ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ

Transcript

1 Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνσης Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ 4 η Ενότητα ΦΥΣΙΚΑ ΚΕΡΙΑ Δ. Λαμπάκης

2 Ποιά οργανικά υλικά έχουν χρησιμοποιηθεί στα κειμήλια; 2) Φυσικές ρητίνες 1) Λίπη και Έλαια μαστίχα δάμμαρη λινέλαιο καρυδέλαιο παπαρουνέλαιο γομαλάκα 3) Φυσικά κεριά κερί μελισσών κερί carnauba 4) Πρωτεΐνες αυγό ζωική κόλλα 5) Υδατάνθρακες ξύλο βαμβάκι 12

3 Φυσικά κεριά (Natural waxes) Αποτελούν μία υποομάδα της τάξης των λιπιδίων. Είναι εύπλαστα, ημιδιαφανή στερεά με χαμηλό σημείο τήξης (50-90 οc). Διακρίνονται σε κεριά ζωικής ή φυτικής προέλευσης, ορυκτά κεριά και παραφινικά κεριά. Αποτελούνται κυρίως από: αλκάνια με μακριά ανθρακική αλυσίδα ελεύθερα λιπαρά οξέα εστέρες λιπαρών οξέων με ανώτερες αλκοόλες 13

4 Φυσικά κεριά (Natural waxes) Λιπαρά οξέα (fatty acids) ονομάζονται τα αλειφατικά μονοκαρβονικά οξέα, κορεσμένα ή ακόρεστα, με άρτιο αριθμό ανθράκων (4-28). Παράδειγμα: T παλμιτικό οξύ, ένα από τα πιο κοινά λιπαρά οξέα του ζωικού και φυτικού βασιλείου. Μοριακός τύπος: C 16 H 32 Ο 2 Συντακτικός τύπος: 14

5 Χρήσεις στην τέχνη Τα φυσικά κεριά έχουν χρησιμοποιηθεί από την αρχαιότητα ως: συγκολλητικά υλικά προστατευτικά επιστρώματα σε τοιχογραφίες και μαρμάρινες επιφάνειες υλικά γλυπτικής μέσα διασποράς χρωστικών στη ζωγραφική 15

6 Χρήσεις στη ζωγραφική Τα φυσικά κεριά έχουν χρησιμοποιηθεί στη ζωγραφική στις παρακάτω μορφές: γαλακτώματα σε νερό διαλύματα σε τερεβινθέλαιο τηγμένα (εγκαυστική) Πορτραίτο Fayum, Αίγυπτος 16

7 Ζωικά κεριά Το κερί μελισσών παράγεται από τους κηρογόνους αδένες της μέλισσας και χρησιμοποιείται για την κατασκευή των κηρηθρών, ύστερα από ζύμωση και ανάμιξη με τις εκκρίσεις των σιελογόνων αδένων. Με έκθλιψη της κηρήθρας απομακρύνεται το μέλι. Στη συνέχεια το στερεό υπόλοιπο βυθίζεται σε βραστό νερό, όπου το κερί επιπλέει. 17

8 Ζωικά κεριά Η χημική σύσταση του κεριού μελισσών είναι αρκετά πολύπλοκη, καθώς είναι ένα φυσικό μίγμα από: αλκάνια με άτομα άνθρακα ελεύθερα λιπαρά οξέα με άτομα άνθρακα εστέρες με άτομα άνθρακα (από παλμιτικό οξύ και αλκοόλες με C24-C34) 18

9 Ζωικά κεριά Το κερί spermaceti είναι ένα άσπρο κερί που βρίσκεται στις κοιλότητες του κρανίου των φαλαινών. Η χημική του σύσταση παρουσιάζει ομοιογένεια, καθώς αποτελείται κυρίως από εστέρες. Μέχρι πρόσφατα χρησιμοποιούταν για την παρασκευή αλοιφών και καλλυντικών. 19

10 Ζωικά κεριά H λανολίνη είναι ένα κερί ανοιχτού κίτρινου χρώματος που παραλαμβάνεται από το μαλλί των προβάτων με εκχύλιση. Είναι μίγμα εστέρων λιπαρών οξέων με αλκοόλες μεγάλου μοριακού βάρους. Χρησιμοποιείται για τη συντήρηση του δέρματος, αλλά και στη βιομηχανία φαρμάκων και καλλυντικών. 20

11 Φυτικά κεριά Το πιο συνηθισμένο από τα φυτικά κεριά είναι το κερί carnauba. Συλλέγεται από την επιφάνεια των φύλλων ενός φοινικόδεντρου της Βραζιλίας. Είναι μίγμα τριτερπενίων και εστέρων ανώτερων αλκοολών με λιπαρά οξέα. Αναμιγνύεται με το κερί μελισσών για να αυξηθεί η σκληρότητα, η ανθεκτικότητα και η γυαλάδα του. 21

12 Φυτικά κεριά Το λάδι jjba είναι ένα υγρό κερί που παραλαβάνεται από τους σπόρους του φυτού jjba στο Μεξικό και τις νότιες πολιτείες της Αμερικής. Αποτελείται από εστέρες μονοακόρεστων οξέων με αλκοόλες. Χρησιμοποιείται στη βιομηχανία καλλυντικών. 22

13 Ορυκτά κεριά Ο οζοκηρίτης βρίσκεται μέσα σε ασφαλτώδη αποθέματα κοντά σε κοιτάσματα πετρελαίου. Συλλέγεται μετά από βύθιση της ασφαλτώδους γης μέσα σε βραστό νερό, όπου το κερί συγκεντρώνεται στην επιφάνεια. Αποτελείται κυρίως από κορεσμένους και ακόρεστους υδρογονάνθρακες μεγάλου μοριακού βάρους. 23

14 Παραφινικά κεριά Η παραφίνη είναι ένα λευκό, κρυσταλλικό κερί που παραλαμβάνεται από το πετρέλαιο με κλασματική απόσταξη. Αποτελείται από υδρογονάνθρακες με μακριές γραμμικές αλυσίδες ατόμων άνθρακα. Χρησιμοποιείται για την κατασκευή προστατευτικών επιστρωμάτων. 24

15 Παραφινικά κεριά Το μικροκρυσταλλικό κερί είναι είδος παραφινικού κεριού με πολύ μικρότερους κρυσταλλικούς κόκκους σε σχέση με την παραφίνη. Παραλαμβάνεται από το πετρέλαιο με εκχύλιση. Είναι μίγμα υδρογονανθράκων είτε κυκλικών είτε με διακλαδισμένες αλυσίδες. Χρησιμοποιείται σε μορφή γαλακτώματος για τον εμποτισμό του χαρτιού και των υφασμάτων. 25

16 Συνεχίζεται... 26