ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ Κατασκευές με ηλεκτρικό κύκλωμα

ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ Κατασκευές με ηλεκτρικό κύκλωμα Σχεδιασμός και Τεχνολογία Ε τάξη

Σχεδιασμός και Τεχνολογία Τάξη Ε Δημοτικού Ενότητα: Ηλεκτρισμός Κατασκευές με ηλεκτρικό κύκλωμα Συγγραφή: Εξωτερικός συνεργάτης: Εποπτεία: Ειρήνη Πετράκη Ειρηναίος Παττής Σύμβουλοι Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Δρ Ζαχαρίας Ζαχαρία, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Επιστημών της Αγωγής, Πανεπιστήμιο Κύπρου Χρίστος Δημοσθένους, Επιθεωρητής Δημοτικής Εκπαίδευσης Ειρήνη Πετράκη, Συντονίστρια κλιμακίου Σχεδιασμός και Τεχνολογία, Λειτουργός Αναλυτικών Προγραμμάτων Γλωσσική επιμέλεια: Σχεδιασμός εξωφύλλου: Φωτογραφικό Αρχείο: Παναγιώτης Πετρίδης, Λειτουργός Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων Μιχάλης Θεοχαρίδης, Λειτουργός Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων Κλιμάκιο Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Συντονισμός έκδοσης: Χρίστος Παρπούνας, Συντονιστής Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων Α Έκδοση 2015 Ανατύπωση 2016 Εκτύπωση: Ariagraf & ΣΙΑ Ε.Ε. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ISBN: 978-9963-0-1593-1 Στο εξώφυλλο χρησιμοποιήθηκε ανακυκλωμένο χαρτί σε ποσοστό τουλάχιστον 50%, προερχόμενο από διαχείριση απορριμμάτων χαρτιού. Το υπόλοιπο ποσοστό προέρχεται από υπεύθυνη διαχείριση δασών. 2

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Μέσα στο πλαίσιο της εφαρμογής των Αναλυτικών Προγραμμάτων, γίνεται προσπάθεια για ενίσχυση του μαθήματος «Σχεδιασμός και Τεχνολογία» με την παροχή στους εκπαιδευτικούς των απαραίτητων εγχειριδίων και διδακτικών μέσων, τα οποία προάγουν την εφαρμογή και αξιολόγηση των Δεικτών Επιτυχίας και των Δεικτών Επάρκειας στα σχολεία. Στο πλαίσιο αυτό, η αποσπασμένη σύμβουλος ετοιμάζει, σε συνεργασία με το κλιμάκιο Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Δημοτικής, σειρά ενοτήτων για τους μαθητές των τάξεων Ε και Στ δημοτικού, όπως και βοηθήματα για τον δάσκαλο για κάθε ενότητα. Τα εγχειρίδια αποστέλλονται στα σχολεία για την υποχρεωτική εφαρμογή τους, ενώ το υποστηρικτικό υλικό αναρτάται (παράρτημα εκπαιδευτικού, παρουσιάσεις, βιντεοπαρουσιάσεις, σχετικά λογισμικά - προσομοιώσεις κ.ά.) διαδικτυακά στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, στον σύνδεσμο του μαθήματος, για να διευκολύνει το έργο του εκπαιδευτικού και την απόκτηση εφοδίων από τους μαθητές. Οι ενότητες αυτές έχουν ως σκοπό να βοηθήσουν τα παιδιά να ανακαλύψουν τη γνώση και να κατανοήσουν βασικές έννοιες, να αποκτήσουν και να αναπτύξουν δεξιότητες και στάσεις, μέσα από βιωματικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις που στηρίζονται στην ανακάλυψη, στη λύση προβλήματος, στη διερευνητική μέθοδο, τη διαθεματικότητα και τη συνεργατική μάθηση. Οι μέθοδοι αυτές υποστηρίζονται, επίσης, με δραστηριότητες που αξιοποιούν λογισμικά, ψηφιακά εργαλεία και γενικότερα τις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) καθώς και με δραστηριότητες αξιοποίησης σύγχρονων διδακτικών μέσων που αποστέλλονται στα σχολεία (π.χ. προσομοιώσεις, κουτιά ελέγχου, εποπτικά μηχανισμών, εκπαιδευτικά πακέτα συναρμολόγησης κ.ά.) Μέσα από τις ενότητες ενισχύεται η διδακτική πρακτική και η ποιοτική βελτίωση της μάθησης, που προσβλέπει στη διαμόρφωση πολιτών, που θα χαρακτηρίζονται από κριτική και δημιουργική σκέψη, παρατηρητικότητα, φαντασία, συνθετική ικανότητα και ικανότητα λύσης προβλημάτων, χρησιμοποιώντας δημιουργικά γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις. Εκφράζω τις θερμές ευχαριστίες και την εκτίμηση της Διεύθυνσης Δημοτικής Εκπαίδευσης προς τους συντελεστές των χρήσιμων αυτών εκδόσεων και ευελπιστώ στην ορθή και δημιουργική αξιοποίησή τους από τους εκπαιδευτικούς. Ελπιδοφόρος Νεοκλέους Διευθυντής Δημοτικής Εκπαίδευσης 3

ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΥΤΗ ΘΑ ΕΠΙΔΙΩΞΟΥΜΕ: Να μάθουμε: Περιβαλλοντικά προβλήματα, αίτια και τρόπους αντιμετώπισής τους. Τεχνολογικά προϊόντα που συμβάλλουν στη μείωση των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Τρόπους παραγωγής ηλεκτρισμού με Ανανεώσιμες Πηγές ηλεκτρισμού: αιολικά και ηλιακά πάρκα. Τρόπους, με τους οποίους παράγουμε τον ηλεκτρισμό στην Κύπρο, αξιοποιώντας Ανανεώσιμες Πηγές. Τρόπους εξοικονόμησης ηλεκτρισμού. Να μάθουμε: Πώς παράγεται ο ηλεκτρισμός (χρήση εποπτικού παραγωγής ηλεκτρισμού: ανεμογεννήτρια, γεννήτρια, ηλιακό φωτοκύτταρο, μπαταρία). Την αναγκαιότητα του ηλεκτρισμού (ιστορική αναδρομή και χρήση στην καθημερινή ζωή). «Ανάγκες - προβλήματα» και παραδείγματα επίλυσης με ηλεκτρικά κυκλώματα. Τι είναι «ηλεκτρικό κύκλωμα». Ποια, είναι τα μέρη (εξαρτήματα) που αποτελούν ένα απλό ηλεκτρικό κύκλωμα (πηγή / μπαταρία, διακόπτης, λάμπα / βομβητής / μικροκινητήρας). Πώς συναρμολογούμε απλά κυκλώματα με διασύνδεση των πιο πάνω. Τι σημαίνει «ανοικτό κύκλωμα», «κλειστό κύκλωμα» και «ανοικτός/κλειστός διακόπτης». Ποια υλικά είναι αγωγοί και μονωτές και πώς τα αξιοποιούμε σε κατασκευές. Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από τον ηλεκτρισμό και ποιοι οι τρόποι προστασίας από αυτόν. Τι είναι η μπαταρία και ποια είδη χρησιμοποιούμε στο εργαστήριο. Ποιοι είναι οι έτοιμοι και οι αυτοσχέδιοι διακόπτες που χρησιμοποιούμε στο εργαστήριο. Πώς σχεδιάζουμε παραστατικά ηλεκτρικά κυκλώματα στο χαρτί και στον ηλεκτρονικό υπολογιστή με χρήση λογισμικών. Πώς κατασκευάζουμε ηλεκτρικά κυκλώματα, χρησιμοποιώντας με ασφάλεια όλα τα σχετικά εργαλεία (π.χ. απογυμνωτή καλωδίων) Πώς να εφαρμόσουμε απλά ηλεκτρικά κυκλώματα σε κατασκευές, επιλύοντας έτσι προβλήματα και ακολουθώντας τη διαδικασία σχεδιασμού και κατασκευής. 4

ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Ηλεκτρισμός 1.1. Γενικό πλαίσιο 6 1.2. Παραγωγή Ηλεκτρισμού 7 1.3. Δραστηριότητες με ηλεκτρισμό 11 2. Οι κατασκευές μας 12 2.1. Διερεύνηση: Κατασκευές με μπαταρίες και ηλεκτρικό κύκλωμα 13 3. Παιχνίδια 16 4. Μικρά και χρήσιμα 21 5. Φύλλο Διαδικασίας Σχεδιασμού 27 6. Επιπρόσθετο Υλικό 30 7. Πηγές - Βιβλιογραφία 34 8. Παράρτημα 35 5

1. ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ 1.1. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Ο ηλεκτρισμός είναι μια σημαντική τεχνολογική ανακάλυψη. Τα τελευταία 150 χρόνια παρέχει στον άνθρωπο καλύτερο βιοτικό επίπεδο. Να φανταστείτε μια μέρα χωρίς ηλεκτρισμό και να αντικαταστήσετε τις πιο κάτω συσκευές, που λειτουργούν με ηλεκτρισμό, προτείνοντας εναλλακτικές λύσεις! Θα σας άρεσε να ζείτε σε έναν κόσμο χωρίς ηλεκτρισμό, φωτισμό, θέρμανση, πλυντήρια, ραδιόφωνα, ηλεκτρονικούς υπολογιστές; Με ηλεκτρισμό Ηλεκτρικά φώτα Ηλεκτρική θέρμανση Σύστημα κλιματισμού Τηλέφωνο Ηλεκτρικός φούρνος Ψυγείο Πλυντήριο Τηλεόραση Ηλεκτρονικά παιχνίδια Χωρίς ηλεκτρισμό Κερί, πυρσός Ο ηλεκτρισμός είναι πολύ χρήσιμος για τον άνθρωπο, αφού εξυπηρετεί καθημερινές του ανάγκες και ευκολύνει τη ζωή του. Να αντιστοιχίσετε τις πιο κάτω ηλεκτρικές συσκευές, ανάλογα με τη χρησιμότητά τους για τον άνθρωπο. Κλιματισμός Ψυχαγωγία/ ενημέρωση Μαγείρεμα Φωτισμός Επικοινωνία Ασφάλεια Συγκοινωνία Παιχνίδι Στο επιπρόσθετο υλικό στο πίσω μέρος του βιβλίου σας, μπορείτε να βρείτε πληροφορίες για την ιστορία του ηλεκτρισμού. 6

1.2. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ ΠΟΥ ΚΑΙ ΠΩΣ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ Ο ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ; Ο ηλεκτρισμός μπορεί να παραχθεί είτε με χρήση μη ανανεώσιμων πηγών είτε με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών. Η Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ) είναι ο υπεύθυνος οργανισμός για την παραγωγή και για τη διανομή ηλεκτρισμού σε όλο το νησί. Η ΑΗΚ διαθέτει τρεις ηλεκτροπαραγωγούς σταθμούς που λειτουργούν με μαζούτ (πετρέλαιο). 1. Να μελετήσετε τον χάρτη της Κύπρου μας και να εντοπίσετε τους τρεις ηλεκτροπαραγωγούς σταθμούς: Δεκέλεια, Βασιλικό, Μονή. 2. Γιατί βρίσκονται κοντά στη θάλασσα; Δεκέλεια Μονή Βασιλικό Να συζητήσετε το πιο κάτω σχεδιάγραμμα, το οποίο δείχνει τον τρόπο που λειτουργεί ένας ηλεκτροπαραγωγός σταθμός, με τη χρήση ορυκτών καυσίμων (μαζούτ, λιγνίτης κ.ά.). Υποστατικά (κατοικίες, εργοστάσια, καταστήματα κ.λπ.) 6 Υποσταθμός 5 Πυλώνες και καλώδια μεταφοράς ηλεκτρισμού 4 Ατμοστρόβιλος 1 Ατμός 2 3 Νερό συμπυκνωτής Γεννήτρια Λέβητας με καύσιμα 1. Να παρακολουθήσετε την προσομοίωση στο λογισμικό FOCUS ON «ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΟ ΚΛΙΜΑ» 2. Να παρακολουθήσετε το βίντεο «ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ», από τον σύνδεσμο https://www.youtube.com/watch?v=cowq1r2r5my 7

Ορυκτά καύσιμα Η καύση ορυκτών καυσίμων (π.χ. πετρέλαιο, άνθρακας, φυσικό αέριο) απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, που προκαλούν διάφορα περιβαλλοντικά προβλήματα. Να παρατηρήσετε τις πιο κάτω εικόνες και να γράψετε τη σωστή έννοια κάτω από την καθεμιά: καυσαέρια, ξηρασίες, λιώσιμο πάγων, τρύπα του όζοντος, προβλήματα υγείας, πλημμύρες 1. 2. 3. 4. 5. 6. Ανανεώσιμες Πηγές Παραγωγής Ηλεκτρισμού Για την αντιμετώπιση των πιο πάνω προβλημάτων αξιοποιούνται Ανανεώσιμες Πηγές Παραγωγής Ηλεκτρισμού, οι οποίες θεωρούνται ανεξάντλητες (ο ήλιος, ο άνεμος, το νερό κ.ά) και είναι φιλικές στο περιβάλλον. Τα τελευταία χρόνια, στην Κύπρο λειτουργούν αιολικά και ηλιακά πάρκα για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Η Κύπρος στοχεύει όπως η παραγωγή ηλεκτρισμού από Ανανεώσιμες Πηγές Παραγωγής Ηλεκτρισμού να φτάσει το 13%, μέχρι το 2020. Γνωρίζετε πού υπάρχουν τέτοια πάρκα στο νησί μας; Στο επιπρόσθετο υλικό, στο πίσω μέρος του βιβλίου σας, θα βρείτε πληροφορίες για τις Ανανεώσιμες Πηγές Παραγωγής Ηλεκτρισμού. 8

Από πού αλλού παίρνουμε ηλεκτρισμό; Η παραγωγή ηλεκτρισμού, όπως είδαμε πιο πάνω, γίνεται σε μεγάλη κλίμακα στους ηλεκτροπαραγωγούς σταθμούς. Σε μικρότερη κλίμακα, οι μπαταρίες μπορούν να προκαλέσουν ροή ηλεκτρισμού. Να παρατηρήσετε τις μπαταρίες στην πιο κάτω εικόνα και να συμπληρώσετε με τις έννοιες: αρνητικό, θετικό, πόλους, μέγεθος. Οι μπαταρίες έχουν δύο. Το + συμβολίζει τον πόλο. Το συμβολίζει τον..πόλο. AAA AA C D 1,5V 1,5V 1,5V 1,5V Τα γράμματα αφορούν στο της κάθε μπαταρίας. Όσο πιο μεγάλο είναι το μέγεθος μιας μπαταρίας τόσο πιο μεγάλη είναι η διάρκεια ζωής της! Ποια από τις πιο πάνω μπαταρίες έχει τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής; Στο εργαστήριό μας χρησιμοποιούμε μπαταρίες ΑΑ (1,5 V). Ας πειραματιστούμε με τις μπαταρίες 1. Να συνδέσετε μία λάμπα με κροκοδειλάκια σε μία μπαταρία ΑΑ. 2. Να συνδέσετε μία λάμπα με κροκοδειλάκια σε δύο μπαταρίες ΑΑ, αφού τις τοποθετήσετε σε μπαταριοθήκη. 3. Τι παρατηρείτε σε σχέση με τη φωτεινότητα της λάμπας; Υλικά για κάθε ομάδα: 1 λάμπα σε βάση 1 μπαταριοθήκη 2 μπαταρίες ΑΑ 2 «κροκοδειλάκια» Oι μπαταρίες περιέχουν μέταλλα και άλλες χημικές ουσίες, επικίνδυνες για την υγεία του ανθρώπου και το περιβάλλον. Τα πιο κάτω σύμβολα βρίσκονται στις μπαταρίες και στη συσκευασία τους. Να συζητήσετε τη σημασία τους. 9

Δείτε κι αυτά! Κάποιες ηλεκτρικές συσκευές λειτουργούν με μπαταρίες ή με ηλεκτρισμό, που φτάνει στο σπίτι μας σε συγκεκριμένα σημεία, τα οποία ονομάζονται ρευματοδότες (πρίζες). Στους ρευματοδότες συνδέονται οι ρευματολήπτες (φίσιες), οι οποίοι τροφοδοτούν τις ηλεκτρικές συσκευές. Ρευματοδότης Ρευματολήπτης Να παρατηρήσετε τις πιο κάτω ηλεκτρικές συσκευές και να βάλετε στον κύκλο «Μ», για αυτές που λειτουργούν με μπαταρία και «Ρ», για αυτές που λειτουργούν με ηλεκτρισμό από ρευματοδότη. Να γράψετε δύο τρόπους εξοικονόμησης ηλεκτρισμού.... Να συζητήσετε τις πιο κάτω εικόνες σε σχέση με την ασφάλεια και την προστασία σας από τον ηλεκτρισμό. Να χρησιμοποιήσετε τις έννοιες: ρευματολήπτης, ρευματοδότης και ηλεκτρική συσκευή. 10

1.3. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1: Να ονομάσετε τα 7 εξαρτήματα που υπάρχουν στο εποπτικό παραγωγής ηλεκτρισμού, χρησιμοποιώντας τις πιο κάτω λέξεις: χειροκίνητη γεννήτρια, μπαταριοθήκη, μοτέρ, φωτοκύτταρο, ανεμογεννήτρια / ανεμόμυλος, βομβητής, λάμπα, καλώδια σύνδεσης. 1 5 6 2 3 7 4 8 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2: Να δοκιμάσετε να ανάψετε τη λάμπα, με τρία διαφορετικά εξαρτήματα. 1:..(π.χ. εικόνα 1) 2:... 3:.. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 3: Ποια εξαρτήματα θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τη λάμπα; εικόνα 1 Συμπέρασμα: Να συμπληρώσετε το πιο κάτω διάγραμμα με τις λέξεις: λάμπα, φωτοκύτταρο, βομβητής, ανεμογεννήτρια, ανεμόμυλος, μπαταριοθήκη, μοτέρ, χειροκίνητη γεννήτρια. ΠΗΓΕΣ: παράγουν ηλεκτρισμό........... ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΣΥΣΚΕΥΕΣ: λειτουργούν με ηλεκτρισμό.............. 11

2. ΟΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΜΑΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΜΕ ΜΠΑΤΑΡΙΕΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ ΠΟΙΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΦΤΙΑΞΟΥΜΕ ΣΕ ΑΥΤH ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ; Με βάση όσα μάθατε πιο πάνω για τον ηλεκτρισμό, μπορείτε να επιλέξετε και να κατασκευάσετε δικές σας ηλεκτρικές συσκευές ή παιχνίδια, που να λειτουργούν με μπαταρίες και που να εξυπηρετούν κάποιον συγκεκριμένο σκοπό ή ανάγκη. ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΟΧΗ! Πριν κατασκευάσετε, να μελετήσετε το υλικό που αφορά στην κατασκευή σας και να συμπληρώσετε το Φύλλο Διαδικασίας Σχεδιασμού. Μην ξεχάσετε να συμπληρώσετε την αξιολόγηση. 12

2.1. ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ: ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΚΑΙ ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΜΕ ΜΠΑΤΑΡΙΕΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1: Πολλά εργαλεία, συσκευές και παιχνίδια από την καθημερινή μας ζωή λειτουργούν με μπαταρίες. 1. Να ονομάσετε τις πιο κάτω κατασκευές. 2. Τι κοινό χαρακτηριστικό έχουν; ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2: Για να λειτουργήσουν τα πιο πάνω προϊόντα, η μπαταρία συνδέεται σε ένα ηλεκτρικό κύκλωμα! Να παρατηρήσετε το κύκλωμα στην εικόνα και να ονομάσετε τα βασικά του μέρη: μπαταρία, καλώδια, λάμπα, διακόπτης 1. 2. 3. 4. Να συμπληρώσετε το πιο κάτω κείμενο με τις έννοιες: διακόπτης, κλειστό, ανοικτό, συσκευές, μπαταρία. Η.. αποτελεί την αιτία ροής ηλεκτρισμού σε ένα κύκλωμα. Η λάμπα, ο βομβητής και το μοτέρ είναι.., οι οποίες λειτουργούν με τον ηλεκτρισμό που τις διαπερνά. Τέλος, ο.. ελέγχει τη ροή ηλεκτρισμού και, άρα, πότε ένα κύκλωμα θα είναι ή.. 13

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 3: ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ! Ποια ομάδα θα κάνει πρώτη το μοτέρ να κινηθεί; 1. Με τα υλικά στο καλαθάκι να κατασκευάσετε ένα ηλεκτρικό κύκλωμα! 2. Να παρουσιάσετε, να περιγράψετε και να ονομάσετε τα υλικά στα κυκλώματά σας. 3. Πώς μπορούμε να σταματάμε και να ξεκινάμε το μοτέρ; Να δοκιμάσετε το «ανοικτό» και το «κλειστό» κύκλωμα! 4. Πώς θα μπορούσαμε να κάνουμε το μοτέρ να περιστραφεί με αντίθετη φορά; Καλαθάκι με υλικά για κάθε ομάδα: 1 μοτέρ 1 μπαταριοθήκη 2 μπαταρίες ΑΑ 2«κροκοδειλάκια» (ή 2 κομμάτια καλώδιο με απογυμνωμένες άκριες) ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 4: Κουτί 1: Να ονομάσετε τα υλικά που χρησιμοποιήσατε στην κατασκευή του ηλεκτρικού σας κυκλώματος: λάμπα, βομβητής, μοτέρ, καλώδια, μπαταρίες, μπαταριοθήκη, διακόπτης. Κουτί 2: Να ενώσετε τα εξαρτήματα με γραμμές (καλώδια), ώστε να σχεδιάσετε ένα ολοκληρωμένο κύκλωμα!........ Συμπέρασμα: Να αντιστοιχίσετε τα κουτάκια, ώστε να σχηματίσετε δύο ορθές προτάσεις. Όταν ο διακόπτης είναι στη θέση ΟΝ τότε το κύκλωμα είναι ανοικτό και η ηλεκτρική αντίσταση δεν λειτουργεί. Όταν ο διακόπτης είναι στη θέση OFF τότε το κύκλωμα είναι κλειστό και η ηλεκτρική αντίσταση λειτουργεί. 14

Ας θυμηθούμε Για να λειτουργήσει ένα ηλεκτρικό κύκλωμα, θα πρέπει να επιλεγούν τα κατάλληλα υλικά, τα οποία επιτρέπουν τη ροή του ηλεκτρισμού. Τα υλικά που επιτρέπουν στον ηλεκτρισμό να τα διαπερνά λέγονται αγωγοί. Τα υλικά που δεν επιτρέπουν στον ηλεκτρισμό να τα διαπερνά λέγονται μονωτές. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 5: Να ταξινομήσετε τα πιο κάτω υλικά στον πίνακα που ακολουθεί. σβηστήρι «πεταλούδα» λαστιχάκι πλαστικό καλαμάκι χαρτί αλουμινόχαρτο χαλκός μεταλλικό κέρμα απογυμνωμένο καλώδιο συνδετήρας γραφείου ξυλάκι παγωτού γυαλί ΑΓΩΓΟΙ ΜΟΝΩΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 6: Να απογυμνώσετε ένα καλώδιο με τη βοήθεια του απογυμνωτή καλωδίων. Να παρατηρήσετε τα υλικά κατασκευής των καλωδίων και να εξηγήσετε τη χρήση τους, σε σχέση με την αγωγιμότητά τους. ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ! Μπορείτε να μάθετε για τον ηλεκτρισμό στο λογισμικό Virtual labs Electricity: κυκλώματα, αγωγιμότητα υλικών, ροής ηλεκτρισμού κ.ά. 15

3. ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ 16

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΕ ΜΠΑΤΑΡΙΕΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ Ανήκετε σε μια εταιρεία κατασκευής παιχνιδιών, τα οποία λειτουργούν με μπαταρίες. 1. Ποια τέτοια παιχνίδια σας έρχονται στο μυαλό; Διασκεδαστικό αλλά και εκπαιδευτικό παιχνίδι, που «ρωτά» και «απαντά»! Κατασκευή - λύση: Κατασκευή - λύση 1: Διασκεδαστικό παιχνίδι, που εξασκεί τη σταθερότητα του χεριού! Κατασκευή - λύση 2: 2. Να παρατηρήσετε τις πιο κάτω εικόνες παιχνιδιών και να συζητήσετε στην τάξη: Πώς λειτουργούν; Ποια υλικά κατασκευής χρησιμοποιούνται; Γιατί έχουν επιλεγεί αυτά τα υλικά; Πώς καταλαβαίνει ο παίκτης αν κερδίζει ή αν χάνει; Πώς γίνονται ελκυστικά και ενδιαφέροντα; 3. Να εντοπίσετε σε αυτά τα εξής εξαρτήματα ηλεκτρικού κυκλώματος: μπαταριοθήκη, καλώδια, λάμπα, βομβητής, μονόκλωνο καλώδιο λ.. μ κ.. β κ μ 17

ΙΔΕΕΣ ΓΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ Μπορείτε να κατασκευάσετε δικά σας παιχνίδια, που να λειτουργούν με μπαταρίες; Αφού διερευνήσετε τη λειτουργία παιχνιδιών με μπαταρίες και ηλεκτρικό κύκλωμα, να επιλέξετε το παιχνίδι που θα κατασκευάσετε και να μελετήσετε τις αντίστοιχες σελίδες με δεξιότητες κατασκευής. (Α) ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΤΗΣ (Β) ΣΤΑΘΕΡΟ ΧΕΡΙ (Γ) ΜΙΚΡΟΙ ΓΙΑΤΡΟΙ 18

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ Ως βάση του παιχνιδιού σας, μπορείτε να επιλέξετε υλικά, όπως: Κόριφλουτ Ξύλο (π.χ. σέλοτεξ) Κουτί (π.χ. πίτσας, παπουτσιών) ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΤΗΣ εικ.1 εικ.2 Ετοιμάστε το κύκλωμα και στερεώστε το πάνω στη βάση με ταινία διπλής όψης (εικ.1). Για τους ακροδέκτες να χρησιμοποιήσετε: ένα «κροκοδειλάκι» κομμένο στη μέση ή ένα καλώδιο με πεταλούδα στο άκρο του και με κάποιο υλικό, όπως πλαστικό σωλήνα ή καλαμάκι (εικ. 2). Ετοιμάστε τα φύλλα ερωτήσεων - απαντήσεων με τη βοήθεια του υλικού, το οποίο υπάρχει στο Παράρτημα. Κολλήστε τα έτοιμα φύλλα πάνω σε χαρτόνι (για να γίνουν πιο στερεά). Οι συνδέσεις ερωτήσεων - απαντήσεων θα γίνουν στο πίσω μέρος του φύλλου, με «πεταλούδες» και καλώδια (εικ.3). εικ.3 19

ΣΤΑΘΕΡΟ ΧΕΡΙ ακροδέκτης Μονόκλωνο καλώδιο εικ.4 εικ.5 Για τη στερέωση του μονόκλωνου ακάλυπτου καλωδίου, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε: Ξύλινη λωρίδα με δύο τρύπες στις άκριες της ή δύο ξύλινους τροχούς ή τις ραβδώσεις του κόριφλουτ (εικ. 4). Για τον ακροδέκτη, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε: καλαμάκι, πλαστικό διάφανο σωλήνα, κόριφλουτ, άξονα, καθαριστές ή έτοιμο πλαστικό στυλό (εικ. 5). ΜΙΚΡΟΙ ΓΙΑΤΡΟΙ εικ.7 εικ.6 εικ.8 Να ετοιμάσετε τη βάση, καλύπτοντάς την με αλουμινόχαρτο. Να κολλήσετε σε αυτή το κύκλωμα: Η μία άκρη να είναι κροκοδειλάκι και η άλλη άκρη απογυμνωμένο καλώδιο, στερεωμένο με αυτοκόλλητη ταινία ή με πεταλούδα στο αλουμινόχαρτο (εικ.6,7,8). Αφού επιλέξετε μια φιγούρα από το Παράρτημα, να αφαιρέσετε τις «θέσεις» για τα «όργανα» (με ψαλίδι ή «ποντικάκι») και να την κολλήσετε στη βάση. Να κόψετε και να κολλήσετε τα «όργανα» σε αφρώδη πολυστερίνη ή σε κόριφλουτ, για να έχουν πάχος. 20

4. ΜΙΚΡΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΑ 21

ΜΙΚΡΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΑ ΜΕ ΜΠΑΤΑΡΙΕΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ Οργανώνουμε μια καλοκαιρινή κατασκήνωση με το σχολείο! 1. Ποιες συσκευές θα παίρνατε μαζί σας, οι οποίες θα λειτουργούν με μπαταρίες και θα ανταποκρίνονταν στις πιο κάτω ανάγκες και προβλήματα που πιθανόν να αντιμετωπίζατε; Ανάγκη για μια κατασκευή, που θα σας δίνει φως στο σκοτάδι! Κατασκευή - λύση: Ανάγκη για μια μικροσυσκευή, που θα σας δροσίζει τα ζεστά μεσημέρια! Κατασκευή - λύση: Ανάγκη για μια απλή αυτοσχέδια συσκευή, που θα σας προειδοποιεί, όταν κάποιος πλησιάζει το αντίσκηνό σας ή τα προσωπικά σας αντικείμενα. Κατασκευή - λύση: 2. Να παρατηρήσετε τις πιο κάτω εικόνες και να συζητήσετε στην τάξη: Πώς λειτουργούν; Ποια υλικά κατασκευής χρησιμοποιούνται; Γιατί έχουν επιλεγεί αυτά τα υλικά; Πώς γίνονται ελκυστικά και ενδιαφέροντα για τον χρήστη; 3. Να εντοπίσετε σε αυτά τα εξής εξαρτήματα ηλεκτρικού κυκλώματος : διακόπτης, μπαταριοθήκη, καλώδια, λαμπτήρας/ έλικας/ βομβητής δ μ κ. λ.. ε β.. 22

ΙΔΕΕΣ ΓΙΑ «ΜΙΚΡΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΑ» Μπορείτε να φτιάξετε μικρές και χρήσιμες κατασκευές, που να λειτουργούν με μπαταρίες; Αφού διερευνήσετε τη λειτουργία παιχνιδιών με μπαταρίες και ηλεκτρικό κύκλωμα, να επιλέξετε την ιδέα που θα κατασκευάσετε και να μελετήσετε τις αντίστοιχες σελίδες με δεξιότητες κατασκευής. (Α) ΦΑΝΑΡΑΚΙ (Β) ΑΝΕΜΙΣΤΗΡΑΚΙ (Γ) ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ 23

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΜΙΚΡΩΝ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΜΕ ΜΠΑΤΑΡΙΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ Ως βάση της κατασκευής σας, μπορείτε να επιλέξετε υλικά, όπως: Ρολό Σπάτουλες Λωρίδες κόριφλουτ ή χαρτόκουτου Ηλεκτρικό κύκλωμα και διακόπτες Να ετοιμάσετε το κύκλωμά σας (εικ. 1). Για διακόπτη, μπορείτε να επιλέξετε έτοιμο ή να κατασκευάσετε αυτοσχέδιο (εικ. 2,3,4). (α) Έτοιμος διακόπτης (β) Αυτοσχέδιοι διακόπτες «πεταλούδες» Χαραγμένο κόριφλουτ εικ.1 εικ.2 μεταλλικός συνδετήρας «πεταλούδες» εικ.3 ασημόχαρτο εικ.4 ΦΑΝΑΡΑΚΙ Ή ΑΝΕΜΙΣΤΗΡΑΚΙ εικ.5 εικ.6 εικ.7 εικ.8 ΛΥΣΗ 1 Να ετοιμάσετε το κύκλωμά σας (εικ. 1) και να το συγυρίσετε στο εσωτερικό του κυλίνδρου, με το διακόπτη να φαίνεται εξωτερικά (εικ. 5 και 6). Φαναράκι: Για στερέωση της λάμπας, να χρησιμοποιήσετε χάρτινο τροχό. Ανεμιστηράκι: Για τη στερέωση του μοτέρ, να το κολλήσετε στο εσωτερικό του κυλίνδρου ή να το στερεώσετε με συνδετήρα καλωδίων (εικ. 8). Μπορείτε να κατασκευάσετε αυτοσχέδιο διακόπτη (εικ. 2, 3, 4, 7). 24

εικ.7 εικ.8 εικ.9 ΛΥΣΗ 2 Η βάση λάμπας στερεώνεται στη σπάτουλα με αυτοκόλλητη ταινία διπλής όψης (εικ. 8). Το μοτέρ και η μπαταριοθήκη στερεώνονται εύκολα και γρήγορα με συνδετήρα καλωδίων ή καθαριστή πίπας (εικ. 7, 8, 9, 10). Τα καλώδια συγυρίζονται με καθαριστές πίπας (εικ. 9). Το μανταλάκι στο πίσω μέρος μπορεί να στερεωθεί με αυτοκόλλητη ταινία διπλής όψης και χρησιμεύει για στήριξη της κατασκευής (π.χ. σε ένα βιβλίο) (εικ.11). Η μπαταριοθήκη μπορεί να τοποθετηθεί σε σπιρτόκουτο για σκοπούς αισθητικής (εικ.11). εικ.10 εικ.11 εικ.12 εικ.13 εικ.14 εικ.15 ΛΥΣΗ 3 Το κόριφλουτ (20 εκ. πλάτος) χαράζεται ή τσακίζεται σε τρία σημεία (κάθε 5 εκ.) με ασφαλή κόπτη (εικ.16), μέσα στις αυλακώσεις (εικ.12,14). Το κύκλωμά συνδέεται με έτοιμο ή με αυτοσχέδιο διακόπτη (εικ. 13, 14). Το κύκλωμα μπαίνει στο εσωτερικό του κόριφλουτ. Να χρησιμοποιήσετε λαστιχάκια ή ταινία κριτς κρατς, για να κρατήσετε σταθερό το κύκλωμα στο εσωτερικό του κόριφλουτ (εικ.13,15). εικ.16 25

Σχεδιασμός και Τεχνολογία ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ μπαταριοθήκη Αυτοσχέδιος διακόπτης ΛΥΣΗ 1 Να ετοιμάστε το κύκλωμά σας (εικ. 1) και να το ενώσετε σε έναν αυτοσχέδιο διακόπτη (εικ. 2). Στο σύστημα συναγερμού ο αυτοσχέδιος διακόπτης θέτει σε λειτουργία τη λάμπα ή τον βομβητή, όταν κάποιος τον πατήσει (εικ. 1,2,3,4). καλώδια βομβητής Συνδετήρας καλωδίων ή χαρτότελα εικ. 1 Αυτοσχέδιος διακόπτης 1 καλώδια κυκλώματος κόριφλουτ ασημόχαρτο κόριφλουτ αλουμινόχαρτο Αυτοκόλλητη ταινία διπλής όψης ή «κριτς - κρατς» εικ. 2 εικ. 4 εικ. 3 Αυτοσχέδιος διακόπτης 2 ΛΥΣΗ 2 Να ετοιμάστε το κύκλωμά σας και να το ενώσετε σε έναν αυτοσχέδιο διακόπτη (εικ. 5). Στο σύστημα συναγερμού το κύκλωμα ενεργοποιείται, όταν κάποιος τραβήξει το σχοινί (εικ. 6). Αυτός ο διακόπτης είναι ιδανικός για κουτιά, αφού μπορεί να στερεωθεί σε καπάκι, ώστε όταν ανοίγει το κουτί, ο βομβητής να ηχεί. σκληρό χαρτόνι δεμένο στην άκρη του νήματος νήμα μπαταριοθήκη «πεταλούδα» βομβητής μανταλάκι εικ. 6 εικ. 5 26

5. ΦΥΛΛΟ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ Αφού συζητήσετε στην τάξη μαζί με τους/τις συμμαθητές/τριές σας διάφορες ιδέες και απόψεις, να σημειώσετε την απόφασή σας για το παιχνίδι που θα κατασκευάσετε. Θα κατασκευάσω...... ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ Να καθορίσετε τις προδιαγραφές της κατασκευής σας με τη βοήθεια των πιο κάτω ερωτήσεων: Τι θα κάνει η κατασκευή σας; (π.χ. παιχνίδι με ήχο/ κατασκευή με λαμπάκι). Τι χρειάζεται η κατασκευή σας, για να λειτουργήσει; (ηλεκτρικό κύκλωμα, μπαταρίες) Τι θα πρέπει να κάνει ο χρήστης, για να λειτουργήσει η κατασκευή; (π.χ. ένωση ερωτήσεων-απαντήσεων, πάτημα διακόπτη κ.ά).. Ποια βασικά υλικά θα χρησιμοποιήσετε;...... Άλλες προδιαγραφές (π.χ. μέγεθος, αισθητική).. ΣΧΕΔΙΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ Η κατασκευή μου θα μοιάζει κάπως έτσι... 27

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ! ΑΣ ΔΟΥΜΕ ΤΙ ΜΑΘΑΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟ Α. Γνώσεις 1. Να αντιστοιχίσετε το εξάρτημα που λείπει σε κάθε ηλεκτρικό κύκλωμα, ώστε να είναι ολοκληρωμένο. λάμπα καλώδιο μπαταρία 2. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις, χρησιμοποιώντας τις έννοιες στο κουτί. Στα πιο πάνω ηλεκτρικά κυκλώματα, το εξάρτημα που παράγει ηλεκτρισμό είναι η.. Το εξάρτημα που λειτουργεί με ηλεκτρισμό είναι η... Η μπαταρία θα μπορούσε να αντικατασταθεί με. και το.. Η λάμπα θα μπορούσε να αντικατασταθεί με άλλα ηλεκτρικά εξαρτήματα, όπως ο και το.. μοτέρ μπαταρία ανεμογεννήτρια φωτοκύτταρο βομβητής λάμπα 3. Να βάλετε σε κύκλο τα κατάλληλα υλικά, τα οποία θα μπορούσατε να τοποθετήσετε στη θέση που είναι τα κουτάκια, ώστε να κατασκευάσετε έναν αυτοσχέδιο διακόπτη. χαρτί «πεταλούδα» πινέζες συνδετήρας γυαλί αλουμινόχαρτο ξύλο κόριφλουτ 4. Να βάλετε σε κύκλο το σωστό σε κάθε δήλωση. Τα υλικά που επιτρέπουν στον ηλεκτρισμό να τα διαπερνά λέγονται μονωτές / αγωγοί. Τα υλικά που δεν επιτρέπουν στον ηλεκτρισμό να τα διαπερνά λέγονται μονωτές / αγωγοί. Όταν ο διακόπτης είναι κλειστός (θέση «on»), το κύκλωμα είναι κλειστό / ανοικτό και η λάμπα φωτοβολεί. 28

Β. Κατασκευή και πορεία εργασίας 1. Τι κατασκεύασες;..... 2. Τι κάνει η κατασκευή σου; 3. Ποιες προδιαγραφές έθεσες για την κατασκευή σου; Σε ποιον βαθμό τις πέτυχες; ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΒΑΘΜΟΣ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ... ΠΟΛΥ ΑΡΚΕΤΑ ΜΕΤΡΙΑ ΛΙΓΟ...... ΠΟΛΥ ΑΡΚΕΤΑ ΜΕΤΡΙΑ ΛΙΓΟ...... ΠΟΛΥ ΑΡΚΕΤΑ ΜΕΤΡΙΑ ΛΙΓΟ... ΠΟΛΥ ΑΡΚΕΤΑ ΜΕΤΡΙΑ ΛΙΓΟ..... ΠΟΛΥ ΑΡΚΕΤΑ ΜΕΤΡΙΑ ΛΙΓΟ 4. Ποια υλικά χρησιμοποίησες;. 5. Τι σε δυσκόλεψε κατά την πορεία εργασίας σου;... 6. Τι σου άρεσε περισσότερο από την πορεία εργασίας σου;... Γ. Εργαλεία και Δεξιότητες 1. Ποια εργαλεία χρησιμοποίησες για την κατασκευή σου;... 2. Τι έκανες με τα εργαλεία αυτά; Πώς τα χρησιμοποίησες;... 29

6. ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΟ ΥΛΙΚΟ 30

6. ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΟ ΥΛΙΚΟ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ Λίγα λόγια για την ιστορία του ηλεκτρισμού Είμαι ο Θαλής ο Μιλήσιος και έζησα τον 7 ο αι. π. Χ. Παρατήρησα πως τρίβοντας το ήλεκτρο (κεχριμπάρι ή ρετσίνι ) πάνω σε μάλλινο ύφασμα, μπορούσε να έλκει διάφορα ελαφρά σώματα, όπως μικρά κομμάτια χαρτιού, λεπτά φύλλα χρυσού κ.ά. Από το «ήλεκτρο» πήρε και το όνομά του ο «ηλεκτρισμός»! Ονομάζομαι Βενιαμίν Φραγκλίνος και το 1752 πέταξα τον χαρταετό, που έμελλε να γίνει διάσημος στην ιστορία της ανθρωπότητας, αφού με αυτόν απέδειξα ότι ο κεραυνός δεν είναι τίποτα άλλο από στατικός ηλεκτρισμός. Ονομάζομαι Μάικλ Φάραντεϊ και είμαι ο πρώτος που κατασκεύασε μια πειραματική γεννήτρια ηλεκτρισμού, το 1831 μ.χ. Στη γεννήτριά μου, καθώς ένας χάλκινος δίσκος περιστρεφόταν μέσα στο μαγνητικό πεδίο ενός μαγνήτη, παραγόταν ηλεκτρισμός. Εγώ είμαι ο Τόμας Έντισον και το 1880 επινόησα τον πρώτο λαμπτήρα πυρακτώσεως. Είμαι αυτός που έφτιαξε το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρισμού, τροφοδοτώντας με αυτό τη Νέα Υόρκη. Μπορείτε τώρα να συμπληρώσετε την πιο κάτω ακροστιχίδα για το «ήλεκτρο»; 1 Η 2 Λ 3 Ε 4 Κ 5 Τ 6 Ρ 7 Ο 1. Από το ήλεκτρο πήρε το όνομά του. 2. Τον επινόησε ο Έντισον. 3. Αυτός δημιούργησε το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρισμού στην Αμερική. 4. Άλλο όνομα για το ήλεκτρο. 5. Το μικρό όνομα του Έντισον. 6. Στη γεννήτρια του Μάικλ Φάραντεϊ παράχθηκε ηλεκτρικό ρ... 7. Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος πέταξε έναν, με τον οποίο ανακάλυψε τον στατικό ηλεκτρισμό (να γράψετε τη λέξη ανάποδα). 31

Πηγές παραγωγής ηλεκτρισμού 1. Σε ποιες δύο κατηγορίες θα μπορούσαν να χωριστούν οι πηγές παραγωγής ηλεκτρισμού; Να βάλετε τους αριθμούς των εικόνων στο ανάλογο κουτάκι. Μη ανανεώσιμες πηγές.. Ανανεώσιμες πηγές. 1 άνθρακας 2 ξυλεία (βιομάζα) φυσικό αέριο 3 νερό 4 5 αέρας 6 ήλιος πετρέλαιο 7 2. Με βάση τα πιο κάτω να συμπληρώσετε. ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ / ΧΡΗΣΗ ΠΗΓΩΝ Άνθρακας 41% Φυσικό αέριο 21% Υδροηλεκτρική 16% Πυρηνική 14% Πετρέλαιο 6% Βιομάζα 1.3% Αιολική 1.1% Ηλιακή 0.06% Γεωθερμική 0.3% Δεδομένα από: National Geographic (http://wattsupwiththat.com/2011/11/18/make-29-on-your-money-guaranteed/) Το μεγαλύτερο ποσοστό παραγωγής ηλεκτρισμού στον κόσμο γίνεται με τη χρήση του... και του....... Πολύ περιορισμένη είναι η χρήση των... πηγών παραγωγής. Ενθαρρυντικό είναι ότι η... άρχισε να αξιοποιείται σε σημαντικό βαθμό (16%). Λιγότερο αξιοποιούνται η..., η... και η..., παρόλο που είναι "καθαρές" και φιλικές προς το περιβάλλον. Οι μη ανανεώσιμες πηγές αξιοποιούνται σε ποσοστό. συνολικά, σε αντίθεση με τις ανανεώσιμες που αξιοποιούνται σε ποσοστό.. συνολικά. 32

Τρόποι παραγωγής ηλεκτρισμού Τα τελευταία 20 χρόνια γίνονται έντονες προσπάθειες για αύξηση του ποσοστού ηλεκτρισμού, που να παράγεται με τη χρήση Ανανεώσιμων Πηγών. Σε κάθε περίπτωση, για να παραχθεί ηλεκτρισμός, πρέπει να περιστραφεί η γεννήτρια. Η γεννήτρια αποτελείται από έναν ηλεκτρομαγνήτη, που περιστρέφεται από έναν στρόβιλο μέσα σε σπείρες καλωδίου. Η περιστροφή του ηλεκτρομαγνήτη μέσα στις σπείρες καλωδίου παράγει ηλεκτρισμό. 1. Να εντοπίσετε και να κυκλώσετε στα πιο κάτω σχεδιαγράμματα τη γεννήτρια και να ονομάσετε την πηγή που την περιστρέφει: άνεμος, νερό, ορυκτό καύσιμο, πυρηνικό καύσιμο, βιομάζα / απορρίμματα Πετρέλαιο. ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ! Μάθετε περισσότερα για τον τρόπο παραγωγής ηλεκτρισμού: 1. Λογισμικό FOCUS ON «ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΟ ΚΛΙΜΑ», 2. Παρουσίαση «ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ» (ιστοσελίδα Υ.Π.Π./ Εκπαιδευτικό υλικό δημοτικής Εκπαίδευσης / Σχ.Τ./ Παρουσιάσεις) 33

7. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Παττής, Ε. (2010). Σημειώσεις για το μάθημα Σχεδιασμός και Τεχνολογία. Λευκωσία: Πανεπιστήμιο Κύπρου - Τμήμα Επιστημών της Αγωγής. 2. Πετράκη, Ε. & Θεοδώρου, Π. (2012). Οδηγός Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού και Τεχνολογίας, Ε - ΣΤ τάξης. Λευκωσία: Εκδόσεις Υ.Α.Π. 3. Cochrane, P. (1997). Design and Technology in Primary Education. UK. 4. Green, J. (2008). Creative things to make from everyday junk. Why throw it away? Mad Machines. London. 5. Johson, L.& Colnshire, L. (1989). Move it with water and air. Technology teaching systems. London: ESG Science and Technology team. 6. ΤΤS (2009). Elementary Technology. Technics for Technology. UK. ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ 1. https://www.youtube.com/watch?v=5qqinrocblm&feature=youtu.be (how to make monsters) 2. https://www.youtube.com/watch?v=ozcqgn3km1k (monsters from kids) 3. https://www.youtube.com/watch?v=8fsi8ot-hbu (balloon vehicle with no pipe) 4. http://wiki.dtonline.org/index.php/main_page ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ 1. FOCUS ON «ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΟ ΚΛΙΜΑ» 34

8. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 35

36

37

38

RONALDO MULLER ROONEY IBRAHIMOVIC LEVANDOSKI SUAREZ NEYMAR AGUERO TORRES BENZEMA SANCHEZ 39 MESSI

40

41

42

ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΩ ΓΙΑ ΤΑ ΖΩΑ Το μεγαλύτερο θαλάσσιο θηλαστικό Το γρηγορότερο ζώο στην ξηρά (112 120 χιλ/ώρα) Ο «βασιλιάς» της σαβάνας Ψάρι της αβύσσου Ζώο αμφίβιο που ζει στο νερό και στην ξηρά. Αποδημητικά πουλιά 43

44

ΟΙ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΜΑΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑ ΛΑΡΝΑΚΑ ΛΕΜΕΣΟΣ ΠΑΦΟΣ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ ΚΕΡΥΝΕΙΑ 45

46

47

48

49

50

51

52