Ο ρόλος του Χρηματιστηρίου Αθηνών στην επανεκκίνηση της Ελληνικής Οικονομίας Προοπτικές ανάπτυξης «Η Εξέλιξη μετά το PSI και η Κεφαλαιαγορά» Παναγιώτης Πετράκης Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών ΕΚΠΑ 15 Μαρτίου 2012
Η Εξέλιξη μετά το PSI και η Κεφαλαιαγορά 1. Η σημασία του PSI και του OSI για την Ελληνική και Διεθνή οικονομία. 2. Η μελλοντική εξέλιξη. 3. Συστατική αλλαγή του τρόπου λειτουργίας της οικονομίας. 4. Χρηματοπιστωτικό σύστημα και κεφαλαιαγορά υπό νέες συνθήκες. 2
1. Η σημασία του PSI και του OSI για την Ελληνική και Διεθνή οικονομία Τα οφέλη από τη συμμετοχή του PSI και του OSI στην αναδιάρθρωση του χρέους μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε δύο κατηγορίες: Α) Οικονομικά οφέλη και, Β) Θεσμικά οφέλη. Official Sector Involvement (OSI) - Παίρνει τη μορφή μείωσης του κόστους (εκτιμάται μέχρι 30% της αρχικής συμμετοχής του OI). - Τα ¾ του δημόσιου Ελληνικού δανεισμού το 2014 θα είναι OS. 3
1.1 Οικονομικά οφέλη Τα οικονομικά οφέλη από τη συμμετοχή των ιδιωτών και του επίσημου φορέα στην αναδιάρθρωση του Ελληνικού χρέους μπορούν να συνοψιστούν στα παρακάτω: 1) Η Ελλάδα απέφυγε την άτακτη χρεωκοπία. 2) Το δημόσιο χρέος αναμένεται να μειωθεί στο 117% του ΑΕΠ μέχρι το 2020. 3) Η συμμετοχή του επίσημου τομέα θα φθάσει τα 130 δις μέχρι το 2014. 4) Μείωση των επιτοκίων στα διμερή δάνεια (150 μ.β.) αποτέλεσμα το οποίο θα μειώσει κατά 2,8% το χρέος το 2020 και τις ανάγκες για χρηματοδότηση κατά 1,4 δις. 5) Ονομαστική απομείωση των Ελληνικών ομολόγων κατά 53,5% ( 107 δις). 6) Οι κάτοχοι ομολόγων θα ανταλλάξουν τα παλιά ομόλογα με καινούρια των οποίων τα επιτόκια θα κυμαίνονται στο 2% μέχρι το 2014, στο 3% για την περίοδο 2015-2020 και 4,3% στη συνέχεια. 4
1.2 Θεσμικά οφέλη Στα θεσμικά οφέλη συγκαταλέγονται τα παρακάτω: 1) Επιτυχής ολοκλήρωση και παραμονή της κεφαλαιαγοράς στις ανεπτυγμένες αγορές. 2) Διαμόρφωση προϋποθέσεων παραμονής στο Ευρώ. 3) Το θεσμικό πλαίσιο έχει μεγάλη σημασία γιατί ότι βλέπουμε σήμερα να κατεβαίνει, αύριο μπορεί να ανέβει. Το χρέος όμως εξαλείφεται για πάντα. Έτσι δημιουργούνται οι θεσμικές προϋποθέσεις ανόδου. 5
2. Η μελλοντική εξέλιξη Γενικά οι βραχυχρόνιες προβλέψεις τους είναι αισιόδοξες, ενώ οι μακροχρόνιες είναι σχετικά απαισιόδοξες. Έτσι δεν μπορούμε να περιμένουμε να μειωθεί το Total Public Balance από -12,6 δις το 2012 στο -7,9 δις το 2013 και η μεταβολή του GDP growth να είναι από -7% σε -2,5%! Όταν υπάρχουν αποκλίσεις από τους στόχους προβλέπονται «ισοδύναμα αρνητικά μέτρα», εάν υπάρχουν όμως αποκλίσεις σε «θετικούς στόχους» δεν προβλέπονται «ισοδύναμα μέτρα» ή τουλάχιστον δεν γίνονται ανάλογες προσαρμογές. 6
2. Η μελλοντική εξέλιξη Πριν τα μέτρα του Μνημονίου ΙΙ ο πραγματικός ρυθμός μεγέθυνσης θα ήταν -3,8% για το 2012. Σήμερα ο αντίστοιχος ρυθμός για το 2012 εκτιμάται σε -7% πιθανόν -8%. Συγχρόνως είναι εντυπωσιακό πόσο λίγο θα βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα (μόλις 3%) στην Ελλάδα παρά τη σφαγή του ιδιωτικού μισθού που φόρτωσε σοβαρότατο βάρος στις πλάτες του πολιτικού συστήματος. Αυτό σημαίνει ότι: α) δεν εξαρτάται η ανταγωνιστικότητα από τους μισθούς αλλά από τις τιμές, β) στόχος είναι να κλείσει η ψαλίδα του ισοζυγίου πληρωμών κυρίως δια της μειώσεως των εισαγωγών. 7
8
Update: 11/3/2012 9
Προβλέψεις για την εξέλιξη των βασικών μεγεθών στην Ελληνική οικονομία (οι αγκύλες αφορούν την ΕΕ 15) 10
Ελληνικό δημόσιο χρέος, κατά κεφαλήν ΑΕΠ, πληθυσμός, μετανάστευση και αγροτικός τομέας 11
3.Συστατική αλλαγή του τρόπου λειτουργίας της οικονομίας Η αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας της οικονομίας θα μπορούσε να επικεντρωθεί: 1. Στη μεταβολή του πολιτισμικού υποβάθρου, 2. Στις μεταβολές στο θεσμικό και οικονομικό υπόβαθρο, και 3. Σε μια σειρά τομεακών προσεγγίσεων. 12
3.1 Η μεταβολή στο πολιτισμικό υπόβαθρο Οι παρεμβάσεις στο πολιτισμικό υπόβαθρο χαρακτηρίζονται από την εξαιρετικά αργή απόδοση της αποτελεσματικότητάς τους. Τα σημαντικότερα σημεία στα οποία θα πρέπει να εστιάζουν οι παρεμβάσεις αυτές αφορούν τα παρακάτω βασικά ζητήματα του πολιτισμικού υποβάθρου: α) Συλλογικότητα και ιδιωτικότητα. β) Προσανατολισμός στο μέλλον και όχι στο παρόν. Μία κοινωνία χωρίς προσανατολισμό στο μέλλον δύσκολα μπορεί να συναινέσει σε μία κινητοποίηση πόρων προς αυτή την κατεύθυνση. Ωστόσο, η ανυπαρξία τέτοιων παρεμβάσεων ουσιαστικά ισοδυναμεί με μια προοπτική χωρίς μέλλον. γ) Διαχείριση της αβεβαιότητας και του κινδύνου. Οι πολιτισμικές αξίες προσδιορίζουν με σχεδόν καθολικό τρόπο τη δομή και τη λειτουργία της εκπαίδευσης, ενώ ταυτόχρονα καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό μέσω της εκπαίδευσης. 13
3.2 Οι μεταβολές στο θεσμικό και οικονομικό υπόβαθρο Επιτακτικές κρίνονται και οι παρεμβάσεις στο θεσμικό υπόβαθρο και ειδικότερα στο ζήτημα της κατοχύρωσης των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας με έμφαση στους παρακάτω τομείς: α) Ρυθμίσεις στη διαχείριση των κοινών πόρων (commons) και ιδίως του περιβάλλοντος. β) Δικαιώματα επί της ακινήτου περιουσίας και ιδιαίτερα όσον αφορά στη σχέση δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας. γ) Δικαιώματα επί των δημιουργημάτων της πνευματικής ιδιοκτησίας και ιδίως στην παραγωγή καινοτομίας. δ) Δικαιώματα επί του παραγόμενου εισοδήματος και ιδίως στη λειτουργικότητα και τη μεταβολή φορολογικών και ασφαλιστικών συστημάτων, με έμφαση στο γεγονός ότι και τα δύο συστήματα επηρεάζουν την προσφορά εργασίας. Η παρέμβαση στο χώρο του κόστους συναλλαγών αποτελεί μια εξαιρετικά σημαντική δράση που απελευθερώνει δυνάμεις μεγέθυνσης. Υπάρχουν δύο κύριες συνιστώσες της παρέμβασης αυτής: α) Μείωση του διοικητικού βάρους λειτουργίας της οικονομίας. β) Έλεγχος των συνθηκών διαφθοράς στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. 14
3.3 Τομεακή προσέγγιση Τα συστατικά της αλλαγής του οικονομικού μοντέλου της Ελληνικής οικονομίας θα μπορούσαν να αποτυπωθούν σε τρεις κύριες εκφράσεις τομεακών προτιμήσεων. Πρόκειται για την προώθηση: i. των συμφερόντων στο γεωγραφικό χώρο της Ν.Α. Ευρώπης, ii. της οργανωμένης ανάπτυξης του τουρισμού και του πολιτισμού ως δραστηριότητα ιδιαίτερης αιχμής, και iii. του πλαισίου λειτουργίας του τομέα της ναυτιλίας, με κύριο στόχο την αύξηση της εισροής κεφαλαίων από το εξωτερικό και ως ενδεχόμενη διέξοδο εξειδικευμένου προσωπικού. Είναι χαρακτηριστικό ότι και οι τρεις τομείς προτίμησης έχουν εξαγωγικό χαρακτήρα και μάλιστα ιδιαίτερα δυναμικό. 15
4. Χρηματοπιστωτικό σύστημα και κεφαλαιαγορά υπό νέες συνθήκες Ο ρόλος του χρηματοπιστωτικού συστήματος και η ρύθμιση των αγορών στις νέες παγκόσμιες συνθήκες. Οι επανειλημμένες χρηματοπιστωτικές κρίσεις. Οι οικονομικές εξελίξεις στην Ευρώπη και η Βασιλεία ΙΙΙ διευκολύνουν τις κεφαλαιαγορές. Χρειάζονται όμως πράγματα να γίνουν. Το πρόβλημα της παραγωγικής καθυστέρησης στην Ευρώπη είναι χρόνιο. 16