Μ απ υξδαεά δπζπηα δεά λΰα έα

ΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ, ΝΘΡΩΠΙΣΙΚΩΝ ΠΙΣΗΜΩΝ Κ Ι Σ ΧΝΩΝ ΣΜΗΜ ΚΠ Ι ΤΣΙΚΗ Κ Ι ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΠΡΟΓΡ ΜΜ Μ Σ ΠΣΤΧΙ ΚΩΝ ΠΟΤ ΩΝ ΠΙΣΗΜ ΣΗ ΚΠ Ι ΤΗ Κ Ι ΣΗ Ι ΙΟΤ Μ ΘΗΗ Μ απ υξδαεά δπζπηα δεά λΰα έα ΣΙ Θ Λ Ι ΝΑ Μ ΣΑΧΗΜΑΣΙ Ι Ο Μ ΣΑΧΗΜΑΣΙΜΟ; Η ΝΝΟΙΑ ΣΟΤ «Μ ΣΑΧΗΜΑΣΙΜΟΤ» ΣΙ ΤΓΧΡΟΝ Θ ΩΡΙ ΜΑΘΗΗ ΚΑΙ ΚΠΑΙ ΤΣΙΚΗ ΗΓ ΙΑ κυ ΜΙΧ ΗΛ ΓΡ ΦΙΩΣΗ Τπκίζάγβε ωμ απαδ κτη θκ ΰδα βθ απσε β β κυ η απ υχδαεκτ δπζυηα κμ δ έε υ βμ δμ πδ άη μ βμ επαέ υ βμ εαδ βμ δα έκυ ΜΪγβ βμ (η ι δ έε υ β βθ επαδ υ δεά δκέεβ β εαδ Ηΰ έα) Ικτθδκμ 2017

Π Ν ΠΙΣΗΜΙΟ Μ Κ ΟΝΙ, 2017 Η παλκτ α Μ απ υχδαεά δπζωηα δεά λΰα έα (Μ ), β κπκέα επκθάγβε α πζαέ δα κυ Μ απ υχδαεκτ ΠλκΰλΪηηα κμ πκυ υθ: π πα υ α ά Β ου Μά, ( βθ Κα τγυθ β: επαδ υ δεά δκέεβ β εαδ Ηΰ έα), εαδ α ζκδπϊ απκ ζϋ ηα α αυ άμ απκ ζκτθ υθδ δκε β έα κυ Παθ πδ βηέκυ Μαε κθέαμ εαδ κυ φκδ β ά, κ εαγϋθαμ απσ κυμ κπκέκυμ Ϋχ δ κ δεαέωηα αθ ιϊλ β βμ χλά βμ εαδ αθαπαλαΰωΰάμ κυμ ( κ τθκζκ ά ηβηα δεϊ) ΰδα δ αε δεκτμ εαδ λ υθβ δεκτμ εκπκτμ, εϊγ π λέπ ω β αθαφϋλκθ αμ κθ έ ζκ εαδ κ υΰΰλαφϋα εαδ κ Παθ πδ άηδκ Μαε κθέαμ, σπκυ επκθάγβε β Μ εαγυμ εαδ κθ πδίζϋπκθ α Καγβΰβ ά εαδ βθ πδ λκπά ιδκζσΰβ βμ. ii

ΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ, ΝΘΡΩΠΙΣΙΚΩΝ ΠΙΣΗΜΩΝ Κ Ι Σ ΧΝΩΝ ΣΜΗΜ ΚΠ Ι ΤΣΙΚΗ Κ Ι ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΠΡΟΓΡ ΜΜ Μ Σ ΠΣΤΧΙ ΚΩΝ ΠΟΤ ΩΝ ΠΙΣΗΜ ΣΗ ΚΠ Ι ΤΗ Κ Ι ΣΗ Ι ΙΟΤ Μ ΘΗΗ Μ απ υξδαεά δπζπηα δεά λΰα έα ΣΙ Θ Λ Ι ΝΑ Μ ΣΑΧΗΜΑΣΙ Ι Ο Μ ΣΑΧΗΜΑΣΙΜΟ; Η ΝΝΟΙΑ ΣΟΤ «Μ ΣΑΧΗΜΑΣΙΜΟΤ» ΣΙ ΤΓΧΡΟΝ Θ ΩΡΙ ΜΑΘΗΗ ΚΑΙ ΚΠΑΙ ΤΣΙΚΗ ΗΓ ΙΑ κυ ΜΙΧ ΗΛ ΓΡ ΦΙΩΣΗ Σλδη ζάμ υηίκυζ υ δεά πδ λκπά πδίζϋπκυ α Καγβΰά λδα: α δζδεά ΚαλαίΪεκυ ΜΫζβ: πυλέ ωθ Μαελάμ Μδζ δϊ βμ αηπκυζάμ. Ικτθδκμ 2017 iii

He's come to make you snap out Of the state that you are in Looks around and make you See the light again So much self-indulgence Results in shattered eyes Predominant complacency Leads to beguiling lies. Judas Priest, Exciter (Stained Class, 1978). «αχ α ο χο ο α γο ά ο!» Κα βΰκλέα κυ ευλέκυ Chips πλκμ κθ δ υγυθ ά Marsham, βθ αδθέα Goodbye, Mr. Chips (Sam Wood, 1939). iv

Πλόζκΰκμ Ο η α χβηα δ ησμ απκ ζ έ έ ωμ βθ ε θ λδεσ λβ Ϋθθκδα βμ επαδ υ δεάμ δα δεα έαμ. ΠΫλα απσ β υ υλ υ β ΰθυ ωθ, βθ αθϊπ υιβ ιδκ ά ωθ εαδ βθ εκδθωθδεκπκέβ β, ηαγαέθω βηαέθ δ αζζϊαω. Ο απυ λκμ εκπσμ βμ επαέ υ βμ, αζζϊ εαδ β βηαθ δεσ λβ πέπ ω β πκυ Ϋχ δ β ΰθυ β κθ επαδ υση θκ, έθαδ κ η α χβηα δ ησμ κυ υπκε δηϋθκυ. Ω σ κ, κ η α χβηα δ ησμ θ έθαδ Ϋθα Ϊζηα κτ πλκμ κ Ϊπ δλκ κτ πλκμ κ ε θσ. Μ α χβηα δ ησμ βηαέθ δ ηδα λδαδεά η αίκζά πλκμ εϊπκδα εα τγυθ β. πκηϋθωμ, θ έθαδ ηδα Ϋθθκδα κυ Ϋ λβ. Σκ π λδ χση θσ βμ δαηκλφυθ αδ απσ δμ αλχδεϋμ πλκγϋ δμ εαδ ία έα αδ πϊθω Ϋθα πλκΰλαηηα δεσ χϋ δκ ΰδα βθ ζδεά ηκλφά κυ. Μ Ϊζζα ζσΰδα, κ η α χβηα δ ησμ έθαδ ηδα δα δεα έα η υΰε ελδηϋθβ σχ υ β. Σδμ ζ υ αέ μ εα έ μ, β Ϋθθκδα κυ η α χβηα δ ηκτ απα χκζ έ κζκϋθα εαδ π λδ σ λκ κ χυλκ βμ επαέ υ βμ, θυ κδ αθαφκλϋμ κθ υΰε ελδηϋθκ σλκ πκζζαπζα δϊακθ αδ εα αεσλυφα. πσ πκζζϋμ πζ υλϋμ πλκ Ϊ αδ κ αέ βηα ΰδα αζζαΰά σ κ βθ επαδ υ δεά δα δεα έα σ κ εαδ βθ κλΰϊθω β κυ επαδ υ δεκτ υ άηα κμ. Όζκδ υηφωθκτθ βθ αθϊΰεβ πδεαδλκπκέβ βμ βμ επαδ υ δεάμ πκζδ δεάμ. Παλσζκ πκυ έθαδ πλκφαθϋμ σ δ β αθϊΰεβ αυ ά πλκετπ δ απσ δμ ΰ θδεσ λ μ εκδθωθδεϋμ, παλαΰωΰδεϋμ εαδ κδεκθκηδεϋμ αζζαΰϋμ ωθ ζ υ αέωθ εα δυθ, ηδα βηαθ δεά η λέ α βμ επαδ υ δεάμ ίδίζδκΰλαφέαμ, β κπκέα έθ δ θα ΰέθ δ ευλέαλχβ, απκ δωπϊ δμ εκδθωθδεϋμ αδ έ μ εαδ ιαθ ζ έ αδ β τθ αιβ πλαε δευθ κ βΰδυθ ΰδα βθ πλκ αληκΰά β θϋα εα Ϊ α β. υ ά β χθκελα δεά πλκ Ϋΰΰδ β θ έθαδ αγυα. Η πδ βηκθδεά κυ λσ β Ϊ βμ απκ ζ έ κ πλσ χβηα ΰδα βθ φαληκΰά ηδα πκζδ δεάμ α αϋθ αμ βθ επαέ υ β εαδ βθ ηπϋ ω β ηδαμ δ κζκΰέαμ. Έ δ, δαηκλφυθ αδ ηδα η α χβηα δ δεά επαδ υ δεά γ ωλέα, β κπκέα πλκ έθ δ Ϋθα η α χβηα δ ησ πλκμ ηέα εα τγυθ β βθ κπκέα θ απκεαζτπ δ. Η απκ δυπβ β α ε έ η ΰαζτ λβ πέ λα β αθαΰθυ μ εαδ αελκα άλδα πκυ θ δαγϋ κυθ α εα Ϊζζβζα λΰαζ έα εαδ ευ δε μ ΰδα θα αυ κπκδά κυθ εαδ θα εα βΰκλδκπκδά κυθ Ϋθαθ γ ωλβ δεσ ζσΰκ. Έ δ, η β η ζϋ β ωθ τΰχλκθωθ γ ωλδυθ κυ επαδ υ δεκτ η α χβηα δ ηκτ πδχ δλκτη θα παλκυ δϊ κυη κ πκζδ δεσ εαδ δ κζκΰδεσ πζαέ δκ ηϋ α κ κπκέκ απκε κτθ θσβηα αυ Ϋμ κδ γ ωλέ μ, η εκπσ βθ ελδ δεά απκ έηβ ά κυμ. v

Π λέζηοη Οδ τΰχλκθ μ η α χβηα δ δεϋμ γ ωλέ μ πκυ ευλδαλχκτθ β δα ίέκυ ηϊγβ β εαδ βθ επαδ υ δεά βΰ έα ηκδλϊακθ αδ εκδθσ υπσίαγλκ εαδ εκδθά πλσ α β. Η η α χβηα έακυ α ηϊγβ β εαδ β η α χβηα δ δεά βΰ έα, κδ κπκέ μ αθα τκθ αδ α Ϋζβ βμ εα έαμ κυ 70, υηπέπ κυθ η β λκφά βμ παλαΰωΰάμ βθ απκίδκηβχϊθδ β, δμ υπβλ έ μ εαδ β θϋα χθκζκΰέα, αζζϊ εαδ κ πϋλα ηα β η αηκθ Ϋλθα εα Ϊ α β. Οδ ι χωλδ Ϋμ γ ωλέ μ υθδ κτθ ηδα θδαέα πλκ Ϋΰΰδ β κυ η α χβηα δ ηκτ, β κπκέα ηπ λδϋχ δ α χαλαε βλδ δεϊ κυ η αηκθ Ϋλθκυ. Ο αθ έε υπκμ βθ επαέ υ β ωθ εκδθωθδευθ, κδεκθκηδευθ εαδ χθκζκΰδευθ αζζαΰυθ έθαδ ηφαθάμ απσ β εα έα κυ 80 εαδ Ϋπ δ α βθ αθααά β β θϋωθ, εαδθκ σηωθ, η γσ ωθ δ α εαζέαμ, δμ επαδ υ δεϋμ η αλλυγηέ δμ εαδ βθ αθϊ υ β θϋωθ επαδ υ δευθ κηυθ. Καγυμ β η αθ ω λδεσ β α πδίϊζ δ β τΰεζβ β ωθ φαδλυθ βμ κδεκθκηέαμ, βμ πκζδ δεάμ εαδ βμ δ κζκΰέαμ, υπσ βθ βΰ ηκθέα βμ πλυ βμ, δ ίϊζζκυθ βθ επαέ υ β κδεκθκηδεκέ σλκδ εαδ ζκΰδεϋμ κυ θϋκυ δαχ δλδ δεκτ παλα έΰηα κμ. Σκ η α χβηα δ δεσ ηκθ Ϋζκ ελέθ δ δμ κηϋμ εαδ δμ αιέ μ κυ 20 κυ αδυθα ωμ παλωχβηϋθ μ εαδ ηβ απκ ζ ηα δεϋμ. θ αυ κτ πλκ έθ δ βθ απ ζ υγϋλω β ωθ δ λαλχδυθ εαδ βθ απκλλτγηδ β ωθ υ βηϊ ωθ πλκμ βθ εα τγυθ β βμ αυ κλλτγηδ βμ εαδ βμ αυ κπ δγαλχέαμ κυ υπκε δηϋθκυ β υζζκΰδεά κχκγ έα. αυ άθ βθ εα Ϊ α β, ηϋ ω βμ υπϋλία βμ ωθ ΰαθυθ δ λαλχδυθ εαδ ωθ εκδθωθδευθ υΰελκτ ωθ, κ υπκε έη θκ αθαΰθωλέα δ Ϋθα πλσΰλαηηα χ δλαφϋ β βμ. Ω σ κ, αυ σ πκυ αθαΰθωλέα δ έθαδ ηδα αθ λαηηϋθβ δεσθα ωθ παζαδσ λωθ χ δλαφ β δευθ αδ βηϊ ωθ. Η βηκελα έα κυ η α χβηα δ δεκτ ηκθ Ϋζκυ υΰΰ θ τ δ η βθ αθ ε δεσ β α βμ ζ τγ λβμ αΰκλϊμ. Γδα αυ σ κ ζσΰκ, κ η α χβηα δ ησμ έθαδ ηδα δ κζκΰδεά ηκλφά πκυ δαηκλφυθ δ θϋα υθ έ β β ωθ πλαΰηϊ ωθ εαδ απκ εκπ έ βθ πλκ αληκΰά δμ θϋ μ υθγάε μ. Η απκγ ωλβ δεκπκέβ β εαδ β απκπκζδ δεκπκέβ β κυ επαδ υ δεκτ ζσΰκυ απκ ζκτθ κ ία δεσ πλσίζβηα ωθ η α χβηα δ δευθ γ ωλδυθ, κηϋθκυ σ δ δαηκλφυθκυθ Ϋθα π λδίϊζζκθ αεα Ϊζζβζκ πλκμ βθ επαέ υ β. ΛΫι δμ-εζ δ δϊ: η α χβηα δ ησμ, ελδ δεά, επαέ υ β, θβζέεωθ, βΰ έα vi

Abstract Contemporary transformational theories that dominate the fields of lifelong learning and educational leadership share a common background and proposal. Transformative learning and transformational leadership, emerging in the late 1970s, coincided with the shifting of production into services, new technology and de-industrialization, as well as the transition to postmodernism. Both theories constitute a unified approach to transformation, which incorporates the features of postmodernism. The impact of social, economic and technological change on education has been evident since the 1980s in the search for new, innovative teaching methods, educational reforms and the emergence of new educational structures. Postmodernism requires that areas such as economics, politics and ideology converge under the dominance of the former; on this basis, economic terms and an economic type of logic, indicative of the new managerialism, invade education. The transformative model criticizes the structures and values of the 20th century as obsolete and ineffective. Instead, it proposes the liberalization of hierarchies and the deregulation of systems towards an attitude of self-regulation and self-discipline in the achievement of collective goals. Within this context, the human subject recognizes a program of emancipation by overcoming impenetrable hierarchies and social conflicts. However, what is recognized, it is an inverted picture of past demands for emancipation. The democratic character of the transformative model is related to the tolerance of the free market. For this reason, transformation is an ideological form that shapes a new consciousness and intends the adjustment to a new status. De-theorization and de-politicization of educational discourse are the basic problems of transformation theories, as they form a field that is inadequate to education. Keywords: transformation, critical, adult, education, leadership vii

Πέθαεαμ Π λδ ξκηϋθπθ δ αΰωΰά. 1 Κ φϊζαδκ 1: Ι κλδεσ, πκζδ δεσ, κδεκθκηδεσ πζαέ δκ ηϋ α απσ κ κπκέκ αθα τκθ αδ κδ γ ωλέ μ κυ η α χβηα δ ηκτ.. 8 1.1. Σκ π λδίϊζζκθ ηϋ α κ κπκέκ αθαπ τ κθ αδ κδ γ ωλέ μ η α χβηα δ ηκτ.. 8 1.2. Μ αθ ω λδεσ β α εαδ επαέ υ β. 15 Κ φϊζαδκ 2: Οδ γ ωλέ μ κυ η α χβηα δ ηκτ 29 2.1. Η η α χβηα έακυ α ηϊγβ β.... 31 2.2. Μ α χβηα δ δεά βΰ έα..... 37 2.3. Μ α χβηα δ δεά επαδ υ δεά βΰ έα... 41 2.4. Μ α χβηα έακυ α ηϊγβ β εαδ η α χβηα δ δεά βΰ έα.. 46 Κ φϊζαδκ 3: Κλδ δεά κυ η α χβηα δ ηκτ..... 49 3.1. Κλδ δεά αθϊΰθω β βμ η α χβηα έακυ αμ ηϊγβ βμ.. 49 3.2. Πκζδ δεά εαδ δ κζκΰέα βμ βΰ έαμ... 58 3.3. Σδ η α χβηα έα δ κ η α χβηα δ ησμ;. 67 Κ φϊζαδκ 4: Κλδ δεκέ η α χβηα δ ηκέ εαδ πλκ Ϊ δμ....... 76 4.1. Κλδ δεϋμ πλκ Ϊ δμ ΰδα κ η α χβηα δ ησ... 76 4.1.1. Η θαζζαε δεά πλσ α β βμ η α χβηα δ δεάμ επαδ υ δεάμ βΰ έαμ κυ William Foster. 76 4.1.2. Οδ πλκ Ϊ δμ ΰδα ελδ δεά επαδ υ δεά βΰ έα ωθ Richard Bates εαδ Helen Gunter. 78 4.1.3. Ο «η α χβηα δ άμ δαθκκτη θκμ» ωθ Stanley Aronowitz εαδ Henry Giroux.... 80 4.1.4. Ο ελδ δεσμ εκδθωθδεσμ η α χβηα δ ησμ κυ Michael Apple.... 83 4.1.5. Η ελδ δεά η α χβηα δ δεά ηϊγβ β κυ Stephen Brookfield... 85 4.1.6. Ο «α αάμ Ϊ εαζκμ» κυ Jacques Ranciere 87 viii

4.2. υηίκζά κ ελδ δεσ η α χβηα δ ησ Η Ϊ β κυ επαδ υ δεκτ 89 υηπ λα ηα δεϋμ παλα βλά δμ Πλκ Ϊ δμ.. 93 δίζδκΰλαφδεϋμ αθαφκλϋμ.... 101 ix

Κα Ϊζκΰκμ πθ ΠδθΪεπθ εαδ πθ δαΰλαηηϊ πθ Πέθαεαμ 1.: Ϊ δα εαπδ αζδ δεάμ αθϊπ υιβμ.... ζ. 11. Πέθαεαμ 2.: Μκθ Ϋζκ Πζάλκυμ ΦΪ ηα κμ βμ Ηΰ έαμ.... ζ. 40 Πέθαεαμ 3.: Transformational Leadership Behaviors TLBs... ζ.44 Πέθαεαμ 4.: τΰελδ β η α χβηα δ δευθ γ ωλδυθ ζ. 95 x

Εδ αΰωΰά. παλκτ α λΰα έα απκ ζ έ ηδα ελδ δεά ληβθ υ δεά απκ έηβ β κυ σλκυ «η α ξβηα δ ησμ» βθ επαδ υ δεά ίδίζδκΰλαφέα πθ ζ υ αέπθ εα δυθ εαδ ηδα γ πλβ δεά πλκ λΰα έα κυ η α ξβηα δ ηκτ σππμ ηφαθέα αδ δμ γ πλέ μ βμ η α ξβηα έακυ αμ ηϊγβ βμ εαδ βμ η α ξβηα δ δεάμ επαδ υ δεάμ βΰ έαμ. Τπκ βλέακυη σ δ κδ τκ γ πλέ μ πλκςπκγϋ κυθ Ϋθα εκδθσ π λδ ξση θκ κυ η α ξβηα δ ηκτ, η α λϋπκθ Ϊμ κθ σλκ, εαγυμ ηκδλϊακθ αδ δμ παλα κξϋμ υΰΰ θυθ γ πλβ δευθ ξκζυθ αζζϊ εαδ απκ ζκτθ εφλϊ δμ βμ έ δαμ πκξάμ. αθϊΰεβ ΰδα β η ζϋ β πθ η α ξβηα δ δευθ γ πλδυθ πλκετπ δ απσ δμ ιάμ δαπδ υ δμ: α) β ίδίζδκΰλαφέα πκυ υπκ βλέα δ κ η α ξβηα δ δεσ ηκθ Ϋζκ πλκ παγ έ π λδ σ λκ θα π έ δ κθ αθαΰθυ β ΰδα βθ αιέα εαδ β ξλβ δησ β Ϊ κυ, παλϊ θα κπκγ ά δ κ φαδθση θκ κ δ κλδεσ εαδ εκδθπθδεκπκζδ δεσ κυ πζαέ δκ, εαδ ί) θυ Ϋξ δ αθαπ υξγ έ δ γθυμ ηδα δεαθά ίδίζδκΰλαφέα εαδ αλγλκΰλαφέα ελδ δεά πλκμ κ η α ξβηα δ ησ, β κπκέα πλκ παγ έ θα κθ αθαζτ δ εαδ θα κθ ληβθ τ δ, β ξυλα ηαμ παλα βλ έ αδ Ϋζζ δοβ κθ κηϋα αυ σ. Ϋθθκδα κυ «η α ξβηα δ ηκτ» ηφαθέα αδ βθ επαδ υ δεά ίδίζδκΰλαφέα α Ϋζβ βμ εα έαμ κυ 70. Ο σλκμ η α ξβηα δ ησμ ίαγηδαέα, εαδ υθϊλ β β η δμ ι ζέι δμ πθ πση θπθ εα δυθ κ ξυλκ βμ επαέ υ βμ, γα αθαίαγηδ έ πλπ τκθ α. άη λα, κ η α ξβηα δ ησμ πλκ έθ αδ πμ ία δεά απκ κζά δμ γ πλέ μ ηϊγβ βμ (ευλέπμ βθ επαέ υ β θβζέεπθ) εαδ α ηκθ Ϋζα επαδ υ δεάμ δκέεβ βμ εαδ βΰ έαμ. Πδκ υΰε ελδηϋθα, κ 1978 κ Jack Mezirow παλκυ δϊα δ β γ πλέα βμ η α ξβηα έακυ αμ ηϊγβ βμ (transformative learning) ΰδα βθ επαέ υ β θβζέεπθ. Σβθ έ δα π λέκ κ, κ James MacGregor Burns, κ ίδίζέκ κυ Leadership (2012), πλκ έθ δ β η α ξβηα δ δεά βΰ έα (transformational leadership) πμ κ πζϋκθ απκ ζ ηα δεσ ηκθ Ϋζκ βΰ έαμ. γ πλέα κυ Burns θ αφκλϊ βθ επαέ υ β, έθαδ ηϋλκμ ηδαμ η ζϋ βμ ΰδα δμ η γσ κυμ δκέεβ βμ η εκπσ βθ φαληκΰά β δκέεβ β θ ΰΫθ δ ά δμ πδξ δλά δμ. Χ σ κ απσ βθ πση θβ εα έα, η βθ δ αΰπΰά βμ Ϋθθκδαμ (εαδ βμ αθαΰεαδσ β αμ) βμ «βΰ έαμ» β δκέεβ β πθ επαδ υ δευθ ηκθϊ πθ, γα ΰέθ δ κ πζϋκθ πλκ δθση θκ ηκθ Ϋζκ επαδ υ δεάμ δκέεβ βμ. Ο Bernard Bass (1985) π ι λΰϊ βε ηδα κζκεζβλπηϋθβ γ πλέα βμ η α ξβηα δ δεάμ βΰ έαμ εαδ βθ δ άΰαΰ α κλΰαθπ δαεϊ π λδίϊζζκθ α. υθ Ϋ αδ η β Ϊ β πθ λΰαακηϋθπθ εαδ β υθκζδεά κυμ Ϋ η υ β κθ κλΰαθδ ησ. Σκ ηκθ Ϋζκ κυ Bass 1

π λδ ζϊηίαθ Ϋ λδμ «υηπ λδφκλϋμ»: ξϊλδ ηα (ά ιδ αθδε υηϋθβ πδλλκά), ηπθ υ ηϋθα εέθβ λα, α κηδεά ιϋ α β εαδ πθ υηα δεά δϋΰ λ β. εκζκτγπμ, κ Kenneth Leithwood (1990) η αφϋλ δ α δ Ϊΰηα α βμ η α ξβηα δ δεάμ βΰ έαμ α ξκζδεϊ π λδίϊζζκθ α, θθκυθ αμ α πμ κλΰαθδ ηκτμ. Τπκ βλέα δ ππμ β «ξκζδεά εκυζ κτλα» έθαδ α τθαηβ εαδ ΰδα αυ σ τ εκζβ β η αλλτγηδ β. Σβθ πβΰά βμ «α υθαηέαμ» θ κπέα δ κυμ α αφάμ, εαευμ εαγκλδ ηϋθκυμ εκπκτμ, βθ απκησθπ β πθ επαδ υ δευθ η αιτ κυμ αζζϊ εαδ απσ κυμ δ υγυθ Ϋμ εαδ α ξαηβζϊ πέπ α Ϋ η υ βμ απσ κ πλκ ππδεσ ΰδα κυμ εκπκτμ κυ ξκζ έκυ. πσ β εα έα κυ 90, η βθ θέ ξυ β κυ παΰΰ ζηα δ ηκτ πθ επαδ υ δευθ, δμ πδηκλφπ δεϋμ παλ ηίϊ δμ εαδ βθ υδκγϋ β β αλξυθ ηϊγβ βμ θβζέεπθ (Παπαθακτη, 2003), β παλκυ έα κυ η α ξβηα δ ηκτ έθαδ ευλέαλξβ β ίδίζδκΰλαφέα. ΠαλΪζζβζα, βθ έ δα εα έα, ΰέθ αδ ΰθπ ά β Ϋπμ σ π λδγπλδαεά γ πλέα κυ Mezirow εαδ απσ δμ αλξϋμ κυ 2000 ηπζκυ έα αδ η θϋ μ πλκ ΰΰέ δμ υθαδ γβηα δεάμ δϊ α βμ απσ γ πλέ μ υηπ λδφκλδ ηκτ. θ εαδ κ «η α ξβηα δ ησμ» Ϋξ δ πδελδγ έ απσ αεα βηαρεκτμ ετεζκυμ, παλαηϋθ δ δ ξυλσμ «σ κ β ζαρεά φαθ α έα σ κ εαδ κυ δα δεσ εκηηϊ δ βμ ίδίζδκΰλαφέαμ» (Woods, 2009). «ΰΫθθβ β» εαδ β η Ϋπ δ α π λδπϋ δα κυ η α ξβηα δ ηκτ θ ηπκλ έ θα ΰέθ δ εα αθκβ ά ξπλέμ βθ π λδΰλαφά πθ ετλδπθ ξαλαε βλδ δευθ βμ π λδσ κυ εα Ϊ βθ κπκέα υ άθ αδ, α κπκέα υθκοέακθ αδ α ιάμ: α) ζζαΰά κυ παλαΰπΰδεκτ ηκθ Ϋζκυ η β η α σπδ β κυ π θ υ δεκτ θ δαφϋλκθ κμ απσ β ίδκηβξαθέα δμ υπβλ έ μ, ί) ζ υ β κυ «η αηκθ Ϋλθκυ» β φαέλα πθ δ υθ, ΰ) ΝΫα κλΰϊθπ β βμ λΰα έαμ βθ κπκέα αθαίαγηέα αδ κ λσζκμ βμ επαέ υ βμ εαδ απκε Ϊ θσ λβ ξϋ β η βθ κδεκθκηέα. Ο σλκμ η α ξβηα δ ησμ ηπκλ έ θα βζυθ δ ά θα υπκ βζυθ δ πκζζϋμ ξλά δμ. θυ β ζϋιβ η α ξβηα δ ησμ ξλβ δηκπκδ έ αδ υλϋπμ βθ επαδ υ δεά ίδίζδκΰλαφέα, απκε Ϊ υΰε ελδηϋθκ π λδ ξση θκ δμ η α ξβηα δ δεϋμ γ πλέ μ κ κπκέκ απαθ Ϊ αδ απκεζ δ δεϊ βθ υπκ βλδε δεά αυ υθ ίδίζδκΰλαφέα. δκζέ γβ β πθ βηα δυθ εϊπκδπθ ζϋι πθ Ϊζζα θθκδκζκΰδεϊ πζαέ δα, κ αελδίϋμ π λδ ξση θκ πθ κπκέπθ θ βζυθ αδ λβ Ϊ, έθαδ εϊ δ πκυ παλα βλ έ αδ δμ ζ υ αέ μ εα έ μ κ φσθ κ κυ η αηκθ Ϋλθκυ παθαπλκ δκλδ ηκτ πθ θθκδυθ. υθάγπμ, αφκλϊ βθ κδεκθκηδεά δϊ α β ά βθ κδεκθκηδεά αιδκπκέβ β ηδαμ Ϋθθκδαμ. θα απσ α πκζζϊ παλα έΰηα α έθαδ β «α δφκλέα» πκυ πλκ έθ αδ απσ β δ γθά δϊ ε οβ κυ Ρέκ (1992) θα αθ δεα α ά δ β ζϋιβ «π λδίϊζζκθ», πμ ηδα τΰξλκθβ «εαδθκ σηα» Ϋθθκδα. ΠαλΪ βθ φαδθκη θδεά βμ α Ϊφ δα, β θϋα 2

Ϋθθκδα απκ ζ έ ζ υ αέα αθϊζυ β ηδα «εαγκ βΰβ δεά Ϋθθκδα β ξϋ β κδεκθκηέαμ εαδ κδεκζκΰέαμ» (κυία αά, 2016). δμ γ πλέ μ κυ η α ξβηα δ ηκτ, κ έ δκμ κ σλκμ η α ξβηα δ ησμ ξβηα έα δ Ϋθα θθκδκζκΰδεσ πζαέ δκ. Οδ υπκ βλδε Ϋμ κυ η α ξβηα δ ηκτ εϊθκυθ Ϋθα ΰζπ δεσ παδξθέ δ η βθ αθϊΰεβ κυ η α ξβηα δ ηκτ θσμ πλϊΰηα κμ ( θσμ κλΰαθδ ηκτ, θσμ ξκζ έκυ, θσμ αθγλυπκυ) ΰ θδευμ ( π δ ά Ϋφ α α σλδϊ κυ ά ζσΰπ απκ υξέαμ) εαδ β υΰε ελδηϋθβ πλσ α β ΰδα βθ αζζαΰά βμ ηκλφάμ κυ. β η α ξβηα δ δεά ίδίζδκΰλαφέα υθαθ Ϊη λέα πλϊΰηα α: α) πδξ δλβηα κζκΰέα υπϋλ βμ αθαΰεαδσ β αμ κυ η α ξβηα δ ηκτ, ί) πδξ δλβηα κζκΰέα υπϋλ ηδαμ η γκ κζκΰέαμ η βθ κπκέα γα πδ υξγ έ κ η α ξβηα δ ησμ, ΰ) πδξ δλβηα κζκΰέα ΰδα β ηκλφά κυ απκ ζϋ ηα κμ κυ η α ξβηα δ ηκτ. Ο Tom Inglis ά αθ απσ κυμ πλυ κυμ πκυ Ϋεαθ λβ ά αθαφκλϊ β ξϋ β βμ η α ξβηα έακυ αμ ηϊγβ βμ, πκυ έθαδ ηδα γ πλέα ηϊγβ βμ ΰδα βθ επαέ υ β θβζέεπθ, η κ ηϊθα αη θ πθ πδξ δλά πθ. Μ αυ σ κθ λσπκ υθ Ϋ δ β η α ξβηα έακυ α ηϊγβ β η β η α ξβηα δ δεά βΰ έα. κ Ϊλγλκ κυ «Empowerment and Emancipation» (1997) πδξ δλυθ αμ θα ιβΰά δ κυμ εκπκτμ βμ γ πλέαμ κυ Mezirow φ Ϊθ δ β δαπέ π β σ δ ιυπβλ έ κυμ έ δκυμ εκπκτμ η β γ πλέα βμ δαξ έλδ βμ κζδεάμ πκδσ β αμ (total quality management) εαδ βθ Ϋθθκδα κυ «κλΰαθδ ηκτ πκυ ηαγαέθ δ» (learning organization). Όππμ πδ βηαέθ δ εϊγ εα έα απαδ έ ηδα εαδθκτλΰδα γ πλέα, β κπκέα γα εϊθ δ κυμ λΰααση θκυμ π λδ σ λκ απκ κ δεκτμ β κυζ δϊ κυμ. ΜκδλΪακθ αμ βθ υγτθβ βμ παλαΰπΰάμ εαδ ικυ δκ κ υθ αμ κυμ λΰααση θκυμ, αυ κέ ξ δλαΰπΰκτθ αδ υεκζσ λα. β η α ξβηα έακυ α ηϊγβ β θ κπέα δ αυ ά βθ απκε θ λπ δεά ικυ έα δαηϋ κυ βμ ικυ δκ σ β βμ (σ.π.). Παλσζκ πκυ κ Inglis θ αθαφϋλ αδ βθ «βΰ έα», εϊθ δ ζσΰκ ΰδα κθ «κλΰαθδ ησ πκυ ηαγαέθ δ», ηδα τζζβοβ δ δαέ λα βηαθ δεά δμ γ πλέ μ βΰ έαμ, εαδ δ δεϊ βμ η α ξβηα δ δεάμ βΰ έαμ. Σκ δ αθδεσ κυ η α ξβηα δ ά βΰϋ β έθαδ Ϋθαμ κλΰαθδ ησμ κ κπκέκ σζκδ βθ δ λαλξέα δ Ϊ εκυθ εαδ δ Ϊ εκθ αδ, σζκδ έθαδ πλσγυηκδ θα ηϊγκυθ απσ κθ έ δκ κθ κλΰαθδ ησ. Ο Noel Tichy, απσ κυμ πλυ κυμ πκυ υπκ άλδιαθ κ ηκθ Ϋζκ βμ η α ξβηα δ δεάμ βΰ έαμ, υπκ βλέα δ σ δ ΰδα θα βηδκυλΰβγ έ θϋα αιέα ΰδα κυμ π ζϊ μ ηδαμ πδξ έλβ βμ πλϋπ δ α ηϋζβ βμ κηϊ αμ κυ πλκ ππδεκτ θα «ΰέθκθ αδ ιυπθσ λκδ» (get smarter) εϊγ ηϋλα. Γδα αυ σ β ηϊγβ β πλϋπ δ θα ΰέθ αδ υθ ξά ίϊ β, θυ ίλέ εκθ αδ β κυζ δϊ. Όππμ ΰλΪφ δ ξαλαε βλδ δεϊ, «κ δ υγτθπθ τηίκυζκμ πλϋπ δ θα αθαζϊί δ κ λσζκ κυ ξκζϊλξβ», βζα ά θα 3

δαηκλφυθ δ βθ εκυζ κτλα εαδ θα ηκδλϊα αδ δμ πκζτ δη μ ΰθυ δμ κυ (Tichy, 2002). Οδ γ πλέ μ η α ξβηα δ ηκτ π λδϋξκυθ λέα εκδθϊ κδξ έα πκυ απκ ζκτθ β λαξκεκεαζδϊ κυμ: α) υθ ξάμ επαέ υ β, ί) πκεϋθ λπ β, ΰ) βηδκυλΰέα θϋαμ εκυζ κτλαμ. Ο λσπκμ η κθ κπκέκ ξλβ δηκπκδ έ αδ κ σλκμ επαέ υ β δμ γ πλέ μ κυ η α ξβηα δ ηκτ ξλ δϊα αδ απκ αφάθδ β. ιπ λδεϊ αθαφϋλ αδ έ ξθδεϋμ ΰθυ δμ κ πζαέ δκ βμ υθ ξδαση θβμ παΰΰ ζηα δεάμ εα Ϊλ δ βμ έ κδξ έα υλτ λβμ ησλφπ βμ α κπκέα ηπκλκτθ θα η λβγκτθ πκ κ δεϊ εαδ θα αιδκζκΰβγκτθ. κζσεζβλβ β ίδίζδκΰλαφέα κυ η α ξβηα δ ηκτ ΰέθ αδ αφϋμ σ δ α έ δα α δ αε δεϊ αθ δε έη θα θ Ϋξκυθ εκπσ β ΰ θδεσ λβ ησλφπ β κυ α σηκυ, βθ «αθϊπ υιβ βμ πλκ ππδεσ β αμ» τηφπθα η βθ «εζα δεά» παδ αΰπΰδεά αιέα, αζζϊ βθ εα Ϊε β β ηδαμ ξθδεάμ. Πέ π απσ αυ άθ β γ υλβ β θ κπέακυη β «επζβλκφσλβ β βμ ΰθυ βμ», β η α λκπά βμ ΰθυ βμ πζβλκφκλέα, (Lyotard, 1993) πμ γ η ζδυ βμ αζζαΰά β «η αηκθ Ϋλθα εα Ϊ α β». Όππμ πδ βηαέθκυθ κδ Γλσζζδκμ εαδ ΚΪ εαλβμ (1997), κ η α ξβηα δ ησμ πλκμ ηδα η αηκθ Ϋλθα φτ β κυ αθγλυπκυ βλέα αδ βθ πδελϊ β β κυ ελδ βλέκυ βμ απκ κ δεσ β αμ πμ λυγηδ δεκτ παλϊΰκθ α ΰδα β ζ δ κυλΰέα βμ επαέ υ βμ. «υ σ πκυ απκηϋθ δ απσ βθ πδ άηβ βμ παδ αΰπΰδεάμ έθαδ β εηϊγβ β βμ ξλά βμ πθ ηβξαθυθ εαδ β ηϊγβ β λσππθ απσε β βμ πζβλκφκλδυθ» (σ.π.). ΠλΪΰηα δ, β ηϊγβ β βμ ηϊγβ βμ, β η αΰθπ δεά δεαθσ β α π λδΰλϊφ αδ πμ ηδα απσ δμ ία δεϋμ δεαθσ β μ δμ κ βΰέ μ βμ υλππαρεάμ θπ βμ. Μ κ πλσίζβηα βμ ΰθυ βμ κ «η α ξβηα δ ησ» α ξκζάγβε β Helen Gunter. Όππμ ΰλΪφ δ ξαλαε βλδ δεϊ: «β ξϋ β η αιτ βμ η α ξβηα δ δεάμ βΰ έαμ πμ δεϋ α (label) εαδ βμ ΰθυ βμ πκυ δ ξυλέα αδ σ δ γ η ζδυθ δ έθαδ ηδα τθγ β π λδκξά» (2006). Παλα Ϋξ αδ σ δ έθαδ ξπλέμ π λδ ξση θκ (content free), θυ β εαγκ άΰβ β θσμ κλΰαθδ ηκτ έθαδ πκζτ ΰ θδεσ γϋηα (σ.π.). Όππμ ηφαθέα αδ β ίδίζδκΰλαφέα πκυ βθ υπκ βλέα δ «αθ δε δη θκπκδ έ, εαδ πμ ε κτ κυ υπκθκη τ δ, δμ παΰΰ ζηα δεϋμ ξϋ δμ η αιτ δ υγυθ υθ εαδ α εϊζπθ εαδ πθ ηαγβ υθ κυμ» (Gunter, 2001). Μ βθ απκεϋθ λπ β εαδ β βηδκυλΰέα θϋαμ εκυζ κτλαμ (reculturing) (Bates, 2006) πλκ ΰΰέακυη κ γ πλβ δεσ πλσίζβηα πθ γ πλδυθ κυ η α ξβηα δ ηκτ. πσ δμ αλξϋμ βμ εα έαμ κυ 50 δμ Π εαδ β εα έα κυ 60 β Μ ΰΪζβ λ αθέα κ ξκζ έκ η αφϋλκθ αδ ζκΰδεϋμ βμ κλΰϊθπ βμ εαδ δκέεβ βμ ίδκηβξαθδευθ ηκθϊ πθ. ΜΪζδ α βθ ζζϊ α, βθ έ δα πκξά, δ Ϊΰ αδ 4

βθ ζζϊ α β έ δα ζκΰδεά απσ η λδεϊθκυμ ηπ δλκΰθυηκθ μ πκυ κλΰαθυθκυθ β Λ Σ η ξλβηα κ σ β β βμ Παΰεσ ηδαμ ΣλΪπ ααμ (Γδαθθαεκπκτζκυ, 2008). δμ Π κθκηϊ βε Theory Movement, εαδ σξ υ β κλγκζκΰδεκπκέβ β βμ κλΰϊθπ βμ βμ επαδ υ δεάμ δκέεβ βμ η πδ βηκθδεϋμ η γσ κυμ (Eacott, 2011b). τηφπθα η αυ άθ β ζκΰδεά κ ξκζ έκ γ πλ έ αδ Ϋθαμ κλΰαθδ ησμ, ι Ϊα αδ πμ Ϋθα η ηκθπηϋθκ κλΰαθπ δεσ ξάηα εαδ «γ λαπ τ αδ» απσ δμ πδ άη μ κυ «κλΰαθπ δαεκτ εζέηα κμ». δ ΰέθ αδ κ δαξπλδ ησμ βμ επαδ υ δεάμ βΰ έαμ απσ α επαδ υ δεϊ αβ άηα α εαδ αθαπ τ αδ κ πζαέ δκ βμ εκυζ κτλαμ βμ πδξ έλβ βμ. ΜΫ α κ εζ δ σ τ βηα κυ κλΰαθδ ηκτ κδ σξκδ εαδ β υηπ λδφκλϊ υθ Ϋκθ αδ η κλγκζκΰδεσ λσπκ. Όππμ πδ βηαέθ δ κ Bates (2006), θυ ΰ θδεϊ κδ εκδθπθδκζσΰκδ ΰεα αζ έπκυθ β η ζϋ β πθ κλΰαθπ δευθ κηυθ, ε έθκδ πκυ παλαηϋθκυθ αφκ δπηϋθκδ β η ζϋ β πθ κλΰαθδ ηυθ, σππμ α ηϋζβ πθ ξκζυθ δκέεβ βμ πδξ δλά πθ, οϊξθκυθ ΰδα θαζζαε δεκτμ λσπκυμ πλκ Ϋΰΰδ βμ κυ γϋηα κμ. θϋα ησ α βμ κλΰαθπ δαεάμ εκυζ κτλαμ Ϋΰδθ ε ά η θγκυ δα ησ βθ επαέ υ β εαδ ΰέθ αδ κ θϋκ σΰηα. βηδκυλΰέα θϋαμ εκυζ κτλαμ, β δα δεα έα βμ reculturing, ΰέθ αδ β ε θ λδεά απκ κζά κυ «η α ξβηα δ ά» βΰϋ β. τηφπθα η β θ κφδζ ζ τγ λβ δ κζκΰδεά Ϋ η υ β «α ξκζ έα γα πλϋπ δ θα δαηκλφυ κυθ βθ δεσθα πθ υΰε ελδηϋθπθ εκδθκ ά πθ» (Bates, 2013). κ π λδεσ βμ εκδθσ β αμ-κλΰαθδ ηκτ, α ηϋζβ, βζα ά δκδεβ δεσ πλκ ππδεσ, επαδ υ δεκέ εαδ επαδ υση θκδ, παλκυ δϊακυθ πλκίζϋοδη μ εαδ η λά δη μ υηπ λδφκλϋμ. απκ κζά κυ βΰϋ β επαέ υ βμ έθαδ θα παλαεκζκυγ έ, θα εαγκ βΰ έ εαδ θα παλ ηίαέθ δ δμ ξϋ δμ πθ η ζυθ εαδ θα η α ξβηα έα δ κ κλΰαθπ δαεσ εζέηα ΰδα βθ ιυπβλϋ β β πθ σξπθ κυ κλΰαθδ ηκτ. Σκ ηκθ Ϋζκ βμ η α ξβηα δ δεάμ βΰ έαμ ΰθπλέα δ ηδα αζηα υ β δϊ κ β κ 1997, τ λα απσ βθ έ λυ β βθ ΰΰζέα κυ National College for School Leadership. υΰξλσθπμ, β επαδ υ δεά πκζδ δεά βμ ευίϋλθβ βμ κυ Tony Blair πλκπγ έ β επαδ υ δεά βΰ έα β γϋ β βμ επαδ υ δεάμ δκέεβ βμ. πδε θ λυθ αδ κυμ δ υγυθ Ϋμ πθ ξκζ έπθ εαδ πδξ δλ έ θα εαζζδ λΰά δ βθ αυ σ β α κυ «βΰϋ β επαέ υ βμ». τθ κηα, κ ηκθ Ϋζκ κυ δ υγυθ άη α ξβηα δ ά βΰϋ β ΰεα αζ έπ αδ ΰδα κ ηκθ Ϋζκ βμ δαθ ηβηϋθβμ βΰ έαμ (distributed leadership), βζα ά β δαθκηά σ κ πθ υγυθυθ εαδ βμ ικυ έαμ σ κ εαδ πθ αιδυθ κυ «η α ξβηα δ ά βΰϋ β» σζα α ηϋζβ (Hall, et al. 2013). δ, κ η α ξβηα δ ησμ η αφϋλ αδ απσ βθ εκλυφά α πδηϋλκυμ ηϋζβ, α 5

υπκε έη θα. Όππμ βη δυθκυθ κδ Hall et al., Ϋξκυη ηδα «αθα δαησλφπ β» (remodelling) πθ α κηδευθ αυ κ ά πθ πθ επαδ υ δευθ (σ.π.). Ο η α ξβηα δ ησμ, ζκδπσθ, παέλθ δ β ηκλφά κυ re-culturing εαδ κυ remodelling. α δεσ υ α δεσ κυ απκ ζ έ β γ πλέα πθ «κηϊ πθ», β «υθαηδεά βμ κηϊ αμ», πκυ απαθ Ϊ αδ β ίδίζδκΰλαφέα πκυ αφκλϊ σ κ βθ επαδ υ δεά βΰ έα σ κ εαδ βθ επαέ υ β θβζέεπθ εαδ β δα έκυ ΜΪγβ β. Π.ξ. β «υθαηδεά πθ κηϊ πθ» εα αζαηίϊθ δ τκ απσ δμ 9 γ ηα δεϋμ κηϊ μ κ ΰξ δλέ δκ κυ ΟΠΠ Π ΰδα δμ ι Ϊ δμ πδ κπκέβ βμ επαδ υ υθ θβζέεπθ. Οδ κηϊ μ κ ξυλκ λΰα έαμ απα ξσζβ αθ β ίδίζδκΰλαφέα ΰδα ζσΰκυμ πκυ ξ έακθ αδ η βθ αθα δϊλγλπ β κυ ξυλκυ λΰα έαμ εαδ βθ αθααά β β ΰδα πδκ υϋζδε μ ηκλφϋμ βμ κλΰϊθπ βμ βμ λΰα έαμ, πμ ηϋλκμ ηδαμ ηδελκ-κδεκθκηδεάμ η αλλτγηδ βμ. Οδ κηϊ μ υθ Ϋκθ αδ η κ η α-φκλθ δεσ ά η α-ΰλαφ δκελα δεσ ηκθ Ϋζκ, πλκ φϋλκυθ ηδα βηδ-αυ κθκηέα κ ξυλκ λΰα έαμ, θυ ηϋ α αυ Ϋμ παθαεαγκλέακθ αδ κδ ξϋ δμ ικυ έαμ. Καγυμ κ ξκζ έκ αθ δη ππέα αδ πμ η ηκθπηϋθκμ κλΰαθδ ησμ, κ η α ξβηα δ ησμ αθα τ αδ πμ ηδα «κυ Ϋ λβ», «εαγαλϊ πδ βηκθδεά» δα δεα έα, η βθ πέεζβ β εϊπκδκυ ΰ θδεκτ-εκδθκτ κφϋζκυμ. Χ σ κ, αυ σ θ έθαδ αζάγ δα ΰδα λ δμ ζσΰκυμ: Πλυ κθ, κ ξκζ έκ θ έθαδ απκηκθπηϋθβ εκδθσ β α αζζϊ αθαπσ πα κ εκηηϊ δ βμ εκδθπθέαμ, κυ εκδθπθδεκτ ΰέΰθ γαδ, βμ εκδθπθδεάμ υθαηδεάμ εαδ κυ εκδθπθδεκτ ξβηα δ ηκτ. τ λκθ, βθ π λέπ π β βμ η α ξβηα δ δεάμ βΰ έαμ β ξϋ β βΰϋ β/αεσζκυγκυ (follower) υπϊλξ δ ηδα αηκδίαέα Ϋ η υ β εδθά λπθ εαδ βγδεάμ. Όηπμ, σππμ πδ βηαέθ δ κ Allix (2000) η ζ υθ αμ ελδ δεϊ β γ πλέα κυ Burns, παλϊ κ ΰ ΰκθσμ βμ βγδεάμ κηκζκΰέαμ, βΰϋ μ εαδ αεσζκυγκδ θ έθαδ κ έ δκ, πκηϋθπμ πλκςπϊλξ δ ηδα δ λαλξέα, β κπκέα απκ δππϊ αδ αζζϊ θ αηφδ ίβ έ αδ. Σλέ κθ, κδ γ πλέ μ κυ η α ξβηα δ ηκτ θ υπκ βλέακυθ Ϋθα ΰ θδεσ εαδ αθδ κλδεσ η α ξβηα δ ησ αζζϊ Ϋθα η α ξβηα δ ησ πκυ εα αζάΰ δ Ϋθα υΰε ελδηϋθκ δκδεβ δεσ ηκθ Ϋζκ εαδ υΰε ελδηϋθκυμ σξκυμ. Σκ ηκθ Ϋζκ αυ σ έθαδ κ «ΝΫκ βησ δκ ΜΪθα αη θ» εαδ κδ σξκδ έθαδ αυ κέ πθ παΰεσ ηδπθ κλΰαθδ ηυθ. Ο η α ξβηα δ ησμ έθαδ πϊθ α η α ξβηα δ ησμ πλκμ εϊ δ. υθ πυμ, κδ γ πλέ μ κυ η α ξβηα δ ηκτ θ έθαδ παλϊ γ πλέ μ ΰεαγέ λυ βμ θσμ παλα έΰηα κμ. δ, βθ λυ β β Σδ γϋζ δ θα η α ξβηα έ δ κ η α ξβηα δ ησμ, β απϊθ β β ηπκλ έ θα πϊλ δ δμ ιάμ ηκλφϋμ: α) ΘΫζ δ θα η α ξβηα έ δ α ξκζ έα 6

κ πλσ υπκ βμ θ κφδζ ζ τγ λβμ κλΰϊθπ βμ εαδ δκέεβ βμ, ί) ΘΫζ δ θα η α ξβηα έ δ κυμ λΰααση θκυμ α ξκζ έα, ία δεϊ κυμ επαδ υ δεκτμ αζζϊ εαδ δκδεβ δεκτμ, α κηδεϊ εαδ δμ η αιτ πθ ξϋ δμ, ίϊ β ηδαμ θϋαμ αθ έζβοβμ ΰδα α πλϊΰηα α. πδπζϋκθ, β ξϋ β ξκζ έκυ-εκδθπθέαμ έθαδ ηδα ξϋ β δαζ ε δεά. Σκ ξκζ έκ εαγκλέα αδ απσ κθ εκδθπθδεσ ξβηα δ ησ αζζϊ εαδ αυ σ η β δλϊ κυ πβλ Ϊα δ βθ εκδθπθέα. πκηϋθπμ, ηϋ α απσ βθ εαζζδϋλΰ δα κυ θ κφδζ ζ υγϋλκυ πθ τηα κμ θ σμ κυ ξκζ έκυ δαξϋ αδ σζβ βθ εκδθπθέα. Σ ζδεϊ, επαδ υ δεκέ εαδ επαδ υση θκδ θ Ϊ κθ αδ β ζκΰδεά πθ πδξ δλά πθ. Οδ ελδ δεϋμ πλκ ΰΰέ δμ κ η α ξβηα δ ησ Ϋξκυθ τκ αφ βλέ μ. εϊγ αφ βλέα αθάε δ κθ λσπκ η κ κπκέκ πλκ ζαηίϊθ αδ κ η αηκθ Ϋλθκ. δ Ϋξκυη υΰΰλαφ έμ βμ ελδ δεάμ παδ αΰπΰδεάμ ά βμ ελδ δεάμ βΰ έαμ, κδ κπκέκδ πλ ί τκυθ βθ απσλλδοβ κυ η αηκθ Ϋλθκυ ηϋ α απσ ηδα πδ λκφά δμ «εζα δεϋμ» κυηαθδ δεϋμ αιέ μ. βθ Ϊζζβ αφ βλέα Ϋξκυη κυμ υΰΰλαφ έμ πκυ Ϋεκθ αδ ελδ δεϊ δμ γ πλέ μ κυ η α ξβηα δ ηκτ απσ ηδα γϋ β πλκκ υ δεκτ η α ξβηα δ ηκτ βμ δαηκλφπηϋθβμ εα Ϊ α βμ. Οδ Foster (1989, 2003), Gunter (2001, 2006) εαδ Bates (2006, 2013) πλ ί τκυθ β λκφά δμ κπδεϋμ εκδθσ β μ, θυ κδ Brookfield (1997, 2004, 2007), Apple (2006, 2013) εαδ Giroux (1981, Aronowitz & Giroux, 2003) Ϊ κθ αδ υπϋλ βμ θέ ξυ βμ κυ λσζκυ εαδ βμ παλϋηία βμ κυ επαδ υ δεκτ. Κλέθκυη αθαΰεαέα βθ θ υθϊηπ β κυ επαδ υ δεκτ βθ εα τγυθ β βμ θέ ξυ βμ βμ ξϋ βμ βμ επαέ υ βμ η βθ εκδθπθέα εαδ βθ πκζδ δεά. πλσ α β αυ ά πλκετπ δ απσ β δαηκλφκτη θβ εα Ϊ α β κ ξυλκ βμ επαέ υ βμ, σπκυ κδ ευλέαλξ μ θ κγ δεδ δεϋμ, θ κφδζ ζ τγ λ μ εαδ ξθκελα δεϋμ Ϊ δμ πδξ δλκτθ βθ απκπκζδ δεκπκέβ β. ΛαηίΪθκθ αμ υπσοβ δμ πδφυζϊι δμ εαδ δμ πδελέ δμ ΰδα κθ εέθ υθκ κυ αυ αλξδεκτ ξαλαε άλα πκυ ζζκξ τ δ απσ βθ θέ ξυ β κυ υπκε δηϋθκυ κυ επαδ υ δεκτ, πδ βηαέθκυη σ δ β θ υθϊηπ β κυ λσζκυ κυ πλκ έθ αδ πμ απϊθ β β δμ πδ δυι δμ κυ η α ξβηα δ ηκτ εαδ σξδ πμ παθϊε δα. Ϋθα δ αθδεσ επαδ υ δεσ π λδίϊζζκθ, β βηκελα δεά παδ έα ια φαζέα αδ απσ βθ απλσ εκπ β εαδ ζ τγ λβ πδζκΰά πθ υηη ξσθ πθ. 7

Κ φϊζαδκ 1: Ι κλδεσ, πκζδ δεσ, κδεκθκηδεσ πζαέ δκ ηϋ α απσ κ κπκέκ αθα τκθ αδ κδ γ ωλέ μ κυ η α χβηα δ ηκτ. Γδα θα εα αθκά κυη δμ γ πλέ μ κυ η α ξβηα δ ηκτ κφ έζκυη θα λαφκτη κ π λδίϊζζκθ ηϋ α απσ κ κπκέκ αθα τγβεαθ εαδ ι ζέξ βεαθ. Πδκ υΰε ελδηϋθα, κ εκδθπθδεκπκζδ δεσ πζαέ δκ αζζϊ εαδ κ κδεκθκηδεσ βμ υΰε ελδηϋθβμ π λδσ κυ πκυ φ Ϊθ δ ηϋξλδ δμ ηϋλ μ ηαμ, εαδ βθ πέ λα β κυ π λδίϊζζκθ κμ β φαέλα βμ εκυζ κτλαμ εαδ, εα Ϊ υθϋπ δα, βμ επαέ υ βμ. πση θβ θσ β α γα ι Ϊ κυη δ ικ δεσ λα δμ ι ζέι δμ κθ κηϋα βμ επαέ υ βμ. κ Ϋζκμ, αφκτ η ζ ά κυη α ξαλαε βλδ δεϊ κυ π λδίϊζζκθ κμ, γα θ κπέ κυη α κδξ έα ε έθα πκυ πδ λκτθ π λδ σ λκ βθ επαδ υ δεά αζζαΰά. 1.1. ο π ο α ο οπο ο α απ ο α ο ω α χ α ο. Οδ γ πλέ μ κυ η α ξβηα δ ηκτ ηφαθέακθ αδ α Ϋζβ βμ εα έαμ κυ 70, αθαπ τ κθ αδ υθαηδεϊ εα Ϊ β εα έα κυ 80 εαδ απσ δμ αλξϋμ βμ εα έαμ κυ 90 πδελα κτθ βθ π λδκξά βμ επαέ υ βμ. Μδα ία δεά αδ έα ΰδα βθ πδελϊ β β βμ «εκυζ κτλαμ κυ η α ξβηα δ ηκτ» έθαδ β υδκγϋ β β απσ παΰεσ ηδκυμ κλΰαθδ ηκτμ (ΟΟ, ΝΣ, Παΰεσ ηδα ΣλΪπ αα) εαδ υπ λ γθδεκτμ ξβηα δ ηκτμ ( υλππαρεά θπ β) ηδαμ α αϋθ αμ ΰδα βθ επαδ υ δεά η αλλτγηδ β πκυ ίλέ ε αδ αληκθέα η δμ αλξϋμ κυ η α ξβηα δ ηκτ. θ κζέΰκδμ, κδ γ πλέ μ κυ η α ξβηα δ ηκτ αθαζαηίϊθκυθ κ λσζκ κυ η α ξβηα δ ηκτ σ κ βμ επαδ υ δεάμ πκζδ δεάμ σ κ εαδ πθ υπκε δηϋθπθ βμ επαέ υ βμ πλκμ βθ εα τγυθ β πθ πλκ δθση θπθ αζζαΰυθ ά η αλλυγηέ πθ. π λέκ κμ πκυ ι Ϊακυη έθαδ ελέ δηβ ΰδα β τΰξλκθβ δ κλέα δσ δ ευλδαλξ έ αδ απσ β ζ ΰση θβ η αηκθ Ϋλθα λκφά, ά αζζδυμ, κ πϋλα ηα β η αθ π λδεσ β α. Σα ία δεϊ κδξ έα βμ «λκφάμ» έθαδ: α) κδ αζζαΰϋμ β παλαΰπΰά η β η α σπδ β κυ θ δαφϋλκθ κμ δμ υπβλ έ μ, δμ θϋα ξθκζκΰέ μ εαδ κ ξλβηα κπδ π δεσ κηϋα, ί) αζζαΰϋμ βθ εκυζ κτλα η κ πϋλα ηα απσ κθ πκζδ δ ησ εαδ δμ αιέ μ πκυ λϊακθ αθ α δ Ϊΰηα α κυ δαφπ δ ηκτ πλκμ ηδα η α-θ π λδεά εα Ϊ α β, εαδ ΰ) βθ πδελϊ β β κυ σΰηα κμ κυ θ κφδζ ζ υγ λδ ηκτ βθ κδεκθκηέα. κδεκθκηδεά ελέ β α ηϋ α βμ εα έαμ κυ 70 τ λα απσ βθ π λ ζαρεά ελέ β κυ 1973 εζυ υθδ βθ η απκζ ηδεά αθαπ υιδαεά αγ λσ β α. κ ιάμ β κδεκθκηέα θ γα εα Ϊφ λθ θα φ Ϊ δ α πέπ α παλαΰπΰδεσ β αμ βμ 8

πλκ ελέ βμ πκξάμ (Mandel, 1992). εα Ϊ α β Ϋε αε βμ αθϊΰεβμ απ ζ υγϋλπ δμ Ϊ δμ πκυ αθαπ τ κθ αθ βθ κδεκθκηέα η απκζ ηδεϊ, βζα ά ηδα κζκϋθα εαδ αυιαθση θβ δ γθκπκέβ β βμ παλαΰπΰάμ εαδ κυ ε φαζαέκυ, κ θ δαφϋλκθ πθ π θ υ υθ ΰδα βθ οβφδαεά ξθκζκΰέα εαδ βθ αυ σθκηβ αθϊπ υιβ κυ ξλβηα δ δεκτ ε φαζαέκυ. β απσ β εα έα κυ 60 εα αλΰκτθ αδ πκζζϋμ «εζ δ Ϋμ π λδκξϋμ» βμ ίδκηβξαθέαμ ΰδα κυμ π θ υ Ϋμ ( ΰλαφδυ βμ, 2015). ηφαθέα αδ κ τπκμ βμ δ γθδεάμ πδξ έλβ βμ, β γϋ β βμ πκζυ γθδεάμ, βζα ά κυ πδξ δλβηα δεκτ εκζκ κτ πκυ σ κ β Ϋ λα κυ σ κ εαδ κδ παλαΰπΰδεϋμ ηκθϊ μ ηπκλκτθ θα ίλέ εκθ αδ κπκυ άπκ κθ πζαθά β (Mandel, 1975). υ Ϋμ κδ ι ζέι δμ εαδ κδ αθαεα α Ϊι δμ β ηκλφά κυ παΰεσ ηδκυ ε φαζαέκυ γα κ βΰά κυθ β ζ ΰση θβ «παΰεκ ηδκπκέβ β». Καγκλδ δεά ιϋζδιβ απκ Ϋζ β η Ϊία β απσ κ παλαΰπΰδεσ πλσ υπκ βμ ίδκηβξαθέαμ, βμ ίδκηβξαθδεάμ ηκθϊ αμ κυ «εζα δεκτ εαπδ αζδ ηκτ» η βθ εϊγ β δ λαλξέα εαδ κ φκλθ δεσ ηκθ Ϋζκ παλαΰπΰάμ, κ παλαΰπΰδεσ πλσ υπκ πθ βζ ε λκθδευθ-οβφδαευθ ξθκζκΰδυθ. λξδεϊ κ θϋκ ξθκζκΰδεσ πλσ υπκ, πκυ κλΰαθυγβε ΰτλπ απσ βθ ξθκζκΰέα πθ πζβλκφκλδυθ, ά αθ Ϋθαμ υΰε ελδηϋθκμ κηϋαμ βμ η λδεϊθδεβμ εκδθπθέαμ, αζζβζ πέ λα β η βθ παΰεσ ηδα κδεκθκηέα εαδ η κθ εσ ηκ βμ ΰ ππκζδ δεάμ, πκυ πλαΰηα υγβε Ϋθα θϋκ λσπκ παλαΰπΰάμ, πδεκδθπθέαμ, δαξ έλδ βμ, αζζϊ εαδ απάμ (Castells, 2010, ζ.10). Σκ «η αίδκηβξαθδεσ» ηκθ Ϋζκ παλαΰπΰάμ δαφϋλ δ πμ α ιάμ: έθαδ απκε θ λπηϋθκ, κλδασθ δκ εαδ δε υαεσ. Χ σ κ παλϊ βθ απκεϋθ λπ ά κυ β ίϊ β παλκυ δϊα δ υπ λ υΰεϋθ λπ β βθ εκλυφά: κ έε υκ πθ απκε θ λπηϋθπθ παλαΰπΰδευθ ηκθϊ πθ θ λα αθ ιϋζ ΰε α ά αυ σθκηα, αζζϊ εαγκλέα αδ Ϋ π εαδ δμ εα υγτθ δμ- απσ ηδα υΰε θ λπ δεά δκδεβ δεά αλξά, κδεκθκηδεά ά πκζδ δεά. υ σ κ ζ υ αέκ κδξ έκ Ϋξ δ δ δαέ λβ βηα έα βθ πκλ έα βμ επαδ υ δεάμ πκζδ δεάμ. Μ Ϊ κ ιϋ πα ηα βμ ελέ βμ δμ αθαπ υΰηϋθ μ εαπδ αζδ δεϋμ εκδθπθέ μ κ 1973, εφλϊα αδ β αθϊΰεβ ά β πδγυηέα θα κγ έ η ΰαζτ λβ ζ υγ λέα δμ πδξ δλά δμ εαδ η ΰαζτ λβ υ ζδιέα β δαξ έλδ β κυ πλκ ππδεκτ κυμ. Ο σλκμ υ ζδιέα εα κξυλυγβε «α ζϋιβ εζ δ έ απσ β θ κφδζ ζ τγ λβ δ κζκΰέα κ πλυ κ ηδ σ βμ εα έαμ κυ 80, υθκοέακθ αμ κ αέ βηα εα Ϊλΰβ βμ σζπθ πθ γ ηυθ πκυ ηπσ δααθ βθ αθ αΰπθδ δεά ζ δ κυλΰέα βμ αΰκλϊμ λΰα έαμ» (Καλαη έθβ, 1993). Σκ σΰηα κυ θ κφδζ ζ υγ λδ ηκτ πκυ Ϋξ δ βθ εα αΰπΰά κυ δμ απσο δμ κυ Hayek εαδ β ξκζά κυ δεϊΰκ πθ Π βθ εα έα 50, πλ ί τ δ βθ 9

ζαξδ κπκέβ β βμ ελα δεάμ παλϋηία βμ βθ κδεκθκηέα, βθ ιϊπζπ β βμ δ δπ δεάμ πλπ κίκυζέαμ κ βησ δκ ξυλκ, βθ απκλλτγηδ β βμ αΰκλϊμ λΰα έαμ. υθ Ϋ αδ η β ΰ θέε υ β βμ ζκΰδεάμ βμ «ζ τγ λβμ αΰκλϊμ» βθ κδεκθκηέα. Οδ υπϋληαξκδ κυ σΰηα κμ εϊθκυθ αθαφκλϊ κθ κδεκθκηδεσ φδζ ζ υγ λδ ησ κυ 18κυ αδυθα εαδ υδκγ κτθ δμ η γσ κυμ Ϋλ υθαμ κυ γ δεδ ηκτ. Χ σ κ, σππμ υπκ βλέα δ κ Κκ αδϊμ (2007), κ θ κφδζ ζ υγ λδ ησμ, θ αυ έα αδ κτ η κθ πκζδ δεσ φδζ ζ υγ λδ ησ κτ η κ υθ βλβ δ ησ. Μδα κυ δα δεά υθϋπ δα κυ θ κφδζ ζ υγ λδ ηκτ έθαδ σ δ η α λϋπ δ κθ Ϊθγλππκ-πκζέ β Ϊθγλππκεα αθαζπ ά ά Ϊθγλππκ- πδξ δλβηα έα, η βθ «απκ Ϋ η υ β πθ α κηδευθ πδξ δλβηα δευθ ζ υγ λδυθ εαδ δεαθκ ά πθ, ηϋ α Ϋθα γ ηδεσ πζαέ δκ πκυ ξαλαε βλέα αδ απσ δ ξυλϊ α κηδεκρ δκε β δαεϊ δεαδυηα α, ζ τγ λ μ αΰκλϋμ εαδ ζ τγ λκ ηπσλδκ» (Harvey, 2007). Ο Giroux (2005) πδ βηαέθ δ ππμ κ θ κφδζ ζ υγ λδ ησμ θ έθαδ «Ϋθαμ κυ Ϋ λκμ, ξθδεσμ, κδεκθκηδεσμ ζσΰκμ πκυ ηπκλ έ θα η λϊ αδ η βθ αελέί δα θσμ ηαγβηα δεκτ τπκυ», κτ «Ϋθα υπσ δΰηα κυ κδεκθκηδεκτ κλγκζκΰδ ηκτ πκυ πλκ φϋλ δ βθ εαζτ λβ δα λκηά ΰδα β ίϋζ δ β απσ κ β, βθ αξ έα κδεκθκηδεά αθϊπ υιβ εαδ βθ εαδθκ κηέα, βθ ατιβ β βμ υβη λέαμ ΰδα σζκυμ σ κυμ έθαδ πλσγυηκδ θα λΰα κτθ εζβλϊ εαδ θα ππφ ζβγκτθ απσ δμ δαγϋ δη μ υεαδλέ μ». θ έγ α, έθαδ ηδα «δ κζκΰέα, ηδα πκζδ δεά εαδ, η λδεϋμ φκλϋμ Ϋθαμ φαθα δ ησμ πκυ υπκ Ϊ δ βθ Ϋξθβ βμ βηκελα δεάμ πκζδ δεάμ κυμ αλπαε δεκτμ θσηκυμ βμ αΰκλϊμ κδεκθκηέαμ πκυ π ε έθκυθ βθ ηίϋζ δϊ κυμ ΰδα θα υηπ λδζϊίκυθ σζ μ δμ π υξϋμ βμ εκδθπθδεάμ απάμ κ πζαέ δκ πθ πδ αΰυθ εαδ πθ αιδυθ ηδαμ εκδθπθέαμ πκυ εαγκ βΰ έ αδ απσ βθ αΰκλϊ». δ, α Ϊ κηα υηπ λδφϋλκθ αδ εαδ απκε κτθ αυ σ β α ά δαφκλκπκδκτθ αδ ηϋ α απσ βθ αΰκλϊ (Πζ δσμ, 2005) Οδ η αίκζϋμ κθ λσπκ παλαΰπΰάμ εαδ βθ κδεκθκηέα αθαπσφ υε α υθκ τκθ αδ απσ πκζδ δ ηδεϋμ αζζαΰϋμ. «πκξά βμ Πζβλκφκλέαμ» (Castells, 2010) πκυ αθα τ αδ πλκεαζ έ κηϋμ εαδ λάι δμ β φαέλα βμ εκυζ κτλαμ, κδ κπκέ μ υπαΰκλ τκθ αδ απσ δαφκλ δεϋμ παλαΰπΰδεϋμ αθϊΰε μ. Ο Jameson πδ βηαέθ δ ππμ αυ σ πκυ απκεαζκτη η αηκθ Ϋλθκ «έθαδ α δαξυλδ κ απσ (εαδ α τζζβπ κ έξπμ) βθ υπσγ β σ δ πάζγ εϊπκδκυ έ κυμ γ η ζδυ βμ αζζαΰά β φαέλα κυ πκζδ δ ηκτ κυ υ Ϋλκυ εαπδ αζδ ηκτ, αζζαΰά πκυ θϋξ δ βηαθ δεσ α μ η α λκπϋμ βμ εκδθπθδεάμ κυ ζ δ κυλΰέαμ» (1999, ζ.91). Ο Jameson εϊθ δ δϊελδ β βθ αδ γβ δεά εαδ βθ δ κλδεά Ϋθθκδα κυ η αηκθ Ϋλθκυ: βθ πλυ β έθαδ Ϋθα πλκαδλ δεσ υζ αθϊη α πκζζϊ δαγϋ δηα, ΰδα κ κπκέκ 10

Ϋξκυη βγδεκτ τπκυ ελέ δμ, β τ λβ κ υζζαηίϊθ δ πμ «πκζδ δ δεά πσακυ α βμ ζκΰδεάμ κυ τ λκυ εαπδ αζδ ηκτ» (σ.π., ζ. 89), ηδα δαζ ε δεά πλκ πϊγ δα θα ε φ κτη κ παλσθ ηαμ ηϋ α κθ δ κλδεσ ξλσθκ. θα ξβηα δεσ π λέΰλαηηα ηαμ έθ δ κ υθκπ δεσμ πέθαεαμ πκυ εα Ϊλ δ κ Preve (1998) κ κπκέκμ έξθ δ β υθϊλ β β πθ α έπθ εαπδ αζδ δεάμ αθϊπ υιβμ η κυμ βΰ ηκθδεκτμ πκζδ δ ηδεκτμ εαθσθ μ εαδ δμ πδελα κτ μ ξθδεϋμ: Πέθαεαμ 1.: Ϊ δα εαπδ αζδ δεάμ αθϊπ υιβμ Σ Ϊ δκ εαπδ αζδ δεάμ αθϊπ υιβμ Καπδ αζδ ησμ ζ τγ λβμ αΰκλϊμ Μκθκππζδαεσμ εαπδ αζδ ησμ Πκζυ γθδεσμ εαπδ αζδ ησμ ηααδεάμ εα αθϊζπ βμ Πβΰά: Preve (1998). Ηΰ ηκθδεκέ πκζδ δ ηδεκέ εαθσθ μ Ρ αζδ ησμ Ν π λδεσ β α Μ αηκθ Ϋλθκ Επδελα κτ α χθδεά ίϊ β ησμ ΜβξαθΫμ- ζ ε λδ ησμ κηδεά θϋλΰ δα ΝΫ μ ξθκζκΰέ μ Ο σλκμ η αηκθ Ϋλθκ ΰ θθάγβε δμ Π ηϋ α απσ π λδκ δεϊ βμ αλξδ ε κθδεάμ. Πκζτ τθ κηα ι πϋλα α σλδα βμ αλξδ ε κθδεάμ εαδ Ϊλξδ θα ξαλαε βλέα δ Ϊ δμ πκυ αφκλκτ αθ εαδ Ϊζζ μ Ϋξθ μ, σππμ β απΰλαφδεά εαδ β ΰζυπ δεά. ηφαθέα αδ πμ αλθβ δεά βηα έα, πμ απϊθ β β κ ηκθ λθδ ησ, κυ κπκέκυ κδ αθααβ ά δμ εαδ κπδ πλκ Ϊ δμ γ πλάγβε σ δ έξαθ εκλ έ. Ο ηκθ λθδ ησμ γ πλάγβε ηδα «αδ γβ δεά εα βΰκλέα π λδκλδ δεά, εαθκθδ δεά, ΰδα βθ κπκέα ζπέα αδ σ δ τθ κηα γα ι π λα έ» (D Allones, 1988). δ, αλξδεϊ κ η αηκθ Ϋλθκ ηφαθέα αδ ξ σθ σζ μ δμ φϊ δμ βμ δαθκβ δεάμ απάμ η β ηκλφά κυ αθ δ-ηκθ Ϋλθκυ εαδ υθκοέα αδ «βθ Ϋικ κ απσ βθ δ κλέα ά β λκφά πλκμ α πέ π εαδ βθ πκλ έα απσ βθ Ϊλθβ β βθ εα Ϊφα β» (ΚαφΫ β, 1988). α δαεϊ, κ σλκμ η αηκθ Ϋλθκ γα αλξέ δ θα π λδΰλϊφ δ ά εαδ θα ιβΰ έ αεσηα αζζαΰϋμ πκυ υθϋίαδθαθ κ π λδεσ πθ εκδθπθδυθ πμ αθ έε υπκμ πθ αζζαΰυθ βθ παλαΰπΰά. Σκ η αηκθ Ϋλθκ γα φϋλ δ βθ πδφϊθ δα κ φάη λκ, κ παδΰθδυ μ, κ απκ πα ηα δεσ, κ ξ δεσ. θ ηϋλ δ, αυ σ έθαδ υθϋπ δα θσμ τΰξλκθκυ εαπδ αζδ ηκτ πκυ δαφβηέα δ υθ ξυμ βθ αζζαΰά, βθ πδζκΰά εαδ βθ εα αθϊζπ β (Harvey, 1988). Γδα κθ Francois Lyotard (1993), β η αηκθ Ϋλθα εα Ϊ α β βηα κ κ έ κ Ϋζκμ πθ η ΰΪζπθ αφβΰά πθ, εαδ «αυ σ κ πζαέ δκ κδ παζαδκέ πσζκδ Ϋζιβμ πκυ απκ ζκτθ αθ απσ α ελϊ β-ϋγθβ, α εσηηα α, α παΰΰϋζηα α, κυμ γ ηκτμ εαδ δμ δ κλδεϋμ παλα σ δμ ξϊθκυθ κ γϋζΰβ λσ 11

κυμ» ( ζ. 55), πλκμ β θκηδηκπκέβ β κυ «ΰζπ δεκτ παδξθδ δκτ». Σκ ΰζπ δεσ παδξθέ δ εαδ β δεσθα κυ πλϊΰηα κμ πκυ απκ η τ αδ απσ κ π λδ ξση θκ κυ έθαδ τκ ηκλφκζκΰδεϊ κδξ έα κυ η αηκθ Ϋλθκυ. βθ λϋξκυ α ξλά β κυ ζσΰκυ, ηδα υαά β β αθϊη α υκ φέζκυμ, κδ υαβ β Ϋμ ζϋθ σ, δ κυμ Ϋλγ δ πβΰαέθκθ αμ απσ κ Ϋθα γϋηα κ Ϊζζκ: β λυ β β, β παλϊεζβ β, β ί ίαέπ β β αφάΰβ β ξβηα έακυθ Ϋθα αηϊζΰαηα ηϋ α β ζκΰκηαξέα. υ ά θ λ έ αδ εαθσθα κ εαθσθαμ βμ ικυ δκ κ έ εαδ θγαλλτθ δ β ηϋΰδ β υεαδλέα πθ απκφϊθ πθ ( ζ. 60). θ έγ α, η αφ λση θκδ βθ εκδθπθδεά κλΰϊθπ β, Ϋθαμ γ ησμ απαδ έ «υηπζβλπηα δεκτμ εα αθαΰεα ηκτμ υ κδ απκφϊθ δμ θα εβλυξ κτθ απκ ε Ϋμ ηϋ α κυμ εσζπκυμ κυμ» (σ.π.). υ σ πκυ ζδεϊ ιβΰ έ η παλα έΰηα α κ Lyotard έθαδ σ δ η βθ υπκίϊγηδ β κυ λσζκυ πθ γ ηυθ β η α-θ π λδεσ β α, α σλδα κυ παζαδκτ γ ηκτ Ϋξκυθ η α κπδ έ, υ θα υηπ λδζϊί δ ηϋξλδ πλσ δθκμ ηβ-απκ ε κτμ ζσΰκυμ. Ο Habermas, παλϊ δμ ία δεϋμ δαφπθέ μ κυ η κθ Lyotard, θ ίλέ ε αδ πκζτ ηαελδϊ σ αθ βη δυθ δ σ δ κ «πζ σθα ηα υηίκζδ ηκτ» γ ηυθ σππμ δ ξυλϋμ κδεκΰϋθ δ μ, λαπ αδεκέ κέεκδ, εεζβ έ μ, άηκδ ά αεα βηέ μ πκυ ια γ θκτθ, υλλδεθυθ αδ κ «υππηϋθκ κ πδ κζσξαλ κ ζκΰσ υπκ βμ αδλ έαμ, κ πδίζβ δεσ αλξδ ε σθβηα κυ λαπ αδεκτ κέεκυ πκυ πδξ δλ έ Ϋθα η ΰΪζκ Ϊθκδΰηα, κ ηκθ Ϋλθκ Ϋλΰκ πκυ εκ η έ κθ σλκφκ βμ δκέεβ βμ ά β λυγηδ δεά π λδκ δεσ β α βμ ά δαμ εαγδ λπηϋθβμ ε λκηάμ πκυ πλαΰηα κπκδκτθ κδ λΰααση θκδ ηδα πδξ έλβ β» (2006, ζ. 90). Σβθ απκ Ϋ η υ β βμ δεσθαμ απσ κ π λδ ξση θσ βμ, ά κυ βηαέθκθ κμ απσ κ βηαδθση θκ, γα π λδΰλϊο δ ΰζαφυλΪ κ Baudrillard (1983), πμ πλκ κηκδυ δμ πλαΰηϊ πθ πκυ αθαπαλϊΰκθ αδ «αδηκηδε δεϊ» Ϋθα π λδίϊζζκθ υπ λ-πλαΰηα δεσ β αμ εαδ φαθ α δαεκτ. Μ αφκληά κ αά βηα βμ Ϋεφλα βμ, κ Jameson (1999) εα απδϊθ αδ η κ υπκε έη θκ: κ η αηκθ Ϋλθκ υθ πϊΰ αδ εαδ κ «Ϋζκμ κυ αυ σθκηκυ ηκθα δαέκυ υπκε δηϋθκυ ά ΰυ ά α σηκυ κυ α δ ηκτ- εαδ βθ παεσζκυγβ Ϋθ α β βθ κπκέα υφέ α αδ κ απκε θ λκπκδκτη θκ Ϋπμ ε θ λκησζκ υπκε έη θκ ά ουξά, έ θ έ δ θϋαμ ε θ λκησζκυ βγδεάμ πδ αΰάμ, έ θ έ β ηπ δλδεάμ δαπέ π βμ» (σ.π., ζ. 50). Καγυμ ζκδπσθ κ υπκε έη θκ δα εκλπέα αδ, εαδ κδ γ ηκέ η α κπέακυθ α σλδα κυμ, γα ηπκλκτ αη θα πκτη σ δ δαηκλφυθ αδ ηδα πλαΰηα δεσ β α, σπκυ σζα ηπκλκτθ θα υηίκτθ. Χ σ κ, α πλϊΰηα α θ έθαδ αελδίυμ Ϋ δ, αφκτ β η αθ π λδεσ β α βηδκυλΰ έ θϋ μ ί ίαδσ β μ, κδ κπκέ μ κλέακυθ Ϋθαθ εαδθκτλΰδκ 12

λσπκ εϋοβμ. Ο Harvey παλαγϋ δ ηδα επ δεκπκέβ β πθ θθκδυθ κυ ηκθ Ϋλθκυ η β η αηκθ Ϋλθα η Ϊπζα ά κυμ (1988, ζ. 43). αξυκζκΰυθ αμ, β δ λαλξέα η α λϋπ αδ αθαλξέα, β η αφκλϊ η πθυηέα, κ βηαδθση θκ βηαέθκθ, κ αθαΰθυ δηκ ΰλαπ σ, κ τηπ πηα πδγυηέα, α δ κζκΰδεϊ σλδα δαε δη θδεσ β α, β η αφυ δεά δλπθ έα ε ζ (Hassan, 1985, σππμ παλα έγ αδ κ Harvey, 1988). λκφά βμ παλαΰπΰάμ κθ λδ κΰ θά κηϋα, β η Ϊία β απσ κθ εαπδ αζδ ησ πθ πκζυ γθδευθ πδξ δλά πθ κθ εαπδ αζδ ησ πθ δ γθδευθ (transnational) πδξ δλά πθ, κ ευί λθκξυλκμ εαδ α έε υα, κδ θϋ μ ηκλφϋμ λΰα έαμ, κ παθαπλκ δκλδ ησμ βηκ έκυ εαδ δ δπ δεκτ, έθαδ βηαθ δεϋμ αζζαΰϋμ πκυ η αίϊζζκυθ βθ Ϋθθκδα κυ ξυλκυ εαδ κυ ξλσθκυ. Σκ θϋκ κπέκ έθαδ Ϊε θ λκ ά φυΰσε θ λκ εαδ κ ξλσθκμ ηφαθέα αδ η υηπυεθπηϋθ μ δϊλε δ μ (Castells, 2010). Όππμ παλα βλ έ κ Σ κυεαζϊμ (2010, ζ.67) «Ό αθ σζα φαέθ αδ ππμ εδθκτθ αδ, β εέθβ β θ κλδκγ έ αδ απσ κ ξυλκ αζζϊ κθ κλδκγ έ». Χμ ε κτ κυ, κ Ϊ κηκ, εαγυμ απκηαελτθ αδ απσ Ϋθα Ϋλ κ αιδαεσ εϋθ λκ εαδ Ϋθα αγ λσ πζαέ δκ αθαφκλϊμ, δα πϊ αδ εαδ απκ υθαηυθ αδ. Σκ Ϊ κηκ αεκζκυγ έ τκ φαδθκη θδεϊ αθ έγ μ πκλ έ μ- εαδ δαηκλφυθ αδ απσ αυ Ϋμ- απσ β ηδα δα εκλπέα αδ κ ΰ θδεσ ξυλκ εαγυμ ξϊθκθ αδ α λ έ ηα α βμ θ π λδεσ β αμ (κδ υηίκζδεϋμ αληκ δσ β μ κυ ΚλΪ κυμ) εαδ απσ βθ Ϊζζβ κζκεζβλυθ δ βθ «δ κζκΰδεά ια κηέε υ β» (σ.π., ζ.91). Ο Jameson (1999) δαπδ υθ δ ηδα πκζτ βηαθ δεά λκπά β η αθ π λδεσ β α: βθ Ϊλ β βμ βηδ-αυ κθκηέαμ βμ φαέλαμ βμ εκυζ κτλαμ πκυ ξαλαε άλδα β θ π λδεσ β α. Πλσε δ αδ ΰδα β φαέλα θ σμ βμ κπκέαμ υθ βλκτθ αθ εαδ αθαπαλϊΰκθ αθ αιέ μ εαδ παλα σ δμ, κδ κπκέ μ ηπκλκτ αθ θα δα βλκτθ ηδα ξ δεά αυ κθκηέα απσ κ εκδθπθδεσ εαδ, ευλέπμ, κ κδεκθκηδεσ ΰέΰθ γαδ, αζζϊ αεσηβ εαδ θα αθ δπαλα έγ θ αδ αυ σ. παλσηκδκ πθ τηα κ Scott Lash, π λδΰλϊφκθ αμ α ξαλαε βλδ δεϊ βμ τΰξλκθβμ πκξάμ βμ πζβλκφκλέαμ, αθαφϋλ δ ππμ «κ εκδθπθδεσ αθ δεαγδ Ϊ αδ απσ κ πκζδ δ ηδεσ» (2002, ζ. 26-7). Τπκ βλέα δ σ δ ξ σθ σζ μ κδ λκϋμ βμ η αθ π λδεσ β αμ, β κπκέα αθ δεαγδ Ϊ δμ γθδεϋμ «εκδθπθέ μ», απκ ζκτθ αδ απσ υηίκζδεϊ ά «πκζδ δ δεϊ» αΰαγϊ- δεσθ μ, ξλάηα, δ Ϋ μ, πδεκδθπθέ μ, αιδ τκυ μ εκυζ κτλ μ (σ.π.). απκ τθγ β κυ εκδθπθδεκτ π λδζαηίϊθ δ απσ β ηδα πζ υλϊ βθ παλαεηά πθ γ ηυθ εαδ απσ βθ Ϊζζβ β δϊζυ β πθ εκδθπθδευθ κηυθ. τηφπθα η βθ αθϊζυ β κυ Σ κυεαζϊ, αδ άηα α σππμ β δ τλυθ β κυ π έκυ βμ δ δπ δεσ β αμ, κ δεαέπηα β δαφκλϊ εαδ β «πκζδ δ δεά αυ κ δϊγ β» φαέθκθ αδ πμ αδ άηα α κζκεζάλπ βμ 13

κυ δ κζκΰδεκτ ΰξ δλάηα κμ κυ φδζ ζ υγ λδ ηκτ, βθ ζδεά «απαζζαΰά κυ ζ τγ λκυ α σηκυ απσ σ α εα Ϊζκδπα πθ αθ ζ υγ λδυθ φαέθ αδ θα π λδκλέακυθ αεσηα βθ αυ κθκηέα κυ» (2010, ζ. 95). υ κ Σ κυεαζϊμ θ κπέα δ ηδα πδξ δλκτη θβ δ κζκΰδεά κηά. θ αΰηϋθ μ βθ παλα κ δαεά φδζ ζ τγ λβ ζκΰδεά, κδ θϋ μ δ Ϋ μ κζκεζβλυθκυθ β δα δεα έα ξ δλαφϋ β βμ κυ αθγλυπκυ, εαγυμ πδ δυεκυθ βθ απαζζαΰά απσ α ζ υ αέα δ κζκΰδεϊ εαδ υηίκζδεϊ ηϊ. δ, «β πϋε α β βμ α κηδεάμ ζ υγ λέαμ βθ απλκ δσλδ β εαδ αθκλδκγϋ β β φαέλα κυ πκζδ δ ηκτ Ϋξ δ αυ σ αελδίυμ κ θσβηα» ( ζ. 97-8). Σκ θϋκ «πκζδ δ δεϊ» ζ τγ λκ Ϊ κηκ εαζ έ αδ θα ξαλϊα δ ζ τγ λα κυμ «σλκυμ βμ εκδθπθδεάμ εαδ δ κζκΰδεάμ κυ θ πηϊ π βμ, βμ εκ ηκγ πλβ δεάμ απκελυ Ϊζζπ βμ εαδ βμ ια κηδε υηϋθβμ εκδθπθδεκπκέβ άμ κυ, αθ ιϊλ β α απσ δμ παλα κ δαεϋμ πδ αΰϋμ πκυ ευλδαλξκτθ βθ εκδθπθέα βθ κπκέα ίλέ ε αδ λδΰηϋθκ,» ( ζ. 99) θα πδζϋΰ δ «έξπμ πλκςπκγϋ δμ κυμ σλκυμ βμ α κηδεάμ τΰεζδ βμ ά παλϋεεζδ βμ, ξϋ β η α ευλέαλξα εκ ηκγ πλβ δαεϊ εαδ αιδαεϊ πλσ υπα,» εαδ θα εδθ έ αδ «α Ϋ η υ α κζσεζβλκ κ φϊ ηα βμ Ϊπ δλβμ πκδεδζκηκλφέαμ πθ θκβ υθ ηκλφυθ υηπ λδφκλϊμ» ( ζ. 102). Σκ ε θσ κ αθ δε έη θκ πκυ υθαθ Ϊ κ υπκε έη θκ πδξ δλ έ θα κ πζβλυ δ υηίκζδεϊ υ θα αυ δ έ η εϊ δ βθ θαΰυθδα εαδ Ϊεαλπβ πλκ πϊγ δα θα απκε ά δ αυ σ β α ( αυλαεϊεβμ, 2009). υ σ πκυ κυ έθ αδ ΰδα βθ πζάλπ β κυ ε θκτ έθαδ β απλκ δκλδ έα βμ αΰκλϊμ, β εα αθϊζπ β, β αί ίαδσ β α απσ βθ παλαεηά πθ γ ηυθ, βζα ά κ «υηίκζδεσ» ηφαθέα αδ έ η εαγαλϋμ υηίκζδεϋμ αιέ μ σππμ α εα αθαζπ δεϊ πλκρσθ α έ Ϊ-ε θ λ μ δα δεα έ μ, σππμ έθαδ κδ παΰεσ ηδ μ αΰκλϋμ. Μ ίϊ β βθ αθϊζυ β πκυ πλκβΰάγβε, υπϊλξκυθ πζ υλϋμ βμ η αηκθ Ϋλθαμ εα Ϊ α βμ ά η αθ π λδεάμ π λδσ κυ πκυ πδ λκτθ πδκ Ϊη α βθ επαέ υ β. ΣΫ κδ μ έθαδ: α) κλΰϊθπ β βμ πκζδ δεάμ πθ ελα υθ δμ ξϋ δμ κυμ η κ δ γθϋμ π λδίϊζζκθ, β κπκέα υθ πϊΰ αδ δαφκλ δεά επαδ υ δεά πκζδ δεά πκυ εφλϊα αδ ηϋ α απσ δμ επαδ υ δεϋμ η αλλυγηέ δμ. ί) κλΰϊθπ β βμ αΰκλϊμ λΰα έαμ πλκμ βθ εα τγυθ β βμ υ ζδιέαμ εαδ βμ εδθβ δεσ β αμ εαδ η βθ πλπ κεαγ λέα βμ κδεκθκηδεάμ αθϊπ υιβμ εαδ βμ απα ξσζβ βμ δμ ίϊλκμ βμ εκδθπθδεάμ πλκ α έαμ, σπκυ ΰδα κ θ υθϊη δ «απα ξκζά δηκ» Ϊ κηκ βηαέθ δ υθ ξάμ εα Ϊλ δ β, δα ίέκυ ηϊγβ β εαδ πλαε δεά Ϊ εβ β (Hermann & Hofbauer, 2007 Φ λυθαμ, 2013), 14

ΰ) Σκ αά βηα βμ ΰθυ βμ εαδ βμ η α λκπάμ βμ πζβλκφκλέα (Lyotard, 1993) πκυ υθ πϊΰ αδ δαφκλκπκδά δμ α πλκΰλϊηηα α πκυ υθ, α δ αε δεϊ αθ δε έη θα εαδ δμ η γσ κυμ ηϊγβ βμ. ) γ υλβ β εαδ β γϋ β κυ υπκε δηϋθκυ πκυ υθ πϊΰ αδ δαφκλ δεσ πλκ αθα κζδ ησ ΰδα α ηαγβ δαεϊ απκ ζϋ ηα α εαδ ΰδα κθ εκδθπθδεσ λσζκ βμ επαέ υ βμ. ΣΫζκμ, β «εα Ϊλΰβ β βμ βηδ-αυ κθκηέαμ» πκυ πδ βηαέθ δ κ Jameson (1999), υθ πϊΰ αδ βθ κζκϋθα εαδ η ΰαζτ λβ υπκ αΰά βμ επαέ υ βμ δμ κδεκθκηδεϋμ αθϊΰε μ, β «φαέλα βμ κδεκθκηέαμ» (σ.π.), πκυ βηαέθ δ σ δ β αυ κθκηέα πκυ δα βλκτ αθ εϊπκδ μ παδ αΰπΰδεϋμ αιέ μ Ϋθαθ δ κυ κδεκθκηδεκτ υ άηα κμ κδ υθγάε μ θ πδ λϋπκυθ θα υθ ξέ δ θα υφέ α αδ (Κκ αδϊμ, 2002). δ, «παλα κ δαεϋμ» αιέ μ βμ παδ έαμ σππμ κ ελδ δεσμ κξα ησμ ά β γϋζβ β ΰδα ξ δλαφϋ β β, θ Ϊ κθ αδ Ϋθα θϋκ ξάηα ηϋ α απσ κ κπκέκ απκε κτθ εαδθκτλΰδκ π λδ ξση θκ κ κπκέκ βηα τ αδ απσ α κδεκθκηδεϊ φαδθση θα (Aronowitz & Giroux, 1997). Όππμ πδ βηαέθκυθ κδ Edwards εαδ Usher, β επαέ υ β πκυ ία έα αδ βθ αιδκζσΰβ β ιδκ ά πθ ιαδλ έ κλδ ηϋθ μ ηκλφϋμ ΰθυ βμ πλκε δηϋθκυ θα εα α έ υθα ά β η ΰδ κπκέβ β βμ π άμ απσ κ βμ (1994, ζ. 105). δ, εϊγ Ϊζζβ ηκλφά ΰθυ βμ, πκυ υθβ δεϊ ηπκλ έ θα ΰέθ δ αθα λ π δεά, π λδγπλδκπκδ έ αδ βθ πλκ πϊγ δα βμ η ΰδ κπκέβ β βμ απσ κ βμ εαδ βμ ξλβ δησ β αμ κυ λΰαακηϋθκυ. Σ ζδεϊ, β επαέ υ β εαθκθδεκπκδ έ αδ αυ Ϋμ δμ θϋ μ υθγάε μ πθ πλκ σθ πθ ίϊ δ παΰΰ ζηα δευθ ιδκ ά πθ πκυ απκεζ έκυθ εϊγ ηβ αιδκπκδά δηκ πζ σθα ηα ΰθυ πθ. 1.2. Ε πα υ α Μ α ω α. έθαδ εκδθά παλα κξά σ δ κδ υλτ λ μ αζζαΰϋμ πκυ υηίαέθκυθ βθ εκδθπθέα Ϋξκυθ αθ έε υπκ κ ξυλκ βμ επαέ υ βμ. Χ σ κ, αθϊη α δμ πλκ ΰΰέ δμ εαδ δμ γ πλέ μ υπϊλξκυθ δαφκλκπκδά δμ πμ κ ίαγησ βμ εκδθπθδεάμ πέ λα βμ εαδ ΰδα β φτ β αυ άμ. Σκ επαδ υ δεσ κπέκ, σ κ κδ ηαγβ δαεϋμ γ πλέ μ σ κ εαδ β επαδ υ δεά πκζδ δεά, αζζϊα δ εαδ δαηκλφυθ αδ υθϊλ β β η δμ εκδθπθδεϋμ, πκζδ δεϋμ, ξθκζκΰδεϋμ ε ζ αζζαΰϋμ. ΚΪπκδ μ επαδ υ δεϋμ γ πλέ μ ά πλκ ΰΰέ δμ πλκ παγκτθ θα υπκίαγηέ κυθ βθ εκδθπθδεά πδλλκά, ηφαθέακθ αμ κ ξκζ έκ πμ Ϋθαθ σπκ απκηκθπηϋθκ απσ βθ εκδθπθέα. πσ α πλυ α κυ ΰλαπ Ϊ κ Michael Apple έξ εϊθ δ ελδ δεά Ϋ κδ μ γ πλά δμ παλκηκδϊακθ αμ κ ξκζ έκ «ηατλκ 15

εκυ έ» κθ λσπκ αθ δη υπδ βμ βμ επαδ υ δεάμ δα δεα έαμ πκυ π λδκλέα αδ β η ζϋ β πθ δ λκυθ εαδ πθ ελκυθ. θ έγ α, Ϊζζ μ γ πλέ μ αυ έακυθ απσζυ α κ επαδ υ δεσ η κ κδεκθκηδεκεκδθπθδεσ ΰέΰθ γαδ, παλκυ δϊακθ αμ Ϋθαθ υξθϊ ηβξαθδ δεσ θ ληδθδ ησ. πσ δμ ΰ θδεσ λ μ εαδ πκδεέζ μ αζζαΰϋμ πκυ πλκεϊζ κ ξυλκ βμ επαέ υ βμ β η αηκθ Ϋλθα λκφά γα υ κυη Ϋηφα β τκ η αίκζϋμ πκυ υθ Ϋκθ αδ θϊ η κ «σλαηα» κυ «η α ξβηα δ ηκτ»: α) Χμ απκ Ϋζ ηα κυ π λδκλδ ηκτ βμ δ κζκΰδεάμ φαέλαμ πκυ απκ ζ έ υπδεσ ΰθυλδ ηα βμ η αηκθ Ϋλθαμ πκξάμ (Jameson), ηφαθέα αδ β Ϊ β ΰδα ηδα κζκϋθα θσ λβ ξϋ β βμ επαέ υ βμ η δμ κδεκθκηδεϋμ αθϊΰε μ εαδ α κδεκθκηδεϊ υηφϋλκθ α. Ο επαδ υ δεσμ ξυλκμ πμ ξυλκμ παλαΰπΰάμ δ υθ εαδ πϋθ υ βμ αιδυθ η εϊπκδα ξ δεά αυ κθκηέα (γ ηδεά ά βγδεά) απσ α κδεκθκηδεϊ υηφϋλκθ α, υπκίαγηέα αδ εαδ έθ δ θα εα αλΰβγ έ. ί) δ Ϊΰκθ αδ κδξ έα απσ βθ επαέ υ β θβζέεπθ εαδ ηααέ η αυ Ϊ κδ δ αε δεϋμ ηϋγκ κδ εαδ β φδζκ κφέα βμ δα έκυ ΜΪγβ βμ η βθ Ϊ β θα πδελα ά κυθ πμ κ θϋκ επαδ υ δεσ παλϊ δΰηα. ΜΫ α απσ δμ η γσ κυμ βμ υθ ξδαση θβμ παΰΰ ζηα δεάμ εα Ϊλ δ βμ δαξϋ αδ η β ηκλφά βμ εαδθκ κηέαμ- κ τθκζκ κυ επαδ υ δεκτ ξυλκυ κ πθ τηα βμ εαζζδϋλΰ δαμ πθ εκδθπθδευθ ιδκ ά πθ εαδ πθ η λά δηπθ ηαγβ δαευθ απκ ζ ηϊ πθ. Μ πλκςπσγ β αυ Ϋμ δμ η αίκζϋμ αθαπ τ κθ αδ κδ γ πλέ μ κυ η α ξβηα δ ηκτ πκυ πδξ δλκτθ θα παθ ΰΰλΪοκυθ βθ επαδ υ δεά δα δεα έα β ίϊ β ηδαμ κδεκθκηδεάμ δαξ έλδ βμ. ξϋ β βμ επαέ υ βμ η βθ πκζδ δεά εαδ βθ κδεκθκηέα ηπκλ έ θα δαπδ πγ έ τεκζα υ ξ έακθ αμ δμ εκηίδεϋμ επαδ υ δεϋμ η αλλυγηέ δμ βμ θ υ λβμ πκξάμ, εαδ δ δαέ λα κυ 20 κυ αδυθα, η δμ πκζδ δεϋμ εαδ κδεκθκηδεϋμ αζζαΰϋμ. δ, ηϋ α απσ δμ επαδ υ δεϋμ η αλλυγηέ δμ πθ ευί λθά πθ κυ ζ υγϋλδκυ θδαϋζκυ (1913 εαδ 1929) ηπκλκτη θα θ κπέ κυη β σξ υ β βθ αθα δαησλφπ β βμ Παδ έαμ βθ ζζϊ α, υ θα αθ απκελδγ έ κ ξϋ δκ είδκηβξϊθδ βμ η ίϊ β α εαπδ αζδ δεϊ πλσ υπα βμ πκξάμ εαδ βθ δ αΰπΰά ιϋθπθ ε φαζαέπθ. βθ εα τγυθ β αυ ά πλκίζϋπ δ βθ θέ ξυ β βμ ξθδεάμ επαέ υ βμ η Ϋηφα β δμ εα υ λ μ πλαε δεϋμ ξκζϋμ. πέ βμ, βηαθ δεσ έθαδ σ δ βθ η αλλτγηδ β κυ 1929 ΰέθ αδ β πλυ β απσπ δλα β ξυλα ηαμ πέ βηβμ ελα δεάμ παλϋηία βμ η βθ έ λυ β θυε λδθυθ ξκζ έπθ ΰδα θβζέεκυμ (Καλαζάμ, 2013). υΰξλσθπμ η βθ πλκ πϊγ δα θα θ αξγ έ β επαέ υ β β δα δεα έα κδεκθκηδεάμ αθα δϊλγλπ βμ, β η αλλτγηδ β απκ εκπ έ βθ γθδεά θκπκέβ β εαδ 16

κηκΰ θκπκέβ β, βηαθ δεσ κέξβηα ΰδα β ξυλα η Ϊ βθ ΰεα Ϊ α β πθ πλκ φυΰδευθ πζβγυ ηυθ απσ β ΜδελΪ έα, αζζϊ εαδ ΰδα β υΰελσ β β θσμ γθδεκτ α δεκτ ελϊ κυμ εα Ϊ α υ δεϊ πλσ υπα. πλυ β πλκ πϊγ δα βηδκυλΰέαμ κηϋα επαέ υ βμ θβζέεπθ υηίϊζζ δ αυ ά βθ εα τγυθ β ( ΰξ δλέ δκ ΟΠΠ Π). δμ πλυ μ η απκζ ηδεϋμ εα έ μ, κ αέ βηα βμ θέ ξυ βμ βμ παΰΰ ζηα δεάμ ξθδεάμ επαέ υ βμ παλαηϋθ δ αθκδξ σ εαδ π έΰκθ, υΰξλσθπμ σηπμ πλκ Ϊ αδ β αθϊΰεβ ΰδα λκφά πλκμ ηδα εαγκζδεά παδ έα ΰδα σζκυμ ξπλέμ απκεζ δ ηκτμ β κπκέα υθ Ϋ αδ η βθ Ϊθκ κ βμ υθκζδεάμ γθδεάμ παλαΰπΰάμ. Υαλαε βλδ δεϊ, κ πσλδ ηα βμ πδ λκπάμ πκυ δσλδ κ πλπγυπκυλΰσμ Κπθ αθ έθκμ Καλαηαθζάμ κ 1957, πδ βηαέθ δ, πμ ηέα απσ δμ ία δεϋμ αλξϋμ βμ παδ έαμ, σ δ απκ ζ έ «πζϋκθ γ δεά εαδ παλαΰπΰδεά πϋθ υ δμ» (ΜπκυαΪεβμ, 2005, ζ. 119). Οδ παλαπϊθπ απσο δμ γα ίλκυθ φαληκΰά δμ επαδ υ δεϋμ η αλλυγηέ δμ πση θπθ ευί λθά πθ. Παλα βλκτη σ δ πδξ δλ έ αδ Ϋθαμ κζκϋθα θσ λκμ Ϋζ ΰξκμ βμ επαέ υ βμ απσ κ ΚλΪ κμ εαδ αθα τ αδ β αθϊΰεβ σ κ ΰδα η ΰαζτ λβ τθ β βμ επαέ υ βμ η βθ παλαΰπΰά σ κ εαδ πδκ κζκεζβλπηϋθβ Ϋθ αιβ εαδ ηπζκεά πθ υπκε δηϋθπθ βμ επαδ υ δεάμ δα δεα έαμ, ηαγβ Ϋμ εαδ επαδ υ δεκέ, α δ κζκΰδεϊ πλσ υπα βμ η αλλτγηδ βμ. Ο Μβζδσμ (1984) γϋζκθ αμ θα δαελέθ δ κ φδζ ζ τγ λκ απσ κ ξθκελα δεσ υπσίαγλκ πθ επαδ υ δευθ η αλλυγηέ πθ βη δυθ δ ππμ «κ πϋλα ηα απσ κθ αθ αΰπθδ δεσ εαπδ αζδ ησ κ ηκθκππζδαεσ εαπδ αζδ ησ εαδ αεσηβ π λδ σ λκ β δαησλφπ β βμ τΰξλκθβμ φϊ βμ κυ ηκθκππζδαεκτ εαπδ αζδ ηκτ, έξ αθ απκ Ϋζ ηα θα η α κπδ έ β ευλέαλξβ δ κζκΰέα απσ κ φδζ ζ υγ λδ ησ βθ ξθκελα έα» ( ζ.99). φδζ ζ τγ λβ πλκ Ϋΰΰδ β παλκυ δϊα δ βθ επαέ υ β αθ ηδα δα δεα έα «κζκεζάλπ βμ βμ πλκ ππδεσ β αμ» εαδ πλσε δ αδ ΰδα ηδα πλκίζβηα δεά πκυ ι εδθϊ δ εαδ ζ δυθ δ κ «Ϊ κηκ». θ έγ α βθ ξθκελα δεά πλκ Ϋΰΰδ β β κζκεζάλπ β βμ πλκ ππδεσ β αμ κυ α σηκυ πατ δ θα έθαδ κ ετλδκμ σξκμ εαδ η α λϋπ αδ Ϋθα ηϋ κ ΰδα βθ κδεκθκηδεά υβη λέα βμ ξυλαμ. Ξ εδθυθ αμ απσ δμ «αθϊΰε μ κυ υθσζκυ» ΰδα κδεκθκηδεά εαδ εκδθπθδεά πλσκ κ β επαέ υ β γ πλ έ αδ πλκςπσγ β ΰδα βθ παΰΰ ζηα δεά απκεα Ϊ α β κυ α σηκυ θ σμ βμ κδεκθκηδεάμ αθϊπ υιβμ βμ ξυλαμ ( ζ.98). Καγυμ, η απκζ ηδεϊ, η βθ αθϊπ υιβ ηδαμ παΰεσ ηδαμ πθ ηκθκππζέπθ, κ ελα δεσμ παλ ηία δ ησμ «κυμ σλκυμ δ υλυηϋθβμ αθαπαλαΰπΰάμ πθ ξϋ πθ ικυ έαμ ΰέθ αδ σζκ εαδ πδκ εαγκλδ δεσμ» ( ζ.100). δ ηφαθέακθ αδ κ πλκ εάθδκ α δ κζκΰάηα α βμ απκ κ δεσ β αμ, 17

παλαΰπΰδεσ β αμ, κλΰαθπηϋθβμ αθϊπ υιβμ. έθαδ βηαθ δεσ θα βη δυ κυη σ δ δμ ξθκελα δεϋμ πλκ ΰΰέ δμ β επαδ υ δεά ζ δ κυλΰέα γ πλ έ αδ αθ ηδα ία δεά πλκςπσγ β ΰδα βθ αιδκπκέβ β κυ ε φαζαέκυ, εαγυμ ε σμ απσ κυμ λ δμ παλϊΰκθ μ πκυ τηφπθα η βθ εζα δεά κδεκθκηδεά γ πλέα εαγκλέακυθ δμ κδεκθκηδεϋμ ι ζέι δμ εαδ βθ αθϊπ υιβ, βζα ά ε φϊζαδκ, λΰα έα εαδ Ϋ αφκμ, κ πλκ ξ δα ησμ αθγλυπδθπθ πσλπθ («manpower forecasting approach») Ϋξ αδ εαδ Ϋθαθ Ϋ αλ κ παλϊΰκθ α, βθ επαέ υ β ( ζ.112). η αηκθ Ϋλθα λκφά φϋλθ δ θσ λβ υθϊφ δα δμ επαδ υ δεϋμ κξ τ δμ η δμ κδεκθκηδεϋμ αζζαΰϋμ. εσηβ π λδ σ λκ, αυ ά ξαλαε βλέα αδ απσ βθ αθα δαησλφπ β κυ ηβξαθδ ηκτ ζϋΰξκυ ηϋ π κυ επαδ υ δεκτ υ άηα κμ. Ο ΰΰ θάμ εζ ε δεδ ησμ κυ η αηκθ Ϋλθκυ πδ λϋπ δ βθ πδζκΰά λΰαζ έπθ, η γσ πθ ά Ϊ πθ απσ δαφκλ δεϋμ πλκ ΰΰέ δμ κυ παλ ζγσθ κμ εαδ βθ πλκ αληκΰά κυμ ηδα θϋα πλσ α β. πλσ α β αυ ά, β κπκέα πκζζϋμ φκλϋμ έθαδ ηφαθυμ πλκρσθ υθαληκΰάμ αυγαέλ πθ αθσηκδπθ πδζκΰυθ, εαγέ α αδ υθ ε δεά ηκθϊξα α πζαέ δα βμ «κηϋθβμ υΰευλέαμ» εαδ βθ πλκκπ δεά βμ κδεκθκηδεάμ αιδκπκέβ βμ. Όππμ τ κξα πδ βηαέθκυθ κδ Edwards & Usher (1994), π δ ά κ η αηκθ λθδ ησμ θ παλκυ δϊα δ γ η ζδυ δμ Ϊ δμ κτ ηδα θϋα γ πλέα, ηαμ δ Ϊ ε δ θα έηα πδφυζαε δεκέ σζ μ δμ υ βηα δεϋμ γ πλβ δεϋμ πλκ ΰΰέ δμ. υ σ ηπκλ έ θα αθαΰθπλδ έ κλδ ηϋθ μ πλκκ υ δεϋμ επαδ υ δεϋμ Ϊ δμ. Όππμ αθαφϋλκυθ: Γδα παλϊ δΰηα, βθ παλκτ α επαδ υ δεά υΰευλέα έθ αδ η ΰΪζβ Ϋηφα β β ίδπηα δεά ηϊγβ β εαδ δμ ηαγβ κε θ λδεϋμ πλκ ΰΰέ δμ βθ επαέ υ β. Κα Ϊ ηέα Ϋθθκδα, θ υπϊλξ δ εϊπκδα πλκφαθάμ ηπζ εση θβ γ πλβ δεκπκέβ β εαδ κ πλσ ππκ πθ ηαγβ κε θ λδευθ πλκ ΰΰέ πθ φαέθ αδ θα ΰδκλ Ϊακυη βθ πκζυηκλφέα εαδ β δαφκλϊ. Ω σ κ, ιαεκζκυγ έ θα υπϊλξ δ Ϋθαμ πλαΰηα δεσμ εέθ υθκμ βμ πλαΰηκπκέβ βμ. υ Ϋμ κδ πλκ ΰΰέ δμ τεκζα η α λϋπκθ αδ έ κμ λΰαζ δαεσ β αμ β κπκέα βλέα δ βθ κζκϋθα εαδ πδκ ευλέαλξβ Ϊ β ΰδα εα Ϊλ δ β εαδ κυ πδξ δλβηα δεκτ πθ τηα κμ. πδπλκ γϋ πμ, ηδα υξθϊ παλαΰθπλδ ηϋθβ πζ υλϊ έθαδ σ δ κδ ηαγβ Ϋμ ηπκλ έ θα έθαδ πδκ τεκζα ξ δλαΰπΰέ δηκδ η κ πλσ ξβηα βμ βηκελα δεάμ υηη κξάμ εαδ βμ πλκ ππδεάμ θ υθϊηπ βμ. υ σμ κ αθγλππδ δεσμ ζσΰκμ δαδπθέα δ βθ α υθ έ β β αθαπαλαΰπΰά βμ υπϊλξκυ αμ εκδθπθδεάμ Ϊιβμ εαδ θγαλλτθ δ βθ δ Ϋα σ δ β εκδθπθδεά αζζαΰά έθαδ εαγαλϊ εαδ απζϊ ηδα υθϋπ δα βμ α κηδεάμ αυ κπλαΰηϊ π βμ ( ζ.27). 18

Οδ τΰξλκθ μ επαδ υ δεϋμ γ πλέ μ ηπκλκτθ θα πδεαζκτθ αδ η ηδα η ΰΪζβ υεκζέα εαδ π λδ ά Ϊθ β εαδ «ξπλέμ πλκεα αζάο δμ», σ κ απσ κ φδζ ζ τγ λκ πζαέ δκ βμ «αθϊπ υιβμ βμ πλκ ππδεσ β αμ» σ κ εαδ απσ δμ υζζκΰδεϋμ απκίζϋο δμ βμ ξθκελα δεάμ πλκ Ϋΰΰδ βμ. Όππμ γα κτη παλαεϊ π, η βθ έ δα υεκζέα ηπκλκτθ θα πδεαζκτθ αδ εαδ θα θ πηα υθκυθ θθκδκζκΰά δμ απσ βθ ελδ δεά παδ αΰπΰδεά. Πλσε δ αδ ΰδα Ϋθα φαδθση θκ πκυ ξαλαε βλέα δ υθκζδεϊ βθ πκζδ δ δεά παλαΰπΰά βμ «η αηκθ Ϋλθαμ εα Ϊ α βμ», πκυ ιπ λδε τ αδ πμ δαφϊθ δα ΰαθυθ εαδ κλέπθ, εαδ Ϋξ δ ληβθ υγ έ θ δε δεϊ απσ κθ Lyotard (1993) πμ «Ϋζκμ πθ η ΰΪζπθ αφβΰά πθ», απσ κθ Jameson (1999) η βθ παλκυ έα β βμ Ϋθθκδαμ «pastiche», ηδα «ηέηβ β ξπλέμ παλπ έα», εαδ πδκ πλσ φα α απσ κθ Zizek (2010) πμ ηδα Ϊ β κυ υ δεκτ εσ ηκυ θα ηβθ «παέλθ δ έπκ α α κίαλϊ». κ ξυλκ βμ επαέ υ βμ ηφαθέα αδ πμ Ϋθα εζ ε δεσ κλδασθ δκ Ϊγλκδ ηα παδ αΰπΰδευθ εαδ επαδ υ δευθ πλκ ΰΰέ πθ δαφκλ δευθ πκξυθ εαδ δαφκλ δευθ υΰε δηϋθπθ. Χ σ κ, κ βηαθ δεσ αυ ά βθ ιϋζδιβ θ έθαδ κ ΰ ΰκθσμ κυ αγλκέ ηα κμ πκυ θ ξκηϋθπμ θα θϋξ δ ηδα υξϊλδ β παδΰθδυ β δϊγ β ά αεσηβ ηδα πλκ πϊγ δα δζδελδθκτμ υπϋλία βμ ΰΰ θυθ α υθαηδυθ πθ πδηϋλκυμ γ πλδυθ, αζζϊ κ ίαγτ λκ α δαφαθϋμ υπσίαγλκ πϊθπ κ κπκέκ υθ ζ έ αδ κ Ϊγλκδ ηα. Πλσε δ αδ βζα ά ΰδα Ϋθα ηπ αρεσ κ κπκέκ βηδκυλΰ έ αδ σξδ αυ καθαφκλδεϊ αζζϊ Ϋξκθ αμ ηδα σξ υ β. υπσθκδα ηδαμ σξ υ βμ απκλλϋ δ εα αλξϊμ απσ βθ έ δα β «φτ β» βμ επαδ υ δεάμ δα δεα έαμ. Κα Ϊ κθ Althusser (1999) κ επαδ υ δεσ τ βηα απκ ζ έ κθ πδκ κζκεζβλπηϋθκ δ κζκΰδεσ ηβξαθδ ησ κυ τΰξλκθκυ ελϊ κυμ, σππμ αελδίυμ παζαδσ λκυμ αδυθ μ ία δεσμ δ κζκΰδεσμ ηβξαθδ ησμ υπάλι β εεζβ έα. κλΰαθπηϋθβ απσ κ ελϊ κμ επαέ υ β Ϋξ δ δπζά σξ υ β: απσ β ηέα θα πλκ κδηϊ δ εαδ θα επαδ τ δ κ ξθδεσ εαδ δκδεβ δεσ πλκ ππδεσ πκυ γα ζ ξυ δ δμ παλαΰπΰδεϋμ κηϋμ, απσ κ ξαηβζσ λκ πέπ κ Ϋπμ κ υοβζσ λκ, εαδ απσ βθ Ϊζζβ θα ηφυ ά δ εαδ θα ηπ υ δ κυμ επαδ υση θκυμ βθ ευλέαλξβ δ κζκΰέα, βζα ά δμ «δ Ϋ μ (Ϋθθκδ μ- δεσθ μ-αθαπαλα Ϊ δμ) ηϋ π πθ κπκέπθ β πλαΰηα δεσ β α έ αδ α Ϊ κηα» (Μπαζ Ϊμ, 1990, ζ. 31). Οδ τκ κξ τ δμ θ υπϊλξκυθ αθ ιϊλ β α η αιτ κυμ. ΜΫ α απσ βθ δ κζκΰδεά εαγκ άΰβ β κ επαδ υση θκμ απκ Ϋξ αδ β η ζζκθ δεά γϋ β κυ βθ δ λαλξέα βμ παλαΰπΰάμ. τηφπθα η κθ Κκ αδϊ (2002), α πζαέ δα κυ τΰξλκθκυ ελϊ κυμ β επαέ υ β πδ ζ έ τκ ζ δ κυλΰέ μ: απσ β ηδα, παλϊΰ δ βθ απαλαέ β α δ δε υηϋθβ λΰα δεά τθαηβ, εαδ, απσ βθ Ϊζζβ, γ η ζδυθ δ κ η ζζκθ δεσ 19