ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 28.6.2012 COM(2012) 339 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την υλοποίηση της μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής προς τρίτες χώρες το 2011 {SWD(2012) 181 final} EL EL

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. Εισαγωγή... 3 2. Ιστορικό... 4 2.1. Εξελίξεις κατά το 2011... 4 2.2. Κανονισμός-πλαίσιο της ΜΧΣ... 5 3. Πράξεις μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής το 2011... 6 3.1. Επισκόπηση... 6 3.2. Μεμονωμένες πράξεις στις δικαιούχες χώρες κατά τη διάρκεια του 2011... 7 3.2.1. Δυτικά Βαλκάνια... 7 3.2.1.1. Βοσνία-Ερζεγοβίνη... 7 3.2.1.2. Σερβία... 7 3.2.2. Ανατολικές γειτονικές χώρες... 8 3.2.2.1. Αρμενία... 8 3.2.2.2. Γεωργία... 9 3.2.2.3. Δημοκρατία της Μολδαβίας... 9 3.2.2.4. Ουκρανία... 10 3.2.3. Κεντρική Ασία... 11 3.2.3.1. Δημοκρατία του Κιργιζιστάν... 11 4. Διασφάλιση της σωστής χρήσης των κεφαλαίων της ΜΧΣ: επιχειρησιακές αξιολογήσεις, αξιολογήσεις ΔΔΔΕ και εκ των υστέρων αξιολογήσεις... 12 4.1. Επιχειρησιακές αξιολογήσεις... 12 4.2. Αξιολογήσεις δημοσίων δαπανών και δημοσιονομικής ευθύνης... 12 4.3. Εκ των υστέρων αξιολογήσεις... 13 5. Αιτήσεις συνδρομής και μελλοντικές προτάσεις της Επιτροπής Δημοσιονομική κατάσταση... 13 EL 2 EL

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την υλοποίηση της μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής προς τρίτες χώρες το 2011 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η έκθεση παρέχει μια γενική επισκόπηση της εφαρμογής της μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής (ΜΧΣ) της ΕΕ προς τρίτες χώρες το 2011. Περιγράφει το γενικό πλαίσιο εντός του οποίου εγκρίθηκαν και υλοποιήθηκαν οι πράξεις ΜΧΣ, περιλαμβάνει πληροφορίες για τις πλέον πρόσφατες πράξεις στις γειτονικές χώρες της ΕΕ, παρέχει μια σύντομη εικόνα πιθανών μελλοντικών πράξεων και τον δημοσιονομικό τους αντίκτυπο και παρουσιάζει γενικές στατιστικές για τις διάφορες πράξεις ΜΧΣ που υλοποιήθηκαν κατά τα τελευταία δέκα έτη. Η ΜΧΣ, ως μέρος του πλαισίου εξωτερικής βοήθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι ένα μέσο που έχει σχεδιαστεί για τις χώρες που βρίσκονται κοντά στην ΕΕ, το οποίο αντιμετωπίζει τις εξαιρετικές ανάγκες εξωτερικής χρηματοδότησης με τη μορφή στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών. Στόχος της είναι η ενίσχυση της μακροοικονομικής και δημοσιονομικής σταθερότητας στις υποψήφιες και πιθανές υποψήφιες χώρες και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας, ενθαρρύνοντας παράλληλα την εφαρμογή κατάλληλων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Συμπληρώνει και προϋποθέτει την ύπαρξη ενός προγράμματος προσαρμογής και μεταρρυθμίσεων με τη συμμετοχή του ΔΝΤ. Η ΜΧΣ είτε λαμβάνει τη μορφή δανείων, για τα οποία η Επιτροπή δανείζεται τα αναγκαία κονδύλια στις κεφαλαιαγορές και στη συνέχεια τα δανείζει στη δικαιούχο χώρα, είτε, σε ειδικές περιπτώσεις, λαμβάνει τη μορφή επιχορηγήσεων, που χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Το έτος 2011 χαρακτηρίστηκε από τη συνεχή εφαρμογή των υφιστάμενων πράξεων ΜΧΣ, ενώ δεν εγκρίθηκαν νέες πράξεις ΜΧΣ από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο. Ένα σημαντικό στοιχείο ήταν ότι, τον Ιούλιο του 2011, η Επιτροπή πρότεινε ένα νέο κανονισμό-πλαίσιο σχετικά με την ΜΧΣ και άρχισαν οι σχετικές συζητήσεις στο Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο. Τα αποτελέσματα αυτών των συζητήσεων θα είναι καθοριστικής σημασίας για το μέλλον της μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής (ΜΧΣ) ως στρατηγικού μέσου έκτακτης ανάγκης για τη σταθεροποίηση των οικονομιών των χωρών που είναι κοντά στην ΕΕ. Η έκδοση απόφασης για τη θέσπιση του κανονισμού-πλαισίου από τους συννομοθέτες αναμένεται κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012 ή το 2013. Η έκθεση περιέχει επίσης ένα τμήμα για τις επιχειρησιακές αξιολογήσεις, τις μελέτες για τις δημόσιες δαπάνες και τη δημοσιονομική ευθύνη (ΔΔΔΕ) και τις εκ των υστέρων αξιολογήσεις που διενεργούνται σε χώρες που λαμβάνουν ΜΧΣ. Το 2011, η Επιτροπή ολοκλήρωσε, με τη βοήθεια συμβούλων, δύο επιχειρησιακές αξιολογήσεις και διεξήγαγε δύο μελέτες ΔΔΔΕ σε χώρες με προγράμματα ΜΧΣ. Επίσης, η Επιτροπή ξεκίνησε τρεις εκ των υστέρων αξιολογήσεις για ολοκληρωθείσες πράξεις ΜΧΣ. EL 3 EL

Τέλος, η έκθεση παρέχει στοιχεία σχετικά με νέες αιτήσεις ΜΧΣ και πιθανές νέες προτάσεις ΜΧΣ που επεξεργάζεται η Επιτροπή, συμπεριλαμβανομένων των δημοσιονομικών συνεπειών τους. Η παρούσα έκθεση συντάσσεται σύμφωνα με τις αποφάσεις του Συμβουλίου και κοινές αποφάσεις του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου σχετικά με πράξεις ΜΧΣ. Αποτελεί συνέχεια των εκθέσεων που υποβλήθηκαν τα προηγούμενα έτη. Συνοδεύεται από ένα έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (SWD(2012) 181 τελικό) που παρέχει διεξοδικότερες πληροφορίες και ανάλυση του μακροοικονομικού πλαισίου και της εφαρμογής μεμονωμένων πράξεων ΜΧΣ. 2. ΙΣΤΟΡΙΚΟ 2.1. Εξελίξεις κατά το 2011 Η παγκόσμια οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-2009, η οποία επηρέασε σοβαρά τις αναδυόμενες οικονομίες των γειτονικών χωρών της ΕΕ, οδήγησε σε απότομη αύξηση των αιτήσεων για χρηματοδοτική ενίσχυση από την ΕΕ, μεταξύ άλλων με τη μορφή της μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής (ΜΧΣ). Τέσσερα τέτοια προγράμματα υπέρ της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, της Σερβίας, της Αρμενίας και της Γεωργίας εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ στο τέλος του 2009 και η προηγουμένως εγκριθείσα ΜΧΣ για το Κοσσυφοπέδιο * παρατάθηκε κατά ένα έτος το 2009. Το 2010, εγκρίθηκαν δύο ακόμη προγράμματα υπέρ της Ουκρανίας και της Δημοκρατίας της Μολδαβίας, με απόφαση των νομοθετικών οργάνων της ΕΕ - αυτή τη φορά, μετά την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας, με κοινή απόφαση του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου. Οι πράξεις ΜΧΣ για τη Γεωργία και το Κοσσυφοπέδιο οριστικοποιήθηκαν το 2010. Το 2011 και το 2012, η Επιτροπή ολοκλήρωσε την εφαρμογή των προγραμμάτων για τη Σερβία, την Αρμενία και τη Μολδαβία και συνέχισε τις προετοιμασίες για την εφαρμογή των προγραμμάτων για τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και την Ουκρανία. Η γενική οικονομική κατάσταση το 2010 και, ως ένα βαθμό, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2011, βελτιώθηκε σημαντικά και χαλάρωσε κάπως την πίεση της θέσης του ισοζυγίου πληρωμών των επιλέξιμων για ΜΧΣ χωρών. Ως εκ τούτου, το 2011 μόνο δύο νέες προτάσεις εγκρίθηκαν από την Επιτροπή, και συγκεκριμένα για τη Γεωργία τον Ιανουάριο του 2011 και για τη Δημοκρατία του Κιργιζιστάν τον Δεκέμβριο του 2011. Οι προτάσεις αυτές είναι πλέον υπό εξέταση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Ωστόσο, η διαδικασία λήψης αποφάσεων έχει καθυστερήσει λόγω μιας διαφοράς απόψεων μεταξύ των συννομοθετών σχετικά με τη κατάλληλη από νομική άποψη διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας θα πρέπει να ζητείται η γνώμη της επιτροπής των κρατών μελών για το μνημόνιο συμφωνίας του προγράμματος ΜΧΣ. Κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2011, ως συνέπεια της κρίσης δημόσιου χρέους, οι συνθήκες στις παγκόσμιες χρηματαγορές επιδεινώθηκαν σημαντικά. Επιπλέον, η * Ο χαρακτηρισμός αυτός δεν θίγει τις θέσεις ως προς το καθεστώς, είναι δε σύμφωνος με την απόφαση 1244/1999 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και τη γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου για τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου.. EL 4 EL

Αραβική άνοιξη και οι επακόλουθες πολιτικές και οικονομικές αναταραχές στις αραβικές μεσογειακές χώρες εταίρους 1 προκάλεσαν αυξημένη πίεση στους προϋπολογισμούς και την εξωτερική θέση των εν λόγω οικονομιών. Οι εξελίξεις αυτές αναμένεται να οδηγήσουν σε αυξημένη ζήτηση για ΜΧΣ το 2012. Η πρώτη περίπτωση ήταν η εκ νέου υποβολή του αιτήματος από την αιγυπτιακή κυβέρνηση τον Φεβρουάριο του 2012 για έναρξη πράξης ΜΧΣ ύψους 500 εκατ. ευρώ. Η Επιτροπή είναι στο στάδιο της εκτίμησης, σε σύνδεση με το ΔΝΤ, των υπολειπόμενων αναγκών εξωτερικής χρηματοδότησης της Αιγύπτου, με σκοπό την πιθανή έγκριση πρότασης για τη χορήγηση ΜΧΣ στη χώρα αυτή. 2.2. Κανονισμός-πλαίσιο της ΜΧΣ Ήδη από το 2003, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε προσδιορίσει ως μία από τις βασικές αδυναμίες της ΜΧΣ τη χρονοβόρα διαδικασία λήψης αποφάσεων, εφόσον οι αποφάσεις για κάθε πράξη ΜΧΣ λαμβάνονταν κατά περίπτωση από το Συμβούλιο, μετά από διαβούλευση με το Κοινοβούλιο. Επίσης, το Κοινοβούλιο επισήμανε την ανάγκη να υπάρξει μία διαφανής νομική βάση για το μέσο της ΜΧΣ συνολικά. Με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας την 1η Δεκεμβρίου του 2009, οι νομοθετικές αποφάσεις για μεμονωμένες πράξεις ΜΧΣ λαμβάνονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία (συναπόφαση), με αποτέλεσμα μια μάλλον μακρά διαδικασία λήψης αποφάσεων. Το γεγονός αυτό αύξησε τα αιτήματα για τον εξορθολογισμό της διαδικασίας έκδοσης αποφάσεων για ΜΧΣ. Όπως κατέδειξε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, για να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι έκτακτες μακροοικονομικές και χρηματοπιστωτικές καταστάσεις, απαιτείται ένα μέσο αντιμετώπισης κρίσεων που θα μπορεί να χρησιμοποιείται γρήγορα και αποτελεσματικά. Ανταποκρινόμενη στις εξελίξεις αυτές, η Επιτροπή εξέδωσε πρόταση κανονισμούπλαισίου στις 4 Ιουλίου 2011 2. Κύριοι στόχοι της πρότασης είναι: (i) να καταστεί περισσότερο αποτελεσματική η μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή με μια ταχύτερη και αποτελεσματικότερη διαδικασία λήψης αποφάσεων (ii) να ευθυγραμμιστεί η διαδικασία λήψης αποφάσεων με άλλα μέσα, ιδίως αυτά που συνδέονται με τις εξωτερικές σχέσεις (iii) να επισημοποιηθούν οι κανόνες που διέπουν το μέσο και να καταστεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συναρμόδιο και (iv) να επικαιροποιηθούν και να απλουστευθούν ορισμένοι από τους κανόνες αυτούς. Τα κύρια χαρακτηριστικά της πρότασης είναι τα ακόλουθα: (i) οι αποφάσεις για τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής θα λαμβάνονται από την Επιτροπή με εκτελεστική πράξη υπό τον έλεγχο επιτροπής των κρατών μελών (ii) τα κριτήρια του Genval, που καθορίστηκαν σε διάφορα συμπεράσματα του Συμβουλίου και υποστηρίχθηκαν επίσης από το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2002, θα 1 2 Για γενικές πληροφορίες για τις πρόσφατες οικονομικές εξελίξεις στις νότιες γειτονικές χώρες, βλέπε επίσης «The EU's neighbouring economies: coping with new challenges», Occasional Papers no. 86 / Νοέμβριος 2011, ΓΔ ECFIN, Ευρωπαϊκή Επιτροπή (http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/occasional_paper/2011/index_en.htm ) Πρόταση της Επιτροπής για κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί καθορισμού γενικών διατάξεων για τη μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή σε τρίτες χώρες - COM(2011) 865 τελικό, 4.7.2011. EL 5 EL

επιβεβαιωθούν εκ νέου σε κανονισμό και, συνεπώς, θα καταστούν νομικά δεσμευτικά (iii) ορισμένα από τα κριτήρια θα επικαιροποιηθούν ή θα αποσαφηνιστούν, ιδίως αυτά που αφορούν το κατώτατο όριο για πράξεις ΜΧΣ όσον αφορά το υπολειπόμενο χρηματοδοτικό κενό, τη γεωγραφική επιλεξιμότητα (προκειμένου να αναγνωριστεί επίσημα η ύπαρξη της πολιτικής γειτονίας της ΕΕ στο πλαίσιο της ΜΧΣ) και την επιλογή μεταξύ επιχορηγήσεων και δανείων στις πράξεις ΜΧΣ. Το ζήτημα συζητήθηκε τόσο στο Συμβούλιο όσο και στο Κοινοβούλιο. Το Συμβούλιο οριστικοποίησε τα πρώτα συμπεράσματά του τον Δεκέμβριο του 2011 (σε μια λεγόμενη «γενική προσέγγιση»). Το Κοινοβούλιο ανέθεσε την εκπόνηση μελέτης σχετικά με την αποτελεσματικότητα της ΜΧΣ και, στις αρχές του 2012, εξέτασε μια έκθεση σχετικά με την πρόταση της Επιτροπής στο πλαίσιο της Επιτροπής Διεθνούς Εμπορίου. Αναμένεται ότι η απόφαση σχετικά με την πρόταση θα ληφθεί κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012 ή το 2013. 3. ΠΡΑΞΕΙΣ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΤΟ 2011 3.1. Επισκόπηση Το 2011, η πράξη ΜΧΣ για τη Σερβία που είχε εγκριθεί το 2009 ολοκληρώθηκε. Τον Ιούλιο του 2011, η πρώτη δόση της συνδρομής, ένα δάνειο ύψους 100 εκατ. ευρώ, εκταμιεύθηκε προς τις αρχές της Σερβίας, κλείνοντας αυτήν την πράξη ΜΧΣ, δεδομένου ότι η ισόποση δεύτερη δόση ματαιώθηκε λόγω των χαμηλότερων εξωτερικών χρηματοδοτικών αναγκών της Σερβίας και της απόφασής της να μην αξιοποιήσει το σύνολο των προγραμματισμένων εκταμιεύσεων του ΔΝΤ. Όσον αφορά την ΜΧΣ προς την Αρμενία, το μνημόνιο συμφωνίας υπογράφηκε το Φεβρουάριο του 2011 και η πρώτη δόση 14 εκατ. ευρώ υπό μορφή επιχορήγησης και 26 εκατ. ευρώ υπό μορφή δανείου εκταμιεύθηκε τον Ιούλιο του 2011. Η εκταμίευση της δεύτερης δόσης 21 εκατ. ευρώ υπό μορφή επιχορήγησης και 39 εκατ. ευρώ υπό μορφή δανείου συμφωνήθηκε τον Δεκέμβριο. Το τμήμα που αντιστοιχεί στην επιχορήγηση εκταμιεύθηκε πράγματι στις 27 Δεκεμβρίου 2011, ενώ το τμήμα που αντιστοιχεί στο δάνειο καταβλήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2012. Όσον αφορά την ΜΧΣ προς την Μολδαβία, η Επιτροπή επέτρεψε τη χορήγηση της δεύτερης δόσης (επιχορήγηση 20 εκατ. ευρώ) τον Σεπτέμβριο του 2011. Η αποδέσμευση της τρίτης δόσης δεν μπόρεσε να πραγματοποιηθεί πριν από το τέλος του 2011, όπως είχε αρχικά προβλεφθεί, δεδομένου ότι δεν πληρούνταν διάφοροι όροι. Η δόση εκταμιεύθηκε τελικά στις αρχές Απριλίου του 2012. Η υλοποίηση της ΜΧΣ προς την Ουκρανία, που εγκρίθηκε το 2010, η οποία, σε συνδυασμό με τους πόρους οι οποίοι ήταν διαθέσιμοι από προηγούμενη πράξη που είχε εγκριθεί το 2002, ανέρχεται σε 610 εκατομμύρια ευρώ υπό μορφή δανείων, καθυστέρησε περαιτέρω λόγω της έλλειψης συμφωνίας με τις αρχές της Ουκρανίας σχετικά με ορισμένους όρους του μνημονίου συμφωνίας. Η πρώτη δόση της πράξης ΜΧΣ προς την Βοσνία και Ερζεγοβίνη, που εγκρίθηκε το 2009 (και ανέρχεται σε 100 εκατ. ευρώ υπό μορφή δανείων), δεν εκταμιεύθηκε το 2011, λόγω μη συμμόρφωσης με έναν από τους όρους της πρώτης δόσης. EL 6 EL

Το 2011, η Επιτροπή υπέβαλε στους συννομοθέτες δύο επίσημες προτάσεις για νέες πράξεις ΜΧΣ: την πρόταση χορήγησης μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής προς τη Γεωργία για ποσό 23 εκατ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 23 εκατ. ευρώ σε δάνεια, που εκδόθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2011 και την πρόταση χορήγησης κατ εξαίρεση ΜΧΣ στη Δημοκρατία του Κιργιζιστάν για ποσό 15 εκατ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 15 εκατ. ευρώ σε δάνεια, η οποία εκδόθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2011. Οι προτάσεις αυτές είναι πλέον υπό εξέταση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Ωστόσο, η απόφαση των συννομοθετών σχετικά με τη ΜΧΣ προς την Γεωργία έχει καθυστερήσει λόγω του προαναφερθέντος επίμαχου νομικού ζητήματος. 3.2. Μεμονωμένες πράξεις στις δικαιούχες χώρες κατά τη διάρκεια του 2011 3.2.1. Δυτικά Βαλκάνια 3.2.1.1. Βοσνία-Ερζεγοβίνη Η χορήγηση ΜΧΣ προς την Βοσνία-Ερζεγοβίνη ύψους έως 100 εκατ. ευρώ με τη μορφή δανείων εγκρίθηκε από το Συμβούλιο της ΕΕ το 2009 (απόφαση 2009/891/ΕΚ του Συμβουλίου, της 30ής Νοεμβρίου 2009). Το σχετικό μνημόνιο συμφωνίας (ΜΣ) και η σχετική δανειακή συμφωνία υπογράφηκαν τον Νοέμβριο του 2010, ενώ εν μέρει λόγω της μακροχρόνιας διαδικασίας σχηματισμού κυβέρνησης μετά τις βουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου 2010 η δανειακή συμφωνία κυρώθηκε από την βοσνιακή προεδρία μόνο τον Αύγουστο του 2011. Δεν εκταμιεύθηκε καμία χρηματοδότηση ΜΧΣ κατά τη διάρκεια του 2011, λόγω του ότι δεν πληρούνταν όλοι οι όροι που συνδέονταν με την πρώτη δόση και είχαν συμφωνηθεί στο μνημόνιο συμφωνίας. Επιπλέον, η συμφωνία stand-by του ΔΝΤ ουσιαστικά είχε παύσει να είναι λειτουργική από τον Οκτώβριο του 2010. Ωστόσο, επιτεύχθηκε κάποια πρόοδος σχετικά με την εκπλήρωση των όρων πολιτικής της ΜΧΣ στον τομέα της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών. Μόλις το ΔΝΤ πρόγραμμα καταστεί και πάλι λειτουργικό και πληρωθούν όλοι οι όροι πολιτικής που καθορίζονται στο μνημόνιο συμφωνίας, θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί η εκταμίευση της ΜΧΣ. Το 2011, μετά την οριακή (0,7%) μεγέθυνση το 2010, η ανάπτυξη της οικονομίας εκτιμάται ότι επιταχύνθηκε ελαφρά σε 1,6%, και τούτο χάρη στην αύξηση των εξαγωγών και την ελαφρώς αυξανόμενη εγχώρια ζήτηση. Συντελέστηκε κάποια περαιτέρω δημοσιονομική εξυγίανση το 2011, παρά την συνεχιζόμενη χαμηλή ποιότητα των δημόσιων οικονομικών. Οι εξωτερικές ανισορροπίες αυξάνονται και πάλι, με το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών να φθάνει το 8,7% του ΑΕΠ. 3.2.1.2. Σερβία Μια δανειακή διευκόλυνση ΜΧΣ ύψους έως 200 εκατ. ευρώ τέθηκε στη διάθεση της Σερβίας σύμφωνα με την απόφαση 2009/892/ΕΚ του Συμβουλίου, λαμβάνοντας υπόψη τις δυσμενείς επιπτώσεις της παγκόσμιας κρίσης. Στόχος της συνδρομής αυτής είναι να συμπληρώσει τους πόρους από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, στο πλαίσιο της παροχής βοήθειας στην κυβέρνηση ώστε να αντιμετωπίσει τις ανάγκες εξωτερικής χρηματοδότησης. Εν όψει της σταδιακής οικονομικής ανάκαμψης της Σερβίας, των χαμηλότερων συναλλαγματικών χρηματοδοτικών αναγκών και της μείωσης της βοήθειας του ΔΝΤ κατά το ήμισυ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να καταβάλει μόνο το ήμισυ EL 7 EL

του ποσού της διαθέσιμης ΜΧΣ, δηλαδή ποσό 100 εκατ. ευρώ. Η μεταβίβαση κεφαλαίων πραγματοποιήθηκε στις 12 Ιουλίου 2011, ολοκληρώνοντας αυτήν την ΜΧΣ. Οι όροι για τη χορήγηση της ΜΧΣ υποστήριξαν την αναθεώρηση της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, ιδίως μέσω της σύστασης ποσοτικών δημοσιονομικών κανόνων και νέων διατάξεων όσον αφορά τον δημόσιο εσωτερικό δημοσιονομικό έλεγχο. Το 2011, η οικονομική ανάκαμψη συνεχίστηκε, με αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,6%, που τροφοδοτήθηκε από απότομη αύξηση των επενδύσεων. Ωστόσο, προς το τέλος του έτους, η μεγέθυνση δέχθηκε πιέσεις λόγω του δυσχερούς παγκόσμιου οικονομικού περιβάλλοντος. Για την αντιμετώπιση της επιβράδυνσης του ρυθμού ανάπτυξης των εξαγωγών, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών διευρύνθηκε σε περίπου 9,5% του ΑΕΠ. Επιπλέον, το δημοσιονομικό έλλειμμα πλησίασε το 5% του ΑΕΠ, το οποίο ήταν ανώτερο από ό, τι προβλεπόταν αρχικά ως στόχος, κυρίως λόγω της μείωσης των εσόδων. 3.2.2. Ανατολικές γειτονικές χώρες 3.2.2.1. Αρμενία Στα τέλη του 2010, η Επιτροπή και οι αρχές της Αρμενίας κατέληξαν σε συμφωνία σχετικά με τους όρους για το πρόγραμμα ΜΧΣ ύψους 100 εκατ. ευρώ (35 εκατ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 65 εκατ. ευρώ υπό μορφή δανείων) που είχε αποφασιστεί το Νοέμβριο του 2009. Το μνημόνιο συμφωνίας και οι συμφωνίες χορήγησης δανείου και επιχορήγησης υπογράφηκαν τον Φεβρουαρίου 2011 και επικυρώθηκαν από τις αρχές της Αρμενίας τον Μάιο του 2011. Η πρώτη δόση, ύψους 40 εκατ. ευρώ, αποδεσμεύθηκε τον Ιούνιο του 2011, ενώ η αποδέσμευση της δεύτερης δόσης, ύψους 60 εκατ. ευρώ, πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2011 για το στοιχείο της επιχορήγησης και τον Φεβρουάριο του 2012 για το στοιχείο του δανείου. Το 2011, η οικονομία της Αρμενίας συνέχισε να ανακάμπτει το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 4,6%, λόγω της αύξησης των εμβασμάτων και των εξαγωγών. Ωστόσο, η εισροή επενδύσεων μειώθηκε. Παρά τη μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών από 14,7% του ΑΕΠ το 2010 σε 10,9% του ΑΕΠ το 2011, ένα μεγάλο μέρος των αναγκών εξωτερικής χρηματοδότησης έπρεπε να χρηματοδοτηθεί από τους εξωτερικούς εταίρους. Το 2011, η Αρμενία άρχισε να εφαρμόζει το νέο τριετές (2011-2013) πρόγραμμα οικονομικής σταθεροποίησης, με την υποστήριξη, μεταξύ άλλων, του ΔΝΤ στο πλαίσιο της Διευρυμένης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης (Extended Fund Facility/EFF) και της προνομιακής Διευρυμένης Πιστωτικής Διευκόλυνσης (Extended Credit Facility/ECF) για συνολικό ποσό ύψους 278 εκατ. ευρώ. Τον Δεκέμβριο του 2011, το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ ολοκλήρωσε την τρίτη εξέταση των οικονομικών επιδόσεων της Αρμενίας στο πλαίσιο του προγράμματος, πράγμα που έδωσε τη δυνατότητα στις αρχές να αντλήσουν επιπλέον 36,2 εκατ. ΕΤΔ (περίπου 42 εκατ. ευρώ). Οι όροι της ΜΧΣ βοήθησαν στην προώθηση μεταρρυθμίσεων στους τομείς του δημοσίου χρέους, των συντάξεων, της φορολογικής και της τελωνειακής διοίκησης, της διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών και της φορολογικής πολιτικής. EL 8 EL

3.2.2.2. Γεωργία Η ολοκληρωμένη ενωσιακή δέσμη ανώτατου ύψους 500 εκατ. ευρώ για τη στήριξη της οικονομικής ανάκαμψης της Γεωργίας, για την οποία είχε αναληφθεί δέσμευση κατά τη Διεθνή Διάσκεψη Δωρητών του Οκτωβρίου 2008 στις Βρυξέλλες, λόγω της σύρραξης με τη Ρωσία τον Αύγουστο του 2008, περιλάμβανε δύο δυνητικές πράξεις ΜΧΣ ύψους 46 εκατ. ευρώ η καθεμιά. Το πρώτο μέρος υλοποιήθηκε με επιτυχία κατά την περίοδο 2009-2010. Για το δεύτερο μέρος, η Επιτροπή ενέκρινε πρόταση για περαιτέρω ΜΧΣ προς τη Γεωργία στις 13 Ιανουαρίου 2011. Η ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ψήφισε σχετικά με την πρόταση στις 10 Μαΐου 2011 και εξέδωσε νομοθετικό ψήφισμα με ορισμένες τροποποιήσεις οι οποίες, κατά κύριο λόγο, σκοπό είχαν να αντικατοπτρίζουν την έναρξη ισχύος του νέου κανονισμού περί επιτροπολογίας της νομοθεσίας τον Μάρτιο του 2011 3. Μετά την έγκριση της θέσης του από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι διοργανικές συζητήσεις μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν είχαν επιτυχία. Ενώ το Κοινοβούλιο ευνοεί τη χρήση της συμβουλευτικής διαδικασίας για την επιτροπή των κρατών μελών σχετικά με το μνημόνιο συμφωνίας, όπως είχε αρχικά προταθεί από την Επιτροπή, το Συμβούλιο υποστηρίζει ότι, κατ αρχήν, θα πρέπει να εφαρμόζεται η εξεταστική διαδικασία. Το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 6,3% το 2010 και κατά 7% το 2011, αλλά αναμένεται να επιβραδυνθεί ελαφρώς το 2012 λόγω των δυσκολιών στη παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον. Η συμφωνία stand-by του ΔΝΤ διήρκεσε από τον Σεπτέμβριο του 2008 έως τον Ιούνιο 2011. Συνέβαλε στην δημοσιονομική εξυγίανση, την πρόοδο όσον αφορά τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και την επιστροφή στην οικονομική μεγέθυνση. Από τον Ιούλιο του 2010, οι αρχές αντιμετώπιζαν την συμφωνία ως προληπτική και δεν ζήτησαν τις τελευταίες δόσεις. Παρά τη βελτίωση που σημειώθηκε από το 2009, η θέση του ισοζυγίου πληρωμών της Γεωργίας παραμένει ευάλωτη, με το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών να παραμένει μεγάλο (ισοδύναμο με το 11,7% του ΑΕΠ το 2011), ενώ οι εισροές ΑΞΕ παραμένουν σημαντικά κάτω από τα επίπεδα της εποχής πριν από τη σύρραξη του 2008 και προβλέπονται υψηλές υποχρεώσεις εξυπηρέτησης του εξωτερικού χρέους για το 2013-2014). Οι αρχές συμφώνησαν τον Μάρτιο του 2012 σχετικά με νέο διετές πρόγραμμα με το ΔΝΤ, το οποίο θα είναι προληπτικού χαρακτήρα. Ενώ η ύπαρξη εκταμίευσης προγράμματος του ΔΝΤ αποτελεί προϋπόθεση για την ενεργοποίηση της πράξης ΜΧΣ της ΕΕ, υπάρχει πιθανότητα να μπορούν να εξακολουθήσουν να χρησιμοποιούνται κεφάλαια του ΔΝΤ κατά τη διάρκεια του προγράμματος, λαμβάνοντας υπόψη το δυσχερές διεθνές οικονομικό περιβάλλον. 3.2.2.3. Δημοκρατία της Μολδαβίας Στις 20 Οκτωβρίου 2010, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εξέδωσαν απόφαση για τη χορήγηση, στη Δημοκρατία της Μολδαβίας, ΜΧΣ ύψους 90 εκατ. ευρώ, υπό μορφή επιχορηγήσεων, που θα εκταμιευθούν σε τρεις δόσεις το 2010 και το 2011 (απόφαση αριθ. 938/2010/ΕΕ). Η συνδρομή χορηγήθηκε στο πλαίσιο ενός 3 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 182/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16 Φεβρουαρίου 2011. EL 9 EL

προγράμματος που υποστηρίζεται από τριετή χρηματοδοτική ρύθμιση Διευρυμένης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης / Διευρυμένης Πιστωτικής Διευκόλυνσης εγκριθείσα από το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ τον Ιανουάριο του 2010. Μετά τη συμφωνία για το ΜΣ, η Επιτροπή εκταμίευσε ήδη από τον Δεκέμβριο του 2010 την πρώτη δόση, ύψους 40 εκατ. ευρώ. Η δεύτερη δόση, ύψους 20 εκατ. ευρώ, εκταμιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2011, αφού πρώτα η Επιτροπή είχε αξιολογήσει τη συμμόρφωση με τους όρους τον Ιούνιο. Η καταβολή της τρίτης δόσης της ΜΧΣ δεν μπόρεσε να πραγματοποιηθεί μέχρι το τέλος του 2011, σύμφωνα με τον αρχικό προγραμματισμό, επειδή η πρόοδος ως προς τη συμμόρφωση με τους όρους της τρίτης δόσης είχε θεωρηθεί ανεπαρκής. Ωστόσο, ύστερα από περαιτέρω πρόοδο στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων εκ μέρους των μολδαβικών αρχών, νέα αξιολόγηση που διενήργησε η Επιτροπή τον Φεβρουάριο του 2012 διαπίστωσε ότι η συμμόρφωση με τους όρους έφθασε σε ικανοποιητικά επίπεδα, γεγονός που επέτρεψε στην Επιτροπή την εκταμίευση της τρίτης και τελευταίας δόσης της ΜΧΣ, ύψους 30 εκατ. ευρώ, τον Απρίλιο του 2012. Η οικονομία ανέκαμψε μετά τη σοβαρή επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών το 2009 και αναπτύχθηκε σημαντικά τόσο το 2010 όσο και το 2011. Ωστόσο, η επιδείνωση του εξωτερικού οικονομικού περιβάλλοντος οδήγησε σε επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας το τέταρτο τρίμηνο του 2011 η επιβράδυνση είναι πιθανό να διατηρηθεί το 2012. Το πρόγραμμα του ΔΝΤ παρέμεινε στη σωστή πορεία και η στήριξη των διεθνών χορηγών, συμπεριλαμβανομένης της χορήγησης ΜΧΣ εκ μέρους της ΕΕ, αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα για τη διατήρηση της μακροοικονομικής σταθερότητας και τη στήριξη του προγράμματος μεταρρυθμίσεων της κυβέρνησης. Η Μολδαβία προέβη σε φιλόδοξη δημοσιονομική εξυγίανση με μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος από 6,3% του ΑΕΠ το 2009 σε 2,4% του ΑΕΠ το 2011 και προβλέπεται ότι θα μειωθεί περαιτέρω σε 0,9% του ΑΕΠ το 2012, κυρίως μέσω της μείωσης των δημόσιων δαπανών. Οι όροι της ΜΧΣ βοήθησαν στην προώθηση μεταρρυθμίσεων στους τομείς της προετοιμασίας και της εκτέλεσης του προϋπολογισμού, της βελτιστοποίησης της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών και του δημόσιου χρέους, της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και της μεταρρύθμισης του χρηματοπιστωτικού τομέα, των δημόσιων συμβάσεων και της νομοθεσίας σχετικά με την Κεντρική Τράπεζα. 3.2.2.4. Ουκρανία Οι συννομοθέτες της ΕΕ εξέδωσαν απόφαση, τον Ιούλιο του 2010, για τη χορήγηση ΜΧΣ ύψους 500 εκατ. ευρώ στην Ουκρανία (απόφαση 388/2010/ΕΕ του Συμβουλίου, της 7ης Ιουλίου 2010). Μαζί με το ποσό των 110 εκατ. ευρώ που παρέμενε διαθέσιμο στο πλαίσιο της απόφασης ΜΧΣ του 2002 (απόφαση 2002/639/ΕΚ του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2002), τούτο θα επέτρεπε μία πιθανή πράξη ΜΧΣ ύψους έως 610 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις σχετικά με τους όρους πολιτικής που συνδέονται με την εκταμίευση της συνδρομής, που περιλαμβάνουν μέτρα στους τομείς της διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών (ΔΔΟ), της τελωνειακής και φορολογικής διοίκησης, της μεταρρύθμισης του τομέα της ενέργειας καθώς και της ρύθμισης του χρηματοπιστωτικού τομέα δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί. Αν και έχει σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά τη σύγκλιση προς ένα μνημόνιο συμφωνίας (ΜΣ) το οποίο θα είναι αποδεκτό και από τα δύο μέρη, δεν μπόρεσαν να ξεπεραστούν οι διαφωνίες για ορισμένα βασικά ζητήματα, όπως π.χ. τα καθήκοντα της Λογιστικής Υπηρεσίας της Ουκρανίας (που είναι ο ανώτατος φορέας λογιστικού ελέγχου της χώρας). Εφόσον δεν έχει υπογραφεί μνημόνιο συμφωνίας και δανειακή συμφωνία, δεν έγιναν εκταμιεύσεις το 2011. EL 10 EL

Το 2011, η οικονομική ανάκαμψη της Ουκρανίας συνεχίστηκε, με σχετικά έντονη μεγέθυνση και πληθωρισμό υπό έλεγχο σε μεγάλο βαθμό. Ωστόσο, από τα μέσα του 2011, οι τάσεις του ισοζυγίου πληρωμών σημείωσαν σαφή επιδείνωση, αναγκάζοντας την Εθνική Τράπεζα της Ουκρανίας να δαπανήσει 6,2 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ από τα συναλλαγματικά αποθέματά της μεταξύ Αυγούστου και Δεκεμβρίου για να υπερασπιστεί την συναλλαγματική ισοτιμία της. Το πρόγραμμα του ΔΝΤ, ύψους 15 δισ. δολαρίων ΗΠΑ, ξέφυγε από την πορεία του το 2011, λόγω διαφωνιών σχετικά με τον προϋπολογισμό και έλλειψης προόδου σχετικά με σημαντικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις οι οποίες έχουν συμφωνηθεί στο πλαίσιο της συμφωνίας stand-by, όπου περιλαμβανόταν η αναπροσαρμογή των τιμών του φυσικού αερίου και της θέρμανσης. Οι καθυστερήσεις στην αναπροσαρμογή των τιμολογίων στον τομέα της ενέργειας ενέχουν σημαντικούς κινδύνους και για τις δημοσιονομικές προοπτικές. Δεδομένου ότι το 2011 δεν έγιναν εκταμιεύσεις επίσημης εξωτερικής χρηματοδοτικής στήριξης και ότι οι τράπεζες μείωσαν την έκθεσή τους σε κινδύνους, η πρόσβαση στις διεθνείς κεφαλαιαγορές κατέστη δυσχερέστερη. Ταυτόχρονα, η πρόοδος όσον αφορά τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις υπήρξε βραδεία. Αν και οι νόμοι για τις δημόσιες συμβάσεις και το φυσικό αέριο που ψηφίσθηκαν το 2010 και η νομοθεσία για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος που εγκρίθηκε το 2011 ήταν βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, η εφαρμογή τους ήταν σε ορισμένες περιπτώσεις ανεπαρκής, ή, στην περίπτωση των δημοσίων συμβάσεων, ο νόμος στη συνέχεια αποδυναμώθηκε με διάφορες τροποποιήσεις. Η πρόοδος όσον αφορά τη μεταρρύθμιση της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών (ΔΔΟ) ήταν ιδιαίτερα απογοητευτική και το επιχειρηματικό περιβάλλον της Ουκρανίας παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα, όπως φαίνεται από το σημαντικό υποβιβασμό της θέσης της χώρας το 2011 στην κατάταξη «Doing Business» της Παγκόσμιας Τράπεζας και στον δείκτη διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας (Transparency International Corruption Index) 4. 3.2.3. Κεντρική Ασία 3.2.3.1. Δημοκρατία του Κιργιζιστάν Στις 20 Δεκεμβρίου 2011, η Επιτροπή υπέβαλε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο πρόταση για κατ εξαίρεση χορήγηση ΜΧΣ στην Δημοκρατία του Κιργιζιστάν. Το 2010, η Δημοκρατία του Κιργιζιστάν υπέστη απότομη πτώση της οικονομικής μεγέθυνσης και επιδείνωση της εξωτερικής θέσης, λόγω εξωτερικών κραδασμών και εσωτερικών πολιτικών και εθνοτικών συγκρούσεων, που οδήγησαν σε σημαντικές ανάγκες εξωτερικής χρηματοδότησης. Σε διεθνή διάσκεψη χορηγών τον Ιούλιο του 2010, η ΕΕ δεσμεύτηκε να στηρίξει την ανάκαμψη μετά από το τέλος της εθνοτικής σύγκρουσης. Τον Ιούνιο του 2011, το ΔΝΤ συμφώνησε με τις αρχές του Κιργιζιστάν για ένα τριετές πρόγραμμα, που θα υποστηριζόταν από Διευρυμένη Πιστωτική Διευκόλυνση (ECF). Ωστόσο, η εξωτερική θέση παρέμεινε ευάλωτη και η ύπαρξη σημαντικής εναπομένουσας ανάγκης εξωτερικής χρηματοδότησης της χώρας για την περίοδο 2011-2013, επιβεβαιώθηκε από το ΔΝΤ και την Επιτροπή. Επιπλέον, η κατ εξαίρεση ΜΧΣ, δηλαδή εκτός του συνήθους γεωγραφικού πεδίου της ΜΧΣ, 4 Η ανεπαρκής πρόοδος στον τομέα της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών (ΔΔΟ), καθώς και οι αβεβαιότητες που υπάρχουν σχετικά με το μακροοικονομικό πλαίσιο (συμπεριλαμβανομένης της εκτροπής του προγράμματος του ΔΝΤ), οδήγησαν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο να καθυστερήσει την εκταμίευση των πράξεων δημοσιονομικής στήριξης στα τέλη του 2011. EL 11 EL

αιτιολογήθηκε με βάση την ορμή των πολιτικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων υπέρ της δημοκρατίας στη χώρα και τη θέση της σε μια περιφέρεια μεγάλης οικονομικής και πολιτικής σημασίας για την ΕΕ. Η πρόταση συζητείται από το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο στο πλαίσιο της νομοθετικής διαδικασίας συναπόφασης. Το 2011, η οικονομική μεγέθυνση επανήλθε στο 5,7% μετά από απότομη επιβράδυνση το 2009 και το 2010 και το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών περιορίστηκε σε περίπου 3,1% του ΑΕΠ με τη βοήθεια των υψηλών εμβασμάτων και της υψηλής τιμής των εξαγωγών χρυσού. Ωστόσο, το δυσμενές παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον άρχισε να έχει αρνητικό αντίκτυπο στα εμβάσματα και τις εξαγωγές κατά τους τελευταίους μήνες του 2011. Ο πληθωρισμός μειώθηκε από άνω του 20% (σε ετήσια βάση) κατά τα τέλη του 2011 σε 5,7% μέχρι το τέλος του 2011. Η κυβέρνηση κατόρθωσε να επιτύχει τους δημοσιονομικούς στόχους της για το 2011. Οι αρχές του Κιργιζιστάν, εξάλλου, πέτυχαν όλους τους στόχους του προγράμματος ECF του ΔΝΤ που συμφωνήθηκαν για το τέλος του 2011. 4. ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΣΩΣΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΤΗΣ ΜΧΣ: ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΔΔΔΕ ΚΑΙ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ 4.1. Επιχειρησιακές αξιολογήσεις Σύμφωνα με την απαίτηση του δημοσιονομικού κανονισμού να διενεργούνται έλεγχοι πριν από την εκταμίευση κεφαλαίων στις δικαιούχες χώρες, η Επιτροπή διενεργεί, με τη βοήθεια εξωτερικών συμβούλων, επιχειρησιακές αξιολογήσεις (ΕΑ), ώστε να λάβει εύλογες διασφαλίσεις σχετικά με τη λειτουργία των διοικητικών διαδικασιών και των χρηματοπιστωτικών κυκλωμάτων στις δικαιούχες χώρες. Οι ΕΑ εστιάζονται στα συστήματα διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών («συστήματα ΔΔΟ») και ιδίως στις διαδικασίες και την οργάνωση των υπουργείων οικονομικών και των κεντρικών τραπεζών και, ειδικότερα, στη διαχείριση των λογαριασμών καταθέσεων των κεφαλαίων της ΕΕ. Επιπλέον, δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στον τρόπο λειτουργίας των οργάνων εξωτερικού ελέγχου, την ανεξαρτησία τους, τα προγράμματα εργασίας τους και στην αποτελεσματικότητα των ελέγχων τους. Στο πλαίσιο των πιο πρόσφατων ΕΑ διενεργήθηκε ανάλυση των υφισταμένων διαδικασιών στους οργανισμούς προμηθειών. Το 2011, η Επιτροπή ολοκλήρωσε την ΕΑ στην Γεωργία. Τα κύρια συμπεράσματα της ΕΑ αναφέρονται στο συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (SWD(2012) 181 τελικό). 4.2. Αξιολογήσεις δημοσίων δαπανών και δημοσιονομικής ευθύνης Η Επιτροπή επιδιώκει τη συμπληρωματικότητα με άλλα διαγνωστικά εργαλεία στον τομέα της ΔΔΟ σε χώρες που λαμβάνουν βοήθεια των χορηγών. Σε αυτό το πλαίσιο, το πρόγραμμα δημοσίων δαπανών και δημοσιονομικής ευθύνης (ΔΔΔΕ) που θεσπίστηκε το 2001 ως εταιρική σχέση πολλαπλών χορηγών με τη συμμετοχή, μεταξύ άλλων, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ, συνιστά κατ εξοχήν κατάλληλο πλαίσιο. EL 12 EL

Τα τελευταία έτη, έχουν πραγματοποιηθεί μελέτες ΔΔΔΕ για ορισμένες χώρες που λαμβάνουν ή θα ήταν δυνάμει επιλέξιμες για ΜΧΣ: Αρμενία (2008), Λευκορωσία (2009), Γεωργία (2008), Κοσσυφοπέδιο (2009), Δημοκρατία του Κιργιζιστάν (2009), Δημοκρατία της Μολδαβίας (2008), Μαρόκο (2009) και Σερβία (2010). Η Επιτροπή συνέταξε, από κοινού με την Παγκόσμια Τράπεζα, τις μελέτες ΔΔΔΕ για τη Γεωργία και το Μαρόκο και συνέβαλε άμεσα στη διεξαγωγή διαφόρων άλλων μελετών. Το 2011, η Επιτροπή συνέβαλε σε αξιολόγηση ΔΔΔΕ της Ουκρανίας, σε συνεργασία με την Παγκόσμια Τράπεζα (η Τράπεζα ήταν ο επικεφαλής οργανισμός), και διενήργησε, σε συνεργασία με την Παγκόσμια Τράπεζα (αυτή τη φορά ως επικεφαλής οργανισμός), αξιολόγηση ΔΔΔΕ της Μολδαβίας. Τα πορίσματα αυτών των μελετών ΔΔΔΕ θα συμπληρώσουν τις τελευταίες ΕΑ των διαδικασιών χρηματοδότησης σε αυτές τις δύο χώρες. Θα χρησιμεύσουν στην υποστήριξη της υλοποίησης των εν εξελίξει πράξεων ΜΧΣ, ιδίως όσον αφορά την παρακολούθηση των όρων σχετικά με την ΔΔΟ. 4.3. Εκ των υστέρων αξιολογήσεις Για να αξιολογήσει την επίπτωση της ΜΧΣ και σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό, η Επιτροπή διενεργεί εκ των υστέρων αξιολογήσεις των προγραμμάτων ΜΧΣ. Τα συμπεράσματα των αξιολογήσεων αυτών λαμβάνονται υπόψη για την ενίσχυση των μεθόδων διαχείρισης της ΜΧΣ. Οι κυριότεροι στόχοι των εκ των υστέρων αξιολογήσεων είναι: ανάλυση του οικονομικού αντικτύπου της ΜΧΣ στην οικονομία της δικαιούχου χώρας, ιδίως όσον αφορά τη βιωσιμότητα της εξωτερικής θέσης και αξιολόγηση της προστιθέμενης αξίας της παρέμβασης της ΕΕ. Το 2011, άρχισαν δύο νέες εκ των υστέρων αξιολογήσεις για να αξιολογηθούν οι πρόσφατα ολοκληρωθείσες πράξεις ΜΧΣ προς το Λίβανο και τη Γεωργία. Στις αρχές του 2012, ξεκίνησε εκ των υστέρων αξιολόγηση της ΜΧΣ στο Κοσσυφοπέδιο. 5. ΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Η πλειονότητα των πράξεων ΜΧΣ που υλοποιήθηκαν το 2011 ολοκληρώθηκε το 2011 ή στις αρχές του 2012 (Σερβία, Αρμενία, Δημοκρατία της Μολδαβίας). Τα δύο άλλα προγράμματα (οι πράξεις για την Ουκρανία και την Βοσνία και Ερζεγοβίνη) αναμένεται να υλοποιηθούν το 2012 και το 2013, με την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει ικανοποιητική πρόοδος όσον αφορά τους όρους πολιτικής. Το νέο πρόγραμμα της Γεωργίας, που ακόμη εξετάζεται από τα δύο νομοθετικά σώματα, εκτιμάται ότι θα εγκριθεί στα μέσα του 2012. Ομοίως, η προτεινόμενη ΜΧΣ για τη Δημοκρατία του Κιργιζιστάν θα μπορούσε να εγκριθεί το δεύτερο εξάμηνο του 2012. Οι τρέχουσες πράξεις ΜΧΣ για την περίοδο 2012-2013 περιλαμβάνουν επίσης ένα πιθανό πρόγραμμα για το Κοσσυφοπέδιο. Μετά τη λήξη του προηγούμενου προγράμματος το 2010, μια νέα πράξη ΜΧΣ θα αντιστοιχούσε στη δέσμευση που ανέλαβε υπό προϋποθέσεις η ΕΕ στη διάσκεψη των χορηγών του Ιουνίου 2008 για το Κοσσυφοπέδιο, για ποσό μέχρι 100 εκατ. ευρώ. EL 13 EL

Επιπλέον, μπορεί να αναμένεται μια νέα πράξη για την Αρμενία. Θα ακολουθήσει το πρόσφατα ολοκληρωθέν πρόγραμμα και αποσκοπεί να βοηθήσει την εν λόγω χώρα να καλύψει τις εναπομένουσες ανάγκες εξωτερικής χρηματοδότησης που προβλέπονται για το 2013, συμπληρώνοντας τους πόρους που θα διαθέσει το ΔΝΤ στο πλαίσιο της υφιστάμενης συμφωνίας χρηματοδότησης ECF/EFF. Λαμβάνοντας υπόψη τις βραχυπρόθεσμες χρηματοδοτικές ανάγκες σε ορισμένες από τις νότιες γειτονικές χώρες στις οποίες συμβαίνουν πολιτικές αλλαγές, δεν αποτελεί έκπληξη ότι, τον Φεβρουάριο του 2012, η ΕΕ δέχθηκε αίτηση για ΜΧΣ από την Αίγυπτο. Το ζητούμενο ποσό ανέρχεται σε 500 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων ένα μέρος θα μπορούσε να χορηγηθεί υπό μορφή επιχορήγησης ώστε να ληφθεί υπόψη το σχετικά χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα της Αιγύπτου. Η ΜΧΣ θα συμπληρώσει τα κεφάλαια που θα διατεθούν από το ΔΝΤ και άλλους χορηγούς ως συμβολή στην ενίσχυση του ισοζυγίου πληρωμών της Αιγύπτου σε μια περίοδο δύσκολης πολιτικής μετάβασης. Η Επιτροπή είναι στο στάδιο της εκτίμησης, σε σύνδεση με το ΔΝΤ, των υπολειπόμενων αναγκών εξωτερικής χρηματοδότησης της Αιγύπτου, με σκοπό την πιθανή έγκριση πρότασης για τη χορήγηση ΜΧΣ στη χώρα αυτή. Η προοπτική ενεργοποίησης της ΜΧΣ σε ορισμένες χώρες της Μεσογείου επιβεβαιώθηκε ρητά στην κοινή ανακοίνωση της Επιτροπής και της Ύπατης Εκπροσώπου της ΕΕ για θέματα κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας «Εταιρική σχέση με τις χώρες της Νότιας Μεσογείου για τη δημοκρατία και την κοινή ευημερία» που εκδόθηκε στις 8 Μαρτίου 2011. Ο παρακάτω πίνακας 1 παρέχει μια επισκόπηση των αναλήψεων υποχρεώσεων και των πληρωμών επιχορηγήσεων ΜΧΣ για το 2011 και 2012 (ενδεικτικά). Οι προβλέψεις για το 2012 είναι εντελώς προκαταρκτικού χαρακτήρα και θα εξαρτηθούν από διάφορους παράγοντες που είναι εκτός του ελέγχου της Επιτροπής. Η εξέλιξη των πράξεων επιχορηγήσεων για το 2012 είναι, σε γενικές γραμμές, σύμφωνη με τα δημοσιονομικά ανώτατα όρια για το 2012, λαμβάνοντας υπόψη ότι για ορισμένες από τις προβλεπόμενες πράξεις οι οικονομικές δεσμεύσεις θα αναληφθούν το 2013. Όσον αφορά τα δάνεια, το συνολικό ανώτατο όριο για δανειοδοτικές πράξεις ΜΧΣ ανερχόταν σε 569,8 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2011. Το ποσό αυτό καλύπτεται από το Ταμείο Εγγυήσεων για τις εξωτερικές δράσεις 5, το οποίο διατηρείται στο 9% του τρέχοντος υπολοίπου. Το Ταμείο καλύπτει όχι μόνο τα δάνεια ΜΧΣ, αλλά και τα δάνεια Ευρατόμ και τα δάνεια της ΕΤΕπ σε τρίτες χώρες και τροφοδοτείται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Για δανειοδοτικές πράξεις ΜΧΣ, αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 51 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο του Ταμείου Εγγυήσεων στο τέλος του 2011. Πίνακας 1: Αναλήψεις υποχρεώσεων και πληρωμές ΜΧΣ το 2011-2012, σε ευρώ 5 Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να συμβουλευθείτε την Έκθεση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τις εγγυήσεις που καλύπτονται από τον γενικό προϋπολογισμό (εξαμηνιαία έκδοση). EL 14 EL

2011 2012 (ενδεικτικά) Διατεθείσες αναλήψεις υποχρεώσεων για επιχορηγήσεις στον προϋπολογισμό 104.868.567 95.550.000 Αναλήψεις υποχρεώσεων, σύνολο 393.476 88.350.000 ΕΑ, μελέτες ΔΔΔΕ, εκ των υστέρων αξιολογήσεις 393.476 350.000 ΜΧΣ Γεωργία (προτεινόμενη) 23.000.000 ΜΧΣ Δημοκρατία του Κιργιζιστάν (προτεινόμενη) 15.000.000 ΜΧΣ Αίγυπτος (πιθανή) 50.000.000 ΜΧΣ Κοσσυφοπέδιο (πιθανή, τέλη 2012 ή 2013) θα προσδιοριστεί Μη διατεθείσες προβλέψεις του προϋπολογισμού 104.475.091 μ.δ.σ. Διατεθείσες πληρωμές επιχορηγήσεων ΜΧΣ στον προϋπολογισμό 88.552.647 79.050.000 Πληρωμές, σύνολο 55.236.767 74.350.000 ΕΑ, μελέτες ΔΔΔΕ, εκ των υστέρων αξιολογήσεις 236.767 350.000 ΜΧΣ Αρμενία 35.000.000 ΜΧΣ Μολδαβία 20.000.000 30.000.000 ΜΧΣ Γεωργία (προτεινόμενη, πρώτη πληρωμή) 11.500.000 ΜΧΣ Δημοκρατία του Κιργιζιστάν (προτεινόμενη, πρώτη πληρωμή) 7.500.000 ΜΧΣ Αίγυπτος (πιθανή, πρώτη πληρωμή) 25.000.000 Μη διατεθείσες προβλέψεις για πληρωμές επιχορηγήσεων 33.315.880 4.700.000 Εκταμιεύσεις δανείων ΜΧΣ, σύνολο 126.000.000 705.000.000 Αρμενία 26.000.000 39.000.000 Σερβία 100.000.000 Άλλα, όπου περιλαμβάνονται Ουκρανία, Β-Ε (ενεργή) και Αίγυπτος (πιθανή) 666.000.000 EL 15 EL

Πίνακας 2: Εγκριθέντα ποσά ΜΧΣ ανά έτος την περίοδο 2002-2011 σε εκατ. ευρώ 2002* 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Σύνολο Ανά περιοχή υτικά Βαλκάνια 190 70 25 50 300 635 ΝΑΚ 18 33,5 45 146 590 832,5 Μεσόγειος 80 80 Σύνολο εγκριθέντων ποσών 1 208 70 25 0 83,5 125 0 446 590 0 1547,5 άνεια 78 25 9 0 50 0 365 500 1027 Επιχορηγήσεις 130 45 16 83,5 75 0 81 90 520,5 * Καθαρό ποσό για την Ουκρανία λαμβανομένου υπόψη νέου δανείου 110 εκατ. ευρώ και ταυτόχρονης ακύρωσης ποσού 92 εκατ. ευρώ από τα 150 εκατ. ευρώ που είχαν αποφασιστεί το 1998 και επιχορήγησης για την Μολδαβία ύψους 15 εκατ. ευρώ και ταυτόχρονης ακύρωσης του δανείου 15 εκατ. ευρώ που είχε αποφασιστεί το 2000 1 Λεπτομερέστερες πληροφορίες υπάρχουν στα στατιστικά δεδομένα του εγγράφου εργασίας Διάγραμμα 2α: Εγκριθέντα ποσά ΜΧΣ ανά έτος την περίοδο 2002-2011 σε εκατ. ευρώ 590 446 208 70 25 0 83.5 125 0 0 2002* 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Διάγραμμα 2β: Εγκριθέντα ποσά ΜΧΣ κατά περιοχές την περίοδο 2002-2011 Μεσόγειος 5% Δυτικά Βαλκάνια 41% ΝΑΚ 54% EL 16 EL

Πίνακας 3: Εκταμιευθέντα ποσά ΜΧΣ ανά έτος την περίοδο 2002-2011 σε εκατ. ευρώ 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Σύνολο Ανά περιοχή Υποψήφιες χώρες Κεντρικής Ευρώπης 50 50 υτικά Βαλκάνια 130 146 20 58 32 30 100 516 ΝΑΚ 11 7 12 8,5 29 20 25 15,3 70,7 81 279,5 Μεσόγειος 15 25 40 Συνολικά εκταμιευθέντα ποσά 1 141 203 32 66,5 61 20 40 40,3 100,7 181 885,5 άνεια 0 118 10 15 19 0 0 25 0 126 313 Επιχορηγήσεις 141 85 22 51,5 42 20 40 15,3 100,7 55 572,5 1 Λεπτομερέστερες πληροφορίες υπάρχουν στα στατιστικά δεδομένα του εγγράφου εργασίας Διάγραμμα 3α: Εκταμιευθέντα ποσά ΜΧΣ ανά έτος την περίοδο 2002-2011 σε εκατ. ευρώ 203 181 141 100.7 32 66.5 61 20 40 40.3 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Διάγραμμα 3β: Εκταμιευθέντα ποσά ΜΧΣ κατά περιοχές την περίοδο 2002-2011 EL 17 EL

Μεσόγειος 5% Υποψήφιες χώρες Κεντρικής Ευρώπης 6% ΝΑΚ 32% Δυτικά Βαλκάνια 58% EL 18 EL