Νεοελληνική γλώσσα γενικής παιδείας ΚΕΙΜΕΝΟ: η θανατική ποινή Α. Ο συγγραφέας στο κείμενό του υποστηρίζει την κατάργηση της θανατικής καταδίκης στις σύγχρονες κοινωνίες. Καταρχήν τονίζει ότι πρόκειται για μια απόλυτη και μη αναστρέψιμη ποινή, ενώ οι ανθρώπινες πράξεις είναι σχετικές, άρα υπερβαίνει την ανθρώπινη δικαιοδοσία. Επιπλέον, καταστρατηγεί τα ανθρώπινα δικαιώματα, αφού αφαιρεί το δικαίωμα της ζωής και στερεί από το δράστη τη δυνατότητα μεταμέλειας. Στη συνέχεια, επισημαίνει ότι οι κρατικές αδικίες είναι περισσότερες και σκληρότερες από τις ατομικές, καθιστώντας αναγκαία τη θωράκιση του πολίτη απέναντι στην υπερφίαλη κρατική εξουσία. Ταυτόχρονα, παραθέτοντας ιστορικά παραδείγματα ως τεκμήρια, αποδεικνύει ότι «η βία γεννά βία», ακόμα και αν είναι κρατική ή ιδεολογικοποιημένη. Τέλος, επιβεβαιώνοντας την αναγκαιότητα ύπαρξης ποινών για την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας, επαναλαμβάνει την ανάγκη εξάλειψης της θανατικής ποινής σε έναν πολιτισμένο κόσμο. (120 λέξεις) Β1. [ΘΠ] Η οριοθέτηση της ελευθερίας των μελών της κοινωνίας κρίνεται απαραίτητη, προκειμένου να διασφαλιστεί η αρμονική συμβίωση και η κοινωνική συνοχή. [Λ-Σ] Ο άνθρωπος, όντας ελλειμματική φύση, δεν είναι πάντοτε ικανός να αυτοοριοθετείται, γι αυτό και η Πολιτεία, στην προσπάθειά της να θέσει περιορισμούς στη δραστηριότητά του και να εξαλείψει την αυτοδικία, θεσπίζει το Δίκαιο. Οι τρόποι σωφρονισμού, ωστόσο, που επιβάλλει μια κοινωνία στα αποκλίνοντα από τα κυρίαρχα κοινωνικά πρότυπα μέλη της, έχοντας ηθοπλαστικό και όχι τιμωρητικό χαρακτήρα, αποτελούν έναν από τους ασφαλέστερους δείκτες των αντιλήψεων, των αξιών, του πολιτισμού της. Η έσχατη δικαιοδοσία μιας κοινωνίας είναι η στέρηση της ελευθερίας ενός μέλους της, προκειμένου να επιτύχει το σωφρονισμό και την κοινωνική επανένταξη του δράστη. [ΠΚ] Άρα, δεν είναι δυνατό, θεωρητικά και πρακτικά, να υπάρξει κοινωνία αδιάφορη σε οποιαδήποτε μορφή επίθεσης εναντίον της, κοινωνία ανοχύρωτη και απροστάτευτη απέναντι στο έγκλημα. (125 λέξεις) 1
Β2. 2 η ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Έχουν πει ότι οι αιματηροί νόμοι αιματοκυλούν τα ήθη. Aλλά έρχεται μια κατάσταση ατίμωσης για μια δεδομένη κοινωνία, όπου, παρ όλες τις ταραχές, τα ήθη δεν κατορθώνουν ποτέ να γίνουν τόσο αιματηρά όσο οι νόμοι. ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΣΧΟΛΙΑ: H μισή Eυρώπη γνωρίζει αυτή την κατάσταση. Eμείς οι Γάλλοι τη γνωρίσαμε και κινδυνεύουμε να τη γνωρίσουμε ξανά. Oι εκτελεσμένοι της Kατοχής είχαν ως αποτέλεσμα τους εκτελεσμένους της Aπελευθέρωσης, των οποίων οι φίλοι ονειρεύονται εκδίκηση. Aλλού, κράτη που ευθύνονται για πάρα πολλά εγκλήματα ετοιμάζονται να κρύψουν την ενοχή τους μέσα σε ακόμη μεγαλύτερες σφαγές. Σκοτώνουν για ένα θεοποιημένο έθνος ή για μια θεοποιημένη τάξη. Σκοτώνουν για μια μελλοντική κοινωνία, θεοποιημένη και αυτή. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ: Δεν υπάρχει ΤΡΟΠΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: H μισή Eυρώπη γνωρίζει αυτή την κατάσταση. Eμείς οι Γάλλοι τη γνωρίσαμε και κινδυνεύουμε να τη γνωρίσουμε ξανά. Oι εκτελεσμένοι της Kατοχής είχαν ως αποτέλεσμα τους εκτελεσμένους της Aπελευθέρωσης, των οποίων οι φίλοι ονειρεύονται εκδίκηση. Aλλού, κράτη που ευθύνονται για πάρα πολλά εγκλήματα ετοιμάζονται να κρύψουν την ενοχή τους μέσα σε ακόμη μεγαλύτερες σφαγές. Σκοτώνουν για ένα θεοποιημένο έθνος ή για μια θεοποιημένη τάξη. Σκοτώνουν για μια μελλοντική κοινωνία, θεοποιημένη και αυτή. ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΕΣ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΙΤΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΙΤΙΟ: οι αιματηροί πόλεμοι ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: αιματοκυλούν τα ήθη Β3. 1 η ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΗ 1: «Χωρίς απόλυτη αθωότητα δεν υπάρχει διόλου ανώτατη κρίση.» ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΗ 2: «Όλοι, όμως, έχουμε διαπράξει το κακό στη ζωή μας, ακόμη και αν αυτό το κακό, χωρίς να εμπίπτει στη δικαιοδοσία του νόμου, έφτανε ως το άγνωστο έγκλημα.» ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: «(Άρα,) H αβεβαιότητά μας για το δικαίωμα που έχουμε να σκοτώνουμε πηγάζει από το γεγονός ότι όλοι είμαστε δικαστές και διάδικοι.» ΕΙΔΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΥ: Παραγωγικός, διότι ξεκινά από μια γενική διαπίστωση και 2
καταλήγει σε ένα μερικότερο βέβαιο συμπέρασμα. Κατηγορικός, διότι οι προτάσεις του είναι αναμφισβήτητες. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΥ: Έγκυρος, διότι οι προκείμενες οδηγούν με λογική αναγκαιότητα στο συμπέρασμα. Αληθής, διότι οι προτάσεις του ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Ορθός, εφόσον είναι και έγκυρος και αληθής. Β4. 5 η ΤΡΟΠΟΣ ΠΕΙΘΟΥΣ Επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη. ΜΕΣΑ ΠΕΙΘΟΥΣ Η διέγερση των συναισθημάτων του δέκτη επιτυγχάνεται με: Περιγραφή: Για όποιον περνάει βδομάδες συναναστρεφόμενος κείμενα... όταν είχε μπει. Ειρωνεία: φυσική καλοσύνη του ανθρώπινου πλάσματος. Επανάληψη: θα ήθελα να επαναλάβω... ρεαλισμού. Συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις: Όχι ότι η καρδιά δεν έχει το μερίδιό της σε ό,τι έχω πει./ φριχτά περάσματα/ συναισθηματική σύγχυση/ δειλία Εικόνες: αγγίζουν το ικρίωμα/ φριχτά περάσματα Β5α. ΛΕΞΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ κατάργηση αίτημα επανόρθωσης ξεπερνούν αυταπάτες Β5β. ΛΕΞΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ αντιπαράθεση αλαζονείας ρεαλισμού πεσιμισμού γενναιοδωρία ΣΥΝΩΝΥΜΗ ΛΕΞΗ εξάλειψη (κατάλυση) απαίτηση (αξίωση, διεκδίκηση, ανάγκη) αποκατάστασης (αποζημίωσης) υπερβαίνουν (υπερνικούν, υπερπηδούν, εξουδετερώνουν) ψευδαισθήσεις ΑΝΤΩΝΥΜΗ ΛΕΞΗ συμφωνία ταπεινοφροσύνης (μετριοφροσύνης, σεμνότητας) ουτοπίας (χίμαιρας, φαντασιοκοπίας) αισιοδοξίας (οπτιμισμού) φειδώ (τσιγγουνιά, μιζέρια) Β6. 3
ΛΕΞΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΕΑ ΛΕΞΗ ΝΕΑ ΛΕΞΗ ταυτόχρονα (χρόνος) χρονοδιακόπτης διαχρονικότητα αλληλέγγυοι (εγγύηση) φερεγγυότητα εγγυοδοσία επιτρέπει (τρέπω) τροποποίηση επίτροπος δικαιοδοσία (δίδω) παράδοση δωσίλογος/δοσίλογος ενόχων (έχω) κάτοχος αποχή Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: Δοκίμιο Αποδεικτικό - Αυστηρή οργάνωση/ τριμερής δομή: Πρόλογος Κ. Θέμα Επίλογος - Θέση Απόδειξη - Επίκληση στη λογική: τεκμήρια/ επιχειρήματα - Επίκληση στην αυθεντία - Υποτακτικός λόγος/ αφηρημένο λεξιλόγιο - Κυριολεκτική γλώσσα ΠΡΟΛΟΓΟΣ βασική αρχή της ανθρωποκεντρικής πολιτείας είναι η προστασία της αξίας του ανθρώπου, η θεσμική κατοχύρωση των απαράγραπτων φυσικών δικαιωμάτων ζωής, ελευθερίας, τιμής, περιουσίας και ο έμπρακτος σεβασμός τους ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ 1α: η θανατική ποινή δεν μπορεί να συμβιβαστεί με τα ανθρωπιστικά ιδεώδη (ερώτηση) από την εποχή του Διαφωτισμού, η ποινή παύει να θεωρείται η ανταπόδοση του αδικήματος που διέπραξε ο εγκληματίας η ποινή πρέπει να έχει κοινωνική χρησιμότητα και λειτουργία, να στοχεύει στη διαπαιδαγώγηση, στη μορφωτική βελτίωση, στο σωφρονισμό εκείνου που αδικεί, στην αναδόμηση της προσωπικότητάς του και στην κοινωνική του επανένταξη η υπερβολή στην απόδοση της δικαιοσύνης θεωρείται κατάχρηση από την πλευρά της Πολιτείας: «ο νόμος δεν μπορεί να ορίζει παρά μόνο τις αυστηρώς και προφανώς αναγκαίες ποινές» Γαλλική Διακήρυξη Aνθρωπίνων Δικαιωμάτων 1789, άρθρο 7 [επίκληση στην αυθεντία] η έσχατη δικαιοδοσία μιας κοινωνίας είναι η στέρηση της ελευθερίας ενός μέλους της, προκειμένου να διασφαλίσει την ελευθερία του συνόλου και την εύρυθμη λειτουργία του. 4
η θανατική ποινή δεν μπορεί λογικά και ουσιαστικά να συνιστά ποινή στο πλαίσιο του σύγχρονου Ποινικού Δικαίου, που συνειδητά αυτοπεριορίζεται στοχεύοντας αποκλειστικά στην πραγμάτωση κοινωνικών σκοπών «Mια ποινή που καταστρέφει την ανθρώπινη ύπαρξη παύει να είναι κοινωνικό μέτρο και συνιστά ανεπίτρεπτη για την κοινωνική φύση του Δικαίου ανάμειξή του σε ξένο προς αυτό χώρο» Γ. Mαγκάκης [επίκληση στην αυθεντία] η κοινωνική διάσταση του εγκλήματος είναι δεδομένη. Κανείς δεν είναι απόλυτα ελεύθερος, ώστε να είναι και απόλυτα υπεύθυνος για τις πράξεις του. Ηη επιβολή της θανατικής ποινής δείχνει ότι δεν εξετάζεται η εγκληματογένεση ως κοινωνικό φαινόμενο, αλλά εσκεμμένα παραγνωρίζονται οι ευθύνες της κοινωνίας η θανατική ποινή είναι μια απόλυτη ποινή, «η εσχάτη των ποινών» στο πλαίσιο της αγωγής που ασκεί η Πολιτεία στα μέλη της, «ο παραδειγματισμός» που προκαλεί στο κοινωνικό σύνολο η εκτέλεση ενός καταδίκου δεν έχει κανένα σοβαρό προληπτικό αποτέλεσμα για την αποφυγή παρόμοιων αδικημάτων: - από τη σκοπιά της ειδικής πρόληψης, της συγκράτησης, δηλαδή, εκείνου που έχει ήδη εγκληματίσει για να μην υποτροπιάσει, η θανατική ποινή προφανώς δεν έχει κανένα αποτέλεσμα, διότι η λειτουργία αυτή προϋποθέτει τη φυσική ύπαρξη του ανθρώπου - από τη σκοπιά της γενικής πρόληψης, της συγκράτησης, δηλαδή, τρίτων από τη διάπραξη εγκλημάτων, η αποτελεσματικότητα της θανατικής ποινής σαν μέτρου «εκφοβισμού» έχει αποδειχτεί και στατιστικά ανύπαρκτη, γιατί ο δράστης διαπράττει το έγκλημα είτε ψυχρά/επαγγελματικά, είτε βρίσκεται «εν βρασμώ ψυχής», είτε είναι πνευματικά καθυστερημένος, οπότε δεν είναι σε θέση να σταθμίσει τις συνέπειες η Πολιτεία δεν έχει το δικαίωμα, από ηθικής και ανθρωπιστικής άποψης, να επιβάλλει τη θανατική ποινή, γιατί υιοθετεί τον εγκληματικό χαρακτήρα της συμπεριφοράς του δράστη και εξισώνεται μαζί του επιδίωξη κάθε πολιτισμένης κοινωνίας είναι η πρόληψη και όχι η καταστολή του εγκλήματος η θανατική ποινή αποτελεί μια από τις πιο βάρβαρες εκδηλώσεις αυθαιρεσίας της ανθρώπινης κοινωνίας χωρίς να εξαλείφει κάποιο αίτιο της εγκληματικότητας, στερεί τη δυνατότητα επανόρθωσης σε περίπτωση δικαστικής πλάνης: στην Aμερική, στη διάρκεια του 20ου αιώνα, εκτελέστηκαν τριακόσια πενήντα(350) άτομα χωρίς να έχουν διαπράξει αδίκημα. [επίκληση στη λογική: τεκμήρια] ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ 1β: η θανατική ποινή δεν μπορεί να συμβιβαστεί με τις αρχές της δημοκρατικής πολιτείας (ερώτηση) 5
αν σε μια δημοκρατική κοινωνία θεωρητικά είμαστε όλοι ίσοι, η επιβολή της θανατικής ποινής αντιβαίνει σε αυτή τη βασική αρχή η θανατική ποινή στηρίζει και ενισχύει την αυθεντία της κρατικής εξουσίας, καθώς και την ικανότητα επιβολής της αποτελεί την πιο δραστική επίδειξη δύναμης της κρατικής εξουσίας εδραιώνει μια αυταρχική πολιτική της εξουσίας, η οποία μπορεί να απειλήσει ακόμη και κεκτημένα δικαιώματα των πολιτών ολοκληρωτικά καθεστώτα μετέρχονται της θανατικής ποινής για να εξοντώσουν πολιτικούς αντιπάλους [επίκληση στη λογική: τεκμήρια] το καθεστώς διερύνει την κυριαρχία του, με την άσκηση βίας στο όνομα της «έννομης τάξης» πέρα από τα φιλοσοφικά, ηθικά και ανθρωπιστικά προβλήματα, δημιουργούνται και πρακτικά προβλήματα συνδέονται με συγκυριακές σκοπιμότητες και παράγοντες που δεν έχουν άμεση σχέση με την αγριότητα του εγκλήματος και την καθαυτή πράξη του εγκληματία (αντικειμενικότητα δικαστή, πιθανές ρατσιστικές αντιλήψεις, επερχόμενες εκλογές...) η κρατική εξουσία στηρίζεται στο φόβο των πολιτών απέναντι στην ωμή δύναμη του κράτους εδραιώνει τον ανταγωνισμό τους και διευρύνει το χάσμα εξουσίας λαού η επιβολή της θανατικής ποινής διαπλέκεται με την κοινωνική προέλευση του εγκληματία και μαρτυρεί κοινωνική διαφοροποίηση και ανισότητα στην αντιμετώπιση από έρευνες που έχουν γίνει προέκυψε ότι η μεγάλη πλειονότητα εκείνων που καταδικάζονται σε θάνατο συμβαίνει να μην έχουν διάσημους δικηγόρους για την υπεράσπισή τους, αλλά να αναλαμβάνουν την υπόθεσή τους δικηγόροι που διορίζονται από τα δικαστήρια [επίκληση στη λογική: τεκμήρια] ΕΠΙΛΟΓΟΣ «η θανατική ποινή είναι ένας εν ψυχρώ και εκ προμελέτης φόνος που διαπράττει η Πολιτεία. H στέρηση της ζωής αποτελεί το μέγιστο της εξουσίας που μπορεί να ασκήσει η πολιτεία επάνω σε ένα άτομο. Eπομένως, το θέμα της κατάργησης της θανατικής ποινής συνδέεται άμεσα με το ερώτημα: τι είδους κόσμο θέλουν και επιδιώκουν οι άνθρωποι να οικοδομήσουν: έναν κόσμο όπου επιτρέπεται στην πολιτεία να σκοτώνει, επιβάλλοντας μια νόμιμη ποινή ή έναν κόσμο που βασίζεται στο σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή και τα ανθρώπινα δικαιώματα;» Διεθνής Aμνηστία [επίκληση στην αυθεντία] 6