ΑΝΑΓΚΕΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΓΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΗΝ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ Ενότητα 5: Υπογονιμότητα Νεοκλής Γεωργόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής Ιατρική Σχολή Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών
Σκοποί ενότητας Φυσιολογία γυναικείας αναπαραγωγής Ανωμαλίες στον εμμηνορυσιακό κύκλο Αντισυλληπτικά Φυσιολογική γονιμοποίηση Ανδρική Υπογονιμότητα IVF Αίτια υπογονιμότητας Διερεύνηση υπογονιμότητας Θεραπεία υπογονιμότητας
Προσδόκιμο επιβίωσης γυναικών Ηλικία (χρόνια) 80 60 40 Ηλικία εμμηνόπαυσης 20 0 1850 1900 1950 2000 χρονολογία
Το μέγεθος του προβλήματος Μεσαίωνας: 18% των γυναικών έφθανε στην εμμηνόπαυση και 5% έφθανε στην ηλικία των 75 ετών. Σήμερα: 95% φθάνει στην εμμηνόπαυση και >50% φθάνει στην ηλικία των 75 ετών. Μια γυναίκα στη σημερινή εποχή αναμένεται να ζήσει τουλάχιστον 25-30 έτη στην εμμηνόπαυση. Το 35% του γυναικείου πληθυσμού στις προηγμένες χώρες βρίσκεται στην εμμηνόπαυση.
Εμμηνόπαυση: 8 Διάρκεια ζωής: 15-18 Εμμηνόπαυση: 8-9 Διάρκεια ζωής: 12-18 Εμμηνόπαυση: 9 Διάρκεια ζωής: 12 Εμμηνόπαυση: 9 Διάρκεια ζωής: 12
Κλιμακτήριος: 5-10 χρόνια περί την εμμηνόπαυση Περιεμμηνόπαυση:2-3 χρόνια περί εμμηνόπαυση Εμμηνόπαυση: Τελευταία φυσική κολπική αιμόρροια
Επίπεδα Οιστραδιόλης http://uae1.com/image/551e065b430ef.jpg
Εμμηνόπαυση και ορμόνες
ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Διάρκεια Σύστημα Συμπτώματα/παθήσεις Οξέα (μήνες) Αγγειοκινητικά Ψυχολογικά Εξάψεις Εφιδρώσεις Παλμοί Κεφαλαλγίες Απώλεια μνήμης Αϋπνία Άγχος Μεταβολές ψυχικής διάθεσης Ουρογεννητικά Ατροφία γεννητικών οργάνων Συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα Χρόνια (έτη) Μυοσκελετικά Αρθραλγία Ραχιαλγία Οστεοπόρωση
Ποσοστά γυναικών που υποφέρουν από εμμηνοπαυσιακά συμπτώματα Ευρωπαϊκή Έρευνα Εμμηνόπαυσης 2000
ΠΡΩΙΜΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗΣ Αγγειοκινητικές διαταραχές Συμπτώματα από το ουροποιογεννητικό Διαταραχές του ύπνου και της διάθεσης
Κλιμακτηριακά ενοχλήματα ανά φάση εμμηνόπαυσης Αγγειοκινητικά συμπτ. Καταθλιπτική διάθεση Αγχος/φοβίες Προ Περι Μετα Προβλήματα ύπνου Σεξουαλικά προβλήματα Γνωστικές δυσκολίες 0 20 40 60 80 100 Ποσοστό γυναικών
Αγγειοκινητικά συμπτώματα
Φυσιολογία εξάψεων Έναρξη υποκειμενικής έξαψης 10.51 Αγωγιμότητα δέρματος ohm x 10 4 5.51 0.51 33.4 Θερμοκρασία επιδερμίδας o C 31.4 29.4 o C 27.4 36.3 35.9 Θερμοκρασία τυμπάνου 0 4 8 12 16 20 21 28 32 36 40 Tataryn et al., Maturitas 1980 χρόνος (min)
Δέρμα και κολλαγόνο Estrogen receptor related protein
Ατροφία ουρογεννητικού Ατροφία επιθηλίου του κόλπου και της ουρήθρας Μειωμένη ωρίμανση επιπολής κυττάρων Διαταραχή κολπικής χλωρίδας Αύξηση κολπικού ph Μείωση ευαισθησίας του λείου ουρηθρικού μυός Μείωση κολλαγόνου περιουρηθρικού συνδετικού ιστού
Ατροφία ουρογεννητικού
% συμφωνούν Επίπτωση των συμπτωμάτων από το ουρογεννητικό στην ποιότητα ζωής 71 59 63 61 50 43 54 46 64 49 45 37 40 24 Σύνολο Μεγ. Βρετ. Γερμανία Ολλανδία Γαλλία Ελβετία Ιταλία Με αποτρέπουν από το να έχω σεξουαλική επαφή Με κάνουν να νοιώθω δυστυχής κατά τη σεξουαλική επαφή Data from European Survey on Sexuality and well-being in women over 50, 2001
Επιδράσεις των συμπτωμάτων στην καθημερινή ζωή Ευρωπαϊκή Ερευνα Εμμηνόπαυσης 2000
ΑΠΩΤΕΡΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗΣ Οστεοπόρωση Καρδιαγγειακά νοσήματα?? Νόσος Alzheimer Άλλες επιπλοκές Καρκίνος μαστού??
Θνητότητα και νοσηρότητα
Σκελετική μάζα (kg) Οστική πυκνότητα στις γυναίκες 50 40 30 20 10 0 Κορυφαία οστική μάζα Εμμηνόπαυση Εφηβεία Γεροντική ηλικία 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Ηλικία (έτη) Adapted from Birdwood 1996
BMD και κίνδυνος οστεοπόρωσης Ηλικία (χρόνια) 80+ 70 79 60 69 50 59 50 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 BMD (SD units) Adapted from Kanis, Osteoporos Int 1994
Adapted from Compston 1996 Οστική ανακατασκευή Ηρεμία Επενδυτικά κύτταρα Ενεργοποίηση Απορρόφηση Παραγωγή Εναπόθεση αλάτων Ηρεμία Οστεοκλάστες Οστεοβλάστες Ασβεστοποιημένο οστούν Δομική οστική μονάδα
Οστική μάζα και οστική εναλλαγή Οστική μάζα Απορρόφηση Οστική εναλλαγή Παραγωγή 20 εμμηνόπαυση 80 ηλικία (χρόνια) Bjarnason et al., Climacteric 1998
Ετήσια επίπτωση ανά 1000 γυναίκες Συχνότητα εμφάνισης Σπονδυλικών και καταγμάτων Ισχίου και Καρπού σε γυναίκες άνω των 50 ετών 40 Σπονδυλική στήλη 30 20 Ισχίο 10 Καρπός 50 60 70 80 Ηλικία (έτη) Τα σπονδυλικά κατάγματα είναι τα συχνότερα και εμφανίζονται πρώτα. Ακολουθούν τα κατάγματα ισχίου σε μεγαλύτερες ηλικίες. Modified from Wasnich RD: Primer on the Metabolic Bone Diseases and Disorders of Mineral Metabolism. 4th edition, 1999
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ Λευκή φυλή Πρώιμη εμμηνόπαυση Χαμηλό σωματικό βάρος Θετικό οικογενειακό ιστορικό Έλλειψη ασβεστίου Κάπνισμα Ακινησία Λήψη κορτικοειδών Κατάχρηση αλκοόλ
Κατάγματα / 10,000 ασθενείς/χρόνια Οστική πυκνότητα και κατάγματα BMD (g/cm 2 ) 1.8 1.6 1.4 1.2 1 0.8 0.6 0.4 0.2 0 Οστική πυκνότητα Ουδός Καταγμάτων 10 20 30 40 50 60 70 80 90 Ηλικία (έτη) Κατάγματα + 2SD Mean 2SD 400 300 200 100 0
Αποτελεσματικότητα θεραπείας Επίδραση στην οστική πυκνότητα Επίδραση στούς δείκτες οστικού μεταβολισμού Πρόληψη/Μείωση των καταγμάτων ΣΣ και ισχίου
mmol/l mmol/l mmol/l mmol/l Μεταβολές Των Λιπιδίων Και Λιποπρωτεϊνών Συνολική Χοληστερόλη LDL-Χοληστερόλη HDL-Χοληστερόλη Τριγλυκερίδια Μέση ηλικία (έτη) A=35 B=48 C=51 προεμμην D=51 μετεμμην. E=66 Jensen et al. Maturitas 1990; 12: 321-31.
Ετήσια αναλογία ανά 1000 γυναίκες στις ΗΠΑ Επίπτωση Καρδιαγγειακής Νόσου Στις Γυναίκες 60 50 40 30 20 10 0 29-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-75 75-79 Ηλικία (έτη)
Καρδιαγγειακή νόσος Θνητότητα σε άνδρες και γυναίκες Αριθμός Θανάτων (χιλιάδες) 520 500 480 460 440 420 20 0 Ανδρες Γυναίκες 1979 81 83 85 87 89 91 93 95 1996 Έτος American Heart Association, 1999 www.americanheart.org
Μια γυναίκα 65-75 ετών έχει πιθανότητα να πεθάνει από : ισχαιμική νόσο 6 % καρκίνο του μαστού 1 % κάταγμα ισχίου 0.6 % καρκίνο ενδομητρίου 0.4 %
Καρδιαγγειακή νόσος Αντιλαμβανόμενος Πραγματικός Στεφανιαία νόσος 4% 50% Καρκίνος μαστού 46% 4% Όλοι οι καρκίνοι 16% 3% Καρκίνος ωοθηκών/μήτρας 3% 2% AIDS 4% 1% Pilote and Hlatky, Am Heart J 1995
Τι μπορεί να προκαλέσει στεφανιαία νόσο στις γυναίκες Ηλικία Κάπνισμα Σακχαρώδης διαβήτης Οικογενειακό ιστορικό πρώϊμης καρδιαγγειακής νόσου Διαταραχή ωοθηκικής λειτουργίας Διαταραχές αιμόστασης, μεταβολισμού λιπιδίων, κλπ Εθνικότητα Παχυσαρκία/καθιστική ζωή Κοινωνικο-οικονομική κατάσταση Hopkins et al., Atherosclerosis 198
Η ΘΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΙ Ή ΠΡΟΦΥΛΑΣΕΙ Από ισχαιμική καρδιοπάθεια???
Number of Patients WHI HRT Study Δράση της ΘΟΥ στο καρδιαγγειακό Καρδιαγγειακή νόσος Εγκεφαλικά επεισόδια Placebo ΘΟΥ 29%* Έτη μετά ΘΟΥ 41%* Writing Group for the Women s Health Initiative. JAMA. 2002;288:321-333.
WHI HRT Study Δράση της ΘΟΥ στο καρδιαγγειακό Σχετικός κίνδυνος: 1.22 (1.00-1.49) 25 επιπλέον περιστατικά ανά 10.000 γυναίκες ΑΕΕ Σχετικός κίνδυνος: 1.39 (0.97-1.99) 12 επιπλέον περιστατικά ανά 10.000 γυναίκες
Η ΘΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΙ?? θρομβοεμβολικά επεισόδια
Θρομβοεμβολικά επεισόδια και ΘΟΥ Σχετικός κίνδυνος: 2.7 (μελέτη 2763 γυναικών) Grady D, Ann Intern Med 2;132:689-696, 2000 Σχετικός κίνδυνος: 2.3 (μελέτη 265.431 γυναικών) Varas-Lorenzo C,Am J Epidemiol 15;147:387-390,1998 Σχετικός κίνδυνος: 2.1(μελέτη 347.253 γυναικών) Perez Gutthann S, BMJ 15;314:796-800, 1997 Συνολικά η ΘΟΥ προσθέτει 1-2 νέα περιστατικά/10.000 γυναίκες
Η ΘΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΙ??? καρκίνο του μαστού
WHI HRT Study Δράση της ΘΟΥ στο μαστό Σχετικός κίνδυνος: 1.26 (1.00-1.59) 166/8506 περιστατικά διηθητικού καρκίνου του μαστού υπό ΘΟΥ 124/8102 περιστατικά διηθητικού καρκίνου του μαστού χωρίς αγωγή 8 επιπλέον περιστατικά ανά 10.000 γυναίκες
WHI HRT Study Δράση της ΘΟΥ στο μαστό
Κριτήρια επιλογής Θεραπείας ώστε να είναι αποτελεσματική Κλινικό Πρόβλημα Εμμηνόπαυση Θεραπευτική Παρέμβαση Αποτελεσματικότητα Ανοχή Αποδοχή & Συμμόρφωση Ασφάλεια Αγγειοκινητικά Αιμορραγία Ενδομήτριο Ουρογεννητικά Ψυχική Διάθεση Σεξουαλικότητα Οστεοπόρωση Σωματικό βάρος Ενοχλήματα από το μαστό Μαστός VTE/ CVD
Εμμηνόπαυση 54 ετών ΒΜΙ 32 Οικογενειακο ιστορικό Ca μαστού Όχι εξάψεις Καλή οστική πυκνότητα Εμμηνόπαυση 42 ετών ΒΜΙ 22 Ιστορικό θεραπείας με κορτικοειδή Έντονες εξάψεις Οστεοπενία
Ποιά γυναίκα ; Πότε ; Τι ; Πώς ; Για πόσο ;
Αγγειο κινητικά συμπτώματα Πρόληξη Οστεοπόρωσης Θεραπεία οστεοπόρωσης Παρουσία καταγμάτων HRT Τιμπολόνη Ραλοξιφαίνη Διφωσφονικά PTH 50 55 60 65 70 75 80 85 Ηλικία
ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΘΕ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Η εκτίμηση αυτή προϋποθέτει: τη διάθεση αρκετού χρόνου για τη λήψη του ιστορικού της γυναίκας, για την προσεκτική κλινική της εξέταση και για την εκπαίδευσή της, όσον αφορά τη συνολική φροντίδα της υγείας και τις ανάγκες σε ορμόνες
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιον Πατρών, Νεοκλής Γεωργόπουλος «ΑΝΑΓΚΕΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΓΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΗΝ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ. Υπογονιμότητα». Έκδοση: 1.0 Πάτρα 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: https://eclass.upatras.gr/courses/med1044/.
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.