Τα πουλιά της Άνδρου και οι δράσεις για τη μελέτη και προστασία τους Ρούλα Τρίγκου ασολόγος MSc Συντονίστρια Ενημέρωσης ράσεων ιατήρησης ΘΕΡΙΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ 28 ΙΟΥΝΙΟΥ- 1 ΙΟΥΛΙΟΥ 2013, ΑΝ ΡΟΣ
ιαχρονική παρουσία των πουλιών στην Ελλάδα Από τα 446 είδη που έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα: 243 αναπαράγονται 55 είναι χειμερινοί επισκέπτες 51 διέρχονται κατά τη μετανάστευση 97 είναι τυχαίοι πολύ σπάνιοι επισκέπτες Βραχοτσοπανάκος Sitta neumayer
ΗσημασίατηςΕλλάδαςγιαταπουλιά A. ΓΙΑ ΤΟ ΞΕΧΕΙΜΩΝΙΑΣΜΑ Η Ελλάδα έχει σχετικά ήπιο χειμώνα ώστε να ξεχειμωνιάζει ένας σημαντικός αριθμός πουλιών που γεννούν βορειότερα Λειτουργεί ως καταφύγιο σε περιπτώσεις βαρυχειμωνιάς Καλαμόκιρκος Circus aeruginosus
ΗσημασίατηςΕλλάδαςγιαταπουλιά B. ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΣΥΝΗΘΙΣΤΩΝ ΕΙ ΩΝ Εδώ υπάρχουν αναπαραγωγικές αποικίες που είναι σημαντικές σε διεθνές επίπεδο (~20% του παγκόσμιου πληθυσμού Αργυροπελεκάνου και ~85% Μαυροπετρίτη) Εδώ αναπαράγονται είδη με περιορισμένη εξάπλωση στον πλανήτη, όπως το Φρυγανοτσίχλονο, ο Αιγαιοτσιροβάκος και το Σαΐνι Αναπαράγονται είδη με περιορισμένη εξάπλωση στην Ευρώπη (Αετογερακίνα, Βραχοτσοπανάκος κ.ά.)
ΗσημασίατηςΕλλάδαςγιαταπουλιά Η σημασία της Ελλάδας για τα πουλιά: Γ. ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ Η Ελλάδα «γεφυρώνει» το δύσκολο ταξίδι των πουλιών μεταξύ Ευρώπης Αφρικής στο δυσκολότερο μέρος του: το πέρασμα της Μεσογείου και της Σαχάρας Αετομάχος Lanius collurio
Απειλούμενα Είδη Απειλούμενα είδη Σύμφωνα με τη BirdLife International, από τα περίπου 9.000 είδη πουλιών του πλανήτη, τα 1.186 είδη απειλούνται με εξαφάνιση από «προσώπου γης» 19 από αυτά απαντώνται και στην Ελλάδα. Χαλκοκουρούνα Coracias garulus
Βασικές κατηγορίες παγκοσμίως απειλούμενων ειδών Άμεσα απειλούμενα Κρισίμως Κινδυνεύοντα (CR): η πιθανότητα να εξαφανιστούν στο άμεσο μέλλον είναι πάρα πολύ μεγάλη (50% πιθανότητα να εξαφανιστούν σε 5 χρόνια) Λεπτομύτα Κινδυνεύοντα (EN): η πιθανότητα να εξαφανιστούν στο άμεσο μέλλον είναι μεγάλη (20% πιθανότητα να εξαφανιστούν σε 20 χρόνια) Ασπροπάρης Καμπίσια πέρδικα
Βασικές κατηγορίες παγκοσμίως απειλούμενων ειδών Απειλούμενα Τρωτά (VU): υπάρχει πιθανότητα να εξαφανιστούν μεσοπρόθεσμα (10% πιθανότητα να εξαφανιστεί σε 100 χρόνια) Πελαργός Σχεδόν Απειλούμενα (ΝΤ): είδη που δεν ανήκουν στις προηγούμενες κατηγορίες, αλλά είναι πιθανό να ενταχθούν σε αυτές στο άμεσο μέλλον σε περίπτωση που δεν ληφθούν άμεσα μέτρα για τη διατήρησή τους Θαλασσοκόρακας
Βασικές κατηγορίες παγκοσμίως απειλούμενων ειδών Eκλιπόντα (ΕΧ) Στην Ελλάδα ένα είδος θεωρείται ως οριστικά εξαφανισμένο. Πρόκειται για τον Φραγκολίνο (Francolinus francolinus), που γνωρίζουμε ότι ζούσε στην Κρήτη και στη Σάμο, μέχρι τις αρχές-μέσα του 19ου αι. Βουτηχτάρι της Αλαότρα
Απειλούμενα είδη στην Ελλάδα 14 Κρισίμως Κινδυνεύοντα: Ασπροπάρης, Γυπαετός, Λεπτομύτα, Νανόχηνα, κ.ά. 17 Κινδυνεύοντα: Καμπίσια Πέρδικα, Χρυσαετός, Μαυρόγυπας, Στικταετός, κ.ά. Αιγαιόγλαρος 31 Τρωτά: : AργυροπελεκάνοςA ργυροπελεκάνος, Αιγαιόγλαρος, Κιρκινέζι, Γαλιάντρα, Λευκός Πελαργός, κ.ά. 16 Σχεδόν Απειλούμενα: Θαλασσοκόρακας, Μύχος, Φιδαετός, Νυχτοκόρακας, κ.ά. Νανόχηνα
Η σημασία της Άνδρου για τα πουλιά Έντονο ανάγλυφο, ποικιλία οικοσυστημάτων και ετερογένεια τοπίου διατήρηση παραδοσιακών αγροτικών και κτηνοτροφικών πρακτικών
Η σημασία της Άνδρου για τα πουλιά Βραχώδεις παράκτιες ακτές και νησίδες σημαντικοί βιότοποι για αρπακτικά, θαλασσοπούλια
Η σημασία της Άνδρου για τα πουλιά Εσωτερικοί γκρεμοί και φαράγγια φώλιασμα αρπακτικών
Η σημασία της Άνδρου για τα πουλιά Μικροί παράκτιοι υγρότοποι μετανάστευση και τροφοληψία αρπακτικών
Η σημασία της Άνδρου για τα πουλιά Θαμνότοποι και κοιλάδες σημαντικοί για στρουθιόμορφα και τροφοληψία αρπακτικών
Η σημασία της Άνδρου για τα πουλιά είκτης επίσης της μεταναστευτικής ροής των πουλιών αποτελεί ο μεγάλος αριθμός Μαυροπετριτών στο νησί, οι οποίοι κατά την αναπαραγωγική τους περίοδο τρέφονται σχεδόν αποκλειστικά με μικρά μεταναστευτικά πουλιά
ίκτυο Natura 2000 Ζώνη Ειδικής Προστασίας GR4220028 Άνδρος: κεντρικό και νότιο τμήμα, γύρω νησίδες και παράκτια θαλάσσια ζώνη
Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (ΙΒΑ) GR147 Νήσος Άνδρος και νησίδες
Τα πουλιά της Άνδρου Στην Άνδρο απαντώνται τουλάχιστον 100 είδη πουλιών - Μόνιμοι κάτοικοι - Πουλιά που έρχονται να διαχειμάσουν - Μεταναστευτικά πουλιά που χρησιμοποιούν το νησί ως σταθμό ανεφοδιασμού - Μεταναστευτικά πουλιά που έρχονται στο νησί για να αναπαραχθούν
Τα πουλιά της Άνδρου Υπάρχει ποικιλία διαφορετικών τύπων βλάστησης και αναγλύφου, που μαζί με την έντονη παρουσία νερού δίνουν τη δυνατότητα σε πουλιά με διαφορετικές απαιτήσεις να βρουν στο νησί τον βιότοπο που χρειάζονται.
Τα πουλιά της Άνδρου μόνιμοι κάτοικοι Από τα πουλιά που παραμένουν όλο το χρόνο στο νησί αυτά που είναι εύκολο να παρατηρηθούν στον ουρανό του νησιού είναι τα αρπακτικά Βραχοκιρκίνεζο Μαυροπετρίτης Σπιζαετός
Τα πουλιά της Άνδρου μόνιμοι κάτοικοι Λιγότερο εμφανή και διακριτικά τα μικρόπουλα, που απαντώνται σε όλο το νησί Βραχώδεις εκτάσεις Ανοιχτές εκτάσεις - Χωράφια Ανοιχτές πετρώδεις εκτάσεις Φυτοφράχτες
Τα πουλιά της Άνδρου μόνιμοι κάτοικοι Λιγότερο εμφανή και διακριτικά τα μικρόπουλα, που απαντώνται σε όλο το νησί Συστάδες δέντρων Συστάδες θάμνων Πόλεις και χωριά Υγρότοποι
Τα πουλιά της Άνδρου διαχείμαση Το νησί επισκέπτονται κάθε χρόνο πουλιά από βορειότερες περιοχές, που έρχονται στο νησί για να διαχειμάσουν. Ο αριθμός ατόμων και ειδών εξαρτάται από το πόσο βαρύς είναι ο χειμώνας κάθε χρονιάς Κοκκινολαίμης
Η Άνδρος βρίσκεται στην κύρια μεταναστευτική διαδρομή των πουλιών που μετακινούνται μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής κάθε χρόνο. Τα μεγάλα αρπακτικά προτιμούν να κινούνται πάνω από τη ξηρά (μέσω Ισραήλ-Τουρκίας Τουρκίας) εκμεταλλευόμενα τα θερμά ρεύματα, ενώ τα υπόλοιπα διασχίζουν τη Μεσόγειο. Τα νησιά αποτελούν τα βασικά σημεία ανεφοδιασμού τους κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και τις πρώτες στάσεις μετά τη διάσχιση της Σαχάρας & της Μεσογείου. Τα πουλιά της Άνδρου μετανάστευση
Τα πουλιά της Άνδρου μετανάστευση Ιδιαίτερη σημασία για τη μετανάστευση των πουλιών έχουν οι νησιωτικοί υγρότοποι, ιδίως για τα πουλιά των υγροτόπων.
Τα πουλιά της Άνδρου καλοκαιρινοί επισκέπτες Πολλά μεταναστευτικά έχουν ως τελικό τους προορισμό την Άνδρο για να αναπαραχθούν. Από αυτά το σημαντικότερο είναι ο Μαυροπετρίτης που φωλιάζει στο νησάκι Παναγιά. (102 ζευγάρια).
Τα πουλιά της Άνδρου θαλασσοπούλια Αιγαιόγλαρος Αρτέμης Μύχος Θαλασσοκόρακας
Είδη προτεραιότητας Μαυροπετρίτης εν είναι απειλούμενο είδος, αλλά το 85% του παγκόσμιου πληθυσμού αναπαράγεται στην Ελλάδα (>12.300 ζ.) Στην Άνδρο: : 182 ζευγάρια με την μεγαλύτερη πυκνότητα στη νησίδα Παναγία (102 ζ.) ιαχειμάζει στη Μαδαγασκάρη και επισκέπτεται την Άνδρο για να αναπαραχθεί σε αποικίες Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα είδη, η αναπαραγωγική περίοδος καθυστερεί εκμεταλλεύεται τη φθινοπωρινή μεταναστευτική ροή στρουθιόμορφων Φωλιάζει σε παράκτιους γκρεμούς και νησίδες αλλά τρέφεται σε ανοιχτές περιοχές και υγρότο ότοπους
Είδη προτεραιότητας Σπιζαετός «Τρωτό» στο Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο ΣτηνΣτην Άνδρο: : 2 ζευγάρια στο νότιο μέρος του νησιού και ίσως ένα ακόμη στο βόρειο ΤρέφεταιΤρέφεται με μικρά θηλαστικά και πουλιά (αγριοκούνελα, πέρδικες, αγριοπερίστερα, κ.ά.) ΓεννάειΓεννάει 1-2 νεοσσούς κάθε χρόνο
Είδη προτεραιότητας Αιγαιόγλαρος ΣχεδόνΣχεδόν απειλούμενο σε παγκόσμιο επίπεδο, Τρωτό στο Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο ΣτηνΣτην Άνδρο: : 30-40 ζευγάρια αποκλειστικά στη νησίδα Μανδηλού, βόρεια της Άνδρου κοντά στην Εύβοια ΤρέφεταιΤρέφεται κατά μήκος της ακτογραμμής της Άνδρου με αφρόψαρα
Είδη προτεραιότητας Θαλασσοκόρακας ΣχεδόνΣχεδόν απειλούμενο στο Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο ΣτηνΣτην Άνδρο: : ~80 ζευγάρια κατά μήκος της ακτογραμμής της Άνδρου και στις γύρω νησίδες ΤρέφεταιΤρέφεται με μικρά ψάρια Ενδημικό υποείδος της Μεσογείου
Απειλές Ξενικά είδη και θήρευση από αρουραίους Υποβάθμιση ενδιαιτημάτων αναπαραγωγής και τροφοληψίας Όχληση στις θέσεις αναπαραγωγής Άμεση καταδίωξη - λαθροθηρία Λανθασμένη χωροθέτηση αιολικών πάρκων (προσκρούσεις, εκτοπισμός, υποβάθμιση ενδιαιτήματος)
Απειλές Ηλεκτροπληξία πρόσκρουση σε ηλεκτροφόρα καλώδια Μειωμένη διαθεσιμότητα τροφής Ανταγωνισμός με τον Ασημόγλαρο (θέσεις αυγών νεοσσών) ΤυχαίαΤυχαία παγίδευση σε αλιευτικά εργαλεία Θαλάσσια ρύπανση θέσεις φωλεοποίησης, θήρευση
Απειλές
ράσεις για τη μελέτη και προστασία των πουλιών (conservation) Επιστημονική παρακολούθηση - Καταγραφή πληθυσμών - Παρακολούθηση αποικιών - ακτυλιώσεις - Τηλεμετρία
ουφορική Παρακολούθηση Μετανάστευσης Μαυροπετριτών Βορέας Ίρις Νότος Ζέφυρος
ράσεις για τη μελέτη και προστασία των πουλιών Προώθηση παραδοσιακών γεωργικών πρακτικών μέσω αγροπεριβαλλοντικών μέτρων
ράσεις για τη μελέτη και προστασία των πουλιών Έλεγχος πρόσβασης στις θέσεις αναπαραγωγής - φύλαξη
ράσεις για τη μελέτη και προστασία των πουλιών Εξάλειψη αρουραίων σε επιλεγμένες νησίδες
ράσεις για τη μελέτη και προστασία των πουλιών Χαρτογράφηση ευαισθησίας (sensitivity mapping) για την ορθή χωροθέτηση αιολικών πάρκων και τις παρεμβάσεις στο δίκτυο μεταφοράς ρεύματος (μονώσεις πυλώνων, εγκατάσταση «ασφαλών» πυλώνων, σήμανση καλωδίων, ανεστραμμένα ή υπόγεια καλώδια)
ράσεις για τη μελέτη και προστασία των πουλιών Έλεγχος πληθυσμού Ασημόγλαρου
ράσεις για τη μελέτη και προστασία των πουλιών Ενίσχυση της υφιστάμενης νομοθεσίας (ρύθμιση ανθρώπινων δραστηριοτήτων εντός της Προστατευόμενης Περιοχής)
ράσεις για τη μελέτη και προστασία των πουλιών Προώθηση αειφορικών αλιευτικών πρακτικών
ράσεις για τη μελέτη και προστασία των πουλιών ημιουργία νέων θέσεων φωλεοποίησης (τεχνητές φωλιές φυτεύσεις θάμνων)
ράσεις για τη μελέτη και προστασία των πουλιών ΑύξησηΑύξηση διαθεσιμότητας τροφής (π.χ. εγκατάσταση φιλικών για τον θαλάσσιο πυθμένα αγκυροβολίων για τα ψαροφάγα είδη) ΣύνταξηΣύνταξη θεσμοθέτηση εφαρμογή Σχεδίου ιαχείρισης
ράσεις για τη μελέτη και προστασία των πουλιών Περιβαλλοντική ενημέρωση - ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσμού, καθώς και ειδικών ομάδων χρηστών (αλιείς, κτηνοτρόφοι, γεωργοί, τουρίστες, κ.ά.)
ράσεις για τη μελέτη και προστασία των πουλιών
www.ornithologiki.gr Οι φωτογραφίες της παρουσίασης προέρχονται από το Αρχείο της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία 2013