Ενότητα: Σχέση αρωμάτων με χημική δομή

ΓΕΛ ΠΑΡΑΒΟΛΑΣ 2013-2014 ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ Ερευνητική εργασία: Β2 λυκείου ΘΕΜΑ: ''Η Χημεία είναι χρώματα, αρώματα και γεύσεις'' Ομάδα Γ: Αγγελική Πετσάβα Νίκος Λαζούρας Κώστας Σταμούλης Κώστας Μπαρδάκης Κώστας Ντελής Ενότητα: Σχέση αρωμάτων με χημική δομή ΜΕΡΟΣ Α ''Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΩΜΑΤΟΣ'' Γενικά, το άρωμα αποτέλεσε από τους αρχαίους χρόνους πόλο έλξης των λαών και αιτία πολλών φιλονικιών, ακόμα και χαρακτηριστικό των θεών στις διάφορες θρησκείες. Ακόμα και στον τάφο του φαραώ Τουταγχαμών, βρέθηκαν αρωματικές ουσίες και συγκεκριμένα κύφι, ένα σύνηθες μείγμα συστατικών που χρησιμοποιούσαν οι Αιγύπτιοι. ΤΟ ΑΡΩΜΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ Από τους αρχαίους χρόνους τα αρώματα χρησιμοποιούνταν μόνο στις θρησκευτικές τελετές. Επειδή διαδίδονται τόσο έντονα στην ατμόσφαιρα, πίστευαν οι ιερείς ότι οι ουσίες αυτές είχαν την ιδιότητα να ευχαριστούν τις θεότητες. Οι Εβραίοι απέδιδαν στα αρώματα ιερότητα και απαγόρευαν στις γυναίκες να τα

χρησιμοποιούν για την τουαλέτα τους. Υπήρχε νόμος που τιμωρούσε κάθε τέτοια ιεροσυλία. Μεταχειρίζονταν τα αρώματα σε μεγάλες ποσότητες στο βαλσάμωμα των νεκρών. Αυτός ο σεβασμός προς τα αρώματα δεν κράτησε πολύ, διότι άνδρες και γυναίκες μαγεμένοι από την ευχάριστη ευωδιά τους άρχισαν να τα χρησιμοποιούν για την ικανοποίηση της κοκεταρία τους, στα λουτρά τους κ.α.. Οι Αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν αρώματα για καλλωπιστικούς, θεραπευτικούς λόγους και στο φαγητό τους. Παρ όλα αυτά υπήρχε και εξιδανίκευση στη χρήση τους στην περιποίηση του ανθρώπινου σώματος, αλλά και στη λατρεία. Οι Αρχαίοι χρησιμοποιούσαν χρώματα στην αρχή, κυρίως στις θρησκευτικές τους τελετές. Σε αυτή τη περίπτωση, οι αρωματικές ουσίες βρισκόταν στα θυμιάματα. Ακόμη, χρήση των αρωμάτων στα αρχαία χρόνια γινόταν από άνδρες αλλά κυρίως από γυναίκες μετά τα λουτρό και αυτό γιατί τις έκανε πιο ελκυστικές στο άλλο φύλο. Επίσης, τις αρωματικές ουσίες τις χρησιμοποιούσαν σαν καρυκεύματα τα οποία καπνίζανε και εισέπνεαν. Επιπλέον, οι Κρητες γνώριζαν τις ιδιότητες των αιθέριων ελαίων και ήξεραννα κάνουν χρήση των αρωμάτων στην ιατρική.η αρωματοποιία άνθισε κυρίως στην Αθήνα και στη Κρήτη, διότι αυτές οιπεριοχές ήταν εμπορικά κέντρα του αρχαίου ελληνικού κόσμου και ήτανεύκολη η εισαγωγή-εξαγωγή των αρωμάτων. Επιπλέον, επειδή ήταν γνώστες των τεχνοτροπιών και είχαν άφθονες πρώτες ύλες να χρησιμοποιήσουν. Από τους Έλληνες, δεν άργησαν τα αρώματα να εισαχθούν και στη Ρώμη. Εκεί συνέβει το ίδιο, στην αρχή απαγόρευση, κατόπιν μέτρια χρήση και ύστερα κατάχρηση. Στα σπίτια πότιζαν με τριανταφυλλόνερο τους επισκέπτες, στα θέατρα έριχναν διάφορα αρώματα σε σταγόνες βροχής πάνω σε ηθοποιούς και θεατές. Ακόμα και στα πεδία των μαχών πότιζαν με αρωματικά αποστάγματα τα λάβαρά τους. Στη Γαλλία γνώριζαν από την αρχαία εποχή μερικά αρώματα.

Αργότερα οι Ρωμαίοι τους έφεραν και μερικά άγνωστα, αλλά μετά την εποχή της εισβολής των βαρβάρων τα αρώματα διαδόθηκαν σε μεγάλη κλίμακα και την εποχή της αναγέννησης χρησιμοποιούνταν σε μεγάλο βαθμό. Αυτή η εποχή μπορεί να παρομοιαστεί με την εποχή της αρχαίας Ρώμης, ως προς την κατάχρηση που γινόταν με τις κρέμες και τις αλοιφές, με τα αρωματισμένα γάντια και όλες τις επιτηδεύσεις της τέχνης. Κατά την περίοδο της βασιλείας των Βαλουά, η χρήση των αρωμάτων έφτασε μέχρι απίστευτων καταχρήσεων. Αλλά οι κρέμες και ο μόσχος της Πομπηίας που ξαναπαρουσιάστηκαν στην αυλή του Ερρίκου Γ, προκάλεσαν αντίδραση που συνεχίστηκε για πολύ καιρό αργότερα. Ο Λουδοβίκος 14ος καταδίκασε τα αρώματα και η συνήθεια της χρήσης τους ξανάρχισε στην εποχή της αντιβασιλείας του Φιλίππου της Ορλεάνης. Χάρη σε αυτά η Νίνων ντε Λανκλώ, διατήρησε την περίφημη ομορφιά της σε ηλικία 60 ετών. Πάντως η κλίση προς τη χρήση αρωμάτων εξαγνίζεται όταν η Μαρία Αντουανέτα έδειξε προτίμηση για γλυκές ευωδιές, όπως της βιολέττας και του τριαντάφυλλου. Στην εποχή του Ναπολέοντα η κατανάλωση αρωμάτων ήταν τεράστια. Ο αυτοκράτορας συνήθιζε να κάνει καθημερινά λουτρό με κολόνια, ενώ η Ιωσηφίνα χρησιμοποιούσε αναρίθμητα καλλυντικά. Μετέπειτα, όλες οι κοινωνικές τάξεις συνήθιζαν τα αρώματα, έτσι ώστε αναπτύχθηκε βιομηχανία πάνω σε αυτό το είδος. Μολονότι τα αρώματα ήταν γνωστά και στην Αρχαιότητα και στους νεότερους χρόνους, ποτέ δεν είχαν τόση διάδοση όση στην εποχή μας. Η χρήση αρωμάτων ενέπνευσε πολλούς ανθρώπους, ειδικά τους Αρχαίους Έλληνες συγγραφείς οι οποίοι αναφέρουν με πολλές λεπτομέρειες τις χρήσεις των αρωμάτων. Οι πιο σημαντικοί από αυτούς είναι ο Θεόφραστος, ο Πλίνιος και ο Διοσκουρίδης. Τις πρώτες ύλες παρασκευής των αρωμάτων αποτελούν ρίζες, όπως αυτή της Ίριδας, της ινδικής νάρδου, από φυτά, όπως αυτό της

σμύρνας ή και από άλλες ύλες οι οποίες ήταν κοινές για την κατασκευή άλλων αρωμάτων. Επίσης, πρώτες ήταν το Σερνικοβότανο, το Δίκταμο, το Θρούμπι, ο Μήκωνας και η Αλιφασκιά. Οι μέθοδοι που χρησιμοποίησαν ήταν η εκχύλιση, αλλά και η απόσταξη. Επίσης συλλέγανε βότανα και διάφορες ουσίες. Μερικές συσκευές που χρησιμοποιούσαν οι Αρχαίοι Έλληνες για την αποθήκευση αρωμάτων ήταν οι Λήκυθοι, τα Αλάβαστρα, οι Αμφορείς και οι Πέλικες. Τα αρώματα της αρχαιότητας διαφέρουν στην αναγνωσιμότητα τους. Άλλα είναι γνωστά και στη σύγχρονη εποχή και άλλα εκλείπουν. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το Ιρανών, το Νάρδων, η στακτή, το Βάλσαμο και το Τίλιο έλαιο. Άλλα αρώματα που χρησιμοποιούσαν κυρίως οι γυναίκες είναι τα ρόδα, οι βιολέτες, ο κρόκος, η κανέλα. Μερικά πιο περίπλοκα τα έλαια από Πικραμύγδαλο ή σουσάμι. Τα αρώματα και τα παράγωγά τους, εκτός από τον καλλωπισμό είχαν κι άλλες χρήσεις. Αρχικά, τα χρησιμοποιούσαν έως θεραπευτικές αγωγές για ποικίλους ιατρικούς λόγους, σαν μυρωδικά στο φαγητό, αλλά και για βαφή αντικειμένων και την παρασκευή διαφόρων αλοιφών. Επίσης, χρησιμοποιούνταν και στη θρησκεία (θυμιάματα, θυμιατά). ΤΑ ΑΡΩΜΑΤΑ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΦΟΡΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ Οι ρίζες των αρωμάτων φαίνεται να οδηγούν πίσω στη Μεσοποταμία και την αρχαία Αίγυπτο. Ο πρώτος επίσημος αρωματοποιός ήταν γυναίκα εν ονόματι Ταππουτί και με καταγωγή από τη Μεσοποταμία κατά τη δεύτερη χιλιετία π.χ. Παρόλα αυτά, οι απόψεις διίστανται, αφού πολλοί πιστεύουν πως η αρωματοποιία ήταν γνωστή στους αρχαίους Κύπριους από το 4000 π.χ. Τα σημαντικότερα σχετικά αρχαιολογικά ευρήματα βρίσκονται στην Αίγυπτο. Για τους αρχαίους Αιγύπτιους η δυσοσμία των σωμάτων αποτελούσε ασέβεια και αμαρτία. Έτσι, κάθε πρωί ράντιζαν τα ρούχα τους με αρωματικές ύλες οι οποίες διατηρούνταν για μία ολόκληρη μέρα. Επίσης, οι γυναίκες εκείνης

της εποχής μασούσαν χάπια από μέλι για ευωδιαστή αναπνοή και έκαναν χρήση αρωματικών αλοιφών στο σώμα τους. Στην αρχαία Ελλάδα τα αρώματα συνδέθηκαν άρρηκτα με τη θρησκεία. Από τις διάφορες παραδόσεις φαίνεται ότι υπήρχε η αντίληψη πως οι θεοί χρησιμοποιούσαν τα αρώματα, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τα έργα του Ομήρου. Κυρίως στην Αθήνα αναπτύχθηκε η τέχνη του αρωματοποιού. Οι αλοιφές αυτές, ήταν σύνθεση αποσταγμάτων φυτών και λουλουδιών όπως μαντζουράνα, κρίνο, θυμάρι, φασκόμηλο, γλυκάνισο, τριαντάφυλλο και ίριδα αναμειγμένα με ελαιόλαδο, αμυγδαλέλαιο, καστορέλαιο και λινέλαιο. Και οι αρχαίοι Ρωμαίοι ήταν ένας λαός ο οποίος φάνηκε να αγαπά τα αρώματα, άλλωστε αυτοί εφηύραν και το ξύρισμα. Βέβαια, η χρήση τους σε εκείνη την περιοχή ήταν υπερβολική και δαπανηρή. Στα αρωματικά λουτρά οι Ρωμαίοι βύθιζαν το σώμα τους σε ευωδιαστό νερό από αιθέρια έλαια. Μετά το ξύρισμα έκαναν μασάζ στο πρόσωπο με αρωματικές αλοιφές. Οι αρωματικές ύλες έπαιζαν σημαντικό ρόλο και στο φαγητό τους και το θεωρούσαν σαν ένα καλό δώρο για τους καλεσμένους τους. Στην εποχή του Βυζαντίου τα αρώματα ήταν εξίσου δημοφιλή και τα κύρια αποστάγματα αποτελούσαν αυτό του κρίνου, της μυρτιάς και της τριανταφυλλιάς. Η εισαγωγή των πρώτων υλών γινόταν από την Περσία, την Αραβία και την Αίγυπτο. Στην Ευρώπη η αρωματοποιία διαδόθηκε στις αρχές του 14 αιώνα και αυτό σε ένα μεγάλο βαθμό οφείλεται στην ανάπτυξή της από τον μουσουλμανικό κόσμο. Στο Μεσαίωνα οι Σταυροφόροι ήταν αυτοί που κατά την επιστροφή τους από τα ταξίδια τους στους Ιερούς Τόπους, μετέφεραν αρώματα και τις τεχνικές τους. Υπήρχε έντονη η αντίληψη πως τα αρώματα τους προστάτευαν από τις διάφορες ασθένειες, πράγμα πολύ σημαντικό μιας και εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν οι κατάλληλες ιατρικές γνώσεις. Οι μεγάλοι εξερευνητές του κόσμου, όπως οι Κολόμβος και Βάσκο ντε Γκάμα ήταν που έφεραν νέες πρώτες ύλες από την Αμερική και από την Ινδία όπως κακάο, βανίλια, καπνό, πιπέρι, κάρδαμο, γαρίφαλο και βάλσαμο του Περού. Ταυτόχρονα, η Γαλλία εξελίσσεται σε μεγάλο κέντρο παρασκευής και εμπορίας αρωμάτων. Σήμερα, θεωρείται η

μητρόπολη των αρωμάτων με το επίκεντρο στη βόρεια Γαλλία και το Μονπελιέ, παρά το γεγονός πως δεν φτιάχτηκαν εκεί τα πρώτα αρώματα. Η Γαλλία όμως είναι η χώρα που αξιοποίησε τον πλούτο και την γνώση των αρωμάτων και αποτέλεσε την βάση της ανάπτυξης της σύγχρονης βιομηχανίας αρωμάτων. Παρ όλα αυτά, το πρώτο σύγχρονο αρωματοποιείο δεν είναι γαλλικό. Σύμφωνα με πηγές από το διαδίκτυο, ο Βρετανός αρωματοποιός Κριντ άνοιξε το 1760 έναν οίκο αρωμάτων στο Λονδίνο. Ο ίδιος οίκος μεταφέρθηκε στο Παρίσι το 1854. Η λίστα των πελατών του είναι εντυπωσιακή. Με τις δημιουργίες του αρωματίστηκαν ο Γεώργιος Γ, η βασίλισσα Βικτορία και η πριγκίπισσα Σίσι της Αυστρίας. Τελευταία του πελάτισσα η Μαντόνα. Στα τέλη του 19ου αιώνα έκαναν την εμφάνισή τους τα πρώτα συνθετικά προϊόντα. Το πατσουλί παρήκμασε και στο προσκήνιο έλαμψε η ντελικάτη βανίλια. Η εξέλιξη των τεχνικών έφερε μια πραγματικά οσφρητική επανάσταση. Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα το άρωμα έγινε προϊόν πολυτελείας, απέκτησε διάφορα ονόματα και μπουκάλια. Αυτό το χρωστά στον Κορσικανό Φρανσουά Κοτί, ο οποίος ένωσε το ταλέντο του με τον σχεδιαστή Ζακ Λαλίκ. Στο αρωματοπωλείο του στο Παρίσι, ένα μπουκάλι με σχέδιο του Λαλίκ που περιείχε άρωμα τριαντάφυλλο, έπεσε στο πάτωμα. Όσοι μπήκαν στο κατάστημα μέθυσαν από την ευωδιά. Έτσι μέσα σε μία ημέρα ο Κοτί έγινε πλούσιος και διάσημος, αφού πούλησε πεντακόσια μπουκάλια. Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΡΩΜΑΤΑ Αρώματα στην Πόλη κατά την περίοδο 1808-1831 από το διήγημα του Γιάννη Καλπούζου Άγιοι και δαίμονες Εις ταν Πόλιν. Η ιστορία εκτυλίσσεται στην Κωνσταντινούπολη, Τουρκία. Ο πρωταγωνιστής συνδέει τις παιδικές του αναμνήσεις με τη μητέρα του με την οποία έφτιαχνε σπιτικές καραμέλες και αρώματα. Αυτές έπειτα αποτέλεσαν την αφορμή για να ασχοληθεί επαγγελματικά με την αρωματοποιία. Ο πατέρας του αρχικά, όταν του μίλησε για πρώτη φορά ο Τζανής για τα σχέδιά του, παρέμεινε για αρκετή ώρα σιωπηλός και μετά του πρότεινε να

συνεργαστεί με τον Τίμωνα, πράγμα που δεν άρεσε στον ήρωα. Ο Τζανής εφοδιάστηκε από τον πατέρα του με πρώτες ύλες, όπως βότανα σε ματσάκια, κουκούτσια σε γύαλες, σπόρους, φλούδες, φύλλα, κομμάτια ξύλου και αποξηραμένα λουλούδια, ατόφια ή μόνο με τα πέταλά τους. Επιπλέον, του έδωσε μια ζυγαριά, έναν αποστακτήρα και όλα τα υπόλοιπα σχετικά εργαλεία. Του επισήμανε να είναι πολύ προσεκτικός με τη φωτιά και τις ποσότητες που θα χρησιμοποιούσε. Ο Τζανής παρασκεύαζε αιθέρια έλαια με τη μέθοδο της απόσταξης, αλλά και με σύνθλιψη. Τα αναμείγνυε με μανιτάρια, σταγόνες σίκαλης και τα άφηνε να ωριμάζουν έως και ένα μήνα. Ο πρωταγωνιστής πάντα μαγευόταν από τα αρώματά του και αγωνιούσε για αυτά. Όταν πέτυχε το άρωμα των ονείρων του ανακοίνωσε κατευθείαν συγκινημένος στην οικογένειά του τα καλά νέα και γιόρτασε μαζί τους. Ήταν πολύ ενθουσιασμένος και κυρίως ανησυχούσε για τη γνώμη του παππού του. Η διαδικασία του να γίνει το αχτάρικο σε μυροπωλείο αποτελούσε μια ολόκληρη σειρά διαδικασιών. Ο Τζανής έπρεπε από κάλφας, δηλαδή ένας απλός βοηθός, να προβιβαστεί σε ουστά, μάστορα, δηλαδή και επίσημο αρωματοποιό. Για αυτήν την προαγωγή έπρεπε να αποφασίσει το συμβούλιο των μυροπόλων της Κωνσταντινούπολης. Ταυτόχρονα, έπρεπε να γίνει και μία συνάντηση ανάμεσα στον πρωτομάστορα των αρωματοποιών και τον ήρωα. Μεταξύ των παρασκευαστών αρωμάτων της Πόλης, υπήρχε έντονος ανταγωνισμός μεταξύ τους. Αυτό γίνεται εμφανές μέσα από ένα περιστατικό που συνέβη στον Τζανή. Αυτό που πραγματικά έγινε ήταν πως ένας αντίζηλός του, επειδή τον φθονούσε, αυτόν και την επιτυχία του, του επιτέθηκε την ώρα που πουλούσε αρώματα στην πόλη και τον μαχαίρωσε χωρίς να τον αντιληφθεί κάποιος από το πλήθος. Εκείνη την εποχή, καθώς πολλές αρρώστιες προσέβαλλαν τους κατοίκους της Τουρκίας, οι πωλήσεις των αρωμάτων είχαν πέσει κατακόρυφα. Τα πλήθη δεν αγόραζαν πια τα μύρα για καλλωπισμό, αλλά και για να προφυλαχτούν από τις διάφορες ασθένειες, όπως η πανώλη και η πανούκλα. Ο ήρωας του κειμένου αναγκάστηκε να ξεκινήσει τις επιχειρήσεις του από την αρχή δύο

φορές. Αυτό που κάθε φορά τον ωθούσε ήταν η μεγάλη του αγάπη για τα αρώματα καθώς και οι διαφορετικές συγκυρίες κάθε φορά που τον έφεραν κοντά με τα μύρα. η ιστορία των αρωμάτων και της κολόνιας...!!! Από τους αρχαίους χρόνους μέχρι τις ημέρες μας, όλοι οι πολιτισμοί λάτρεψαν το άρωμα. Ποιητές το ύμνησαν, γυναίκες φιλονίκησαν μεταξύ τους για να το αποκτήσουν και οι πιστοί κάθε θρησκείας το προσέφεραν στους θεούς τους. Όταν στις 26 Νοεμβρίου του 1922 οι ερασιτέχνες αρχαιολόγοι Χάουαρντ Κάρτερ και λόρδος Κάρναρβον άνοιξαν τον τάφο του Τουταγχαμών, μια μεθυστική μυρωδιά κατέκλυσε την όσφρησή τους. Ήταν το κύφι, φημισμένο άρωμα που οι αρχαίοι Αιγύπτιοι παρασκεύαζαν από δεκαέξι διαφορετικά συστατικά και το προσέφεραν κάθε απόγευμα στον θεό Ρα. Η τέχνη του αρώματος ξεκίνησε από την Αίγυπτο και εξαπλώθηκε σύντομα σε όλο τον αρχαίο κόσμο. Από τους Αιγυπτίους, στους Ρωμαίους Την εποχή κατά την οποία οι Αιγύπτιοι άλειφαν το σώμα τους με κανέλα και μέλι, οι Πέρσες βασιλείς φορούσαν αρωματισμένα στεφάνια από μύρο, γιασεμί, βιολέτες και κόκκινα τριαντάφυλλα. Στην Περσία αναπτύχθηκε η μέθοδος συντήρησης των λουλουδιών. Αφού αποξήραιναν τα τριαντάφυλλα, τοποθετούσαν τα πέταλά τους σε αεροστεγή βάζα για να τα ανοίξουν σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Στην αρχαία Ελλάδα το άρωμα συνδέθηκε με τη θρησκεία. Πολλά κείμενα κάνουν λόγο για την ευωδιά που άφηναν πίσω τους οι θεοί όταν εμφανίζονταν. Στην Οδύσσεια, ο Όμηρος αναφέρει την πρακτική της επάλειψης των νεκρών με αιθέρια έλαια. Στους γάμους, οι ακόλουθες της νύφης φορούσαν κορόνες φτιαγμένες από υάκινθους. Στην αρχαία Ρώμη μυρωδιές αναδίδονταν από κάθε ναό και σπίτι. Οι άντρες εφηύραν άλλωστε το ξύρισμα και το άφτερ σέιβ. Στα αρωματικά λουτρά βύθιζαν το σώμα τους σε ευωδιαστό νερό από αιθέρια έλαια. Μετά το ξύρισμα έκαναν μασάζ στο πρόσωπο με

αρωματικές αλοιφές. Το άρωμα κατείχε εξέχουσα θέση και στο τραπέζι. Το γεύμα το σέρβιραν με τη συνοδεία αρωματισμένου νερού, για να ξεπλένουν τα χέρια τους. Αρωμα κερνούσαν επίσης στους καλεσμένους τους. Αλχημείες και μπαχάρια Τον 6ο αιώνα, με τη διάδοση του ισλαμικού πολιτισμού, η χρήση των αρωμάτων θεωρήθηκε από τους μουσουλμάνους θρησκευτικό καθήκον. Ο Μωάμεθ διακήρυττε ότι «το μπάνιο και η χρήση αρωμάτων είναι υποχρεωτικά κάθε Παρασκευή για όλους τους άντρες» και είχε υποσχόταν ότι ο Κήπος του Παραδείσου θα ευωδιάζει από τα πιο εξωτικά αρώματα του κόσμου. Την εποχή του Μεσαίωνα, οι Σταυροφόροι έφεραν από τις μακρινές Ινδίες και την Κίνα μυρωδάτα μπαχαρικά και διέδωσαν τις τεχνικές της απόσταξης. Οι αλχημιστές θησαύρισαν επειδή υποτίθεται ότι τα αρώματα προστάτευαν από τις επιδημίες. Η Εκκλησία όμως τους έστελνε στην πυρά, αφού η χρήση των αρωμάτων ισοδυναμούσε με παράνομες σαρκικές απολαύσεις και ήταν ύποπτη για πρακτικές μαύρης μαγείας. Ευωδιές και λίγδα Το άρωμα θριάμβευσε κατά την εποχή της Αναγέννησης. Οι βασίλισσες και οι χωρικές φιλονικούσαν για τις συνταγές των πρώτων Ιταλών χημικών, ενώ μεγάλοι εξερευνητές όπως οι Βάσκο ντε Γκάμα και Χριστόφορος Κολόμβος έφεραν νέες πρώτες ύλες από την Αμερική και από την Ινδία όπως κακάο, βανίλια, καπνό, πιπέρι, κάρδαμο, γαρίφαλο και βάλσαμο του Περού. Ξένοι αρωματοποιοί από την Ιταλία και την Ισπανία εγκαταστάθηκαν στο Παρίσι και έκαναν μόδα τα αρωματισμένα γάντια, γι αυτό οι Βερσαλλίες μοσχομύριζαν. Πίσω όμως από την ευωδιαστή κατάχρηση βασίλευε η «λίγδα», αφού ο βασιλιάς Ήλιος είχε να πλυθεί τέσσερα ολόκληρα χρόνια! Η σύγχρονη ιστορία του αρώματος εστιάζει κυρίως στη Γαλλία, αφού τα πιο πολύτιμα ιαματικά βότανα και αρώματα της εποχής εντοπίζονται στον γαλλικό Νότο, στο Μονπελιέ και στην Γκρας

της Προβηγκίας. Ειδικά στην Γκρας καλλιεργούσαν μετά μανίας βιολέτες, λεβάντα, γιασεμιά, γαρύφαλλα και τριαντάφυλλα. Μέχρι σήμερα παραμένει αδιαφιλονίκητη πρωτεύουσα του αρώματος, αφού απασχολεί 2.000 άτομα και ο ετήσιος τζίρος της ανέρχεται σε 600 εκατομμύρια δολάρια αντιπροσωπεύει το 6% της παγκόσμιας αγοράς. Ένα ωραίο ατύχημα Παρ όλα αυτά, το πρώτο σύγχρονο αρωματοποιείο δεν είναι γαλλικό. Ο Βρετανός αρωματοποιός Κριντ άνοιξε το 1760 έναν οίκο αρωμάτων στο Λονδίνο. Ο ίδιος οίκος μεταφέρθηκε στο Παρίσι το 1854. Η λίστα των πελατών του είναι εντυπωσιακή. Με τις δημιουργίες του αρωματίστηκαν ο Γεώργιος Γ, η βασίλισσα Βικτορία και η πριγκίπισσα Σίσι της Αυστρίας. Τελευταία του πελάτισσα η Μαντόνα. Στα τέλη του 19ου αιώνα έκαναν την εμφάνισή τους τα πρώτα συνθετικά προϊόντα. Το πατσουλί παρήκμασε και στο προσκήνιο έλαμψε η ντελικάτη βανίλια. Η εξέλιξη των τεχνικών έφερε μια πραγματικά οσφρητική επανάσταση. Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα το άρωμα έγινε προϊόν πολυτελείας, απέκτησε διάφορα ονόματα και μπουκάλια. Αυτό το χρωστά στον Κορσικανό Φρανσουά Κοτί, ο οποίος ένωσε το ταλέντο του με τον σχεδιαστή Ζακ Λαλίκ. Στο αρωματοπωλείο του στο Παρίσι, ένα μπουκάλι με σχέδιο του Λαλίκ που περιείχε άρωμα τριαντάφυλλο, έπεσε στο πάτωμα. Όσοι μπήκαν στο κατάστημα μέθυσαν από την ευωδιά. Έτσι μέσα σε μία ημέρα ο Κοτί έγινε πλούσιος και διάσημος, αφού πούλησε πεντακόσια μπουκάλια. Ξανά παιδιά Ο Κοτί άνοιξε τον δρόμο για τη σύγχρονη βιομηχανία αρωμάτων. Μέσα στις επόμενες δεκαετίες, η γυναικεία χειραφέτηση απαιτούσε φρεσκάδα και δυναμική. Στο Marie Claire, το πρώτο εβδομαδιαίο γυναικείο περιοδικό, οι μόδιστροι επέβαλαν αρώματα με χαρακτήρα και προσωπικό στιλ. Τη δεκαετία του 1950 μπήκαν στο αρωματικό παιχνίδι και οι ΗΠΑ, με κυρίαρχη εκπρόσωπο την

Estée Lauder. Οι μυρωδιές έγιναν σοβαρότερες και ευκολότερες. Στον άνεμο επανάστασης της δεκαετίας του 1960 το πατσουλί βγήκε στους δρόμους. Μερικά χρόνια αργότερα γεννήθηκαν τα αντρικά eau de toilette. Τόσο στη Γαλλία όσο και στις ΗΠΑ δημιουργήθηκαν αρώματα-ιδέες για σοφιστικέ και προκλητικές ή φυσικές και ρομαντικές γυναίκες. Σήμερα αρώματα από βανίλια, καραμέλα ή γάλα προσφέρουν την αίσθηση ασφάλειας της παιδικής ηλικίας. Ο άντρας αφήνεται με τη σειρά του στον κόσμο των αισθήσεων για να ελκύσει και να αποπλανήσει τις γυναίκες με αρώματα της θάλασσας και του βουνού. Τα γαλλικά αρώματα αντιπροσωπεύουν μεγάλο μέρος των παγκόσμιων εξαγωγών, αφού τέσσερις από τις οκτώ μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο είναι γαλλικές. Η βιομηχανία αυτή είναι η πεμπτουσία της πολυτέλειας, του αισθησιασμού και της φινέτσας. Εννέα στις δέκα Γαλλίδες και ένας στους δύο Γάλλους φορούν άρωμα καθημερινά. Οσφρητικό μάρκετινγκ Το σημαντικό για κάθε άρωμα είναι το μήνυμα που μεταφέρει. Πρέπει πρώτα από όλα να εκφράζει την εποχή του, όπως το Shalimar του οίκου Guerlain το 1925, το Opium του Yves Saint Laurent το 1977 ή το Poison του Dior το 1985, τα οποία βρίσκονται ακόμη και σήμερα στην κορυφή των προτιμήσεων του κοινού. Αυτό επιτυγχάνεται από τις διαφημίσεις αρωμάτων, που προωθούν την κατάλληλη εικόνα. Το άρωμα συνδέεται με την κοινωνική καταξίωση, με τη φρεσκάδα και με την αποτελεσματικότητα. Φυσικά οι εποχές αλλάζουν. Το 1857, διαφήμισαν το άρωμα «Musk Cologne» με δύο ζωγραφισμένα ελάφια. Το 1986, στη διαφήμιση του «Wild Musk» μια γυναίκα σπρώχνει έναν άντρα σε έναν τοίχο και του σκίζει το πουκάμισο. ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΗΤΑΝ.. ΚΑΠΝΟΣ Οι ευωδιές είχαν σαγηνεύσει τον άνθρωπο από τα παλιότερα χρόνια της ιστορίας του. Στην αρχή δεν κατείχε αερώδης σύσταση, αλλά πολύ γρήγορα ανακαλύφθηκε η τέχνη της δημιουργίας των

αρωμάτων ουσιών. Επιστήμονες ανακάλυψαν ότι πριν από χιλιάδες χρόνια οι προγονοί μας καίγανε σε βωμούς αρωματισμένο ρετσίνι έτσι ώστε οι θυσίες και οι προσευχές τους να φτάσουν στους θεούς μαζί με τον πυκνό αρωματικό καπνό. Σε ανταλλαγή ήλπιζαν στην υποστήριξη των θεοτήτων που «ψήνονται» με την όμορφη ευωδιά. Από αυτές τις πρακτικές ίσως προκύπτει η ονομασία perfume στα λατινικά per fumum, δηλαδή με την ακρίβεια μέσο καπνού. Άξιο αναφοράς είναι ότι κάποιες φυλές εφάρμοζαν το τρίψιμο του σώματος με ζωικό λίπος. Αυτή η διαδικασία είχε ως σκοπό την προστασία από το κρύο και ταυτόχρονα έδινε στο δέρμα ξεχωριστή, αλλά όχι πάντα ευχάριστη, μυρωδιά. Τι να πούμε, κάθε αρχή και δύσκολη ΘΕΙΚΕΣ ΕΥΩΔΙΕΣ Στην αρχαιότητα τα αρώματα τα οποία γινόταν βάση φυσικών συστατικών, είχαν συνήθως μορφή διάφορων ειδών λαδιού και γαλακτωμάτων σώματος. Στην αρχή το δικαίωμα χρησιμοποίησης αρωματικών ουσιών είχαν μόνο οι ηγεμόνες και οι ευκατάστατοι πολίτες, με το πέρασμα του χρόνου όμως το δικαίωμα αυτό απέκτησαν και τα υπόλοιπα κοινωνικά στρώματα. Δυστυχώς, αυτό το οποίο είχε περιορίσει την χρήση του λιβανιού και των αρωματικών ουσιών ήταν η πολύ υψηλή τιμή τους, η οποία συνήθως ήταν ίδια με το ποσό, το οποίο αγόραζαν το χρυσό ή τις πολύτιμες πέτρες. Εν συνεχεία οι άνθρωποι ταύτιζαν τα αρώματα με μαγικές πρακτικές διότι πίστευαν στην θεϊκή τους προέλευση. Οι Έλληνες πίστευαν ότι τα αρώματα δημιουργηθήκαν από την θεά Αφροδίτη, τις μυστικές συνταγές της οποίας έκλεψε και μετάφερε στους ανθρώπους μια άτιμη υπηρέτρια της. Ο Αιγύπτιοι έβλεπαν τις αρχές της αρωματοποιίας λίγο διαφορετικά: γιʼ αυτούς ο δημιουργός των αρωμάτων ήταν ο θεός της σοφίας Thot, γνωστός ως προστάτης των μάγων και των θεραπευτών. Ο Θεός Thot μοιράσθηκε την μυστική γνώση των αρωματικών ουσιών με τους δικούς του ιερείς. Μόνο αυτοί είχαν το δικαίωμα προετοιμασίας

των αρωματικών ουσιών και για αυτό τους διέκρινε μεγάλος σεβασμός. Υπάρχουν πολλά διηγήματα για ευωδιές τα οποία μπορούμε να τα βρούμε όχι μόνο στις αρχές τις μυθολογίας αλλά επίσης στην Παλαιά και στην Νέα Διαθήκη: η βασίλισσα Saba προσέφερε αρωματικά έλαια στον βασιλιά Salomon, και οι Μάγοι της Ανατολής με την σειρά τους τα προσέφεραν στον νεογέννητο Χριστό. Αξίζει να αναφερθεί το όνομα της Μαρίας Μαγδαληνής, της αμαρτωλής από την Νέα Διαθήκη η οποία έπλυνε τα πόδια του Χριστού, τα σκούπιζε με τα μαλλιά της και τα ένιψε με αρωματικά έλαια. ΕΥΩΔΙΕΣ ΓΙΑ ΣΩΜΑ ΚΑΙ ΨΥΧΗ Επιπλέον πρέπει να αναφέρουμε για ποιο λόγο χρησιμοποιούσαν στο παρελθόν οι προγονοί μας τα αρωματικά προϊόντα. Έχει αποδειχτεί ότι η χρήση των αρωματικών ουσιών ποίκιλλε από μέρη σε μέρη στον αρχαίο κόσμο. Για παράδειγμα: στην αρχαία Αίγυπτο βάζανε τις αλοιφές πάνω στα μαλλιά, οι Ασσύριοι αρωμάτιζαν τα μούσια τους. Υπάρχει μια θεωρία ότι οι Έλληνες μετά το λουτρό είχαν την συνήθεια να απλώνουν σε κάθε μέρος του σώματος τους διαφορετικά αρωματικά έλαια. Αυτοί που αναμφισβήτητα κατείχαν ρεκόρ σε αυτή την πρακτική ήταν οι Ρωμαίοι, οι οποίο έβαζαν τα αρώματα σχεδόν παντού στο σώμα, στον εξοπλισμό, στους χώρους, στα ζώα, ψεκάζανε με τα αγαπημένα τους αρώματα τον αέρα και κάνανε το λουτρό τους σε αρωματισμένο νερό. Ήταν ικανοί να το επαναλάβουν αρκετές φορές την ημέρα! Μέσα στα σπίτια των ευκατάστατων ρωμαίων πολιτών υπήρχε ένας ειδικός χώρος, που ονομαζόταν unctuarium και περιείχε πολλά φιαλίδια με αρωματικά έλαια και όμορφες σκλάβες οι οποίες έκαναν χαλαρωτικό μασάζ και βοηθούσαν στο να πασαλείβουν το δέρμα με τις αρωματικές αλοιφές. Δεν ήταν λοιπόν άξιο περιέργειας το ότι ξέσπασαν φωνές με αντιρρήσεις, για παράδειγμα o Plinius Maior θεωρείσαι την ανεξέλεγκτη χρήση των αρωμάτων από τους πατρικίους ως φανερή σπατάλη Οι όμορφες ευωδιές αποτελούσαν επίσης αναπόσπαστο στοιχείο

των ιεροτελεστιών και τελετών της ταφής. Με αρωματικά υλικά βαλσάμωναν το νεκρό σώμα σχεδόν σε όλο τον αρχαίο κόσμο. Στην Αίγυπτο και στην Ελλάδα βάζανε τους αμφορείς με τις αρωματικές ουσίες στους τάφους των νεκρών επειδή πιστεύανε στις θεραπευτικές ιδιότητες των ευωδιών. Παρόμοιες πεποιθήσεις είχαν και οι Σουμέριοι οι οποίοι εκμεταλλεύονταν τα αιθέρια ελαία στην ιατρική πριν από 5000 χρόνια. Αυτές αναμφίβολα ήταν οι αρχές της αρωματοποιίας, την οποία σήμερα ονομάζουμε αρωματοθεραπείας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι από τα αρχαία χρόνια τα αρώματα σχετίζονταν με την αγάπη και τον ερωτισμό. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές στην Μεσοποταμία ο γαμπρός την ημέρα την αρραβώνων περίελουζε την μελλοντική του γυναίκα με αρωματικές ουσίες. Η βασίλισσα της Αιγύπτου Κλεοπάτρα πριν την επίσκεψη του Καίσαρα έκανε μπάνιο μέσα στο γάλα με πέταλα τριαντάφυλλου έτσι ώστε το σώμα της να διατηρήσει όχι μόνο την εξαιρετική απαλότητα αλλά και την όμορφη ευωδιά των λουλουδιών. Μια φήμη αναφέρει ότι η ίδια βασίλισσα πριν την συνάντηση της με τον Μάρκο Αντώνιο έδωσε εντολή για να εμποτίσουν τα πανιά του πλοίου της με αρωματικές ουσίες. Όπως φαίνεται από πολύ παλιά οι άνθρωποι ανακάλυψαν ότι η όμορφη ευωδιά αποτελεί το καλύτερο αφροδισιακό. ΑΠΟΓΟΡΕΥΣΗ ΧΡΗΣΗΣ ΑΡΩΜΑΤΩΝ Παρόλο ότι σήμερα είναι δύσκολο να το πιστέψουμε, στα χρόνια που αναπτυσσόταν ο χριστιανισμός, η χρήση των αρωμάτων είχε απαγορευτεί καθότι η μυρωδιά και τα στοιχεία τους είχαν αποδοκιμαστεί από την εκκλησία ως υπερβολικά αισθησιακά και προκαλούμενα πειρασμό. Η παράδοση δημιουργίας διάφορων αρωματικών συνθέσεων διατηρήθηκε λόγο των μουσουλμάνων. Την στιγμή που ο χριστιανισμός απαγόρευε την χρήση τους, το Κοράνι σχεδόν έπειθε για την χρήση τους. Οι μουσουλμάνοι μπορούσαν να χρησιμοποιούν τις αρωματικές ουσίες όχι μόνο κατά την διάρκεια των θρησκευτικών τους λειτουργιών αλλά να τις απολαμβάνουν καθημερινά. Ίσως για αυτό, η πρώτη

επανάσταση στον τομέα αρωματοποιίας έγινε χάρη σε αυτούς. Στην αρχή του XI αιώνα ο ιατρός και χημικός από την Περσία Awicenna (Ibn Sina) τελειοποίησε την διαδικασία της απόσταξης, για αυτό το λόγο η παραγωγή των αρωματικών αποσταγμάτων έγινε πιο αποτελεσματική. Παρόλο που η χρήση των αρωμάτων την πρώτη περίοδο του μεσαίωνα είχε απαγορευτεί από την εκκλησία, δεν έχασαν το κύρος τους: πίστευαν ότι η όμορφή ευωδιά αποτελούσε στοιχείο των καλών ανθρώπων. Αυτή η πεποίθηση υποστηρίζονταν από πολλούς θρύλους και βιώματα αγίων, στα όποια αναφερόταν ότι από τα σώματα μερικών αγίων (πχ. του αγ. Αλεξίου) μετά τον θάνατο τους ανέδυαν μια όμορφη λουλουδάτη ευωδιά. Με το πέρασμα του χρόνου οι σκληροί περιορισμοί είχαν αποδυναμωθεί ήδη στον XII αιώνα οι άνθρωποι μπορούσαν ξανά να κάνουν αρωματικά λουτρά για θεραπευτικούς λόγους και να ξεπλένουν το στόμα τους με ροδόνερο για να φρεσκάρουν την αναπνοή τους. ΘΡΙΑΜΒΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ Έπρεπε να περάσει αρκετός καιρός για να ξαναρχίσει η Ευρώπη να φτιάχνει αρώματα. Το 1370 ο βασιλικός αλχημιστής του ουγγαρέζικου θρόνου δημιούργησε για τη βασίλισσα Ελισάβετ ειδική λοσιόν με βάση το οινόπνευμα, η οποία πέρασε στην ιστορία ως το Νερό της βασίλισσας της Ουγγαρίας. Το νερό αυτό εξασφάλισε την επιτυχία του λόγω της μοναδικής σύνθεσης του από άρωμα λεβάντα, μαντζουράνα, μέντα, ανθός πορτοκαλιού και λεμονιού. Αυτό που ενδιαφέρει είναι ότι το Νερό της βασίλισσας της Ουγγαρίας χρησιμοποιήθηκε όχι μόνο σαν άρωμα αλλά και επίσης ως φάρμακο για διάφορες παθήσεις. Στον XV και τον XVI αιώνα την τέχνη την αρωματοποιίας επηρέασαν σε σημαντικό βαθμό μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις Βάσκο ντε Γκάμα, Χριστόφορος Κολόμβος, Μαγγελάνος και άλλοι φημισμένοι ταξιδιώτες έφεραν από την Αμερική και από την Ινδία καινούρια υλικά με χαρακτηριστικό άρωμα : κακάο, βανίλια, μπάλσαμ από το Περού, καπνό, πιπέρι,

γαρίφαλο, κάρδαμο Στην αρχή η Ιταλία ήταν η πρωταγωνίστρια στην παραγωγή των αρωμάτων πρώτα από όλα λόγο των εμπορικών διασυνδέσεων των πόλεων της Χερσονήσου Απεννίνων, που διατηρούσε με τις χώρες της Ανατολής, και αργότερα με τον Νέο Κόσμο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το XVI αιώνα στην Ιταλία οι μυστικές αλχημιστικές φόρμουλες άρχισαν να αντικαθίστανται με επιστημονικούς χημικούς τύπους. Τελειοποιήθηκε επίσης η διαδικασία αποστάγματος. Εκτός από αυτό, στην Βενετία ξεκίνησε η εμφάνιση όμορφων, χρωματιστών, γυάλινων φιαλιδίων με αρώματα, τα οποία αύξησαν ακόμα περισσότερο την σημασία και την τιμή των αρωματικών ουσιών. Μαζί με την φλωρεντιανή δυναστεία των Μεδίκων η γνώση της παραγωγής των αρωμάτων έφτασε και στην Γαλλία μετά το γάμο με τον Ερρίκο Βʼ η Αικατερίνη των Μεδίκων έφερε τους παλατινούς αρωματοποιούς της στο Παρίσι. Ό πιο γνωστός ήταν ο Renato Blanco, ο οποίος ονομαζόταν Rene le Florentin. Αυτός έμαθε στους Γάλλους τεχνίτες την τέχνη της δημιουργίας των αρωματικών αξεσουάρ. Οι συνταγές σύμφωνα με τις οποίες φτιάχνονταν οι ευωδιές (και τα δηλητήρια) για την βασίλισσα, ήταν πολύ καλά προστατευμένες ώστε να μην υποκλαπούν, δι αυτό το λόγο το εργαστήριο του René le Florentin ήταν ενωμένο με τα βασιλικά δωμάτια μέσω κρυφών περασμάτων. ΑΝΟΔΟΙ ΚΑΙ ΣΤΙΓΜΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ Στα Βρετανικά Νησιά την ανάπτυξη της αρωματοποιίας υποστήριξε η Ελισάβετ I. Ιστορικοί δηλώνουν ότι η βασίλισσα ενθάρρυνε τους υπηκόους για να πειραματιστούν πάνω σε αυτόν τον τομέα και ότι δημιούργησε μόδα για αρωματισμένα γάντια (φήμες λένε ότι όταν η Ελισάβετ έλαβε ως δώρα από τον Earla of Oxford ένα ζευγάρι αρωματισμένων γαντιών, όλες οι παλλακίδες του παλαιού ξόδεψαν περιουσίες για να αποκτήσουν τον ίδιο αρωματικό θησαυρό). Η αγγλική αρωματοποιία πέρασε στιγμιαία κρίση λόγω της επανάστασης του 1640-60 και της κυβέρνησης των πουριτανών οι οποίοι απαγόρευαν την παραγωγή και την

χρήση των αρωματικών ουσιών. Η καμπή σε αυτό τον τομέα έγινε με την αναγέννηση της μοναρχίας και το ανέβασμα στο θρόνο του Καρόλου II. Η αρωματική τρέλα ξεκίνησε για τα καλά στην Γαλλία τον XVII αιώνα. Με κάποια αρώματα πότιζαν σχεδόν τα πάντα: όχι μόνο τα ντυσίματα αλλά και το εξοπλισμό γενικής χρήσης, τους χώρους και τα δωμάτια. Το Παρίσι έγινε το κέντρο παραγωγής των προϊόντων της αρωματοποιίας και το παλάτι των Βερσαλλιών θεωρήθηκε ως το πιο αρωματισμένο παλάτι της Ευρώπης. Γαλλική πόλη, η οποία θεωρείτο ως δεύτερη και όχι λιγότερο σημαντική πρωτεύουσα της παγκοσμίας αρωματοποιίας έγινε το Grasse, η οποία μέχρι και σήμερα είναι φημισμένη για τα δικά της χωράφια με γιασεμί και τριαντάφυλλα. Την δυναμική ανάπτυξη της γαλλικής αρωματοποιίας διέκοψε για λίγο η Γαλλική Επανάσταση, άλλα στα χρόνια του Ναπολέοντα έγινε επιστροφή στην παραγωγή και στην χρήση των αρωματικών ουσιών. ΧΗΜΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Η πραγματική επανάσταση στο τομέα της αρωματοποιίας έγινε το XIX αιώνα. Λόγω της γρήγορης προόδου στο τομέα της χημείας, κάποια από τα ακριβά, φυσικά και δύσκολα για την απόκτηση συστατικά, (πχ. μόσχος), αντικαταστήθηκαν από ουσίες που δημιουργήθηκαν μέσα από χημικές ενώσεις. Αυτή η λύση προκάλεσε σημαντική μείωση τιμών των προϊόντων της αρωματοποιίας καθώς και επίσης αύξηση της ομάδας των ανθρώπων που ασχολήθηκαν με την δημιουργία των ευωδιών πραγματικούς αριστοτέχνες. Σε αυτόν τον κλάδο της αρωματοποιίας μυθολογικά έγιναν επώνυμα των Ernest Daltrof, François Coty, Ernest Beaux, Jacques Guerlain και Edmond Roudnitski δημιουργούς ευωδιών τα οποία επηρέασαν σημαντικά την εικόνα της αρωματοποιίας του XX αιώνα. Το τέλος του XIX αιώνα και στην αρχή του XX ένωσαν την αρωματοποιία με την μόδα. Γνωστοί δημιουργοί μόδας όπως Paul Poiret ή Coco Chanel ανακάλυψαν ότι μπορούν όχι μόνο να ντύνουν τις πελάτισσες τους με πανέμορφα υφάσματα αλλά και με όμορφα

αρώματα. Σήμερα σχεδόν κάθε οίκος μόδας έχει και το δικά του σετ αρωμάτων το οποίο προβάλει με την δική του επωνυμία. PHEREMONES ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΩΜΑΤΟΠΟΙΙΑΣ Αναμφίβολα η επόμενη καμπή στην ιστορία της αρωματοποιίας έγινε χάρη στις pheromones. Αέριες χημικές ουσίες ευθύνονται για την μη ορατή επικοινωνία, πχ την έλξη του αντίθετου φύλου. Για πολλά χρόνια νομίζανε ότι άνθρωποι, σε αντίθεση με τα έντομα και μερικά τρωκτικά, δεν εκκρίνουν τις pheromones, όμως οι τελευταίες ανακαλύψεις δεν υποστήριζαν αυτή την άποψη. Υπήρχε όμως μια υπόθεση ότι οι pheromones υπάρχουν μέσα στον ανθρώπινο ιδρώτα. Ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα των δοκιμών, μια μικρή ποσότητα των τεχνητά δημιουργημένων pheromon ων προστίθεται καμιά φορά σε μερικά αρώματα για να δυναμώσουν την διεγερτική τους λειτουργία. ΟΝΕΙΡΑ ΚΛΕΙΣΜΕΝΑ ΜΕΣΑ ΣΕ ΜΙΑ ΑΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΤΑΓΟΝΑ Σήμερα πια μπορούμε να μιλάμε για μια ολόκληρη βιομηχανία αρωματοποιίας. Για να μπορούμε καθημερινά να φοράμε το αγαπημένο μας άρωμα, δουλεύουν χιλιάδες άνθρωποι ανά τον κόσμο: αυτοί που μαζεύουν τα λουλούδια, εφευρέτες καινούργιων ευωδιών, χημικοί, δημιουργοί (λεγόμενες μύτες), ειδικοί για το μάρκετινγκ και την διαφήμιση και τέλος οι διανομείς. Με τις ευωδιές και τις ιδιότητες τους ασχολούνται επίσης και οι επιστήμονες, ειδικοί ψυχολόγοι, οι οποίοι δημιουργούν εξειδικευμένα τεστ χάρη στα οποία μπορούμε να διαλέξουμε το άρωμα που ταιριάζει στην προσωπικότητα μας και στον τρόπο ζωής μας. Επίσης πολύ ενδιαφέρον αποτελούν οι εφευρέσεις στον τομέα της φυσικής ιατρικής (τα οποία περιγράφουν την επίδραση των αρωμάτων στο σώμα μας) και του μάρκετινγκ (αρωματομάρκετινγκ). Το πιο σημαντικό είναι ότι τα αρώματα με το πέρας των ετών δεν έχασαν την μοναδικότητα τους. Παρόλο που τα χρησιμοποιούμε καθημερινά εξακολουθούν να αποτελούν για εμάς

κάτι μυστικό και μαγικό ΜΕΡΟΣ Β' ''Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΩΜΑΤΩΝ'' Το όργανα της όσφρησης του ανθρώπου είναι ο οσφρητικός βλεννογόνος που περιλαμβάνει το οσφρητικό επιθήλιο, χόριο και αδένα και βρίσκεται στην οροφή της ρινικής κοιλότητας. Μέσα στη μύτη μας συμβαίνει μια μοριακή αλληλεπίδραση. Υπάρχουν αισθητήρες που μπορούν γρήγορα να παγιδέψουν και να ανιχνεύσουν μόρια που μεταφέρονται με την αναπνοή. Εάν εφαρμόζουν στο σωστό υποδοχέα, θα αναγνωριστούν και αυτό θα μεταφερθεί στον εγκέφαλό μας. Στην πραγματικότητα υπάρχουν διάφοροι τύποι υποδοχέων και η ενεργοποίηση των συνδυασμών τους καθορίζει την οσμή που καταλαβαίνουμε. Η αλληλεπίδραση των οσμογόνων μορίων με την πρωτεΐνη υποδοχέα οδηγεί στην ενεργοποίηση μιας άλλης πρωτεΐνης που ονομάζεται Golf, η οποία με την σειρά της ενεργοποιεί το ένζυμο αδενυλική κυκλάση που παράγει μεγάλες ποσότητες της ουσίας CAMP. Με τη σειρά του ανοίγει ένα δίαυλο κατιόντων, τα οποία μετατοπίζουν το δυναμικό της μεμβράνης σε θετικότερες τιμές ώστε να μεταφέρεται ηλεκτρικό σήμα στον εγκέφαλο. Κάθε ένα κύτταρο ένα μόνο είδος υποδοχέα που έχει την ικανότητα να συνδεθεί με ένα περιορισμένο αριθμό οσμογόνων ουσιών. Έτσι κάθε υποδοχέας είναι ειδικευμένος στην αναγνώριση ενός μικρού αριθμού οσμών. Ο κάθε συνδυασμός είναι μοναδικός και αποτελεί μια μορφή κωδικοποίησης στον εγκέφαλο. Το 2004 τιμήθηκαν με το βραβείο Νόμπελ οι χημικοί Linda Buck και Richard Alex για την εργασία τους στην διευκρίνιση του μηχανισμού της λειτουργιάς της όσφρησης, μια μεγάλη ομάδα γονιδίων τα ποία φέρουν την ευθύνη για την παραγωγή πρωτεϊνών ειδικών υποδοχέων. Μια ουσία πρέπει να έχει ορισμένες ιδιότητες για να έχει οσμή. Για να ταξιδεύει μέσω του αέρα, πρέπει να είναι αέριο ή ένα υγρό ή στερεό που να περνάει εύκολα στην αέρια φάση. Για να φτάσει στον υποδοχέα πρέπει

ναείναι διαλυτό, έστω σε μικρή έκταση, στη λεπτή ταινία υδατικού διαλύματος που περνάει από ρηνικές διόδους. Ακόμα πιο σημαντικό είναι το ότι το μόριο με την οσμή ή ένα μέρος του πρέπει να έχει σχήμα που εφαρμόζει σε έναν από τους οσφρητικούς υποδοχείς που καλύπτουν απολήξεις νεύρων βαθιά στις ρινικές διόδους. Οταν συμβεί αυτό, οι νευρικές ωθήσεις φτάνουν στον εγκέφαλο που τις μεταφράζει σαν μια ειδική οσμή. Στη δεκαετία του '50, εισήχθηκε η στερεοχημική θεωρία της όσφρησης για να εξηγήσει τη σχέση μεταξύ της οσμής και του μοριακού σχήματος. Η βασική της προϋπόθεση είναι ότι το σχήμα του μορίου (και μερικές φορές η πολικότητά του) και όχι η χημική σύστασή του είναι η πρωταρχική ανίχνευση της οσμής του. Σύμφωνα μ' αυτή τη θεωρία, υπάρχουν επτά πρωταρχικές οσμές και καθεμιά αντιστοιχεί σε ένα από τους επτά διαφορετικούς τύπους των οσφρητικών υποδοχέων. Οι επτά οσμές είναι : καμφορά, μοσχοβόλος, ανθώδης, μέντας, αιθέρα, καυτερή και σαπίλας (οι δύο τελευταίες οσμές εξαρτώνται περισσότερο από την πολικότητα των μορίων, παρά από το σχήμα τους). Πολλές προβλέψεις της θεωρίας αυτής επιβεβαιώθηκαν πειραματικά. Αν δύο ουσίες εφαρμόζουν στον ίδιο υποδοχέα, πρέπει να έχουν την ίδια οσμή, ακόμα και αν η σύστασή τους διαφέρει. Η καμφορά, το εξαχλω ροαιθάνιο και το κυκλοοκτάνιο, ουσίες με διαφορετική σύσταση, ταιριάζουν και οι τρεις στον υποδοχέα καμφοράς και πραγματικά έχουν τέτοια οσμή. Αν διαφορετικά τμήματα ενός μορίου ταιριάζουν σε διαφορετικούς υποδοχείς, το μόριο πρέπει να έχει ανάμικτη οσμή. Τμήματα του μορίου της βενζαλδεϋδης ταιριάζουν στους υποδοχείς καμφοράς, ανθώδους και μέντας που σημαίνει τελικά μυρωδιά αμυγδάλου. Στις αρχές της δεκαετίας του '90 αποδείχθηκε η παρουσία 1000 υποδοχέων και πιστεύεται ότι με τους διάφορους συνδυασμούς, ένας άνθρωπος μπορεί να διακρίνει πάνω από 10.000 οσμές. Η γνώση του μηχανισμού της όσφρησης και κυρίως του πρώτου σταδίου, δηλαδή της αναγνώρισης των οσμογόνων μορίων από τα κύτταρα υποδοχείς, μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τον σχεδιασμό και τη σύνθεση νέων και πιο αποτελεσματικών πρώτων

υλών για την αρωματοποιία. Αρχικά τα αρώματα εξάγονταν από φυσικές πηγές. Σήμερα, οι χημικοί έχουν απομονώσει πολλά από τα συστατικά των αρωμάτων και τα παρασκευάζουν συνθετικά. Το κυριότερο συνθετικό συστατικό των αρωμάτων είναι οι αλδεΰδες. Όμως, οι χημικοί μέχρι τώρα δεν έχουν κατορθώσει να διακρίνουν ακόμα όλα τα δευτερεύοντα, αλλά σημαντικότατα στην οσμή, συστατικά τους. Ένα άρωμα, είτε φυσικό, είτε συνθετικό, αφ' ενός πρέπει να "δέσει" με άλλα αρώματα σ' ένα "μπουκέτο"-και γι' αυτό χρειάζεται και κάποιο ταλέντο, εκτός από τη χημεία-αφ' ετέρου πρέπει να αραιωθεί, ώστε η μυρωδιά του να γίνει πιο ευχάριστη. Για την αραίωση χρησιμοποιείται αιθυλική αλκοόλη (οινόπνευμα). Το Chanel No5 κατέχει μιαν ιδιαίτερη θέση στην ιστορία της Χημείας, γιατί είναι το πρώτο άρωμα που περιείχε ένα συνθετικό συστατικό. Το 1921 στο Παρίσι η σχεδιάστρια μόδας Gabrielle "Coco" Chanel ζήτησε ένα άρωμα να συνοδεύσει τη συλλογή της και αυτό δημιουργήθηκε από τον Ernest Beaux, που ανάμεσα στα άλλα φυσικά συστατικά χρησιμοποίησε και μια αλδεϋδη, την 2- μεθυλο-ενδεκανάλη, ένα συνθετικό συστατικό. Ωστόσο, η εξαγωγή φυσικών αιθερίων ελαίων από διάφορα αρωματικά φυτά παραμένει βασικό κομμάτι της αρωματοποιίας από τα αρχαία χρόνια μέχρι καισήμερα... Οι πιο γνωστές τεχνικές λήψης των αιθερίων ελαίων από τις πρώτες ύλες είναι: ΣΥΝΘΛΙΨΗ ΑΠΟΣΤΑΞΗ ΕΚΧΥΛΙΣΗ Στα πλαίσια του πρότζεκτ γνωρίσαμε λίγο τη μέθοδο της απόσταξης και συγκεκριμένα την απόσταξη με υδρατμούς. ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΑΡΑΛΑΒΗΣ ΑΙΘΕΡΙΩΝ ΕΛΑΙΩΝ Απόσταξη με υδρατμούς Στην απόσταξη με υδρατμούς εισάγεται ατμός, ο οποίος παράγεται σε ειδικό ατμολέβητα, που περιέχει το φυτικό υλικό και ο ατμός παρασύρει το αιθέριο έλαιο. Στην απόσταξη με υδρατμούς ανήκει η συσκευή μικροαπόσταξης-εκχύλισης Likens-Nickerson. Η συσκευή αποτελείται από το κύριο σώμα, διαμορφωμένο για οργανικούς διαλύτες ελαφρύτερους του νερού, έναν ψυκτήρα και

δύο φιάλες, μια σφαιρική και μια απιοειδή. Το δείγμα τοποθετείται μαζί με νερό (σε αναλογία 1/10) στη σφαιρική φιάλη και ο οργανικός διαλύτης (κυρίως διαιθυλαιθέρας) στην απιοειδή και θερμαίνεται με υδατόλουτρο. Οι σχηματιζόμενοι ατμοί από την σφαιρική φιάλη, που περιέχουν τα πτητικά συστατικά του αιθερίου ελαίου, φθάνουν στο ψυκτήρα, υγροποιούνται και κυλούν στον κύριο χώρο της συσκευής, όπου υπάρχει σε ισορροπία η οργανική και η υδατική φάση. Εκεί τα πτητικά συστατικά εκχυλίζονται από τον οργανικό διαλύτη. Στο τέλος της διαδικασίας (μετά από 1 ώρα τουλάχιστον) όλα τα συστατικά του αιθερίου ελαίου έχουν συγκεντρωθεί στην απιοειδή φιάλη. Εμείς, κατά τη διάρκεια της ερευνητικής εργασίας, εφαρμόσαμε στο χημείο αυτό τον τρόπο απόσταξης με πρώτη ύλη τη λεβάντα και καταφέραμε να παρασκευάσουμε μία μικρή ποσότητα από το αντίστοιχο αιθέριο έλαιο. Πρακτική εφαρμογή παρασκευής αρωμάτων Οι πέντε υποομάδες της ερευνητικής εργασίας, κληθήκαμε να κατασκευάσουμε η κάθε μία ξεχωριστά το δικό της μείγμα αιθέριων ελαίων, κάτι που ενθουσίασε τους περισσότερους και ήταν το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της όλης εργασίας. Αρχικά, με τη βοήθεια των καθηγητριών μας, δημιουργήσαμε τη σωστή αναλογία αμυγδαλέλαιου και σταγονιδίων από αιθέρια έλαια και έπειτα προχωρήσαμε στην επιλογή αυτών που θα ήταν οι νότες βάσεις, οι μεσαίες και κορυφής. Τέλος, με κατάλληλα εργαλεία του χημείου μας, κάναμε το μικρό μας άρωμα και το φυλάξαμε σε ειδικά μπουκαλάκια τα οποία είχαμε μακριά από τον ήλιο.το τελικό συμπέρασμα ήταν πως με το πέρασμα των εβδομάδων η κύρια μυρωδιά δεν άλλαξε, αλλά οι νότες της κορυφής είχαν εξασθενίσει κάπως. Η παρασκευή αυτού του αρώματος μας ικανοποίησε ψυχικά και μας έκανε περήφανους για αυτό το μικρό μας κατόρθωμα. ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΟΣΦΡΗΣΗ Εισαγωγή Όλοι οι πολιτισμοί, από την αρχαιότητα έως σήμερα, έχουν

χρησιμοποιήσει τα αρώματα για διάφορους σκοπούς. Η χημεία των αρωμάτων είναι ένα συναρπαστικό μίγμα της χημείας των φυσικών προϊόντων καθώς και της συνθετικής, αναλυτικής και φυσικής χημείας σε συνδυασμό με μια δόση δημιουργικής φαντασίας για τις διάφορες οσμές και μοριακές δομές. Κατά την ευρύτερη έννοια, όλες οι ενώσεις που φέρουν μια μυρωδιά μπορούν να θεωρηθούν ότι ανήκουν στην κατηγορία των αρωμάτων. Οι ενώσεις που μυρίζουν έχουν τάση ατμών επαρκώς υψηλή και συνήθως πρόκειται για ενώσεις μοριακού βάρους μέχρι περίπου 300 και σχετικά μικρής πολικότητας. Ένα λάθος που γίνεται συχνά είναι ότι μόνο οι ενώσεις με ευχάριστη οσμή θεωρούνται ότι ανήκουν στη σφαίρα των αρωμάτων. Γενικότερα, όχι μόνο η ευχάριστη οσμή είναι μια πολύ υποκειμενική έννοια, αλλά αρωματικές συνθέσεις συχνά περιλαμβάνουν ενώσεις, οι οποίες σε υψηλότερες συγκεντρώσεις ή σε καθαρή μορφή έχουν απωθητικές μυρωδιές. Εξάλλου, η χημεία των αρωμάτων ασχολείται και με κακοσμίες προκειμένου να μπορέσει να τις αναλύσει και να τις αντισταθμίσει π.χ. η άσχημη μυρωδιά του ιδρώτα είναι ένα θέμα που την αφορά. Πριν από την έλευση της οργανικής σύνθεσης, τα αρώματα βρισκόντουσαν σε μορφή ελαίων, βάλσαμων, εξιδρωμάτων κλπ. Με την ανάπτυξη της οργανικής σύνθεσης κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, συνθετικά αρώματα άρχισαν να εμφανίζονται στη βιβλιογραφία και στην αγορά: η κουμαρίνη 1 (1866), η σαλικυλική αλδεΰδη 2 (1876), η βανιλλίνη 3 (1876), η φαινυλακεταλδεΰδη 4 (1883), η πιπερονάλη 5 (1890), το νιτρο musk ξυλόλιο 6 (1891), η β-ιονόνη 7 (1893). Από εκείνη την εποχή, πολλά έχουν επιτευχθεί τόσο στην κατανόηση της βιολογίας της οσμής και της όσφρησης, όσο και στην ανάπτυξη νέων και μοναδικών αρωμάτων. Τα τελευταία 100 χρόνια, οι οργανικοί χημικοί πρόσφεραν στους αρωματοποιούς ενώσεις όμοιες με τις αντίστοιχες φυσικές πρώτες ύλες σε υψηλή και σταθερή ποιότητα και ταυτόχρονα σε χαμηλές τιμές, π.χ.

λιναλοόλη 8, κιτράλη 9, α- και β-ιονόνη 10 και 7 αντιστοίχως. Επιπλέον, άγνωστα συνθετικά μόρια με νέα χαρακτηριστική οσμή έχουν γίνει πλέον διαθέσιμα προσφέροντας νέες δυνατότητες για δημιουργία αρωμάτων, π.χ. η μεθυλοϊονόνη 11, ένα μη φυσικό ομόλογο των 7/10, περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1893 ως ισχυρότερο των α- και β-ιονονών 10 και 7. Η αιθυλοβανιλλίνη 12 (1894) έχει επίσης εντονότερη μυρωδιά από το φυσικό ομόλογο της 3. Και οι δύο παραπάνω ενώσεις έχουν χρησιμοποιηθεί επιτυχώς στη δημιουργία του αρώματος «Shalimar» (Guerlain, 1925). Βιολογία της όσφρησης Το όργανο της όσφρησης στον άνθρωπο είναι ο οσφρητικός βλεννογόνος που περιλαμβάνει το οσφρητικό επιθήλιο, χόριο και αδένες και βρίσκεται στην οροφή της ρινικής κοιλότητας. Στο οσφρητικό επιθήλιο εδράζονται τα κύτταρα υποδοχείς της όσφρησης που αποτελούν και τους πρώτους οσφρητικούς νευρώνες. Κάθε κυτταρικός νευρώνας στενεύει σε άξονα και καταλήγει σε ένα δενδρίτη στην επιφάνεια του επιθηλίου. Οι άξονες των οσφρητικών υποδοχέων συνάπτονται στον οσφρητικό βολβό. Οι δενδρίτες τερματίζουν στο οσφρητικό κομβίο με χαρακτηριστικούς κροσσούς που καλύπτουν την επιφάνεια του επιθηλίου. Τα κύτταρα τους έχουν τα απαραίτητα συστατικά για να μετατρέψουν τη χημική οσμή σε ηλεκτρικό σήμα μέσω μιας τύπου καταρράκτη διαδικασίας. Γενικά γίνεται αποδεκτό ότι η αλληλεπίδραση των οσμογόνων μορίων με την πρωτεΐνη υποδοχέα οδηγεί σε ενεργοποίηση της επονομαζόμενης G olf πρωτεΐνης, η οποία ενεργοποιεί το ένζυμο αδενυλική κυκλάση που παράγει μεγάλες ποσότητες camp. To τελευταίο ανοίγει τον δίαυλο κατιόντων, τα οποία μετατοπίζουν το δυναμικό της μεμβράνης σε θετικότερες τιμές με αποτέλεσμα τη μεταφορά ηλεκτρικού σήματος στον εγκέφαλο. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των Linda Buck και Richard

Axel, οι οποίοι τιμήθηκαν με το βραβείο Νobel Ιατρικής το 2004 για τη συνεισφορά τους στη διευκρίνηση του μηχανισμού της λειτουργίας της όσφρησης, μια μεγάλη ομάδα γονιδίων (περίπου χίλια) είναι υπεύθυνα για την παραγωγή πρωτεϊνών-ειδικών υποδοχέων. Οι υποδοχείς αυτοί εδράζονται στα κύτταρα υποδοχείς του οσφρητικού επιθήλιου. Κάθε κύτταρο διαθέτει ένα μόνο είδος υποδοχέα και κάθε υποδοχέας έχει την ικανότητα να συνδεθεί με ένα περιορισμένο αριθμό οσμογόνων ουσιών. Με τον τρόπο αυτό κάθε κυτταρικός υποδοχέας είναι εξειδικευμένος στην αναγνώριση ενός μικρού αριθμού οσμών. Από την άλλη πλευρά, κάθε οσμογόνος ουσία ενεργοποιεί ένα διαφορετικό αριθμό κυττάρων υποδοχέων. Ο συνδυασμός αυτός είναι μοναδικός για μια οσμή και αποτελεί μια μορφή κωδικοποίησης στον εγκέφαλο. Αν και τα κύτταρα υποδοχείς μιας συγκεκριμένης οσμογόνου ουσίας είναι διάσπαρτα στον οσφρητικό βλεννογόνο, οι νευρικές τους απολήξεις συνάπτονται σε συγκεκριμένες θέσεις στον οσφρητικό βολβό. Με τον τρόπο αυτό η περιφέρεια του οσφρητικού βολβού χρησιμεύει σαν ένας δυσδιάστατος χάρτης με τη βοήθεια του οποίου ο εγκέφαλος, ανάλογα με τις περιοχές των συνάψεων που ενεργοποιούνται, αναγνωρίζει ποια οσμογόνος ουσία συνδέθηκε στο οσφρητικό επιθήλιο. Όταν κάποιος μυρίζει ένα μίγμα με διάφορα οσμογόνα συστατικά τότε δημιουργείται στον οσφρητικό βολβό ένα σύνθετο αλλά επαναλήψιμο αποτύπωμα, που επιτρέπει την αναγνώριση της προέλευσης του μίγματος. Ετσι π.χ. είναι διακριτές οι οσμές του τριαντάφυλλου (rose) και του πορτοκαλιού (orange). Σχεδιασμός αρωμάτων Η γνώση του μηχανισμού της όσφρησης και κυρίως του πρώτου σταδίου δηλαδή της αναγνώρισης των οσμογόνων μορίων από τα κύτταρα υποδοχείς στο οσφρητικό επιθήλιο μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τον σχεδιασμό και τη σύνθεση νέων και πιο

αποτελεσματικών πρώτων υλών για την αρωματοποιία. Αν και έχουν σημειωθεί σημαντικά βήματα στη μελέτη της δέσμευσης και της συμπληρωματικότητας διαφόρων πιθανών οσμογόνων μορίων από συγκεκριμένους γνωστούς υποδοχείς, για την αναζήτηση νέων αρωματικών ουσιών περισσότερες πρακτικές εφαρμογές βρίσκει η προσέγγιση, που στηρίζεται στη μοριακή ομοιότητα μεταξύ μορίων που έχουν την ίδια οσμή. Κατά αναλογία με τον ευρέως διαδεδομένο όρο φαρμακοφόρο χρησιμοποιείται ο όρος οσμοφόρο και καταγράφονται δεδομένα σχέσης δομής-οσμής (Structure-Odor Relationship SOR). Eτσι έχουν προκύψει κανόνες και εμπειρικά ή ημιεμπειρικά μοντέλα, στα οποία δίνονται τα απαιτούμενα γενικά μοριακά χαρακτηριστικά όπως υδρόφοβες ομάδες, δότες και δέκτες δεσμών υδρογόνου για μια συγκεκριμένη οσμή. Για την πρόβλεψη της στερεοχημείας μιας κατηγορίας ενώσεων με οσμή τύπου κεχριμπαριού χρησιμοποιείται και ο τριαξονικός κανόνας. Ο κανόνας αυτός ορίζει ότι προκειμένου να επιτευχθεί μία τέτοια οσμή, η ένωση πρέπει να αποτελείται από ένα trans δεκαμελές σύστημα. Επιπλέον, εάν το trans δεκαμελές σύστημα περιέχει έναν μεθυλο υποκαταστάτη σε άνθρακα ο οποίος συμμετέχει σε γέφυρα, πρέπει να υπάρχει στην ισημερινή θέση 8 ένα άτομο οξυγόνου. Αντιθέτως, όταν το σύστημα είναι cis δεκαμελές, ή όταν στη θέση 8 υπάρχει ένα αξονικό οξυγόνο, η ένωση θα έχει μειωμένη ένταση οσμής ή μπορεί να είναι και άοσμη. Παραδοσιακές μυρωδιές Δύο μυρωδιές που βρίσκουν εξέχουσα χρήση στον τομέα της χημείας των αρωμάτων και έχουν μελετηθεί εκτενώς κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα είναι του τύπου κεχριμπαριού (amber) και του μόσχου (musk). Οι δυο αυτές χαρακτηριστικές μυρωδιές αποτέλεσαν ένα απαραίτητο βήμα για την αναζήτηση νέων και μοναδικών αρωμάτων.

Οι ενώσεις με οσμή τύπου κεχριμπαριού έχουν μια εξωτική, ξυλώδη οσμή θυμιάματος. Υπάρχουν πολλά σκευάσματα με την οσμή αυτή, που κυκλοφορούν ως έλαια κεχριμπαριού και τα οποία αποτελούνται από διάφορες φυσικές ρητίνες ή και συνθετικά συστατικά. Το πρώτο και γνήσιο έλαιο κεχριμπαριού είναι το λεγόμενο γκρίζο κεχριμπάρι (ambergris) και είναι μια κηρώδης ουσία που επιπλέει στους ωκεανούς και προέρχεται από τις εκκρίσεις του λεπτού εντέρου της φάλαινας. Συλλέγεται σε στερεά μορφή, αναδίδει μία θαλασσινή μυρωδιά και είναι μία από τις ακριβότερες πρώτες ύλες. Η πιο σημαντική εμπορικά διαθέσιμη χημική ένωση στην κατηγορία των αρωμάτων αυτών είναι ο τρικυκλικός αιθέρας (-)- Ambrox 18. Συντίθεται από το διτερπένιο σκλαρεόλη (sclareol) 13, η τιμή του είναι περίπου 1000 $ το κιλό και η ετήσια κατανάλωση ανέρχεται σε 15-20 τόνους. Δύο ακόμη ενδιαφέρουσες ενώσεις αυτής της κατηγορίας είναι οι 19 και 20. Η πρώτη προέρχεται από την πράσινη με άρωμα λουλουδιού αλδεΰδη, κυκλάλη c και έχει εμπορευματοποιηθεί ως Karanal (Quest). Παράγει μια έντονη οσμή τύπου κεχριμπαριού με μικρές πινελιές από ξυλώδη μυρωδιά κρίνων. Η σπιροκετάλη 20 γνωστή ως Spirambrene (Givaudan Roure) έχει συμβάλλει σημαντικά στις δημιουργίες των «Kenzo Pour Homme» (Kenzo, 1991) και «Oui-Non» (Kookai, 1993). Η μυρωδιά μόσχου αποτελεί και αυτή με τη σειρά της ένα αναπόσπαστο κομμάτι της βιομηχανίας των αρωμάτων και μπορεί να βρεθεί στο 40% των προϊόντων υγιεινής και αρωματοποιίας. Περιγράφεται συχνά ως θερμή, γλυκιά και ζωώδης. Η χαρακτηριστική αυτή μυρωδιά απομονώθηκε αρχικά από τους αδένες ενός θηλαστικού (Moschus moschiferus) που μοιάζει με ελάφι και οφείλεται σε μια μακροκυκλική κετόνη τη μουσκόνη (muscone) 22. Η μουσκόνη μπορεί να συντεθεί από την εμπορικά διαθέσιμη κιτρονελλάλη 21 με στάδιο κλειδί μια μετάθεση

κυκλοποίησης RCM (Ring Closure Metathesis). Ενώσεις με οσμή τύπου κεχριμπαριού Υπάρχουν τέσσερις κύριες κατηγορίες ενώσεων που εμφανίζουν οσμή μόσχου: τα μακροκυκλικά (κετόνες και λακτόνες), τα στεροειδή, τα πολυνιτρο παράγωγα του βενζολίου και οι μη νιτρο αρωματικές ενώσεις. Η μουσκόνη και τα άλλα παράγωγα που μοιάζουν με αυτή έχουν προέλθει από το ζωϊκό βασίλειο, ενώ οι λακτόνες έχουν απομονωθεί από τα φυτά. Τα στεροειδή και οι μη αρωματικές ενώσεις αποτελούν τους κύριους εκπροσώπους, τα τελευταία χρόνια όμως λόγω της χαμηλής βιοδιασπασιμότητας τους και της τάσης τους να βιοσυσσωρεύονται έχουν προκαλέσει ανησυχία. Τέλος, η τάξη των πολυνιτρο παραγώγων του βενζολίου ανακαλύφθηκε τυχαία κατά τη διάρκεια της αναζήτησης νέων εκρηκτικών πριν από εκατό χρόνια, όμως στη δεκαετία του '80 η χρήση τους άρχισε να μειώνεται δραματικά και ο λόγος ήταν τοξικολογικός. Νέες τάσεις Η χημεία των αρωμάτων είναι ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο πεδίο το οποίο εξαρτάται από τις τάσεις της εποχής. Οι πρόσφατες τάσεις περιλαμβάνουν λουλουδένια, φρουτώδη, πικρά κλπ. αρώματα. Tα λουλουδένια αρώματα αποτελούνται κυρίως από μονοτερπένια και καροτένια. Το τριαντάφυλλο είναι σήμερα μια σημαντική μυρωδιά στην τάξη των λουλουδένιων αρωμάτων για τη βιομηχανία. Μια μέθοδος για την περαιτέρω αύξηση της διάρκειας του πάνω στο δέρμα είναι η υποκατάσταση της φαινυλο ομάδας από το ισοβουτυλένιο στην ένωση Doremox 23, όπου η αλλαγμένη μορφή της, rose oxide 24 χρησιμοποιήθηκε στα αρώματα «Rive Gauche» (St. Laurent, 1971), «Metal» (Paco Rabanne, 1979) και «Drakkar Noir» (Guy Lauroche, 1982). Άλλες εμπορικές ενώσεις που έχουν χρησιμοποιηθεί σε αυτήν την