1 ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, ΜΕΣΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Πολιτιστική Διαχείριση Οδηγός Σπουδών ακαδημαϊκού έτους 2012-2013 Αθήνα, Ιούλιος 2012
2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Από το ακαδημαϊκό έτος 2002-2003 το Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού οργανώνει Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ) με αντικείμενο τη μελέτη θεμάτων που αφορούν στον πολιτισμό και την πολιτιστική δραστηριότητα, τη διοίκηση και την οργάνωση πολιτιστικών οργανισμών και δραστηριοτήτων, την πολιτιστική πολιτική και την επικοινωνία. Σκοπός του προγράμματος είναι να προσφέρει εξειδίκευση στις σύγχρονες επιστημονικές προσεγγίσεις, τις μεθόδους και τις εφαρμοσμένες δεξιότητες της πολιτιστικής διαχείρισης, ευρέως νοουμένης. Πρόκειται για το πρώτο στη χώρα μας πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών που αφορά στον τομέα της πολιτιστικής πολιτικής, της διοίκησης και της οργάνωσης της πολιτιστικής δημιουργίας και κληρονομιάς, και της πολιτιστικής επικοινωνίας. Το ΠΜΣ οδηγεί στη χορήγηση Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης (ΜΔΕ) στην «Πολιτιστική Διαχείριση» και έχει δεκαπεντάμηνη διάρκεια. Περιλαμβάνει δύο ακαδημαϊκά εξάμηνα διδασκαλίας και μια περίοδο εντός της οποίας εκπονείται μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία. Στο πρόγραμμα διδάσκουν μέλη ΔΕΠ του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου και επίλεκτοι επισκέπτες καθηγητές. Αποτελεί συνέχεια του προπτυχιακού ακαδημαϊκού προγράμματος του Τμήματος και ειδικότερα της κατεύθυνσης Πολιτισμού και Πολιτιστικής Διαχείρισης (β κύκλος προπτυχιακών σπουδών). Η λειτουργία του στηρίζεται στην κριτική θεώρηση του πολιτιστικού φαινομένου, στην πολυεπιστημονική- διεπιστημονική προσέγγιση και στη σύνδεση της θεωρίας με την πράξη. Το ΠΜΣ απευθύνεται σε αποφοίτους τμημάτων Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, Δημοσιογραφίας, Πολιτικών Επιστημών, Δημόσιας Διοίκησης, Διεθνών Σπουδών, Οικονομικών Επιστημών, Κοινωνικών Επιστημών, Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Ψυχολογίας, Νομικής, Φιλοσοφικής, Ιστορίας, Αρχαιολογίας, Επιστημών της Αγωγής, Αρχειονομίας Βιβλιοθηκονομίας, Αρχιτεκτονικής, Καλών Τεχνών, Θεατρικών, Μουσικών ή Κινηματογραφικών Σπουδών, όπως και σε πτυχιούχους συναφών τμημάτων ΑΕΙ ή ΤΕΙ. Η επιλογή των υποψηφίων γίνεται με
3 την υποβολή φακέλου που περιλαμβάνει βιογραφικό σημείωμα και τα απαραίτητα δικαιολογητικά και μετά από γραπτή δοκιμασία και συνέντευξη. Ο βαθµός πτυχίου τουλάχιστον «λίαν καλώς» και η καλή γνώση μιας ξένης γλώσσας, κατά προτίμηση της αγγλικής, είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την εισαγωγή στο ΠΜΣ. ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ & ΣΤΟΧΟΙ Το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην «Πολιτιστική Διαχείριση» του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου είναι το μόνο εξειδικευμένο μεταπτυχιακό πρόγραμμα πλήρους φοίτησης που καλύπτει το ευρύτερο φάσμα των γνώσεων και ικανοτήτων σχετικά με το πεδίο της πολιτιστικής διαχείρισης στη χώρα μας. Στις τάξεις του έχουν φοιτήσει, από την ίδρυσή του προ δεκαετίας έως σήμερα, περισσότεροι από τριακόσιοι νέοι επιστήμονες, που στην πλειοψηφία τους εργάζονται στον πολιτιστικό τομέα, ενώ ορισμένοι συνέχισαν τις σπουδές τους και την ενασχόλησή τους με την έρευνα σε θέματα συναφή με τα γνωστικά αντικείμενα του προγράμματος. Η σκοπιμότητα ίδρυσης και λειτουργίας του προγράμματος είναι να συνεισφέρει στην αναγνώριση της σημασίας του πολιτισμού και της πολιτιστικής δραστηριότητας ως παράγοντα κοινωνικής συνοχής, συλλογικής μνήμης και ταυτότητας, επικοινωνίας μεταξύ λαών, διαμόρφωσης σχέσεων μεταξύ κρατών, ατομικής και συλλογικής χειραφέτησης, δημιουργικότητας, κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης. Το πρόγραμμα, ανταποκρίνεται στις διεθνείς εξελίξεις, οι οποίες πιστοποιούν, εντός της τελευταίας εικοσιπενταετίας, την αύξηση του κοινού των πολιτιστικών εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων, την ανάπτυξη νέων μορφών πολιτιστικής δημιουργίας και επικοινωνίας με τη χρήση των τεχνολογιών της πληροφορίας και των νέων μέσων, και τη μεγαλύτερη διαθεσιμότητα του κοινού για την αξιοποίηση πολιτιστικών ευκαιριών. Η σκοπιμότητα λειτουργίας του προγράμματος γίνεται ακόμη επιτακτικότερη στις σημερινές συνθήκες οικονομικής, αλλά και πολιτισμικής κρίσης, αφού σήμερα ο πολιτισμός αναδεικνύεται ως σημαντικός παράγων για την διαμόρφωση της
4 φυσιογνωμίας της Ευρώπης, της συνοχής των πολυπολιτισμικών κοινωνιών που την απαρτίζουν και της βιώσιμης ανάπτυξης των οικονομιών της. Η αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της πολιτιστικής δημιουργίας ως παραγόντων οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης είναι ιδιαιτέρως σημαντική στην περίπτωση της χώρας μας. Στην Ελλάδα παρατηρείται ακόμη υστέρηση στις παρεχόμενες ευκαιρίες εξειδικευμένης απασχόλησης στον τομέα του πολιτισμού, δεν παύουν όμως να υφίστανται, ακόμη και σήμερα, δυνατότητες απασχόλησης, όπως στην περίπτωση έργων πολιτισμού στο πλαίσιο του προγράμματος «Ψηφιακή συγκλιση», ενώ νέες ευκαιρίες ενδέχεται να προκύψουν στο μέλλον στο πλαίσιο πολιτικών τουρισμού και περιφερειακής ανάπτυξης. Το μεταπτυχιακό πρόγραμμα ειδίκευσης στην «Πολιτιστική Διαχείριση» παρέχει ένα ευρύ σύνολο γνώσεων και δεξιοτήτων, χρήσιμων σε όσους ενδιαφέρονται να ασχοληθούν με το σχεδιασμό και προγραμματισμό, τη διεύθυνση και οργάνωση πολιτιστικών υποδομών και δραστηριοτήτων, στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Παράλληλα, το πρόγραμμα επιδιώκει να διευρύνει, μέσω της έρευνας, τα όρια της επιστημονικής γνώσης γύρω από πεδία όπως: Οι θεσμοί, οι λειτουργίες και οι δραστηριότητες του πολιτισμού σε όλες τους τις διαστάσεις (αισθητική, κοινωνική, νομική, κανονιστική, οικονομική, πολιτική, ιδεολογική, κ.ο.κ.). Οι αρχές, οι διαδικασίες και οι τεχνικές της διοίκησης και οργάνωσης πολιτιστικών οργανισμών. Τα ιδιαίτερα ζητήματα διοίκησης και οργάνωσης συγκεκριμένων κλάδων πολιτιστικής πρακτικής, από τα μουσεία και τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς ως τις παραστατικές τέχνες, τις εικαστικές τέχνες ή τις ηλεκτρονικές εκδόσεις. Η πολιτιστική πολιτική τόσο στο εθνικό όσο και στο διεθνές επίπεδο, οι διεθνείς μορφωτικές/πολιτιστικές σχέσεις και η πολιτιστική διπλωματία. Τα γνωρίσματα και οι ιδιαιτερότητες της πολιτιστικής επικοινωνίας, των κοινών του πολιτισμού, της πρόσληψης του πολιτιστικού αγαθού και των αποτελεσμάτων της πολιτιστικής λειτουργίας. Η πολιτιστική διάσταση της κοινωνίας της πληροφορίας και οι εφαρμογές των
5 προηγμένων τεχνολογιών στην πολιτιστική επικοινωνία και διαχείριση. Επιδιώκει, στη βάση αυτή, να αναπτύξει μεταξύ των αποφοίτων του εξειδικευμένα στελέχη που θα συνδυάζουν την ουσιαστική θεωρητική κατάρτιση για τον πολιτισμό, την πορεία και τις προοπτικές του με την εποπτεία των πρακτικών, των μεθόδων και των κύριων ζητημάτων πολιτιστικής πολιτικής, διοίκησης και επικοινωνίας. ΥΠΟΔΟΜΕΣ Το Πρόγραμμα αξιοποιεί, ανάλογα με τις ανάγκες του: Το Εργαστήριο Νέων Τεχνολογιών του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, που διαθέτει σύγχρονους ηλεκτρονικούς υπολογιστές τύπου Macintosh OSX, συνδεδεμένους σε τοπικό δίκτυο. Το studio «Λήδρα», στην οδό Κέκροπος 12, χώρο θεάτρου του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού. Το πλήρως εξοπλισμένο ψηφιακό ραδιοτηλεοπτικό στούντιο του Τμήματος, που λειτουργεί στην Οδό Χιλλ 3-5 στην Πλάκα. Την Βιβλιοθήκη του Παντείου Πανεπιστημίου, που διαθέτει μια ιδιαιτέρως αξιόλογη συλλογή επιστημονικών βιβλίων και περιοδικών εκδόσεων στις γνωστικές περιοχές του Προγράμματος, και παρέχει πρόσβαση ψηφιακή βιβλιοθήκη επιστημονικών περιοδικών στον τομέα των κοινωνικών, ανθρωπιστικών και τεχνολογικών επιστημών.
6 ΔΙΟΙΚΗΣΗ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ Η λειτουργία του προγράμματος διέπεται από την εν γένει νομοθεσία περί μεταπτυχιακών σπουδών, από την υπουργική απόφαση Β7/456. 522/14.11.2001 για την ίδρυσή του (που δημοσιεύθηκε στο φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως Β 1662, 13/12/ 2001) και τις τροποποιήσεις της (Υ.Α. 38706/Β7/13.6.2005, ΦΕΚ Β 880, 29/6/2005 και Υ.Α. 65346/Β7/30.6.2006, ΦΕΚ Β 913, 14/7/2006), καθώς και από τον εσωτερικό κανονισμό του. Τα κύρια ζητήματα φυσιογνωμίας και λειτουργίας του προγράμματος αποφασίζονται από τη Γενική Συνέλευση Ειδικής Σύνθεσης (ΓΣΕΣ) του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστηµίου. Η ΓΣΕΣ ορίζει, επίσης, τον Διευθυντή και τη Συντονιστική Επιτροπή του Προγράμματος. Ως Διευθυντής του Προγράμματος έχει ορισθεί ο αναπληρωτής καθηγητής Γιάννης Σκαρπέλος και ως μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής του Προγράμματος η αναπληρώτρια καθηγήτρια Δάφνη Βουδούρη, ο επίκουρος καθηγητής Κωστής Δάλλας, η επίκουρη καθηγήτρια Έφη Φουντουλάκη και η λέκτορας Ανδρομάχη Γκαζή. Από τον Οκτώβριο 2012, λόγω εκπαιδευτικών αδειών, χρέη Διευθυντή ασκεί η αν. καθηγήτρια Δάφνη Βουδούρη και μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής είναι, εκτός της Έφης Φουντουλάκη και της Ανδρομάχης Γκαζή, η επίκουρη καθηγήτρια Μαρία Παραδείση και η λέκτορας Μάρθα Μιχαηλίδου.
7 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 2012/2013 Α Εξάμηνο (χειμερινό) 1.Οργάνωση και διοίκηση πολιτιστικών οργανισμών: Γ. Κλήμης (Α Κύκλου) 2. Πολιτιστική διπλωματία: Χ. Γιαλλουρίδης (Β Κύκλου) 3. Μουσειολογία: Α. Γκαζή (Β Κύκλου) 4. Κινηματογράφος: Μ. Παραδείση (Β Κύκλου) 5. Ιστορία των ιδεών: Σ. Αυλάμη (Β Κύκλου) 6. Κοινωνιολογία του πολιτισμού: Μ. Μιχαηλίδου (Β Κύκλου) 7. Μουσική: Χ. Τσοκανή (Β Κύκλου) - Σεμινάριο επαγγελματικής πρακτικής: Δ. Ιορδάνογλου (υποχρεωτικό) Β Εξάμηνο (εαρινινό) 1. Πολιτιστικό μάρκετινγκ και επικοινωνία: Μ. Τσακαρέστου ( Α Κύκλου) 2. Νομικό και θεσμικό πλαίσιο του πολιτισμού: Δ. Βουδούρη ( Α Κύκλου) 3. Οικονομία του πολιτισμού: Ν. Λέανδρος ( Α Κύκλου) 4. Ιστορία της τέχνης: Ε. Φουντουλάκη (Β Κύκλου) 5. Φιλοσοφία του πολιτισμού: Δ. Καββαθάς (Β Κύκλου) 6. Πολιτισμός και δίκτυα : Π. Ζέρη (Β Κύκλου) 7. Παραστατικές τέχνες : Γ. Ανδρεάδης (Β Κύκλου) - Σεμινάριο μεθοδολογίας: Μ. Μιχαηλίδου (υποχρεωτικό) Σημείωση: Δεν διδάσκονται φέτος τα μαθήματα Πολιτιστική επικοινωνία και νέες τεχνολογίες και Οπτικός πολιτισμός λόγω εκπαιδευτικής άδειας των διδασκόντων
8 Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΟΡΓΑΝΩΣΗ & ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Διδάσκων: Γιώργος Μιχαήλ Κλήμης Σκοπός του μαθήματος είναι να προσφέρει στους φοιτητές την ικανότητα και τη γνώση που θα τους επιτρέψει να ηγηθούν και να διοικήσουν πολιτιστικούς οργανισμούς και επιχειρήσεις. Έμφαση δίνεται στις σύγχρονες προσεγγίσεις των θεμάτων της διοίκησης, στην ανάπτυξη προσωπικών και διαπροσωπικών ικανοτήτων διοίκησης και ηγεσίας, ταυτόχρονα με μία ολιστική κατανόηση των οργανισμών/ επιχειρήσεων και του μακρομικρο περιβάλλοντος στο οποίο αυτοί λειτουργούν. Επικεντρώνεται στην επίτευξη των στόχων ενός οργανισμού με αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα και εξετάζει τέσσερεις βασικές περιοχές: Σχεδιασμό, Οργάνωση, Ηγεσία, Έλεγχο, ενώ επικεντρώνεται στις ιδιαιτερότητες των πολιτιστικών οργανισμών όπως αναδεικνύονται μέσα από μελέτες περιπτώσεων και την διεθνή βιβλιογραφία αρθρογραφία. Ενδεικτική βιβλιογραφία Daft, R. Management, 8th Edition, Thomson South Western: Mason, OH, USA Bilton, C. (2007) Management and creativity: From creative industries to creative management, Blackwell publishing: Oxford, UK Byrnes, W.J. (2009) Management and the arts, 4th edition, Elsevier: Oxford, UK
9 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ Διδάσκων: Χριστόδουλος Γιαλλουρίδης Εδώ και αρκετά χρόνια ο πολιτισμός θεωρείται βασική συνιστώσα της επιστήμης των διεθνών σχέσεων, είτε μελετούν την διάσταση του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού (Edward Said), είτε αυτή της σύγκρουσης των πολιτισμών (Samuel Huntington). Η θεωρία των διεθνών σχέσεων και του πολιτισμού καλείται να συμβάλει στην απάντηση του αγωνιώδους ερωτήματος, αν οι πολιτισμοί και οι θρησκείες μπορούν να είναι γέφυρες επικοινωνίας και ειρήνης ή αντιθέτως πηγές συγκρούσεων που μπορούν να πάρουν και βίαιη μορφή ή ακόμη χειρότερα να οδηγήσουν και σε πόλεμο. Το ίδιο σημαντική από την πλευρά της διαχείρισης του πολιτισμού είναι και η Πολιτιστική Διπλωματία, ένας νέος και πολλά υποσχόμενος κλάδος με ιδιαίτερη αξία για μια χώρα σαν την Ελλάδα που βασίζει πολλά στην διεθνή προβολή του πολιτισμού της. Η μελέτη των προϋποθέσεων για την άσκηση της πολιτιστικής διπλωματίας για παράδειγμα η ύπαρξη κοινωνίας πολιτών η μελέτη των εναλλακτικών προτύπων άσκησης της Πολιτιστικής Διπλωματίας και η εξειδίκευση των προβληματικών σε σχέση με την περίπτωση της Ελλάδας θα αποτελέσουν τα αντικείμενα του μαθήματος.
10 ΜΟΥΣΕΙΟΛΟΓΙΑ Διδάσκουσα: Ανδρομάχη Γκαζή Το μάθημα αποτελεί εισαγωγή στη μουσειολογία και διαρθρώνεται γύρω από τέσσερις βασικούς άξονες: Oριοθέτηση της έννοιας του μουσείου Επαγγελματισμός και δεοντολογία στη λειτουργία των μουσείων Διαχείριση μουσειακών συλλογών Μουσείο και επικοινωνία Τα επιμέρους θέματα που αναλύονται είναι: Η βασική ορολογία και οι βασικές έννοιες της μουσειολογίας Η ιστορική εξέλιξη του μουσείου ως θεσμού σε παγκόσμιο επίπεδο Οι τάσεις, τα προβλήματα και οι προοπτικές των μουσείων στην Ελλάδα και αλλού Ζητήματα δεοντολογίας και επαγγελματισμού στη λειτουργία των μουσείων Θέµατα διαχείρισης συλλογών και μουσείων Το κοινό των μουσείων Έρευνα κοινού Έρευνα αξιολόγησης Ζητήματα επικοινωνίας μέσα και έξω από το περιβάλλον του μουσείου: Μοντέλα επικοινωνίας και η εφαρμογή τους στο χώρο του μουσείου Οι εκθέσεις (θεωρία και πράξη) Η άτυπη μάθηση στο περιβάλλον του μουσείου Ενδεικτική βιβλιογραφία Benett, T. 1995, The Birth of the Museum. History, theory, politics, London, Routledge Black, G. 2009, To Ελκυστικό Μουσείο. Μουσεία και Επισκέπτες, Αθήνα, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς Carbonell, B. 2012, Museum Studies. An Anthology of Contexts (2nd edition) UK, Willey- Blackwell Publishing Hooper- Greenhill, E. 1999, Museum, Media, Message, London, Routledge
11 Macdonald, S. (επιμ.) 2012, Μουσείο και Mουσειακές Σπουδές, Αθήνα, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς Merriman, N. 2000, Beyond the Glass Case: The Past, the Heritage and the Public, University of London, Institute of Archaeology Μπούνια, Α. 2009, Στα Παρασκήνια του Μουσείου. Η διαχείριση των μουσειακών λειτουργιών, Αθήνα, Πατάκης Μπούνια, Α. και Γκαζή, Α. (επιμ.) 2012, Εθνικά Μουσεία στη Νότια Ευρώπη. Ιστορία και Προοπτικές, Αθήνα, Καλειδοσκόπιο Νικονάνου, Ν, 2010, Μουσειοπαιδαγωγική. Θεωρία και Πράξη, Αθήνα, Πατάκης Σκαλτσά, Μ. (επιµ.) 2001, Η Μουσειολογία στον 21ο αιώνα. Πρακτικά οµώνυµου διεθνούς συνεδρίου, Θεσ/νίκη Νοέµβριος 1997, Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Εντευκτηρίου
12 ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ Διδάσκουσα: Μαρία Παραδείση Αναδεικνύοντας την ιδιαιτερότητα της 7ης τέχνης σε μια εποχή κυριαρχίας των οπτικοακουστικών μέσων, τo μάθημα του κινηματογράφου προτείνει μια επισκόπηση των σημαντικότερων θεωριών του δεύτερου μισού του προηγούμενου αιώνα εστιάζοντας στις επιπτώσεις που είχαν στη θεωρία του κινηματογράφου. Η επισκόπηση αυτή περιλαμβάνει: τη διάκριση μεταξύ ρεαλισμού - φορμαλισμού/ εξπρεσιονισμού τη «θεωρία του δημιουργού» την αναφορά στο στρουκτουραλισμό και τη σημειολογία τη β φάση «θεωρίας του δημιουργού» την αναφορά στην ψυχανάλυση, το μεταστρουκτουραλισμό και τη γ φάση «θεωρίας του δημιουργού» την αναφορά στο μεταμοντερνισμό την παρουσίαση της συνεισφοράς της φεμινιστικής θεωρίας και τέλος της παρουσίαση της νεοφορμαλιστικής θεωρίας. Θα ακολουθήσουν πρακτικές ασκήσεις ανάλυσης ταινιών βάσει κάποιων από τα διδαχθέντα θεωρητικά μοντέλα και θα ζητηθούν ανάλογες εργασίας από τους φοιτητές. Ενδεικτική Bιβλιογραφία James Monaco, How to read a film, Oxford University Press, N.Y 2000 Robert Stam, Εισαγωγή στη θεωρία του κινηματογράφου, μετάφραση Κ. Κακλαμάνη, εκδόσεις Πατάκη 2006 John Hill and Pamela Church (eds.), The Oxford Guide to Film Studies, Oxford University Press 1998 Μαρία Παραδείση, Κινηματογραφική Αφήγηση και Παραβατικότητα στον Ελληνικό Κινηματογράφο (19942004), εκδόσεις Τυπωθήτω 2006 David Bordwell, Narration in the fiction film, Rutledge 1995 Gerald Mast and Bruce Kawin, A short history of the movies, Allyn and Bacon 1997
13 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ Διδάσκουσα: Σάση Αυλάμη Δυτικός Πολιτισμός και Αρχαιότητα: από την Διαμάχη των Αρχαίων και των Νεωτέρων μέχρι την Γαλλική Επανάσταση Ο 18ος αιώνας δεν αποτελεί μόνον μια εποχή αναζωπύρωσης του ενδιαφέροντος και θαυμασμού για την ελληνορωμαϊκή Αρχαιότητα. Αποτελεί επίσης μια εποχή έντονων συγκρούσεων αναφορικά με τη βαρύτητα που πρέπει να έχει (ή να μην έχει) το παράδειγμα της Αρχαιότητας στο παρόν των Φώτων. Στόχος του σεμιναρίου είναι να ανασυνθέσει, μέσα από τα πιο σημαντικά ιστορικά, φιλοσοφικά και πολιτικά κείμενα αυτής της περιόδου, τις διαφορετικές ερμηνείες του αρχαίου κόσμου μέχρι τη στιγμή που θα παγιωθεί και θα κυριαρχήσει η αντίληψη της Αρχαιότητας ως «παιδικής ηλικίας» του Δυτικού πολιτισμού.
14 ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Διδάσκουσα: Μάρθα Μιχαηλίδου Το μάθημα προσφέρει μια επισκόπηση των κύριων θεωρητικών, μεθοδολογικών και ερευνητικών τάσεων στο γνωστικό αντικείμενο της κοινωνιολογίας του πολιτισμού, από την ανάδυση της κουλτούρας ως διακριτής έννοιας στο πλαίσιο της ερμηνευτικής κοινωνιολογίας μέχρι την ανάπτυξη της σύγχρονης κοινωνιολογίας του πολιτισμού. Η μελέτη της κουλτούρας και του πολιτισμού έχει αποτελέσει κεντρικό αντικείμενο των σύγχρονων κοινωνικών επιστημών, και ιδίως της λεγόμενης ερμηνευτικής σχολής της κοινωνιολογίας. Βασισμένη σε αυτές τις εννοιολογικές και ιστορικές καταβολές, η σύγχρονη κοινωνιολογία του πολιτισμού επικεντρώνεται στην εξέταση της κουλτούρας και του πολιτισμού ως χώρων κοινωνικής διαφοροποίησης, ιδιαίτερα μάλιστα μετά τη λεγόμενη πληροφοριακή επανάσταση από το τέλος του 20ου αιώνα και μετά και τη σύγχρονη άνθηση των πολιτιστικών ή δημιουργικών βιομηχανιών. Το μάθημα δομείται πάνω σε δύο βασικούς αναλυτικούς άξονες: αφενός τον άξονα της διερεύνησης σύγχρονων πρακτικών παραγωγής της κουλτούρας και αφετέρου τον άξονα της διερεύνησης της σχέσης του πολιτισμού με άλλους παράγοντες κοινωνικής διαφοροποίησης. Ενδεικτική βιβλιογραφία Bennett, T. & Frow, J. (2008). The Sage handbook of cultural analysis. London: Sage. Bennett, T. (2008). Culture, class, distinction. London: Routledge. Bennett, T., Grossberg, L., Morris, M. & Williams, R. K. (2005). New keywords: a revised vocabulary of culture and society. Malden, MA: Blackwell Bourdieu, P. (2006), Η Αίσθηση της Πρακτικής. Μτφ. επιμ. Θ. Παραδέλλης. Αθήνα: Αλεξάνδρεια. Bourdieu, P. (2002). Η Διάκριση: κοινωνική κριτική της καλαισθητικής κρίσης. Μτφ. Κ. Καψαμπέλη. Αθήνα: Πατάκης Crane, D. (1994). The sociology of culture: emerging theoretical perspectives. Oxford:
15 Blackwell Publishers. Du Gay, P. (επιμ.) (1997). Production of Culture/Cultures of Production. London: Sage. Friedland, R. & Mohr, J. (2004). Matters of culture: cultural sociology in practice. Cambridge: Cambridge University Press. Jacobs, Mark and Nancy Weiss Hanrahan, eds. (2005). The Blackwell Companion to the Sociology of Culture. Malden, Mass: Blackwell McRobbie, A. (1999). In the culture society: art, fashion, and popular music. London: Routledge.
16 ΜΟΥΣΙΚΗ Διδάσκουσα: Χαρίκλεια Τσοκανή Ιστορία και ερμηνεία της νεώτερης δυτικής μουσικής παράδοσης Το μάθημα αυτό απευθύνεται όχι μόνο στον φοιτητή τον εξοικειωμένο με το συντακτικό και την γραμματική της δυτικής μουσικής παράδοσης, αλλά και, γενικότερα, στον φιλόμουσο φοιτητή. Στόχος του είναι να αναδείξει, με τη βοήθεια φιλοσοφικών εννοιών, τα ερωτήματα εκείνα που αφορούν τη φύση της μουσικής, καθώς και τις κοινωνικοιστορικές χρήσεις της στο πλαίσιο της δυτικής παράδοσης, κυρίως, από τον 17ο αιώνα έως σήμερα. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός μας βρίσκονται τα εξής, πολύ επίκαιρα, ζητήματα: α) Η μουσική είναι ήχος (εννοούμενος ως res extensa) ή γλώσσα; β) Η μουσική είναι τέχνη που κατ εξοχήν εκφράζει το συναίσθημα ή τέχνη εντός της οποίας η έννοια του ωραίου εκφράζεται δυναμικά; Με τα ερωτήματα αυτά συνδέεται άμεσα και το κεντρικό, στον τομέα της μουσικής, ερώτημα της εποχής μας. Είναι η μουσική μέσον μετάδοσης μηνυμάτων ή, ακόμη, και εναρμόνισης ψυχικών καταστάσεων ή μήπως στην τέχνη αυτή διακρίνεται ένας ευρύτερος πολιτισμικός προορισμός; Οι βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους θα αναπτυχθεί η εξέταση των πιο πάνω ζητημάτων είναι οι εξής: α) Μουσική και γλώσσα, β) Η μουσική ως επικοινωνία. Ενδεικτική Bιβλιογραφία Adorno, Φιλοσοφία της νέας μουσικής», εκδ. Νήσος, 2011. Χέγκελ, Αισθητική της Μουσικής, εκδ. Εστία, 2002. Εντουαρντ Χάνσλικ, Για το ωραίο στη μουσική, εκδ. Εξάντας, 2003. Z. Attali, Θόρυβοι, εκδ. Κέδρος, 1978. Foundations of music history, ed. Cambridge University Press, 1985. P. Watzalawick, J. Helmick Beavin, Don D. Jackson, Pragmatics of Human Communication, W.W. Norton & Compagny, New York, 1967
17 ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ: ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ Διδάσκουσα: Δήμητρα Ιορδάνογλου Το συγκεκριμένο σεμινάριο επαγγελματικής πρακτικής έχει στόχο να μυήσει τους συμμετέχοντες σε θέματα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού και να αναδείξει την αξία του ανθρώπινου κεφαλαίου στο σημερινό εργασιακό περιβάλλον. Συγκεκριμένα αναλύονται θέματα προσέλκυσης, επιλογής, εκπαίδευσης και ανάπτυξης εργαζομένων με σύγχρονες μεθόδους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης που θεωρείται σημαντικός παράγοντας εργασιακής αποτελεσματικότητας αλλά και προσωπικής ευημερίας Συγκεκριμένα οι φοιτητές/τριες μέσα από το σεμινάριο: θα εξοικειωθούν με τις σύγχρονες μεθόδους επιλογής προσωπικού και θα εκπαιδευτούν στην προετοιμασία βιογραφικού και στη συνέντευξη εργασίας θα μάθουν να συνειδητοποιούν τα συναισθήματά τους και να τα διαχειρίζονται ώστε να λειτουργούν υπέρ τους κι όχι εναντίον τους. θα εκπαιδευτούν σε κοινωνικές δεξιότητες και σε τρόπους δημιουργικής έκφρασης συναισθημάτων στο χώρο εργασίας θα εντοπίσουν σημεία ανάπτυξης ώστε να αρχίσουν μία πορεία προσωπικής αλλαγής Η μεθοδολογία του σεμιναρίου βασίζεται στις αρχές της βιωματικής μάθησης και περιλαμβάνει θεωρητικές διαλέξεις, διαγνωστικά εργαλεία, ατομικές και ομαδικές ασκήσεις για την συνειδητοποίηση συναισθημάτων, σκέψεων και συμπεριφορών και παιχνίδια ρόλων μέσα από τα οποία μαθαίνουν τρόπους να επικοινωνούν ανοιχτά και ξεκάθαρα με τους συνεργάτες τους ώστε να εργάζονται και να συνεργάζονται πιο αποτελεσματικά.
18 Προτεινόμενη βιβλιογραφια Βακόλα, Μ. Αποσπόρη, Ε. (επιμ.) (2007). Γυναίκες και διοίκηση επιχειρήσεων. Εμπόδια, μύθοι και προσδοκίες. Εκδόσεις Σιδέρη. Bακόλα, Μ. & Νικολάου, Ι. (2012). Οργανωσιακή Ψυχολογία και Συμπεριφορά. Εκδόσεις Rosili Goleman, D. (2011) Η Συναισθηματική Νοημοσύνη. Εκδόσεις Πεδίο. Goleman, D. (2012) Η Κοινωνική Νοημοσύνη. Εκδόσεις Πεδίο. Ιορδάνογλου, Δ. (2008). Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού στις Σύγχρονες Οργανώσεις. Νέες Τάσεις και Πρακτικές. Εκδόσεις Κριτική Παπαλεξανδρή, Ν. & Μπουραντάς, Δ. (2003). Διοίκηση Ανθρώπινων Πόρων. Εκδόσεις Μπένου.
19 Β ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Διδάσκουσα: Μπέττυ Τσακαρέστου Σεμιναριακό μάθημα που στηρίζεται σε δημιουργικά και ερευνητικά project αξιοποιώντας τη συμμετοχή στα κοινωνικά δίκτυα και την έρευνα πεδίου με συμμετοχή σε δημιουργικές δράσεις: events, παρεμβάσεις, πολιτιστικά και τεχνολογικά γεγονότα, που οργανώνονται μέσα στην πόλη οργανισμούς, ομάδες, επιχειρήσεις, startups, networking events, που είναι σε εξέλιξη. Σκοπός μαθήματος είναι να συζητήσουμε, να ερευνήσουμε, να πειραματιστούμε και να συμμετέχουμε στις νέες μορφές επικοινωνίας (digital, social media advertising, storytelling, gamification), συμμετοχής (engagement) και μάρκετινγκ (inbound marketing, mobile marketing) στην εποχή των κοινωνικών δικτύων και του mobile web. Εχουμε ως γενικό πλαίσιο αναφοράς μια κοινωνία και οικονομία που στηρίζεται όλο και περισσότερο στη συν- δημιουργία (co- creation), τη συνεργασία και την καινοτομία, τον πειραματισμό και το μοίρασμα (sharing economy) εμπειριών, γνώσεων, προιόντων και υπηρεσιών (collaborative production/ collaborative consumption) Πεδίο δράσης και σκέψης είναι οι πόλεις ως ανοιχτές και δυναμικές πλατφόρμες συν- δημιουργίας και καινοτομίας για διαφορετικές μορφές οργάνωσης, σχεδιασμού και δημιουργίας προιόντων και υπηρεσιών- χώροι πολιτισμού, ομάδες με ανατρεπτική (disruptive) πολιτιστική/ κοινωνική δράση, επιχειρήσεις και startups που φιλοδοξούν να αλλάξουν τον κόσμο, co- working hubs, networking events, mobile apps, city apps. Το σεμινάριο σας προσκαλεί σε ένα ζωντανό εργαστήριο συν- δημιουργίας και υλοποίησης των ιδέων σας.
20 Κεντρικές θεματικές Smart Cities, Networked cities, City Branding: Το city branding αποτελεί τον κεντρικό ερευνητικό και δημιουργικό άξονα του σεμιναριακού μαθήματος. Σύνδεση με την ψηφιακή εποχή και το συμμετοχικό διαδίκτυο / τις ανοιχτές πλατφόρμες/το mobile web/ social media Συν- δημιουργία (co- creation) Mobile Culture και συνεργατική κατανάλωση (collaborative consumption) Ομαδικό Project City Experiential Branding Co- Create Smart Athens/ Startup Athens Ενδεικτική βιβλιογραφία Gaurav Bhalla. 2010. Collaboration and Co-Creation: New Platforms for Marketing and Innovation. Springer Rachel Botsman and Roo Rogers. 2010. What s Mine its Yours: The Rise of Collaborative Consumption. The Harper Business. Richard Florida. 2012. The Rise of the Creative Class Revisited. Basic Books. Ylva French and Sue Runyard. 2011. Marketing and Public Relations for Museums, Galleries, Cultural and Heritage Attractions. Routledge LIsa Gansky. 2012. The Mesh: Why the Future of Business is Sharing. Portfolio Trade. Douglas Holt & Douglas Cameron. 2010. Cultural Strategy: Using Innovative Ideologies to Build Breakthrough Brands. Oxford University Press Shama Kabani and Chris Bogan. 2012. The Zen of Social Media Marketing. Ben Bell Books. Philip Kotler. 2010. Marketing 3.0: From Products to Customers to the Human Spirit. Wiley Jane McGonical. 2011. Reality is Broken: Why Games Make Us Better and How they Can Change the World. Penguin Clay Shirky. 2011. Cognitive Surplus. How Technology Makes Consumers into Collaborators. Penguin Books.
21 ΝΟΜΙΚΟ & ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Διδάσκουσα: Δάφνη Βουδούρη Το μάθημα αποσκοπεί στην εξοικείωση των φοιτητών με τη νομική προβληματική και στη διερεύνηση της διαλεκτικής σχέσης δικαίου και πολιτικής στο χώρο του πολιτισμού. Επικεντρώνεται στην προστασία και διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς, στις ποικίλες εκφάνσεις της (αρχαίας και νεότερης, κινητής και ακίνητης, υλικής και άυλης). Πρόκειται για πεδίο με πολυδιάστατο ενδιαφέρον, όχι μόνο νομικό αλλά και ιδεολογικό, πολιτικό και οικονομικό, ιδίως για χώρες όπως η Ελλάδα. Στο μάθημα αναλύονται κριτικά οι κύριοι άξονες της ελληνικής νομοθεσίας για την πολιτιστική κληρονομιά, στην ιστορική της εξέλιξη και σε συνάρτηση με τις αντίστοιχες δημόσιες πολιτικές, καθώς και τα βασικά κείμενα και οι νέες τάσεις του σχετικού διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται σε θέματα όπως ο μετασχηματισμός της έννοιας της προστατευόμενης πολιτιστικής κληρονομιάς ή το ζήτημα της παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων και άλλων πολιτιστικών αγαθών και της επιστροφής τους στη χώρα - ή κοινότητα- προέλευσης. Στη συζήτηση εντάσσονται και οι διαμάχες που έχουν προκληθεί διεθνώς γύρω από τα αντικείμενα αυτά, απηχούν αντιτιθέμενα συμφέροντα και παραπέμπουν στο ερώτημα σε ποιον ανήκει το παρελθόν, εάν ανήκει σε κάποιον. Ενδεικτική βιβλιογραφία Βουδούρη Δ., Κράτος και μουσεία. Το θεσμικό πλαίσιο των αρχαιολογικών μουσείων, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα- Θεσσαλονίκη 2003. Brodie N. et als (eds), Archaeology, cultural heritage and the antiquities trade, University Press of Florida, Gainesville 2006. Cuno J., Who owns antiquity? Museums and the battle over our ancient heritage,
22 Princeton University Press, Princeton 2008. Forrest C., International Law and the Protection of Cultural Heritage, Routledge, London 2011. Hamilakis Y., The Nation and its Ruins: Antiquity, Archaeology, and National Imagination in Greece, Oxford University Press, Oxford 2007. Hoffman B. (ed.), Art and Cultural Heritage. Law, Policy, and Practice, Cambridge University Press, Cambridge N.York 2006. Merryman J.H., Talking about the Elgin Marbles, Kluwer Law International, The Hague, 2000. O Keefe, P. J.- Prott L. V., Cultural Heritage Conventions and Other Instruments : A Compendium with Commentaries, Institute of Art and Law, Builth Wells, 2011. Τροβά Ε. (επιμ.), Η πολιτιστική κληρονομιά και το δίκαιο, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα- Θεσσαλονίκη, 2004. Vrdoljak A. F., International Law, Museums and the Return of Cultural Objects, Cambridge University Press, Cambridge 2006.
23 ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Διδάσκων: Νίκος Λέανδρος Στόχος του μαθήματος είναι η ανάλυση των συνθηκών που προσδιορίζουν την πολιτιστική παραγωγή όπως και τα νέα δεδομένα που διαμορφώνονται στις βιομηχανίες του πολιτιστικού τομέα τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Νέα επιχειρηματικά μοντέλα κάνουν την εμφάνισή τους καθώς οι δημιουργοί περιεχομένου επιδιώκουν να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους αξιοποιώντας τα καινούργια κανάλια διανομής και τις πολλαπλές ευκαιρίες που προσφέρει η ψηφιοποίηση του περιεχομένου. Ταυτόχρονα οι επιχειρήσεις καλούνται να δράσουν και να επιτύχουν σε ένα πολύ πιο ανταγωνιστικό περιβάλλον τόσο λόγω των απαιτήσεων και της διαφοροποίησης του κοινού όσο και εξαιτίας της εμφάνισης πολλών νέων ανταγωνιστών. Με τη χρήση στοιχείων που περιέχονται στους ισολογισμούς των επιχειρήσεων και χρηματοοικονομικούς δείκτες θα εξετάσουμε τα οικονομικά αποτελέσματα επιχειρήσεων του πολιτιστικού τομέα. Επίσης θα μας απασχολήσει η σημασία του πολιτισμού στην αναπτυξιακή διαδικασία και στο Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης, οι κρατικές πολιτικές και ο ρόλος των αγορών. Αναπτύσσονται, έτσι, αναλυτικές και συνθετικές ικανότητες και προσφέρονται εργαλεία που επιτρέπουν να εξετάσουμε τις εξελίξεις τόσο από μακροοικονομική όσο και από μικροοικονομική σκοπιά. Ενδεικτική βιβλιογραφία Ν. Λέανδρος, Επιχειρηματικές Στρατηγικές στη Βιομηχανία των Μέσων. Αθήνα: Καστανιώτης, 2008. Ν. Βερνίκος, Σ. Δασκαλοπούλου, Φ. Μπαντιμαρούδης, Ν. Μπουμπάρης και Δ. Παπαγεωργίου (επ.), Πολιτιστικές Βιομηχανίες. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική, 2005. Ν. Λέανδρος, Το Διαδίκτυο: Ανάπτυξη και Αλλαγή. Αθήνα: Καστανιώτης, 2005. D. Throsby, Economics and Culture. Cambridge, Cambridge University Press, 2001. G. Debord, Η Κοινωνία του Θεάματος. Αθήνα, Εκδόσεις Διεθνής Βιβλιοθήκη, 2000.
24 D. Bjorkegren, The Culture Business. London, Routledge, 1996.
25 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Διδάσκουσα: Έφη Φουντουλάκη Οι αλλαγές του καλλιτεχνικού γούστου θεωρούνται συχνά αποτέλεσμα αυστηρά προσωπικών επιλογών. Όμως, ο τρόπος με τον οποίο συμβαίνουν αυτές οι αλλαγές, καθώς και οι αιτίες τους, προκαθορίζονται στην πραγματικότητα από εξωτερικούς παράγοντες. Κάθε αισθητικό σύστημα συνδέεται με ένα σύνολο δυνάμεων θρησκευτικής, πολιτικής, εθνικής, οικονομικής, πνευματικής τάξεως. Το σύστημα αυτό καθορίζει τόσο την καλλιτεχνική δημιουργία όσο και τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε την τέχνη του παρελθόντος διαδικασίες ταυτόχρονες, συμπληρωματικές και αδιαχώριστες. Καθορίζει επομένως και τη δημιουργία των μουσείων, ως ένδειξη των πολύπλοκων σχέσεων που αναπτύσσει ο πολιτισμός με την ιστορία του, ως χώρο, ως όργανο, ή ως πλαίσιο μνήμης. Σε αυτό το πλαίσιο εξετάζεται το εάν και κατά πόσον η μοντέρνα τέχνη ανέτρεψε τους παραδοσιακούς εικαστικούς κώδικες, ή εάν η θέση αυτή στηρίζεται σε έναν από τους μύθους της ιδεολογίας του μοντερνισμού. Εξετάζεται επίσης η δημιουργία του ισπανικού Μουσείου από τον βασιλιά Louis Philippe στο Παρίσι το 1838, ως εύγλωττο παράδειγμα της πολυπλοκότητας των λόγων και των συνθηκών ίδρυσης ενός μουσείου. Ενδεικτική βιβλιογραφία Francis Haskell, Rediscoveries in Art, Phaidon Press Ltd., London, 1976. Linda Nochlin, The Politics of Vision, Thames and Hudson Ltd., London, 1991. Art in Theory 18151900. An Anthology of Changing Ideas, Edited by Charles Harrison and Paul Wood with Jason Gaiger, Blackwell Publishers Ltd., Oxford, U.K., 1998. Jerrold Seigel, Bohemian Paris. Culture, Politics and the Boundaries of Bourgeois Life, 18301930, Elisabeth Sifton Books, Viking Penguin Inc., 1986. René Jullian, Le mouvement des arts du romantisme au symbolisme, Albin Michel, Paris, 1979. Τζούλιο Κάρλο Αργκάν, Η Μοντέρνα Τέχνη, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης και ΑΣΚΤ, Ηράκλειο, 1998.