ΑΚΟΒΙΤΙΚΑ ΝΕΑ ΜΑΧΑΩΝ- Ο ΓΥΙΟΣ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Του Παναγιώτη Παυλάκη Γιατρός Είναι πολύ γνωστή η φράσις εκ της Ιλιάδος του Οµήρου, η οποία χρησιµοποιείται προς έπαινον των ιατρών: Όµως πολύ λίγοι θα γνωρίζουν σε ποιόν ιατρό αναφέρεται και υπό ποίας συνθήκας ελέχθη. Η φράσις αυτή ελέχθη υπό του Ιδοµενέως, του βασιλέως της Κρήτης, δια τον Μαχάονα, τον γυιό του Ασκληπιού, ο οποίος πληγώθηκε σε µια µάχη έξω από τα τείχη της Τροίας. Η ιστορία της: Καθώς ο Μαχάων αρίστευε πολεµών, πληγώθηκε στον δεξιό ώµο από ένα βέλος του Πάριδος(γνωστός και υπό το όνοµα Αλέξανδρος), του εραστού της ωραίας Ελένης. Ο Όµηρος λέγει: ηλ:...ο Αλέξανδρος ο άνδρας της Ελένη µε την ωραία κόµη, έπαυσε τον Μαχάονα τον αρχηγό στρατού καθώς αρίστευε αφού του έρριξε βέλος µε τρεις γλωσσίδες στον δεξιόν ώµο... O Ιδοµενεύς, ο οποίος αντιλαµβάνεται πρώτος το γεγονός, καλεί τον Νέστορα, τον βασιλέα της Πύλου, να φροντίσει τον Μαχάονα και να τον µεταφέρει για τις πρώτες βοήθειες αλλά και για ασφάλεια, στο στρατόπεδο των Αχαιών. Και εδώ είναι που λέγει την ανωτέρω φράση, ότι δηλ. ένας γιατρός κάνει για πολλούς άλλους. Και αυτό επειδή ο Μαχάων εκτός από γιατρός ήταν και γενναίος πολεµιστής(το όνοµά του προέρχεται από την µάχη), οπότε βοηθούσε τους Αχαιούς κατά διπλόν τρόπον. ηλ: Ο Ιδοµενεύς φώναξε τον θεϊκόν Νέστορα Ω Νέστορ γυιέ του Νηλέως µεγάλη δόξα των Αχαιών Ανέβα στο άρµα σου και βάλε µέσα τον Μαχάονα
Και γρήγορα στα πλοία οδήγησε τους ίππους ιότι ο Ιατρός είναι πολλών άλλων αντάξιος Επειδή βγάζει βέλη και µαλακά φάρµακα βάζει Τον αγαπούσαν πολύ οι Αχαιοί Οι συµπολεµισταί του τον αγαπούσαν πολύ, όπως λέγουν οι αρχαίοι σχολιασταί του Οµήρου, επειδή ο Μαχάων τους βοηθούσε στην µάχη, τόσο πολεµώντας τους εχθρούς όσο και περιθάλποντας τους τραυµατίας: (πολύ αγαπούσαν τον Μαχάονα οι Αχαιοί) (ηγαπείτο όχι µόνον επειδή τους εχθρούς σκότωνε αλλά και επειδή φρόντιζε ιατρικώς τους υπό τους εχθρούς βλαπτοµένους) Ποιός ήτο ο Μαχάων Ο Μαχάων ήτο εις εκ των δύο υιών του Ασκληπιού ο έτερος ήτο ο Ποδαλείριος, ο οποίος επολέµησε και αυτός στην Τροία. Και οι δύο εβασίλευαν στην Θεσσαλία, όπως µας πληροφορεί ο Όµηρος: (Οι δε είχαν την Τρίκκη και την Ιθώµη την κτισµένη σε υψηλό λόφο, και την Οιχαλίαν πόλη του Ευρύτου του γυιού του Οιχαλιέως, των οποίων ηγούντο οι δύο παίδες του Ασκληπιού γιατροί εξαίσιοι ο Ποδαλείριος και ο Μαχάων. Αυτούς τριάντα ωραία πλοία ακολουθούσαν) ηλαδή ο Μαχάων έβγαζε βέλη από τα τραύµατα και έβαζε <<ήπια>> βότανα επάνω στις πληγές για να τις επουλώσει. Από τους πολλούς γυιούς του Μαχάονος αναφέρω µόνον τον Νικόµαχο, επειδή από την γενιά του κατάγεται ο Αριστοτέλης, ο µέγας φιλόσοφος της Αρχαίας Ελλάδος.
ΤΙ ΕΚΑΜΕ Ο ΜΑΧΑΩΝ ΣΤΗΝ ΤΡΟΙΑ Ο Μαχάων δεν πήγε στην Τροία µόνον δια να παράσχει ιατρική κάλυψη στο στράτευµα των Αχαιών αλλά και δια να πολεµήσει. Ότι ήτο πολύ γενναίος το µαρτυρεί Α) ο στίχος του Οµήρου ο οποίος σηµαίνει ότι αρίστευε στην µάχη όταν τον βρήκε το βέλος του Πάριδος. Και ο Όµηρος στην Ιλιάδα του δια λίγους µόνον ήρωες γράφει ότι αριστεύουν. και Β) ότι ετόλµησε να αντιµετωπίσει τον πολύν Ευρύπυλο, εγγονό µάλιστα του Ηρακλέους, -από τον οποίον και βρήκε τον θάνατο- επειδή ήθελε να σώσει το σώµα και τα όπλα του, φονευθέντος υπό του Ευρυπύλου, Νιρέως. Εθεράπευσε τον Μενέλαο Ο Μενέλαος έχει τραυµατισθεί και ο αδελφός του Αγαµέµνων στέλνει τον κήρυκα να καλέσει τον Μαχάονα προκειµένου να τον περιποιηθεί: (σήκω γυιέ του Ασκληπιού, σε καλεί ο δυνατός Αγαµέµνων για να δεις τον Μενέλαον τον γενναίον αρχηγόν των Αχαιών τον οποίον κάποιος τον ετόξευσε) Η ευγενική ψυχή του Μαχάονος µόλις ακούει την είδηση ταράσσεται και σπεύδει να προσφέρει τας υπηρεσίας του: Αποσπά το βέλος, αναρροφά (εκµυζήσας) και πτύει το αίµα εκ της πληγής και κατόπιν επιθέτει τα ήπια φάρµακά του προς κατάπαυσιν της αιµορραγίας και προς επούλωσιν του τραύµατος. Τα δε φάρµακά του προέρχονται από δώρο του Κενταύρου Χείρωνος προς τον πατέρα του Ασκληπιόν, ο οποίος ήτο µαθητής του Κενταύρου. Εθεράπευσε τον Φιλοκτήτη Ο Μαχάων εθεράπευσε τον Φιλοκτήτη. Η ιστορία: Ο Φιλοκτήτης, επι κεφαλής θεσσαλικών πόλεων, είχε εγκαταλειφθεί από τους Αχαιούς εις την Λήµνον, λόγω σήψεως του ποδιού του από δάγκωµα φιδιού. Αναγκάσθηκαν οι Αχαιοί να τον πάρουν στην Τροία µετά από πολλά χρόνια, καθώς µία προφητεία έλεγε ότι η Τροία δεν θα έπεφτε χωρίς αυτόν. Οπότε φέρνουν τον Φιλοκτήτη στην Τροία και ο Μαχάων τον θεραπεύει µε την βοήθεια του Απόλλωνος.
ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΑΧΑΟΝΟΣ Όλες οι πηγές αναφέρουν ότι ο Μαχάων εφονεύθη σε µάχη στην Τροία. Ο ίδιος ο Ιπποκράτης, απόγονος Ασκληπιάδων (αλλά από τον κλάδο του Ποδαλειρίου) αναφέροντας σε επιστολή του ότι οι πρόγονοί του δεν συνεισέφεραν µόνον µε την τέχνη τους στην πατρίδα αλλά και µε την ίδια τους την ζωή, όποτε χρειάσθηκε, λέγει για τον Μαχάονα: Ο Όµηρος δεν αναφέρει τίποτε δια τον θάνατον του Μαχάονος, επειδή η Ιλιάδα τελειώνει µε τον θάνατο του Έκτορος, ο οποίος συνέβη ενωρίτερα. Η πιο γνωστή εκδοχή είναι ότι σκοτώθηκε από το χέρι του Ευρυπύλου, ενώ άλλοι λέγουν ότι ο Μαχάων ήτο εις εξ εκείνων, οι οποίοι εισήλθαν εις τον ούρειον Ίππον και εφονεύθη όταν οι Αχαιοί είχαν ήδη εισχωρήσει µέσα στην Τροία. Είναι ενδιαφέρουσα η στιχοµυθία µεταξύ του νικητού Ευρυπύλου και του πνέοντος τα λοίσθια Μαχάονος: Ο Ευρύπυλος γεµάτος έπαρσιν του λέγει ότι αν και ήτο ιατρός και εγνώριζε από φάρµακα ώστε να αποφεύγει τον θάνατο, τώρα δεν µπορεί να τον σώσει ούτε ο πατέρας του από τον Όλυµπο(Ασκληπιός), ακόµη και αν του προσφέρει νέκταρ και αµβροσία.
Ο Μαχάων αφήνοντας την τελευταία του πνοή προφητεύει ότι και ο Ευρύπυλος δεν θα φύγει ζωντανός από το πεδίον της Τροίας, πράγµα που θα επαληθευθεί αφού ο Ευρύπυλος θα φονευθεί από τον Νεοπτόλεµο, τον υιό του Αχιλλέως : Ο Ευρύπυλος, έχοντας τον τελευταίο λόγο καθώς ο Μαχάων είναι πια νεκρός, λέγει ότι δεν λογαριάζει τον θάνατο αφού ξέρει, ότι οι άνδρες δεν έχουν γεννηθεί για να ζουν αιωνίως. Κατόπιν οι Αχαιοί, µετά από σκληρό αγώνα, θα πάρουν τα σώµατα του Μαχάονος και Νιρέως και αφού τα καύσουν, θα θάψουν τα οστά τους σε κοινό τάφο. Ο περιηγητής Παυσανίας αφηγείται ότι ο Νέστωρ, ο βασιλεύς της Πύλου, εκόµισε τα οστά του Μαχάονος στην Μεσσηνία, και τα έθαψε στην Γερήνεια, µια πόλη όπου είχε περάσει τα παιδικά του χρόνια, όταν αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει προσωρινά την πατρίδα του την Πύλο. ΤΑΦΟΣ ΜΑΧΑΟΝΟΣ Η Γερήνεια, την οποία αναφέρει ο Παυσανίας ως τελικό τόπο φιλοξενίας των λειψάνων του Μαχάονος, είναι το σηµερινό χωριό Κάµπος της Αβίας, λίγα χιλιόµετρα έξω από την Καλαµάτα, επάνω στον δρόµο, ο οποίος οδηγεί προς την Μεσσηνιακή Μάνη και Αρεόπολη. Το καλοκαίρι του 2003 ο γράφων είχε την ευκαιρία να διαµείνει µερικές ηµέρες εις την περιοχή, όπου ήντλησε από µερικούς κατοίκους πληροφορίες για τον τάφο. Επίσης ο γράφων ανεδίφησε στο έργο ενός ερευνητού της ιστορίας της περιοχής, του Νίκου Γιαννουκόπουλου (θανόντος προ δεκαετίας), το οποίο φιλοξενείται στην βιβλιοθήκη του ηµαρχείου Αβίας(στον Κάµπο Αβίας). Η ιστορία της ανευρέσεως του τάφου του Μαχάονος εν συντοµία: Ο τάφος ανευρέθηκε σε περιοχή του Κάµπου, η οποία νοµίζεται υπό των αρχαιολόγων ως η νεκρόπολις της αρχαίας Γερηνείας, δίπλα στην πατρική οικία του
Αλεξάνδρου Κουµουνδούρου, του πολλάκις χρηµατίσαντος πρωθυπουργού της νεωτέρας Ελλάδος, ο οποίος κατήγετο επίσης εκ του Κάµπου. Είναι θολωτός τάφος µυκηναϊκής εποχής, πολύ καλής κατασκευής, απ τους καλλίτερα κτισµένους τάφους εκτός Αργολίδος. Ο τάφος ευρέθη τυχαίως, όταν ένας χωρικός έσκαβε το κτήµα του και συνάντησε διάδροµον, τον οποίον ακολουθώντας έφθασε µέχρι της εισόδου του τάφου. Η καταγεγραµµένη εκδοχή εις τα βιβλία είναι, ότι επέµφθη εκ της αρχαιολογικής υπηρεσίας ο αρχαιολόγος Χρήστος Τσούντας το αυτό έτος, κατόπιν του θορύβου που είχε δηµιουργηθεί. Ο Χρ. Τσούντας, τον Ιούλιο του 1891, διενήργησε τις ανασκαφές, κατά τις οποίες διεπιστώθη, ότι ο τάφος ήταν συλληµένος ήδη από τον µεσαίωνα και ότι η οροφή του είχε καταρρεύσει. Είναι όµως ενδιαφέρον να δούµε τί λέγουν οι ίδιοι οι κάτοικοι του χωριού: Oι κάτοικοι λέγουν ότι, όταν ο τάφος βρέθηκε, η οροφή του ήτο ανέπαφη και ο τάφος ήτο ασύλλητος. Ο δε τάφος φάνηκε µετά από βροχές, οι οποίες απεκάλυψαν την πύλη αυτού. Ο δε χωρικός, ο ανακαλύψας τον τάφο, µετετόπισε την πλάκα που έκλεινε την είσοδο και εισήλθε στον τάφο. Η παράδοσις του χωριού αναφέρει ότι ευρέθησαν «κασέλες» επάνω σε εσωτερικό πεζούλι του τάφου περιέχουσες χρυσά νοµίσµατα και πολυτίµους λίθους. Οι κάτοικοι του χωριού πιστεύουν ότι οι πολύτιµοι λίθοι ήσαν διαµάντια, και µην γνωρίζοντας την αξία τους, τα εχρησιµοποιούσαν ως πέτρες σε σφεντόνα για να σαλαγούν τα γίδια. Επίσης λέγεται ότι κατά καιρούς, σε όργωµα, έχουν βρεθεί αυτοί οι πολύτιµοι λίθοι, µεγέθους µικρού (σαν µικρά χαλικάκια). Πιστεύουν δε ότι ήσαν αφιερώµαταδώρα ασθενών στον Μαχάονα, στην Τροία, για την θεραπεία τους υπ αυτού. Αν αυτό αληθεύει, µάλλον δεν επρόκειτο περί διαµαντιών αλλά περί άλλων πολύτιµων λίθων, καθ όσον τα διαµάντια ήσαν άγνωστα στην Οµηρική εποχή. Επίσης διασώζουν στην µνήµη τους πως επάνω σε µία µόνον κασέλα ήταν χαραγµένο το όνοµα του Μαχάονος. Προσωπική γνώµη του γράφοντος είναι ότι πρόκειται περί µυθεύµατος, διότι καθώς ερώτησε περί της γραφής της περιόδου εκείνης, έµαθε ότι αυτή ήταν διαφορετική της σηµερινής. Ευρέθησαν κατά την ανασκαφή Ολίγα κτερίσµατα, µικρά τινα εκ χρυσού κοσµήµατα, αχάται τινές λίθοι, δύο µολύβδινα αγαλµάτια, το έν ανδρός (0,12µ) και το έτερον γυναικός (0,08µ), χρήσιµα δια την µελέτη της ενδυµασίας της εποχής εκείνης. Άπαντα δε ταύτα είναι κατατεθειµένα εις το Εθνικόν Μουσείον Αθηνών. υστυχώς το Εθνικόν Αρχαιολογικόν Μουσείον είναι κλειστό δια το κοινό, καθώς γίνονται ετοιµασίες δια τους Ολυµπιακούς Αγώνες. Οπότε ο γράφων δεν είχε την τύχη να τα δει ιδίοις όµµασι και να τα φωτογραφίσει. Εκ των ολίγων αυτών ευρηµάτων, ως και εκ του ελλείποντος θόλου της οροφής του τάφου, ο αρχαιολόγος Τσούντας συνεπέρανε ότι ο τάφος εσυλήθη κατά τον Μεσαίωνα. Αξίζει να παραθέσω και τον προσωπικό σχόλιο του ερευνητού Γιαννουκόπουλου για την αµάθεια και την άγνοια της αξίας του µνηµείου υπό των χωρικών του πρώτου µισού του εικοστού αιώνος: << υστυχώς όµως ο επισκέπτης της σήµερον δεν δύναται να µην συγκινηθεί δια την αθλίαν κατάστασιν εις την οποίαν ευρίσκεται, εκ της αδιαφορίας των κατοίκων και εκ
του βανδαλισµού µερικών, οίτινες τους πελεκηµένους αυτού λίθους θεωρούν ως πρόχειρον υλικόν δια την κατασκευήν διαφόρων οικοδοµηµάτων των>>. ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Εάν δε το µνήµα Μαχάονος ήτο τάφος κατασκευασθείς ευθύς αµέσως µετά τον Τρωικόν πόλεµον, θα είχε το σχήµα τύµβου, δηλαδή θα ήτο σωρός χώµατος και λίθων, του οποίου τύµβου το σχήµα ουδεµίαν οµοιότητα δύναται να έχη µε τους τάφους της Μυκηναϊκής εποχής ως είναι ούτος.(είναι τάφος βασιλικός Μυκηναϊκής εποχής).