ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ ΣΕΙΡΑΣ 17 ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ 19 Tέσσερις μικροσκέψεις για τη λογοτεχνημένη Θεσσαλονίκη, ΣΑΚΗΣ ΣΕΡΕΦΑΣ 21 Oι διαδρομές: OTAN H ΠOΛH YΠOΔEXETAI Stormy weather, μυθιστ ρημα, π σπασμα, M. KΑΡΑΓΑΤΣΗΣ 25 «Eργα καί μέρες το Διαβασημέρη», διήγημα, ΠΑΝΟΣ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ 30 «Tελικά, μπο τι ήταν», διήγημα, απ σπασμα, ΣΑΚΗΣ ΣΕΡΕΦΑΣ 36 Aριστοτέλους 6-πάν δέκα χρ νια, AΡΙΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ 41 «Bαγκ ν-λί», διήγημα, π σπασμα, AΓΓΕΛΟΣ ΔΟΞΑΣ 43 Καλαμαριά, χρονικ, π σπασμα, ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ XΡΥΣΟΧΟΟΥ 46 [Στ τελευτα ο τέταρτο το 19ου α ώνα], μυθιστ ρημα, π σπασμα, ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΝΑΓΟΣ 51 [Το Οριάν Εξπρές εισέρχεται στον Σταθμ...], μυθιστ ρημα, απ σπασμα, ΕΛΕΝΑ ΧΟΥΖΟΥΡΗ 57 [Κατά πο πέφτει τ Καραβάν Σαράϊ;], μυθιστ ρημα, π σπασμα, ΛΑΖΑΡΟΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ 60 [Μεγάλη π λις η Θεσσαλονίκη...], μαρτυρία, απ σπασμα, ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΚΑΒΙΤΣΑΣ 63 [Ντουνιάς κατέβαινε καί ντουνιάς νέβαινε π «Κάτω»], νουβέλα, π σπασμα, ΖΥΡΑΝΝΑ ΖΑΤΕΛΗ 67 ΣTHN ENΔOXΩPA TOY AΣTEΩΣ «O μαντάδες», διήγημα, ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗΣ 73 «Tα νεκροταφεία», διήγημα, απ σπασμα, ΓΙΩΡΓΟΣ KΑΤΟΣ 78 Σημ.: Σε κάθε κείμενο έχει διατηρηθεί η ορθογραφία του πρωτοτ που του. ƒπ Ã ª 11
Φ βος, μυθιστ ρημα, απ σπασμα, EΙΡΗΝΗ ΣΠΑΝΙΔΟΥ 85 [Στ ν Βαρδάρη, στήν Μπάρα], διήγημα, π σπασμα, ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ 88 Καν λ ντ Aμο ρ, φήγημα, π σπασμα, ΘΩΜΑΣ ΚΟΡΟΒΙΝΗΣ 90 Σίγουρο θλιβερ φ ς τ ς λάμπας στ Χαρμάνκιοϊ, ποίημα, ΜΑΡΚΟΣ MΕΣΚΟΣ 92 Aποψη π τ βορειοδυτικά, πεζ, ΝΙΚΟΣ-ΓΑΒΡΙΗΛ ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ 93 [Στίς λουτρικές γκαταστάσεις τ ς π λης...], φήγημα, π σπασμα, ΚΑΡΟΛΟΣ ΤΣΙΖΕΚ 97 Εκδρομή στον Χορτιάτη, διήγημα, απ σπασμα, ΣΤΕΛΛΑ ΒΟΓΙΑΤΖΟΓΛΟΥ 101 Το φος μιας π λης, δοκίμιο, ΔΗΜΗΤΡΗΣ Α. ΦΑΤΟΥΡΟΣ 105 Η Θεσσαλονίκη είναι μια πεταλο δα, δοκίμιο, ΣΠΥΡΟΣ BΟΥΓΙΑΣ 108 ΠΛANHTAΣ BIOΣ, ΠEPAΣTIKEΣ ΨYXEΣ Σιδηροδρομικ ς σταθμ ς Θεσσαλονίκης, ποίημα, PΑΣΕΛ ΘΟΡΝΤΟΝ 115 «Eξήντα καί τίποτα», διήγημα, NΙΚΟΣ TΣΙΦΟΡΟΣ 117 T τρίτο στεφάνι, μυθιστ ρημα, π σπασμα, KΩΣΤΑΣ TΑΧΤΣΗΣ 124 «Στου Kεμάλ το σπίτι», διήγημα, ΓΙΩΡΓΟΣ IΩΑΝΝΟΥ 129 [ O Λευκ ς Π ργος τ ς Βαβέλ], α τοβιογραφία, π σπασμα, ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΛΑΠΑΘΙΩΤΗΣ 132 Η Θεσσαλονίκη της ψυχής μου, άρθρο, απ σπασμα, ΑΛΚΗ KΥΡΙΑΚΙΔΟΥ-ΝΕΣΤΟΡΟΣ 135 Ενθυμήματα στρατιώτου, πεζ ποίημα, ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΛΦΑΣ 139 Θεσσαλονίκη, πεζ ποίημα, ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΣ 140 ΘANATOΣ ΘEPIO ΣTHN ΠOΛH ΣEPΓIANAEI Tης Σαλονίκης το θερι, δημοτικ τραγο δι της Θράκης 143 Στ καρνάγιο, ποίημα, NΙΚΟΣ-AΛΕΞΗΣ AΣΛΑΝΟΓΛΟΥ 145 Γεννήθηκα στη Σαλονίκη, στίχοι τραγουδιο, ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ 146 Aπ γευμα, ποίημα, NΤΙΝΟΣ XΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ 149 Θεσσαλονίκη, ποίημα, ΦΡΑΝΣΙΣ KΙΝΓΚ 150 Bίλα Aλλατίνι, ποίημα, EΝΤΟΥΑΡΝΤ TΟΜΑΣ 152 Mαρτ ριον το Aγίου Mεγαλομάρτυρος Δημητρίου. Πρ το μαρτυρολ γιο, AΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΘΑΥΜΑΤΑ 153 12 ªπ Δ Δ Ã π π
Tο σαδιστικ μακελει αρχίζει. Tο μακελει μπροστά στη Xρυσή την Π λη, IΩΑΝΝΗΣ KΑΜΕΝΙΑΤΗΣ 156 H N μφη του Θερμαϊκο, επιφυλλίδα, Δ. N. MΑΡΩΝΙΤΗΣ 158 [Προσωπική προσβολή], π σπασμα, ΓΙΑΝΝΗΣ MΠΕΡΑΤΗΣ 160 [Φυλάγαμε τσίλιες], ποίημα, MΑΝΟΛΗΣ AΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ 166 «Τ κίτρινο φουστάνι», διήγημα, π σπασμα, TΑΣΟΣ XΑΤΖΗΤΑΤΣΗΣ 167 H ατέλειωτη γραφή του αίματος, μυθιστ ρημα, απ σπασμα, ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΛΑΣ 169 «T πέρασμα το Mίλλαρντ», διήγημα, π σπασμα, ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ 174 H νυχτερίδα, π σπασμα, ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΣΙΡΚΑΣ 179 Hμερολ γιο Πολέμου 40-41, μαρτυρία, π σπασμα, ΒΙΡΓΙΝΙΑ ΑΛ. ΖΑΝΝΑ 185 «Υπ Γερμανικήν κατοχήν...», μαρτυρία, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΔΡΟΣΑΚΗ 187 [Η ν χτα του πλιάτσικου], μαρτυρία, απ σπασμα, ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΖΗΣΙΑΔΗΣ 192 Eπιτάφιος, ποίημα, π σπασμα, ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ 200 Θεσσαλονίκη, ποίημα, ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ 201 [Εις τον τ πον εκτελέσεως], μαρτυρία, απ σπασμα, ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΓΙΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ 203 H κτέλεσις ν ς παπ κομιτατζ στ Θεσσαλονίκη, φήγημα, Β.Α. ΜΕΣΟΛΛΟΓΓΙΤΗΣ 205 [ O καπετ ν Aγρας μ το ρκικα ρο χα στ προξενε ο...], μυθιστ ρημα, π σπασμα, ΠΗΝΕΛΟΠΗ Σ. ΔΕΛΤΑ 208 Ε σβολή, ποίημα, ΚΛΕΙΤΟΣ ΚΥΡΟΥ 212 O Λευκ ς Π ργος, ποίημα, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΗΣ 214 [Στις φυλακές της οδο Κασσάνδρου], μαρτυρία, απ σπασμα, ΤΑΣΟΣ ΔΑΡΒΕΡΗΣ 216 «Το θαμμένο πηγάδι», διήγημα, απ σπασμα, ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ 220 [Ψάρευα τίς δεκαοχτο ρες ], φήγημα, π σπασμα, ΧΡΟΝΗΣ ΜΙΣΣΙΟΣ 224 [ O γώνας θέλει ργάνωση], μυθιστ ρημα, π σπασμα, ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΛΙΟΣ 227 Κουλτο ρφιλμ, χρονικ, π σπασμα, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ 232 «Ντ κτορ Γιάννη», διήγημα, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΟΔΗΣ 235 ƒπ Ã ª 13
Θεσσαλονίκη: 25 Μαρτίου 1944, φήγημα, π σπασμα, ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ 243 Θέκλη, μυθιστ ρημα, ποσπάσματα, ΑΘΗΝΑ ΚΑΚΟΥΡΗ 248 [Πίσω μου στάθηκε νας Γερμαναράς...], μαρτυρία, π σπασμα, ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΒΑΛΙΟΥΛΗΣ 251 [Στην παραλία με τον αρχιβασανιστή μου...], μαρτυρία, απ σπασμα, ΠΑΥΛΟΣ Α. ΖΑΝΝΑΣ 258 ΑΔΕΣΠΟΤΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ, ΑΓΟΡΑΙΕΣ, ΠΕΡΙΠΛΑΝΩΜΕΝΕΣ Tυπολατρία, ποίημα, ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΟΥΜΑΣ 263 T πορτοκάλι χρυσ μηλον, ποίημα, ΖΩΗ ΚΑΡΕΛΛΗ 265 [Tαρσιά καί μπεζεστένια], π σπασμα, ΕΒΛΙΑ ΤΣΕΛΕΜΠΙ 266 Tα παιδιά της Θεσσαλονίκης, μυθιστ ρημα, απ σπασμα, ΜΠΕΡΝΑΡ ΛΕΝΤΕΡΙΚ 268 O λιές τ ς Mακεδονίας ( νατολίτικο παραμ θι), μυθιστ ρημα, π σπασμα, ΚΛΕΜΑΝ ΛΕΠΙΔΗΣ 275 Tο τελευταίο καλοκαίρι της αθω τητας, μυθιστ ρημα, απ σπασμα, ΕΝΤΜΟΥΝΤ ΚΙΛΙ 281 O φωτογραφίες, μυθιστ ρημα, π σπασμα, ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ 289 Tιμαρίων ή περί των κατ αυτ ν παθημάτων, απ σπασμα, ΑΝΩΝΥΜΟΥ 293 Aντίο, Θεσσαλονίκη, μυθιστ ρημα, απ σπασμα, ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ 296 H πολιτεία, ποίημα, Γ.Θ. ΒΑΦΟΠΟΥΛΟΣ 300 Σέ ποι μέλλον, ποίημα, ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ Χ. ΜΑΡΚΟΓΛΟΥ 302 [Προχωρήσαμε πρ ς τ ν Τσιμισκή ], μυθιστ ρημα, π σπασμα, ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ 303 Τοποθεσία τ ς Eγνατίας δο, ποίημα, ΣΑΡΑΝΤΟΣ ΠΑΥΛΕΑΣ 307 Ωδ σ μι γερασμένη μέδουσα, ποίημα, ΑΝΕΣΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ 308 [Η οδ ς Εγνατία είναι ένα μεγάλο μαχαίρι...], μυθιστ ρημα, απ σπασμα, ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΖΟΥΡΓΟΣ 309 Ε κ να γιά δ ο, ποίημα, ΠΑΝΟΣ Κ. ΘΑΣΙΤΗΣ 313 Θεσσαλονίκη, ποίημα, ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΤΣΑΡΟΣ 315 [Γι ν ξεπεράσω τ μοναξιά μου ], μυθιστ ρημα, π σπασμα, ΣΤΕΛΙΟΣ ΞΕΦΛΟΥΔΑΣ 316 Θεσσαλονίκη, ποίημα, Γ. ΘΕΜΕΛΗΣ 319 14 ªπ Δ Δ Ã π π
[Στάθηκε ξω π να γαλατάδικο], διήγημα, π σπασμα, ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΙΤΣΟΠΟΥΛΟΣ 322 «Συναπαντήματα κα συζητήσεις», διήγημα, π σπασμα, ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ ΠΙΤΤΑΣ 328 [Μιά κκλησία πο τήν χτισαν ο π ρνες], μαρτυρία, ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ 331 «Σάν Λάμδα κεφαλα ο», πεζογράφημα, π σπασμα, ΚΩΣΤΑΣ ΛΑΧΑΣ 332 «ΟΙ ΔΙΝΕΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΥΠΗΡΞΑΝ Η ΑΙΤΙΑ» T ποίημα τ ς Eσθ ρ Mπεσσαλέλ, ποίημα, ΝΙΚΟΣ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ 337 «Σε αναζήτηση φους», διήγημα, ΑΛΜΠΕΡΤΟΣ ΝΑΡ 340 Ένα κλειδί στη Θεσσαλονίκη, ποίημα, ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΙΣ ΜΠΟΡΧΕΣ 345 A τοβιογραφία ν ς βιβλίου, μυθιστ ρημα, π σπασμα, ΜΙΣΕΛ ΦΑΪΣ 346 H «πυρκαγι το α νος», α τοβιογραφία, Γ.Θ. ΒΑΦΟΠΟΥΛΟΣ 348 Eβραίικο σπίτι, ποίημα, ΑΛΕΞΗΣ ΤΡΑΪΑΝΟΣ 353 [Αγνοο σανε με κέφι τη φτώχεια τους...], νουβέλα, απ σπασμα, ΝΙΚΟΣ Α. ΚΟΚΑΝΤΖΗΣ 355 «Η γδοη σφραγίδα της Αποκαλ ψεως», διήγημα, απ σπασμα, ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΦΤΑΝΤΖΗΣ 359 ΜΝΗΜΟΣΤΑΣΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Σαλονίκη [1958], π σπασμα, ΜΙΣΕΛ ΜΠΥΤΟΡ 365 «O άνθρωπος με τη μνήμη», διήγημα, ΠΕΤΕΡ ΜΠΙΞΕΛ 367 «Aγία Σοφία Δε τερη», διήγημα, ΤΟΛΗΣ ΚΑΖΑΝΤΖΗΣ 371 Θεσσαλονίκη II, ποίημα, ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ 377 [Πέριξ τ ς πλατείας], [ Oδο λε σεως], ποσπάσματα, ΝΙΚΟΣ-ΓΑΒΡΙΗΛ ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ 379 «O μακεδονομάχος κι καμπ ης», διήγημα, ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΔΑΜΙΔΗΣ 384 H φουρτο να στ κεφάλι μου, ποίημα, ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΤΕΡΙΑΔΗΣ 388 «Mι χογράφηση», διήγημα, π σπασμα, ΣΑΚΗΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ 389 Στο ιστορικ κέντρο, ποίημα, ΜΙΜΗΣ ΣΟΥΛΙΩΤΗΣ 399 Πολ δ σκολο (Appasionato), πεζ, απ σπασμα, ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΙΣΑΡΗΣ 400 ƒπ Ã ª 15
«Μ τ ν Φασ λα», διήγημα, π σπασμα, ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΑΛΑΒΕΡΑΣ 403 [Στο σινεμά «Μοντέρν»], μαρτυρία, απ σπασμα, ΑΙΜΙΛΙΟΣ Ι. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ 407 Μ ρτ Σεζ ν (1972-1978, Ι), ποίημα, ΤΑΚΗΣ ΓΡΑΜΜΕΝΟΣ 409 «νειρο Θεσσαλονίκης», διήγημα, απ σπασμα, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΙΓΓΑΣ 411 Το ράδιο, αφήγημα, απ σπασμα, ΜΑΡΙΑ ΚΕΝΤΡΟΥ-ΑΓΑΘΟΠΟΥΛΟΥ 413 Σπ ρο, του λέω, πεζ, ΜΑΝΟΛΗΣ ΞΕΞΑΚΗΣ 416 [Μεγάλα νταραβέρια κα ρα α πράματα], μαρτυρία, π σπασμα, ΜΑΡΚΟΣ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗΣ 418 ΣΑΛΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ, ΦΑΝΕΡΩΣΕ «O αρουραίος, οι καραμέλες βουτ ρου και το κορίτσι πράμα» διήγημα, ΣΟΦΙΑ ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ 425 [ O δρ μος], [ H γειτονιά], ποσπάσματα, ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ 430 Η ανατροπή, μυθιστ ρημα, απ σπασμα, ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ 435 Παρουσίες, φήγημα, ΜΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΙΝΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ 439 Aγάπη, Έξι λήμματα απ τη Nέα Eγκυκλοπαίδεια, ΑΛΜΠΕΡΤΟ ΣΑΒΙΝΙΟ 441 [Δέν ε χα τίποτα νά πισκεφτ στ παρελθ ν], ποίημα, ΣΤΑΥΡΟΣ ZΑΦΕΙΡΙΟΥ 445 «Xριστουγεννιάτικος αλκοολικ ς πεζονα της», διήγημα, HΛΙΑΣ KΟΥΤΣΟΥΚΟΣ 446 Περί ψους, φήγημα, ΔΗΜΗΤΡΗΣ KΑΛΟΚΥΡΗΣ 448 [Μου αρέσει ταν είναι υπονοο μενη], απ σπασμα, ΚΑΣ 453 Παραμον τ ν Χριστουγέννων, ποίημα, ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ 455 [Επέστρεφε απ μία προσωπική του υπ θεση], αφήγημα, απ σπασμα, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ 456 [ H π λη ταν νυποψίαστη μέσα στή μιζέρια της... ], μυθιστ ρημα, π σπασμα, ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΔΕΛΗΓΙΩΡΓΗ 458 ΣTOIXEIΩΔH BIOΓPAΦIKA ΔEΔOMENA 465 16 ªπ Δ Δ Ã π π
ΣHMEIΩMA TOY YΠEYΘYNOY ΣEIPAΣ «O τ πος μας είναι κλειστ ς» είπε ο Ποιητής. Kαι με τον δικ του τρ πο τραγο δησε τις ανάσες και τα κλάματα, τις χίμαιρες και τα δαιμ νια, τα πάθη των ανθρώπων που τον κατοικο ν. Σ αυτ ν τον τ πο τυχαίνει να ζο με και εμείς σήμερα. Διαβάτες περαστικοί ίσα που προλαβαίνουμε να γνωρίσουμε κάποιες απ τις ακρογιαλιές και τα ρη του, να οσμιστο με κάτι ελάχιστο απ την περηφάνια του κυπαρισσιο και την καρτερικ τητα της ελιάς, να σηκώσουμε το κεφάλι στον ουραν για να δο με την Iστορία να μας προσπερνά σαν αντικατοπτρισμ ς. «Mικρή αστραπή η ζωή, μα προφταίνουμε» πίστευε ο Mέγας Kρητικ ς. Nαι, προφταίνουμε να υψώσουμε το μπ ι ανάμεσα στο γητεμένο «χθες» και στο άπιαστο «τώρα», να ορθώσουμε την ψυχή μας προσμένοντας την αγάπη, το φιλί, τα ε γε. Aρκεί να γίνει το πρώτο βήμα. Για να βγο με έξω απ τις μάσκες της καθημεριν τητας και να μας δεχτο ν σώματα κι αισθήματα που θα θέλαμε να μας ανήκουν. Για να βαδίσουμε το στρατί που θα μας φέρει στη μεθ ριο και στα νησιά, στις χορταριασμένες στάσεις και στο κ μα το ακριβ. «Mνήμη του τ που μου σε λένε Άθω και σε λένε Πίνδο» έψαλε ο άλλος Ποιητής. Mαζί μ αυτ ν λοι εμείς, αμήχανοι έως ένοχοι, ψελλίζουμε σαν προσευχή ον ματα της μνήμης που σιγά σιγά ξεθωριάζουν: Φλαμπουράρι, Ψέριμος, Kαλλίστρατο, Aργιθέα, Kαρατζ βα, Έλυμπος, Πρεσποχώρια, Eχίνος Iχνηλάτες αυτών των τ πων ποθο με να γίνουμε. Σημείο αναφοράς και κέντρο της περιπλάνησής μας οι π λεις. Oδηγ ς η λογοτεχνία. Δηλαδή τα κείμενα ανθρώπων, που περπάτησαν αυτά τα μέρη και στη συνέχεια τα έκαναν διήγηση. Aπ αυτά τα γραπτά, άλλα ανήκουν σε παλαι τερες δημιουργίες και άλλα είναι των ημερών μας, μερικά αποτελο ν θρα σματα ή ψηφί- ª πøª Δ À À À À À πƒ 17
δες απ μεγαλ τερες συνθέσεις, ενώ κάποια άλλα έρχονται με την αυτοτέλειά τους να μεταφέρουν κάτι απ την αθέατη πλευρά του χώρου στον οποίο αναφέρονται. Πολ τιμος συνοδηγ ς σ αυτ το ταξίδι οι εικ νες. Tα φωτογραφικά στιγμι τυπα ιστορικών στιγμών, απλών συμβάντων της καθημεριν τητας, αλλά και κτισμάτων, δρ μων, χειρονομιών, βλεμμάτων ή προθέσεων ανεκπλήρωτων, αποδεικν ονται οι καλ τεροι συνοδοιπ ροι για τις λέξεις, μια και κατορθώνουν να στήσουν παγίδα στο χρ νο, μνημειώνοντας αδιάψευστα κάποιες στιγμές απ το βίο της π λης. Mε αυτά τα εφ δια στο δισάκι μας ξεκινο με το ταξίδι για να γνωριστο με με τις π λεις και τον περίγυρ τους. Tαξιδιωτικοί οδηγοί λοιπ ν; Σε καμία περίπτωση! Λογοτεχνική περιήγηση; Ίσως. πως μως κι αν ορίζεται αυτή η απ πειρα, ένα τέτοιο συνταίριασμα κειμένων και εικ νων κρυφή φιλοδοξία έχει να λειτουργήσει σαν ο καλ τερος τρ πος για να συστηθο με με τα μέρη που θα επισκεφθο με ποτε και αν. Γιατί, άλλο είναι να ζητάς να γνωρίσεις μια π λη μέσ απ τα τουριστικά ή τα αρχαιολογικά της αξιοθέατα, και άλλη μαγεία έχει να σου αποκαλ πτεται χάρη στα λ για κάποιων που άγγιξαν τις μυστικές της πληγές, αγάπησαν τις αμαρτίες της, την είδαν με μάτι διαφορετικ. Ποιο μπορεί να είναι το κέρδος αυτών των βιβλίων; Ένα αλλά μοναδικ επιστρέφοντας κανείς στερα απ μια τέτοια «επίσκεψη», να αναπολεί με νοσταλγία: «Πράγματι, ήταν το καλ τερο της ζωής μου ταξίδι». Kαι την ίδια στιγμή να ετοιμάζει τις αποσκευές του για το επ μενο ταξίδι και το επ μενο και το επ μενο ø Δ A ƒπμ 18 ªπ Δ Δ Ã π π
ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Στον ανά χείρας τ μο δεν ανθολογο νται συγγραφείς. Ανθολογο νται κείμενα. Κείμενα μέσα στα οποία η Θεσσαλονίκη υποδέχεται. Κείμενα μέσα στα οποία κάποιοι άνθρωποι ζουν την π λη στα περιμετρικά της ρια. Κείμενα μέσα στα οποία η π λη λειτουργεί ως πρ σκαιρο κατάλυμα για τους κάθε λογής περαστικο ς απ τα χώματά της. Κείμενα μέσα στα οποία η π λη διαθέτει στους κατοίκους της την εμπειρία του θανάτου σε αφθονία. Κείμενα μέσα στα οποία η π λη εκπέμπει ανεξέλεγκτες, τυχαίες και χαοτικές εικ νες. Κείμενα μέσα στα οποία συμβαίνουν ραγδαίες και γενοκτ νες μεταβολές στη σ νθεση του πληθυσμο της π λης. Κείμενα μέσα στα οποία η π λη αποτελεί μια μνημοδ χο εμπειρία για αυτ ν που την έζησε για λίγο ή για πολ. Κείμενα μέσα στα οποία η π λη συμπεριφέρεται μουρλά και απρ βλεπτα. Δηλαδή, κείμενα μέσα στα οποία η Θεσσαλονίκη λειτουργεί. Μια ανθολογία δεν είναι πασαρέλα κειμένων ο τε γραμματολογική σαρκοφάγος. Φαντασιώνομαι εκείνον τον αναγνώστη ο οποίος τελειώνοντας την ανάγνωση του ανά χείρας τ μου θα μείνει με την αίσθηση πως κάθε π λη είναι ένας σπαρταριστ ς οργανισμ ς με συμπεριφορές,ιδιοτροπίες και υπερβολές, οι οποίες εκλ ουν τα αντίστοιχα κείμενά τους. Η παρο σα έκδοση του βιβλίου αποτελεί μια διπλασιασμένη σε αριθμ ανθολογο μενων κειμένων εκδοχή της πρώτης έκδοσης. 125 κείμενα συνολικά, απ 117 συγγραφείς. Επιπλέον, ο τ μος εμπλουτίζεται με φωτογραφίες του Άρι Γεωργίου. Ναι, δεν λειτουργο ν μ νο οι π λεις, αλλά και τα βιβλία που τις υποδέχονται. ƒ º Α γουστος 2005 ƒ π ª πøª Δ ÀΔ ƒ 19
TEΣΣEPIΣ MIKPOΣKEΨEIΣ ΓIA TH ΛOΓOTEXNHMENH ΘEΣΣAΛONIKH 1 H λογοτεχνημένη Θεσσαλονίκη παραμένει ένα τρικο βερτο εργοτάξιο:ιδρ θηκε μ λις πριν απ έναν αιώνα. Π τε με αζαλέο και π τε με λιγυρ φος, π τε με λαβραγ ρη οίστρο και π τε με οικονομημένη λεξιχρησία, μέσα σε αυτά τα χρ νια απέκτησε κέντρο κι απ κεντρο, υπ γεια κι ανώγεια καταλ ματα, αλάνηδες χώρους και απ ρρητα ενδιαιτήματα. Aπέκτησε ναο ς, μνημεία και διάσημα χωροθετήματα. Aπέκτησε παρελθ ν, παρ ν κι αναπολήσεις. Σκαρφαλωμένοι στις σκαλωσιές τους οι μαστ ρηδες του λ γου, πανέλληνες και ξένοι, την ιστ ρησαν και την ιστορο ν π τε εν χορώ και π τε με μερακλίδικη κρυπτικ τητα. 2 H πολεοδομο σα έμπνευσή τους δεν είναι ταξιθέτρια ευτυχώς. Έτσι, κατά την περιδιάβασή του στη λογοτεχνημένη Θεσσαλονίκη, ο αναγνώστης θα διαν σει αρκετές τυπωμένες οργιές λ γου που θεματογραφο ν τη βυζαντινή περίοδο, αχανείς εκτάσεις οι οποίες σκηνοθετο ν τις δ ο πρώτες δεκαετίες του εικοστο αιώνα και την περιπέτεια της π λης σε αυτές, με μ λις ένα βήμα θα διαβεί τις δ ο μεσοπ λεμες δεκαετίες και στη συνέχεια θα χρειαστεί χρ νο πολ για να διασχίσει τη λογοτεχνημένη βαρ πολη Θεσσαλονίκη του 40-50. Oι φάσεις απ το 60 έως σήμερα αποτελο ν ακ μη κάποιες υπ διαμ ρφωση κειμενικές γειτονιές, ενώ η ρωμαϊκή, η οθωμανική και η μελλοντολογική cyberσαλονίκη ως θέμα και ως σκηνικ λογοτεχνήματος αποδεικν εται, μέχρι σήμερα, αλεξίλεξη. Δ ƒπ ªπ ƒ æ π π Δ Δ Ã ª π 21
3 Ως προς την κάτοψή της, αποτελεί μια κεντρώα σ λληψη, με αραιοκατοικημένη λεκτικά την περιφέρειά της. Στην πλειον τητά τους, πεζά και ποιήματα αρχίζουν και τελειώνουν στο σκληροπυρηνικ ιστορικ κέντρο. Kάποιες φυγ κεντρες κειμενικές διαδρομές αφορο ν κυρίως τις ανατολικές συνοικίες ή την παραβαρδάρια μικροπολιτεία: περιοχές μυθολογημένες λ γω της μεγαλοαστικής ως λεωφ ρος επα λεων η πρώτη, και της αγοραίας ως σαρκοπιάτσα ψυχών η δε τερη, φυσιογνωμίας τους. 4 H π λη της Θεσσαλονίκης πρωτοπροβλήθηκε στα τεχνημένα λ για και στην κινηματογραφική οθ νη σχεδ ν ταυτ χρονα. Πρ βλεψη: σο, με τα χρ νια, θα πυκνώνουν τυχ ν αυτές οι προβολές, τ σο περισσ τερο ο αναγνώστης κάτοικος θα συγκροτεί μέσα του μια προσωπική εμπαθή συνείδηση του άστεως που τον περιέχει. Aντίστοιχα, τ σο περισσ τερο οι συγγραφείς θα την αντιμετωπίζουν ως μυθοπλαστική πρώτη λη, δηλαδή θα την προσεγγίζουν με μια μελίφρονα παραισθητική αυθαιρεσία ως προς τα πραγματολογικά της δεδομένα. H επιλογή των κειμένων που έπονται είναι αποτέλεσμα διαφ ρων χρ νιων εμμονών χι μ νο αναγνωστικών του ανθολ γου. Έτσι συμβαίνει πάντα. Δεν συνιστά παρά μ νο μια απ τις κειμενικές διαδρομές που μπορεί κανείς να ακολουθήσει σε αυτή την π λη. Oλ ψυχες ευχαριστίες στους συγγραφείς και στα έργα τους αυτά. ƒ º Ιανουάριος 2002 22 ªπ Δ Δ Ã π π