Προϊστορικές Κοινωνίες Παλαιολιθική και Μεσολιθική εποχή στην Ελλάδα Ντούσκα Ούρεμ-Κώτσου durem@hist.auth.gr
Οι περίοδοι της Προϊστορίας στην Ελλάδα: Παλαιολιθική εποχή (800.000-10.500 ΠΣ) Μεσολιθική εποχή (8.500-7000 π.χ.) Νεολιθική εποχή (7000-3200 π.χ.) Εποχή του Χαλκού (3200-1100 π.χ.)
Οι φάσεις της Παλαιολιθικής περιόδου στην Ελλάδα: Κατώτερη Παλαιολιθική (700,000/?/ - 120,000 /?/) Μέση Παλαιολιθική (η χρονολόγηση αυτής της περιόδου στην Ελλάδα είναι αβέβαιη. Φαίνεται ότι δεν είναι τόσο παλιά όσο η ΜΠ στη Μέση Ανατολή. Με κάποια βεβαιότητα η αρχή της μπορεί να τοποθετηθεί μετά την τελευταία μεσοπαγετώδη Riss-Wurm βλ. διαφάνεια 4) Ανώτερη Παλαιολιθική (25,000/?/ - 8500 π.χ.)
Πλειστόκαινος κλιματολογικές, περιβαλλοντολογικές και πολιτισμικές εναλλαγές
Γεωμορφολογικές αλλαγές στην περιοχή της Ελλάδας Κατά το Μειόκαινο (π.χ. 20 εκατ. ΒΡ) Κατά το Πλειόκαινο (π.χ. 5 εκατ. ΒΡ) Κατά το Πλειστόκαινο (π.χ. 400,000 ΒΡ) πολλά νησιά μέρος της στεριάς.
Χρονολόγηση με βάση λιθοτεχνία
Παλαιολιθική και Μεσολιθική εποχή Μεσολιθικά εργαλεία Παλαιολιθικά εργαλεία
Εργαλεία Κατώτερης και Ανώτερης Παλαιολιθικής
Ξέστρα Κατώτερης και Ανώτερης Παλαιολιθικής Πλευρικό ξέστρο Κατώτερης Παλαιολιθικής Ξέστρα Ανώτερης Παλαιολιθικής, Πρόσεξε μείωση του μεγέθους των εργαλείων
Μέση Παλαιολιθική εποχή τεχνική Λεβαλλουά (Levallois)
Παλαιολιθική και μεσολιθική οικονομία Κυνήγι και συλλογή της τροφής
Κατοίκηση στην Παλαιολιθική εποχή
Ανώτερη Παλαιολιθική στην Ελλάδα δεν έχει δώσει έργα τέχνης τόσο χαρακτηριστικά για την ίδια περίοδο στην Ευρώπη Laspugue (France) - Laussel (France) -
Ανώτερη Παλαιολιθική στην Ελλάδα δεν έχει δώσει έργα τέχνης τόσο χαρακτηριστικά για την ίδια περίοδο στην Ευρώπη
Ανασκαφή υπαίθριας θέσης
Ανασκαφή στις βραχοσκεπές (rock shelter) και σπήλαια (cave)
Παλαιολιθική εποχή στην Ελλάδα 700,000/?/ 9000/?/ Π.Σ.
Παλαιολιθική περίοδος στην Ελλάδα: Στη ΜΠ η στάθμη της θάλασσας ήταν χαμηλότερη για 80-50 μέτρα, ανάλογα με τις θερμές και ψυχρές περιόδους. Στην ΑΠ τα νησιά είναι σχεδόν ενωμένα με την στεριά.
Θέσεις παλαιολιθικής κι μεσολιθικής εποχής
Κύριες θέσεις Παλαιολιθικής εποχής στην Ελλάδα
Κύριες θέσεις της Μεσολιθικής εποχής στην Ελλάδα (8500-7000/6500 π.χ.)
Κατώτερη Παλαιολιθική στην Ελλάδα τα περισσότερα ευρήματα είναι επιφανειακά
Θράκη
Θράκη
Θράκη
Σπήλαιο Μααρά στον ποταμό Αγγίτη Βρέθηκε Μουστέρια λιθοτεχνία. Η πανίδα χρονολογείται στα 50.000 π.χ.
Μακεδονία Πετράλωνα
Παλαιολιθική στην βόρεια Ελλάδα Πετράλωνα (ΚΠ? δεν έχει χαρακτηριστικά εργαλεία της Κατώτερης Παλαιολιθικής, ανασκαφέας Πουλιανός)
Πετράλωνα
Κοκκινόπηλος Κοκκινόπηλος (ΚΠ, ΜΠ, ΑΠ) χειροπέλεκυς Αχελαίας περιόδου (250.000 π.χ.) 14/12/2011 31
Παλαιολιθική εποχή Μποϊλα (ΑΠ), 14.000-10.000 B.P. Βρίσκεται στην κοιλάδα του Βοϊδομάτη
Παλαιολιθική εποχή στην Ήπειρο Κλειδί (βραχοσκεπή ΑΠ), 17.000-10.400 Β.Π., ανασκαφέας Baily
Κλειδί Βρίσκεται στην κοιλάδα του Μαυρομάτη 34
Κλειδί 14/12/2011 35
Παλαιολιθική εποχή Ασπροχάλικο ΜΠ, ΑΠ (39,000-13,000 ΒΡ)
Ασπροχάλικο Ανασκαφείς οι Higgs (αρχικά) και Bailey (αργότερα) Ποταμός Λούρος
Ασπροχάλικο κάποια από τα ευρήματα Στη ΜΠ ανήκουν χαρακτηριστικοί τύποι εργαλείων Μουστέριας φάσης
Καστρίτσα Σπήλαιοδίπλαστηλίμνητων Ιωαννίνων. Ανεσκάφη από τον Higgs. Βρέθηκαν παχιά στρώματα ΑΠ (20.000-13.400 B.P.) Υπόθεση: οι θέσεις Καστρίτσα, Κλειδί και Ασπροχάλικο δεν ήταν μόνιμες βάσεις, αλλά εποχικοί καταυλισμοί (μέρος δικτύου μικρών εποχιακών μέσα σε εκτεταμένη περιοχή προκειμένου να επωφελούνται από τις μετακινήσεις των ζώων).
Θεόπετρα (Νο. 7)
Παλαιολιθική και μεσολιθική εποχή στην Θεσσαλία πολλές υπαίθριες θέσεις, ειδικά της ΜΠ και ΑΠ στην περιοχή του Πηνειού Παλαιολιθικά εργαλεία από θέσεις του Πηνειού Ερευνητές της περιοχής του Πηνειού ήταν οι Runnels και van Andel
Θεόπετρα Θεόπετρα ΜΠ, ΑΠ
Παλαιολιθική και μεσολιθική στη Θεσσαλία Στις όχθες του Πηνειού οι επιφανειακές έρευνες εντόπισαν θέσεις κατοίκησης με Ωρινιάκια λιθοτεχνία (30.000 B.P.). Μετά από αυτήν την περίοδο δεν είχαν βρεθεί ως σήμερα νεότερα παλαιολιθικά ευρήματα στο χώρο της Θεσσαλίας με αποτέλεσμα μερικοί ερευνητές να είχαν πιστέψει ότι υπήρχε ερήμωση του χώρου μέχρι τη νεολιθική περίοδο. Αυτήν την θεωρία ήλθε να ανατρέψει η πρόσφατη ανακάλυψη στρωματογραφικής ακολουθίας από τη ΜΠ ως την Νεολιθική εποχή στην Θεόπετρα (Καλαμπάκα). Η Θεόπετρα δείχνει ότι η Θεσσαλία δεν ήταν έρημος τόπος και οι παλαιολιθικές (και μεσολιθικές) θέσεις πρέπει να είναι σκεπασμένες με παχιές επιχώσεις.
Θεόπετρα Ταφή μεσολιθικής περιόδου
Θεόπετρα εργαλεία και οστέινα αντικείμενα Μέσης και Ανώτερης Παλαιολιθικής ΗΜΠ(38.000-33.000 B.P) χαρακτηρίζεται από λιθοτεχνία με τεχνική Λεβαλουά. Ανασκαφέας Κυπαρίσση
Θεόπετρα Αποτυπώματα Ίχνη φωτιάς
Σπήλαιο του Κίτσου (ανατολική Αττική) Χρονολογείται στην ΜΠ (40.000 B.P.). Η χρονολόγηση είναι προβληματική γιατί η πανίδα παραπέμπει στην ΜΠ, τα εργαλεία όμως δεν θεωρούνται χαρακτηριστικά για την προτεινόμενη περίοδο.
Σπήλαιο Σαρακινού Μια ανασκαφή σε εξέλιξη. Ο ανασκαφέας Α. Σάμψων αναφέρει ότι στο τελευταίο στρώμα πάνω στο βράχο βρήκε εργαλεία της ΜΠ και αρχής της ΑΠ.
Παλαιολιθική και μεσολιθική εποχή στα νησιά Σπηλιά του Κύκλωπα, Γιούρα (μεσολιθική εποχή). Ανασκαφέας Α. Σάμψων
Παλαιολιθική και μεσολιθική εποχή στα νησιά Σπηλιά του Κύκλωπα, Γιούρα
Σπηλιά του Κύκλωπα μεσολιθική εποχή Μεγάλη κατανάλωση ψαριών
Μαρουλάς της Κύθνου
Παλαιολιθική και μεσολιθική εποχή στην Πελοπόνησσο Ελληνοπολωνικές ανασκαφές στο φαράγγι της Κλεισούρας αποκάλυψαν σε βραχοσκεπή φάση της Ωρινιάκιας (26.000-19.000 B.P.). Στις βραχοσκεπές της περιοχής αποκαλύφτηκαν ευρήματα γκραβέτιας περιόδου. Εκτός από τα τυπικά εργαλεία βρέθηκαν και εστίες και τμήμα ψημένου πηλού (πιθανόν ειδώλιο παρόμοιο με αυτά γνωστά για τις γκραβέτιες θέσεις της κεντρικής Ευρώπης.
Παλαιολιθική και μεσολιθική εποχή στην Πελοπόννησο Φράγχθι, Αργολίδα (ΑΠ 22,000 ΒΡ, Μεσολιθική)
Αλλαγές της ακτής της θάλασσας στο κόλπο της Αργολίδας
Παλαιολιθική εποχή Φράγχθι
Φράγχθι
Φράγχθι - εσωτερικό
Φράγχθι (στρώματα Παλαιολιθικής, Μεσολιθικής και Νεολιθικής)
Φράγχθι πρωτότυπη για την εποχή ανασκαφή - χρήση ξεροκόσκινου και νεροκόσκινου -
Φράγχθι - λιθοτεχνία
Φράγχθι - εργαλεία μεσολιθικής εποχής. Η παρουσία εργαλείων από οψιανό δείχνει ύπαρξη δικτύου ανταλλαγών με την Μήλο
Φράγχθι εργαλεία και κατάλοιπα τροφής Μεσολιθική Νεολιθική
Φραγχθι - κάποια από τα ευρήματα -
Φράγχθι τάφος (μεσολιθική)
Απήδημα (Μάνη)
Απήδημα Βρέθηκαν 2 ανθρώπινα κρανία που ανήκουν στον αρχαϊκό Homo Sapiens Taenarius. Με βάση ορισμένα χαρακτηριστικά το ένα είναι ανάλογο με το κρανίο των Πετραλώνων. ΟανασκαφέαςΘ. Πίτσιος χρονολογεί τα κρανία στην περίοδο μεταξύ 300.000-100.000 B.P.
Τα ευρήματα δείχνουν ύπαρξη ναυσιπλοΐας