ΕΚΤΕΠΝ: Παρακολούθηση και Pori Τεκμηρίωση Κατάσταση του φαινομένου στην Κύπρο και στοιχεία για την Ευρώπη (2014) Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ): Κατάσταση του φαινομένου των ναρκωτικών και άλλων ουσιών (2014) Νέες Ψυχοδραστικές Ουσίες στην Ευρώπη Τα τελευταία στοιχεία της έκθεσης του EMCDDA (2014) δείχνουν ότι δεν υπάρχει καμία ένδειξη υποχώρησης των νέων ψυχοδραστικών ουσιών, ενώ οι ουσίες που πωλούνται ως υποκατάστατα «παραδοσιακών» ουσιών (LSD, κοκαΐνη κλπ) είναι ενδεχομένως πιο επιβλαβείς από τις ουσίες που επιχειρούν να μιμηθούν. Επιπλέον, η αγορά νέων και «παλιών» ναρκωτικών μέσω ιστοσελίδων που δρουν στο λεγόμενο «κρυμμένο διαδίκτυο» (παράνομα, ηλεκτρονικά δίκτυα που διατηρούν την ανώνυμη επικοινωνία των χρηστών) συνιστά νέα πρόκληση για τις διωκτικές αρχές. Έγκριση Υποβολής Ευρωπαϊκής Πρότασης με θέμα: New psychoactive substances (NPS): Building knowledge and evidence based training through research" Το πρόγραμμα θα ξεκινήσει Νοέμβριο του 2014 και θα έχει διάρκεια 18 μήνες. Συντονιστής είναι το ΑΣΚ και εταίρος η ΥΚΑΝ. Στα πλαίσια του προγράμματος, θα γίνει προσπάθεια: α) εμπλουτισμού της Ευρωπαϊκής γνώσης στον τομέα της διάθεσης νέων ψυχοδραστικών ουσιών μέσω διαδικτύου, β) εκτίμησης της επικράτησης της χρήσης νέων ουσιών στον γενικό πληθυσμό της Κύπρου, γ) προώθησης της συνεργασίας με τελωνεία, κυβερνητικά ταχυδρομία και ιδιωτικές εταιρίες ταχυμεταφορών) και δ) εκπαίδευσης των εμπλεκόμενων, για τους τρόπους εισαγωγής δεμάτων καθώς και μέτρων μείωσης των εισαγωγών νέων ψυχοδραστικών ουσιών στη χώρα. JUST/2013/ISEC/DRUGS/AG
αριθμός ΘΕΡΑΠΕΙΑ Κατά το έτος 2013, καταγράφηκαν στη θεραπεία 1092 χρήστες παράνομων ουσιών εξάρτησης σε σχέση με 1132 το προηγούμενο έτος. Η σχετική μείωση που παρουσιάστηκε δεν είναι στατιστικά σημαντική. Το προφίλ του χρήστη, ο οποίος απευθύνεται για θεραπεία είναι: άντρας, Ελληνοκύπριος, 27 ετών, χρήστης κάνναβης, με εννιάχρονη πορεία χρήσης της κύριας ουσίας κατάχρησης. Επίσης 4 στους 10 χρήστες είναι άνεργοι ενώ ένα υψηλό ποσοστό (35%) δεν ολοκλήρωσε την υποχρεωτική εκπαίδευση. 58% Ευρώπη 0% 26% 11% opioids cocaine stimulants other than cocaine hypnotics and sedatives hallucinogens cannabis other substances 3% 0% 2% Σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη, συνεχίζεται η σταθεροποίηση μέχρι και μείωση των αιτημάτων θεραπείας με κύρια ουσία κατάχρησης την ηρωίνη ενώ αντίθετα, μεγάλη αύξηση παρουσιάζουν τα αιτήματα θεραπείας με κύρια ουσία κατάχρησης την κάνναβη. Η καθοδική αυτή τάση στις αιτήσεις θεραπείας για οπιοειδή συμπίπτει με παρόμοια γενική μείωση που έχει παρατηρηθεί στην Ε.Ε. από το 2007, ενώ η αύξηση στα αιτήματα θεραπείας για κάνναβη οφείλεται κυρίως στην εφαρμογή του πρωτοκόλλου συνεργασίας με την ΥΚΑΝ για την παραπομπή νέων παραβατών στη θεραπεία, ανεξαρτήτως ηλικίας. Αριθμός αιτημάτων_θεραπεία 1200 1000 800 Βάσει των τελευταίων στοιχείων της έκθεσης του EMCDDA (2014) υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 1.3 εκατομμύρια χρήστες ναρκωτικών εντάχθηκαν σε θεραπευτικά προγράμματα στην Ευρώπη. Οι χρήστες οπιοειδών αντιπροσωπεύουν την πολυπληθέστερη ομάδα χρηστών σε θεραπεία. Τη δεύτερη θέση καταλαμβάνουν οι χρήστες κάνναβης και την τρίτη οι χρήστες κοκαϊνης. 600 400 200 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 tdi all treatments 450 423 560 778 641 785 884 1057 1132 1092 Η θεραπεία υποκατάστασης συνιστά την επικρατέστερη θεραπευτική επιλογή για τους χρήστες οπιοειδών ενώ παράλληλα αυξάνεται ο αριθμός των χωρών που διαθέτουν πλέον ειδικά θεραπευτικά προγράμματα για χρήστες κάνναβης.
ΗΡΩΙΝΗ & Ανησυχία για τα Υποκατάστατά της Σύμφωνα με το ΕΚΠΝΤ, τα τελευταία στοιχεία για τις αιτήσεις θεραπείας και τις κατασχέσεις στην Ευρώπη υποδεικνύουν μια πτωτική τάση στη χρήση και στη διαθεσιμότητα της ηρωίνης. Κατά το 2013, η ηρωίνη με ποσοστό 26% παραμένει η δεύτερη ουσία κατάχρησης μετά την κάνναβη, λόγω της οποίας τα άτομα αιτούνται θεραπείας. Σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη, συνεχίζεται μείωση των αιτημάτων θεραπείας με κύρια ουσία κατάχρησης την ηρωίνη, ενώ σχεδόν όλοι οι δείκτες που παρακολουθεί το ΕΚΤΕΠΝ, παρουσιάζουν μια σχετική μείωση. Η έκθεση κρούει τον κώδωνα προειδοποιώντας για την υποκατάσταση της ηρωίνης από άλλες ουσίες, όπως τα συνθετικά οπιοειδή. Αρκετές χώρες ανέφεραν ότι ποσοστό άνω του 10% των χρηστών που εισήχθησαν στη θεραπεία για πρώτη φορά, έκανε χρήση οπιοειδών πέραν της ηρωίνης. 1.8 1.6 1.4 1.2 1 0.8 0.6 0.4 0.2 0 Διαχρονική Ανάλυση Δεικτών για Οπιοειδή: 2004-2013 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 αριθμός κατασχέσεων αδικήματα Τιμές (ηρωίνη καφέ) (μέγιστη τιμή ανα γραμ./ αναφορές χρηστών) tdi indicator Προβληματική Χρήση (C.E) Έναρξη Παρακολούθησης ΕΚΤΕΠΝ: 2004 Επίσης, ανησυχία εμφανίζεται και στην Κύπρο για τα υποκατάστατα της ηρωίνης και κυρίως για την ουσία oxycodone. To 2013, 48 άτομα (4.5%) βρέθηκαν στη θεραπεία με κύρια ουσία κατάχρησης τα οπιοειδή (όπως π.χ η ουσία oxycodone) πέραν της ηρωίνης.
% of heroin users ΣΥΝΔΕΟΜΕΝΟΙ ΜΕ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΘΑΝΑΤΟΙ Η χρήση ναρκωτικών είναι μια από τις κύριες αιτίες θανάτου στην Ευρώπη, τόσο άμεσα λόγω υπερβολικής δόσης όσο και έμμεσα (αυτοκτονίες, ατυχήματα κλπ). Συνολικά, από το 2007 μειώθηκαν οι θάνατοι από υπερβολική δόση. Σε αντίθεση όμως με τη συνολική ευρωπαϊκή ενθαρρυντική τάση, ο αριθμός των θανάτων από υπερβολική δόση παραμένει σε σχετικά υψηλά επίπεδα, ή σε ανοδική τάση σε κάποιες χώρες. Κατά το 2013 καταγράφηκαν συνολικά 12 θάνατοι, εκ των οποίων 3 άμεσοι και 9 έμμεσοι. Συνολικά, σε 3 περιπτώσεις (2 άμεσοι & 1 έμμεσος θάνατος) ανευρέθηκαν υποκατάστατα ηρωίνης και πιο συγκεκριμένα, η ουσία «oxycodone». ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Κατά την τελευταία δεκαετία, έχει καταγραφεί πρόοδος στην ΕΕ όσον αφορά στην αντιμετώπιση της λοίμωξης των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών από τον ιό HIV. Παρόλα αυτά, οι εξελίξεις σε κάποιες χώρες, επιδρούν αρνητικά στη διαχρονική μείωση του αριθμού των νεοδιαγνωσθέντων κρουσμάτων του ιού HIV στην Ευρώπη. Πρόσφατη αξιολόγηση κινδύνου που διενεργήθηκε το 2013 από το EMCDDA, σε συνεργασία με το ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control), αποκάλυψε πως σε αρκετές χώρες υπάρχουν σημαντικοί παράγοντες κινδύνου σε σχέση με την εμφάνιση επιδημικών εξάρσεων του ιού HIV. Ανάμεσα σε αυτές είναι και η Κύπρος (Eurosurveillance, 2013; 18 (48):pii=20648). Με βάση το Δείκτη Αίτησης Θεραπείας, κατά το έτος 2013 αναφέρθηκαν 6 περιστατικά HIV/AIDS (αυτόαναφορές) ενώ με βάση το Δείκτη Επικράτησης Μολυσματικών Ασθενειών, περίπου οι μισοί (39 από τους 82) ενδοφλέβιοι χρήστες που εξετάστηκαν, διαγνώστηκαν θετικοί στην Ηπατίτιδα Γ. Παρόλα αυτά ενθαρρυντικό είναι το γεγονός πως διαχρονικά μειώνονται οι χρήστες ηρωίνης που κάνουν ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών. 60 % Χρηστών ηρωϊνης που έκαναν χρήση κοινής σύριγγας 50 40 30 20 10 0 50 46.6 45.1 45.7 47.5 40.9 42.4 40.3 32.3 31.3 31.6 28.8 26.1 22.9 22.7 21.5 19.5 12.5 14.7 14.8 11.2 8.1 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 ever shared currently sharin
ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Η κοκαΐνη εξακολουθεί να είναι η ευρύτερα διαδεδομένη παράνομη διεγερτική ουσία στην Ευρώπη. Παρόλα αυτά, τα τελευταία στοιχεία υποδηλώνουν μείωση της χρήσης της. Από την άλλη, η χρήση μεθαμφεταμινών, παραμένει λιγότερο διαδεδομένη, από την κοκαΐνη, αλλά υπάρχει εντεινόμενη ανησυχία σχετικά με την αύξηση στη διαθεσιμότητα και τη χρήση της. Κατά το 2013, το ΕΚΤΕΠΝ στην ετήσια έκθεσή του, ανέφερε πως η μεθαμφεταμίνη αποτελεί περιορισμένο μεν, αλλά αναδυόμενο πρόβλημα με πιθανότητα εξάπλωσης. Πιο συγκεκριμένα, το 2013, 27 άτομα βρέθηκαν στη θεραπεία με κύρια ουσία κατάχρησης την μεθαμφεταμίνη. Αν και παραμένει ακόμα σε χαμηλά επίπεδα όταν συγκριθεί με άλλες ουσίες, ένας αυξανόμενος αριθμός χρηστών αιτείται θεραπείας λόγω της χρήσης της συγκεκριμένης ουσίας (40 το 2012, 14 το 2011 και 7 το 2010). ΝΕΕΣ ΨΥΧΟΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ & ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗΣ Ο διευθυντής του EMCDDA, Wolfgang Götz, δηλώνει: «πριν από μια δεκαπενταετία, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη επέδειξαν μεγάλη διορατικότητα επενδύοντας σε ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ για τις νέες ψυχοδραστικές ουσίες, το οποίο σήμερα τυγχάνει παγκόσμιου σεβασμού και έχει επανειλημμένα αποδείξει την αξία του όσον αφορά στην ανταλλαγή πληροφοριών και στην ταχεία ανταπόκριση στις απειλές». To 2013 κοινοποιήθηκαν μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ 81 νέες ψυχοδραστικές ουσίες, ανεβάζοντας τον αριθμό των παρακολουθούμενων ουσιών σε περισσότερες από 350. Στην Κύπρο, πρόσφατες αλλαγές στο Εθνικό Δίκτυο Έγκαιρης Προειδοποίησης από το ΕΚΤΕΠΝ, άρχισαν να αποδίδουν καρπούς, επιτρέποντας την ανίχνευση καινούργιων ουσιών στην Κύπρο και στέλνοντας εβδομαδιαίες αναφορές στο κεντρικό ΣΕΠ στη Λισαβόνα. Έτσι, για πρώτη φορά τα στοιχεία της Κύπρου περιλαμβάνονται στη βάση δεδομένων για τα Νέα Συνθετικά ναρκωτικά (EDND European Information System and Database on New Drugs).
ΚΑΝΝΑΒΗ: ΚΥΡΙΑ ΑΙΤΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα ναρκωτικά 2014, η κάνναβη διχάζει την κοινή γνώμη ενώ ο έντονος δημόσιος διάλογος, αναζωπυρώθηκε από τις αλλαγές στη νομοθεσία σε κάποιες πολιτείες της Αμερικής και σε κάποιες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Από το 2000 περίπου, πολλές χώρες χαλάρωσαν τις ποινές που επιβλάλλουν για το αδίκημα της απλής χρήσης ή κατοχής. Γενικότερα, η δημόσια συζήτηση για τον έλεγχο της κάνναβης στην Ευρώπη τείνει να θέτει στο στόχαστρο περισσότερο την προμήθεια και τη διακίνηση της ουσίας παρά τη χρήση της. Όσο αντιφατικό και αν ακούγεται, εδώ και μια δεκαετία αυξάνεται ο αριθμός των αδικημάτων για κάνναβη. Αντίθετα η χρήση της κάνναβης στην Ευρώπη καταγράφει συνολικά μια σταθερή ή φθίνουσα τάση ιδίως στους νέους, ενώ φαίνεται πως οι Ευρωπαίοι, αντιλαμβανόμενοι τις επιπτώσεις στην υγεία, απευθύνονται ολοένα και περισσότερο σε θεραπευτικά προγράμματα. Κατά τα τελευταία έτη, οι χρήστες οπιοειδών μειώνονται, ενώ παράλληλα αυξάνονται οι χρήστες κάνναβης. Η αύξηση στα αιτήματα θεραπείας για κάνναβη οφείλεται κυρίως στην εφαρμογή του πρωτοκόλλου συνεργασίας για την παραπομπή νέων παραβατών μέχρι 24 ετών σε ηλικία, καθώς και στις παρεμβάσεις της αστυνομίας που στοχεύουν στην παραπομπή όλων των χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών σε θεραπεία, ανεξαρτήτως ηλικίας. 70 60 50 40 30 20 10 0 Κύρια ουσία κατάχρησης: 2004-2013 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Παρόλα αυτά, όσον αφορά στη χρήση κάνναβης, στοιχεία της έρευνας γενικού πληθυσμού υποδεικνύουν πως η κάνναβη παρά τη σχετική πτώση, εξακολουθεί να παραμένει η πιο διαδεδομένη ουσία με την υψηλότερη επικράτηση, σε σύγκριση με τις άλλες παράνομες ουσίες. Η επικρατέστερη ηλικία πρώτης χρήσης κάνναβης είναι τα 20 έτη, που βρίσκει τα αγόρια στο στρατό και τα κορίτσια στις σπουδές ή στην εργασία. Όλοι οι δείκτες που παρακολουθεί το ΕΚΤΕΠΝ για την κάνναβη, είναι σε υψηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με το έτος αναφοράς (2004) ενώ η μεγαλύτερη αύξηση, συμβαίνει στο δείκτη αίτησης θεραπείας. 100 10 1 0.1 Διαχρονική Ανάλυση Δεικτών για Κάνναβη: 2004-2013 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 αριθμός κατασχέσεων θεραπεία Έναρξη Παρακολούθησης ΕΚΤΕΠΝ: 2004 αδικήματα Παραπομπές αστυνομίας στη θεραπεία
ΝΟΜΙΜΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: ΑΛΚΟΟΛ, ΚΑΠΝΟΣ, ΗΡΕΜΙΣΤΙΚΑ ΑΛΚΟΟΛ Όσον αφορά στην πρώτη καταγραφή στοιχείων για το αλκοόλ που άρχισε από το 2012, εκτιμήθηκε ότι τουλάχιστον το 3% του πληθυσμού στην Κύπρο είναι εξαρτημένο στο αλκοόλ. Παρατηρήθηκε αύξηση της υπέρμετρης κατανάλωσης ανάμεσα στους νέους ηλικίας 15-16 ετών, ενώ η πρόσβαση των εφήβων στο αλκοόλ, υπερβαίνει το μέσο όρο των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών. Κατά το 2012, αιτήθηκαν θεραπείας λόγω κατάχρησης αλκοόλ 377 άτομα, με τους περισσότερους να είναι άνω των 40 ετών. Μεταξύ των ετών (2004-2010) καταγράφηκαν τουλάχιστον 519 θάνατοι, σχετιζόμενοι με το αλκοόλ. Όσον αφορά στην κατάσταση στην Ευρώπη, 1 στους 7 θανάτους ανδρών, και 1 στους 13 θανάτους γυναικών οφείλεται στην κατάχρηση αλκοόλ. ΚΑΠΝΟΣ Κατά το 2012, καταγράφηκε μια σχετική μείωση (6 ποσοστιαίες μονάδες) των νέων (15-34 ετών) που ανέφεραν ότι κάπνισαν κατά τον τελευταίο χρόνο, σε σύγκριση με το 2009. Επίσης, η επιθυμία για διακοπή του καπνίσματος, παρουσιάζει στατιστικά σημαντική μείωση, γεγονός που συνάδει με το χαμηλότερο ποσοστό καταγεγραμμένων καπνιστών κατά το 2012, που έχουν καταβάλει προσπάθεια για διακοπή του καπνίσματος. ΗΡΕΜΙΣΤΙΚΑ Σύμφωνα με την έρευνα γενικού πληθυσμού (2012) έχει εκτιμηθεί ότι ένα 4% του πληθυσμού έκανε χρήση ηρεμιστικών τον τελευταίο χρόνο. Το προφίλ των ατόμων που κάνουν χρήση ηρεμιστικών στην Κύπρο, είναι γυναίκες, ηλικίας 55-64, με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο.
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ 3 Τι είναι το ΕΚΤΕΠΝ H δημιουργία και η λειτουργία του Εθνικού Κέντρου στην Κύπρο ανατέθηκε στο Αντιναρκωτικό Συμβούλιο Κύπρου το 2003. Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) λειτουργεί στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης των Ναρκωτικών και της Τοξικομανίας (EMCDDA) από το οποίο και χρηματοδοτείται εν μέρει. Αποτελεί μέρος του δικτύου Reitox που αποτελείται από τα Εθνικά Κέντρα που λειτουργούν στα 28 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη Νορβηγία την Τουρκία, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες. ΕΚΤΕΠΝ 2014 Το Ευρωπαϊκό Κέντρο (EMCDDA) ιδρύθηκε το 1993 και έχει ως έδρα του τη Λισσαβόνα. Ο ρόλος του EMCDDA είναι να παρέχει στην ΕΕ και στα κράτη μέλη της μια αντικειμενική συνολική εικόνα του προβλήματος των ναρκωτικών στην ΕΕ και μια αξιόπιστη τεκμηρίωση Λεωφόρος Στροβόλου 130, Cyfield Tower, 4 Ος όροφος. προς υποστήριξη της συζήτησης επί του θέματος αυτού. Τι κάνει το ΕΚΤΕΠΝ Το ΕΚΤΕΠΝ, ως ο επίσημος φορέας προώθησης της έρευνας στον τομέα των εξαρτησιογόνων ουσιών, παρέχει επιστημονικά δεδομένα τα οποία αποτελούν ένα ισχυρό υπόβαθρο για τη Τηλ: +35799442973 info@ektepn.org.cy http://www.emcdd a.europa.eu/countri es/cyprus http://www.ask.org.cy/el/page/ektepn διαμόρφωση μιας πραγματιστικής και ισορροπημένης πολιτικής. Η έγκαιρη ανάπτυξη των ενδεδειγμένων πολιτικών και παρεμβάσεων επιτυγχάνεται μέσω της έρευνας και του στοχευμένου θεματικού προσανατολισμού των ερευνών που υλοποιούνται ή προωθούνται από το ΕΚΤΕΠΝ. Μέσα από την παρακολούθηση του προβλήματος των εξαρτησιογόνων ουσιών στην Κύπρο και στην Ευρώπη, η οποία γίνεται με βάση επιστημονικά τεκμηριωμένους ευρωπαϊκούς δείκτες, διατίθενται διαχρονικές πληροφορίες για όλες τις διαστάσεις του ζητήματος στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, σε επαγγελματίες, καθώς και στο ευρύ κοινό.