισθηµατικών, πνευµατικών και κοινωνικών πτυχών της σεξουαλικής ζωής κατά τρόπους που συµβάλλουν στον εµπλουτισµό του ανθρώπου και ενισχύουν την προσωπικότητα, την επικοινωνία και την αγάπη. Ο ορισµός συνεπάγεται τη θετική προσέγγιση της ανθρώπινης σεξουαλικότητας, σκοπός δε της σεξουαλικής υγειονοµικής περίθαλψης πρέπει να είναι η βελτίωση της ζωής και των προσωπικών σχέσεων και όχι απλώς η παροχή υποστήριξης και περίθαλψης όσον αφορά την αναπαραγωγή ή τις σεξουαλικά µεταδιδόµενες ασθένειες 2. B. Σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώµατα Το άρθρο 96 της πλατφόρµας δράσης του Πεκίνου ορίζει τα εξής: Τα ανθρώπινα δικαιώµατα των γυναικών περιλαµβάνουν το δικαίωµά τους να έχουν τον έλεγχο και να αποφασίζουν ελεύθερα και υπεύθυνα σχετικά µε θέµατα που αφορούν τη σεξουαλικότητά τους, συµπεριλαµβανοµένης της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, χωρίς εξαναγκασµό, διάκριση και άσκηση βίας. Η ισότητα στις σχέσεις µεταξύ ανδρών και γυναικών σε θέµατα σεξουαλικών σχέσεων και αναπαραγωγής, συµπεριλαµβανοµένου του απόλυτου σεβασµού της ακεραιτότητας του προσώπου, προϋποθέτει αµοιβαίο σεβασµό, συγκατάθεση και κοινές ευθύνες όσον αφορά τη σεξουαλική συµπεριφορά και τις συνέπειές της. ιεθνείς οργανώσεις, όπως η ιεθνής Οµοσπονδία Προγραµµατισµένης Τεκνοποιίας (International Planned Parenthood Federation - IPPF), διατύπωσαν σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώµατα, τα οποία απορρέουν από το διεθνές δίκαιο των δικαιωµάτων του ανθρώπου. Το Ταµείο των Ηνωµένων Εθνών για τη δηµογραφία (UNFPA) και η ΠΟΥ αναγνώρισαν το Χάρτη της IPPF για τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώµατα (1995). II. ιεθνές νοµικό και πολιτικό πλαίσιο A. ιεθνές νοµικό πλαίσιο RR\471232.doc 13/19 PE 305.485

Η Σύµβαση για την εξάλειψη όλων των µορφών διακρίσεων κατά των γυναικών (CEDAW, 1979) ορίζει ότι τα κράτη διασφαλίζουν ότι άνδρες και γυναίκες έχουν «τα ίδια δικαιώµατα να αποφασίζουν ελεύθερα και υπεύθυνα για τον αριθµό και τα χρονικά διαστήµατα που θα φέρουν στον κόσµο τα παιδιά τους...», εγγυάται την πρόσβαση στην αναγκαία πληροφόρηση και εκπαίδευση και αναγνωρίζει σε άνδρες και γυναίκες τη δυνατότητα να ελέγχουν το µέγεθος της οικογένειάς τους 3. Σύµφωνα µε τη σύσταση 21 της CEDAW, ως οικογενειακός προγραµµατισµός νοείται: η εξασφαλισµένη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, η διαθεσιµότητα υπηρεσιών οικογενειακού προγραµµατισµού, η διαθεσιµότητα ασφαλών και αξιόπιστων µεθόδων αντισύλληψης, η ελεύθερη διάθεση των κατάλληλων µέσων για την εθελούσια ρύθµιση της γονιµότητας µε γνώµονα την υγεία και την ευηµερία όλων των µελών της οικογένειας. Στο Γενικό σχόλιό της (αριθ.14, 2000) σχετικά µε το άρθρο 12 του ιεθνούς Συµφώνου για τα οικονοµικά, κοινωνικά και µορφωτικά δικαιώµατα του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών που αφορά το δικαίωµα στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο υγείας, η Επιτροπή για τα οικονοµικά, κοινωνικά και µορφωτικά δικαιώµατα αναγνωρίζει το δικαίωµα στη σεξουαλική και αναπαραγωγική ελευθερία, το δικαίωµα πρόσβασης σε εκπαίδευση και πληροφόρηση σχετικά µε τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία καθώς και την παροχή προσιτών, αποδεκτών και ποιοτικών εγκαταστάσεων, προϊόντων και υπηρεσιών υγειονοµικής περίθαλψης. B. ιεθνές πολιτικό πλαίσιο Οι ιακηρύξεις και τα Προγράµµατα δράσης της ιεθνούς ιάσκεψης των Ηνωµένων Εθνών για τον πληθυσµό και την ανάπτυξη (Κάιρο, 1994) και της Τέταρτης Παγκόσµιας διάσκεψης των Ηνωµένων Εθνών για τη γυναίκα (Πεκίνο, 1995) αποτελούν σταθµό για τον τρόπο αντιµετώπισης της σεξουαλικότητας και των ζητηµάτων αναπαραγωγής. Πριν από τη ΠΑ και την Τέταρτη Παγκόσµια διάσκεψη για τη γυναίκα, τα ζητήµατα αυτά εξετάζονταν αποκλειστικά ως προς την ανάπτυξη του πληθυσµού και τις δηµογραφικές πολιτικές. Στη ΠΑ και την Τέταρτη Παγκόσµια διάσκεψη για τη γυναίκα, η σεξουαλικότητα και η αναπαραγωγική υγεία εξετάστηκαν για πρώτη φορά υπό το πρίσµα των δικαιωµάτων του ανθρώπου. Η ιδέα της εξέτασης των δικαιωµάτων των γυναικών ως ανθρωπίνων δικαιωµάτων κρίθηκε απολύτως απαραίτητη για τη χειραφέτηση των γυναικών και ιδιαίτερα σηµαντική για την εν γένει πρόοδο της κοινωνίας. Η έννοια του οικογενειακού προγραµµατισµού παραχώρησε τη θέση της στην ευρύτερη έννοια της αναπαραγωγικής υγείας, η οποία περιλαµβάνει τόσο τις γυναίκες όσο και τους άνδρες και περιγράφει µία κατάσταση πλήρους σωµατικής, ψυχικής και κοινωνικής ευηµερίας σε όλα τα θέµατα που συνδέονται µε το αναπαραγωγικό σύστηµα. Γ. Πολιτικές εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο Στο ψήφισµά του σχετικά µε τη συνέχεια που πρέπει να δοθεί στη ΠΑ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλεί την ΕΕ να διαδραµατίσει ηγετικό ρόλο στην προώθηση της δηµιουργίας δικτύων, εγκαταστάσεων έρευνας και ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά µε την αναπαραγωγική υγειονοµική περίθαλψη. Στο ψήφισµά του σχετικά µε τη συνέχεια που πρέπει να δοθεί στην Πλατφόρµα δράσης του Πεκίνου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητεί να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο δικαίωµα της αναπαραγωγικής υγείας και ζητεί ειδικότερα την ανάληψη δράσεων για την πρόληψη του αυξανόµενου αριθµού εφηβικών εγκυµοσυνών, µε την ευρύτερη διάθεση αντισυλληπτικών µεθόδων στους νέους, την ευρύτερη χρήση εκστρατειών πληροφόρησης και τη βελτίωση της ποιότητας και της πρόσβασης στη PE 305.485 14/19 RR\471232.doc

σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Στο ψήφισµά του σχετικά µε την κατάσταση της υγείας των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναγνωρίζει ότι οι συνθήκες διασφάλισης της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας των γυναικών διαφέρουν σηµαντικά σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Με το ψήφισµα αυτό, το Κοινοβούλιο κάλεσε τα κράτη µέλη να νοµιµοποιήσουν υπό ορισµένες προϋποθέσεις την άµβλωση, τουλάχιστον σε περιπτώσεις ακούσιας εγκυµοσύνης και βιασµού καθώς και όταν απειλείται η υγεία ή η ζωή της γυναίκας, διασφαλίζοντας πρωταρχικά το αυτεξούσιο δικαίωµα των γυναικών, και να εξασφαλίσουν ότι η εθελούσια διακοπή της εγκυµοσύνης γίνεται κατά τρόπο ιατρικώς ασφαλή και ότι παρέχεται ψυχολογική και κοινωνική υποστήριξη. Το Συµβούλιο της Ευρώπης έχει εξετάσει διεξοδικά το ζήτηµα της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και των συναφών δικαιωµάτων σε διάφορα επίπεδα. III. Ζητήµατα που αφορούν τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα συναφή δικαιώµατα A. Αντισύλληψη Τα προγράµµατα δράσης της ΠΑ και της Τέταρτης Παγκόσµιας διάσκεψης για τη γυναίκα ενίσχυσαν το πνεύµα της CEDAW, π.χ. η ΠΑ όρισε ότι όλες οι χώρες πρέπει να επιδιώξουν την παροχή καθολικής πρόσβασης σε πλήρες φάσµα ασφαλών και αξιόπιστων µεθόδων οικογενειακού προγραµµατισµού έως το 2015. Επιπλέον το έγγραφο µε τα τελικά πορίσµατα της ιάσκεψης του Πεκίνου +5 όρισε ως στόχο το 2015 για την επίτευξη καθολικής πρόσβασης σε υψηλής ποιότητας πρωτοβάθµια υγειονοµική περίθαλψη, συµπεριλαµβανοµένης της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγειονοµικής περίθαλψης. Παρούσα κατάσταση Στην ΕΕ ο µέσος όρος χρήσης σύγχρονων µεθόδων αντισύλληψης κυµαίνεται περίπου στο 65 %. Η Αυστρία και η Ελλάδα κυµαίνονται περίπου στο 53%, ενώ η Γερµανία, η Φινλανδία, το Ηνωµένο Βασίλειο και οι Κάτω Χώρες εµφανίζουν το υψηλότερο ποσοστό (περίπου 75 %). Ο µέσος όρος χρήσης µεθόδων αντισύλληψης στις υποψήφιες για ένταξη χώρες είναι πολύ χαµηλότερος από αυτόν της ΕΕ και κυµαίνεται περίπου στο 31 %. Τα χαµηλότερα ποσοστά καταγράφονται στη Ρουµανία και τη Λιθουανία (περίπου13,5 %) και τα υψηλότερα στη Τσεχική ηµοκρατία, τη Σλοβακική ηµοκρατία, την Ουγγαρία και τη Σλοβενία (περίπου 47 %). 4 Καµία εθνική κυβέρνηση στην ΕΕ δεν διαθέτει σαφή και ειδική πολιτική για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, αλλά οι περισσότερες χώρες υποστηρίζουν τις υπηρεσίες οικογενειακού προγραµµατισµού, οι οποίες, σε γενικές γραµµές, προσφέρονται ευρέως µέσω των συστηµάτων υγείας και κυρίως από τους παθολόγους ιατρούς. Οι υπηρεσίες, συµπεριλαµβανοµένης της χορήγησης αντισυλληπτικών µεθόδων, παρέχονται δωρεάν στο Ηνωµένο Βασίλειο και την Πορτογαλία. Στις άλλες χώρες, οι υπηρεσίες προσφέρονται επ αµοιβή, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις το καταβληθέν ποσό επιστρέφεται εν όλω ή εν µέρει. Ο οικογενειακός προγραµµατισµός δεν είναι ενταγµένος στο σύστηµα υγείας της Ισπανίας και της Ελλάδας, στη δε Ιρλανδία το κράτος χρηµατοδοτεί µόνο τα κέντρα που παρέχουν «φυσικές µεθόδους» αντισύλληψης. Η χρήση αντισυλληπτικών µεθόδων διαφέρει RR\471232.doc 15/19 PE 305.485

τόσο µεταξύ όσο και στο εσωτερικό των κρατών µελών: σε ορισµένες χώρες, οι υπηρεσίες δεν είναι εξίσου διαθέσιµες στους νέους, τους διακινούµενους εργαζοµένους και τους κατοίκους αγροτικών περιοχών. Λόγω της περιορισµένης διαθεσιµότητας και του υψηλού κόστους των κατάλληλων αντισυλληπτικών µεθόδων, καθώς και της απουσίας υπηρεσιών υποστήριξης στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, η άµβλωση παραµένει το κύριο µέσο ρύθµισης της γονιµότητας. Η άµβλωση µπορεί καταρχήν να πραγµατοποιηθεί µε πολύ µικρό κόστος ή και δωρεάν, ενώ το κόστος των αντισυλληπτικών µεθόδων µπορεί να αντιπροσωπεύει έως το ένα τρίτο του µισθού ενός εργαζοµένου. Η κατάσταση αυτή δεν αφήνει πολλά περιθώρια επιλογών στις περισσότερες γυναίκες. Επιπλέον, λόγω δηµογραφικών προβληµάτων, η πολιτική υποστήριξη των υπηρεσιών αναπαραγωγικής υγείας είναι πολύ χαµηλή. B. Άµβλωση Το πρόγραµµα δράσης της ΠΑ αναφέρει: Η άµβλωση δεν πρέπει σε καµία περίπτωση να προωθείται ως µέθοδος οικογενειακού προγραµµατισµού. Όλες οι κυβερνήσεις και οι συναφείς διακυβερνητικές και µη κυβερνητικές οργανώσεις καλούνται να εντείνουν τη δέσµευσή τους στην υγεία των γυναικών, να αντιµετωπίσουν τον υγειονοµικό αντίκτυπο των επικίνδυνων αµβλώσεων ως µείζον πρόβληµα δηµόσιας υγείας και να περιορίσουν την προσφυγή στην άµβλωση µε τη διεύρυνση και τη βελτίωση των υπηρεσιών οικογενειακού προγραµµατισµού... Οι γυναίκες που αντιµετωπίζουν µία ανεπιθύµητη εγκυµοσύνη πρέπει να έχουν άµεση πρόσβαση σε αξιόπιστες πληροφορίες και υποστήριξη συµπαράστασης... Όταν η άµβλωση δεν είναι παράνοµη, πρέπει να είναι ασφαλής. Σε κάθε περίπτωση, οι γυναίκες πρέπει να έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες για την αντιµετώπιση των επιπλοκών που συνεπάγεται η άµβλωση 5... Η πλατφόρµα δράσης της Τέταρτης Παγκόσµιας διάσκεψης για τη γυναίκα αναφέρει ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να...εξετάσουν το ενδεχόµενο αναθεώρησης των νόµων που προβλέπουν ποινές κατά των γυναικών που υποβάλλονται σε παράνοµες αµβλώσεις 6. Παρούσα κατάσταση Τα χαµηλότερα επίσηµα ποσοστά νόµιµων αµβλώσεων στην ΕΕ καταγράφονται στο Βέλγιο, τις Κάτω Χώρες, τη Γερµανία (περίπου 7/1000 γυναίκες), την ενδιάµεση οµάδα χωρών αποτελούν η Φινλανδία, η Γαλλία και η Ιταλία (περίπου 12/1000 γυναίκες), και τα υψηλότερα ποσοστά παρατηρούνται στη Σουηδία, το Ηνωµένο Βασίλειο και τη ανία (περίπου 17/1000 γυναίκες), µε τη Σουηδία να κατέχει την πρώτη θέση (18/1000 γυναίκες). Στις υποψήφιες για ένταξη χώρες, τα ποσοστά αµβλώσεων είναι πολύ υψηλότερα από αυτά της ΕΕ. Τα χαµηλότερα επίσηµα ποσοστά αµβλώσεων καταγράφονται στην Τσεχική ηµοκρατία (17/1000), τη Λιθουανία, τη Σλοβακία και τη Σλοβενία (21/1000 γυναίκες) την ενδιάµεση οµάδα χωρών αποτελούν η Βουλγαρία, η Λετονία, η Εσθονία και η Ουγγαρία (περίπου 40/1000 γυναίκες), ενώ το υψηλότερο ποσοστό παρατηρείται στη Ρουµανία (52/1000 γυναίκες) 7. Η πολιτική για τις αµβλώσεις διαφέρει µεταξύ των κρατών µελών της ΕΕ. Έτσι εξηγείται το γεγονός ότι υπάρχουν γυναίκες που µεταβαίνουν από ένα κράτος µέλος της ΕΕ σε άλλο προκειµένου να υποβληθούν σε άµβλωση. Την πιο περιοριστική πολιτική εφαρµόζει η Ιρλανδία, όπου η άµβλωση επιτρέπεται µόνο όταν κινδυνεύει η ζωή της γυναίκας στην Πορτογαλία και την Ισπανία η άµβλωση είναι νόµιµη µόνο σε περίπτωση βλάβης του PE 305.485 16/19 RR\471232.doc

εµβρύου ή βιασµού ή για την προστασία της σωµατικής ή διανοητικής υγείας της γυναίκας, αλλά στην πραγµατικότητα η πρακτική της άµβλωσης διαφέρει σηµαντικά. Άλλες χώρες επιτρέπουν την άµβλωση για ιατρικούς και κοινωνικοοικονοµικούς λόγους. Η άµβλωση επιτρέπεται στις περισσότερες χώρες έως τη 12η εβδοµάδα της κύησης µετά το όριο αυτό, ορισµένες χώρες επιτρέπουν την άµβλωση υπό ειδικές προϋποθέσεις. Σε µερικές χώρες, απαιτείται η συγκατάθεση των γονέων για τους ανηλίκους. Το κόστος της άµβλωσης ποικίλει πολλές κυβερνήσεις περιλαµβάνουν την άµβλωση στα εθνικά συστήµατα υγειονοµικής ασφάλισης, ορισµένες όµως µόνο την άµβλωση που πραγµατοποιείται για ιατρικούς λόγους. Στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, η άµβλωση είναι ένα από τα κύρια αίτια µητρικής νοσηρότητας. Στην Πολωνία η άµβλωση κατέστη παράνοµη, ενώ επί σχεδόν 40 χρόνια ήταν νόµιµη και ευρέως διαθέσιµη. Η Κύπρος εφαρµόζει περιοριστική πολιτική όσον αφορά την άµβλωση (επιτρέπεται σε περίπτωση βιασµού, βλάβης του εµβρύου και για την προστασία της σωµατικής ή διανοητικής υγείας της γυναίκας). Στην Τουρκία, απαιτείται η συγκατάθεση του συζύγου. Γ. Σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία των εφήβων / σεξουαλική διαπαιδαγώγηση Το άρθρο 24 της Σύµβασης για τα δικαιώµατα του παιδιού (1998) ορίζει: «Τα Συµβαλλόµενα Κράτη αναγνωρίζουν το δικαίωµα του παιδιού να απολαµβάνει το καλύτερο δυνατόν επίπεδο υγείας και να επωφελείται από τις υπηρεσίες ιατρικής θεραπείας και αποκατάστασής αναπήρων. Τα Συµβαλλόµενα Κράτη επιδιώκουν να διασφαλίσουν το ότι κανένα παιδί δεν θα στερείται το δικαίωµα πρόσβασης στις υπηρεσίες αυτές». Το άρθρο 6.15 της ΠΑ ορίζει ότι οι νέοι πρέπει να συµµετέχουν ενεργά στο σχεδιασµό, την υλοποίηση και την αξιολόγηση δραστηριοτήτων ανάπτυξης που έχουν άµεσο αντίκτυπο στην καθηµερινή ζωή τους. Αυτό έχει ιδιαίτερη σηµασία όσον αφορά τις δραστηριότητες και τις υπηρεσίες πληροφόρησης, εκπαίδευσης και επικοινωνίας που αφορούν τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, συµπεριλαµβανοµένης της πρόληψης πρόωρων εγκυµοσυνών, της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και της πρόληψης του HIV/AIDS και άλλων σεξουαλικά µεταδιδόµενων ασθενειών. Η πρόσβαση σε όλες τις ανωτέρω υπηρεσίες, καθώς και ο εµπιστευτικός και απόρρητος χαρακτήρας τους, πρέπει να διασφαλίζεται µε την υποστήριξη και την καθοδήγηση των γονέων τους και σε συµφωνία µε τη Σύµβαση για τα δικαιώµατα του παιδιού. Επιπλέον, είναι απαραίτητη η θέσπιση εκπαιδευτικών προγραµµάτων για την ανάπτυξη δεξιοτήτων προγραµµατισµού της ζωής, υγιών τρόπων ζωής και για την ενεργό αποθάρρυνση της κατάχρησης ορισµένων ουσιών. Παρούσα κατάσταση Γενικά το ποσοστό των εφηβικών εγκυµοσυνών αυξάνει στην ΕΕ (σήµερα κυµαίνεται µεταξύ 12 και 25 ανά 1000 κορίτσια ηλικίας 15-19 ετών). Τα χαµηλότερα ποσοστά παρατηρούνται στις Κάτω Χώρες και το Βέλγιο, την ενδιάµεση οµάδα χωρών αποτελούν η Γερµανία, τη Γαλλία, η Φινλανδία και η ανία, και τα υψηλότερα καταγράφονται στη Σουηδία, την Ιταλία, την Αγγλία και την Ουαλία 8. Στο εσωτερικό της ΕΕ, οι νέοι εξακολουθούν να µην έχουν το ίδιο επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων όσον αφορά τη σεξουαλικότητα. Είναι εντυπωσιακές οι διαφορές που παρατηρούνται στα ποσοστά εφηβικών εγκυµοσυνών, π.χ. στο Ηνωµένο Βασίλειο 28 ανά 1000 κορίτσια ηλικίας 15-19 ετών και στις Κάτω Χώρες 7 ανά 1000. Οι Κάτω Χώρες RR\471232.doc 17/19 PE 305.485

αποτελούν παράδειγµα σε παγκόσµιο επίπεδο όσον αφορά την ευρύτητα και την ποιότητα των παρεχόµενων υπηρεσιών σε ζητήµατα σχετικά µε τη σεξουαλικότητα. Στην Ανατολική Ευρώπη, η απουσία σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης συµβάλλει στην ανεπαρκή χρήση των αντισυλληπτικών µεθόδων. Γενικά απαιτούνται περισσότερα προγράµµατα για την υγεία των εφήβων. Σε ορισµένες χώρες, όπως στη Λετονία και τη Βουλγαρία, είναι απαραίτητη η γονική συγκατάθεση για την παροχή υπηρεσιών οικογενειακού προγραµµατισµού. Στην Πολωνία, δεν παρέχεται καµίας µορφής σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. IV. Συστάσεις πολιτικής Η ΕΕ διαδραµάτισε πάντα σηµαντικό ρόλο στην προώθηση της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και των συναφών δικαιωµάτων. Με την παρούσα έκθεση καλούµε τα κράτη µέλη και τις υποψήφιες για ένταξη χώρες να επανεξετάσουν την εφαρµογή της πλατφόρµας δράσης της ΠΑ και την τήρηση των διεθνών εγγράφων για την προστασία των δικαιωµάτων του ανθρώπου. Η έννοια της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και των συναφών δικαιωµάτων πρέπει να ενισχυθεί τόσο στην ΕΕ όσο και στις υποψήφιες για ένταξη χώρες. Από τα προαναφερθέντα στοιχεία προκύπτει ότι υπάρχουν µεγάλες διαφορές µεταξύ των κρατών µελών της ΕΕ και των υποψηφίων για ένταξη χωρών. Ωστόσο, πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι τα δεδοµένα δεν είναι πλήρη και είναι πιθανό να µην αντικατοπτρίζουν επακριβώς την πραγµατικότητα, λόγω έλλειψης επίσηµων στοιχείων και ελλιπούς αναφοράς περιστατικών. Εποµένως, είναι απαραίτητη η διαµόρφωση σαφέστερης εικόνας όσον αφορά την κατάσταση της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και των συναφών δικαιωµάτων και η επισκόπηση των βέλτιστων πρακτικών. Για το σκοπό αυτό, συνιστούµε στην Επιτροπή να αναπτύξει µία βάση δεδοµένων για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα συναφή δικαιώµατα, η οποία θα βασίζεται σε εναρµονισµένους δείκτες αναπαραγωγικής υγείας. Η έρευνα που υποστηρίζει επί του παρόντος η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στον εν λόγω τοµέα πρέπει να συνεχιστεί στο πλαίσιο του νέου κοινοτικού προγράµµατος δράσης για την υγεία, π.χ. µε το σχέδιο Reprostat που στοχεύει στην ανάπτυξη δεικτών και καθοριστικών παραγόντων για την αναπαραγωγική υγεία για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της αναπαραγωγικής υγείας στην ΕΕ, και µε το σχέδιο ECHI που κατατάσσει τη σεξουαλική συµπεριφορά στους καθοριστικούς παράγοντες για την υγεία στη στρατηγική για την υγεία της ΕΕ. Επίσης, η Επιτροπή καλείται να εκλάβει τις απόψεις των νέων σχετικά µε τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα συναφή δικαιώµατα ως σηµαντικό ζήτηµα στη συνέχεια που πρέπει να δοθεί στη Λευκή Βίβλο για τη νεολαία. Μολονότι οι πολιτικές για την αναπαραγωγική υγεία παραµένουν στο πεδίο αρµοδιότητας των κρατών µελών, η ΕΕ µπορεί να προσθέσει αξία σε αυτές δροµολογώντας µία αλληλοδιδακτική διαδικασία, η οποία θα βασίζεται στη σύγκριση των δεδοµένων για την αναπαραγωγική υγεία και στην ανταλλαγή των θετικών εµπειριών και των βέλτιστων πρακτικών από τα προγράµµατα και τις πολιτικές για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία των κρατών µελών και των υποψηφίων για ένταξη χωρών. PE 305.485 18/19 RR\471232.doc

1 Επιτροπή παγκόσµιας πολιτικής της Παγκόσµιας Οργάνωσης Υγείας, 2 Μαΐου 1994 - Θέση της ΠΟΥ σχετικά µε την υγεία, τον πληθυσµό και την ανάπτυξη στη ιεθνή ιάσκεψη για τον πληθυσµό και την ανάπτυξη, Κάιρο, 5-13 Σεπτεµβρίου 1994 2 ΠΟΥ, Ορισµοί και δείκτες του οικογενειακού προγραµµατισµού, της µητρικής και παιδικής υγιεινής και της αναπαραγωγικής υγείας, που χρησιµοποιούνται από το περιφερειακό γραφείο για την Ευρώπη της ΠΟΥ, Μάρτιος 1999 3 Άρθρο 16, παράγραφος 1, στοιχείο ε) 4 Συνοπτική έκθεση σχετικά µε την παρακολούθηση του παγκόσµιου πληθυσµού 2002, Τµήµα Πληθυσµού της Υπηρεσίας Οικονοµικών και Κοινωνικών Υποθέσεων του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών, µε συνεισφορά της ΠΟΥ και του UNAIDS - Συµβούλιο της Ευρώπης, Οµάδα εµπειρογνωµόνων για το δικαίωµα της ελεύθερης επιλογής σε ζητήµατα αναπαραγωγής και τρόπου ζωής, Σχέδιο σύστασης σχετικά µε το δικαίωµα ελεύθερης επιλογής σε ζητήµατα σεξουαλικότητας και αναπαραγωγής, 1998 5 ιεθνής διάσκεψη για τον πληθυσµό και την ανάπτυξη, παράγραφος 8.25 6 Τέταρτη Παγκόσµια διάσκεψη για τη γυναίκα, παράγραφος 106, στοιχείο k) 7 Βλέπε υποσηµείωση 4 8 Βλέπε υποσηµείωση 4 RR\471232.doc 19/19 PE 305.485