ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ Τµήµα ιαχείρισης Πολιτισµικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών Μάθηµα: Τοπογραφία & Περιβάλλον (Ζ' εξάµηνο) ιδάσκων: Κατσιάνης Μάρκος, markosk@hist.auth.gr Ύλη µαθήµατος α) Οι διαφάνειες των διαλέξεων. Έχουν κατατεθεί σε CD στη γραµµατεία του τµήµατος από τον Ιανουάριο. β) Περιεχόµενο ιστοσελίδων, το οποίο παρατίθεται αναλυτικά σε σχέση µε τη θεµατική κάθε διάλεξης. γ) Κείµενα, άρθρα και πηγές αναφορικά µε κάθε διάλεξη σε µορφή pdf. δ) Επιλεγµένα χωρία από το εγχειρίδιο του µαθήµατος: Τροµπούκης, Α. 2006. Άνθρωπος & Περιβάλλον, Πέτρα: Αθήνα). ε) Προαιρετική χρήση της αναλυτικής βιβλιογραφίας του µαθήµατος που παρατίθεται στο τέλος του παρόντος κειµένου. Αναλυτικά: Μαθ.1 Εισαγωγή 1. Συµβούλιο της Ευρώπης, 2000. Εuropean Landscape Convention, ΝΟΜΟΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ. 3827 (ΦΕΚ Α 30/25.2.2010) (LOIGreece.pdf) Μαθ.2 Η πρόσληψη του πολιτισµικού περιβάλλοντος 1. Τερκενλή, Θ. 1996. Το πολιτισµικό τοπίο: Γεωγραφικές Προσεγγίσεις, Αθήνα: Παπαζήση, σελ. 93-138. (Terkenli1996.pdf) Μαθ.3 Τοπιογραφίες & αναπαραστάσεις τοπίων 1. Koen, A. 2005. Τοπίο και µορφή στην αρχαία ελληνική τέχνη, σε: Π. Ν. ουκέλλης, Το Ελληνικό Τοπίο. Μελέτες Ιστορικής Γεωγραφίας και Πρόσληψης του Τόπου, Αθήνα, 105-130 (Koen2005.pdf) 2. Γλυκοφρύδη-Λεοντσινη, Α. 2005. Το γραφικό ως αισθητική ποιότητα. Η αισθητική του περιβάλλοντος και το ελληνικό τοπίο σε: Π. Ν. ουκέλλης, Το Ελληνικό Τοπίο. Μελέτες Ιστορικής Γεωγραφίας και Πρόσληψης του Τόπου, Αθήνα, 187-203 (Leontsini2005.pdf) 3. Τροµπούκης, A. 2006. Άνθρωπος και Περιβάλλον, Αθήνα: Πέτρα, σελ. 109-111 Μαθ.4 Θεωρίες για τη µελέτη του πολιτισµικού περιβάλλοντος 1. Λεοντίδου, Λ. 2005. Αστικά τοπία του σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτισµού: «Αναγνώσεις» και αναδιαρθρώσεις, σε: Π. Ν. ουκέλλης, Το Ελληνικό Τοπίο. Μελέτες Ιστορικής Γεωγραφίας και Πρόσληψης του Τόπου, Αθήνα, 388-395 (Leontidou2005.pdf) 1
Μαθ.5 Μέθοδοι µελέτης του πολιτισµικού περιβάλλοντος 1. Acheson, P.E. & Davis, J. L. 2005. Περιφερειακές µελέτες, αρχαιολογική επιφανειακή έρευνα και αρχαιολογία του τοπίου στην Ελλάδα, σε: Π. Ν. ουκέλλης, Το Ελληνικό Τοπίο. Μελέτες Ιστορικής Γεωγραφίας και Πρόσληψης του Τόπου, Αθήνα, 33-58 (Davis2005.pdf) Μαθ.6 Τοπία της ελληνικής υπαίθρου 1. Brunet, M. 2005. Τα αγροτικά τοπία της αρχαίας Ελλάδας, σε: Π. Ν. ουκέλλης, Το Ελληνικό Τοπίο. Μελέτες Ιστορικής Γεωγραφίας και Πρόσληψης του Τόπου, Αθήνα, 79-104 (Brunet2005.pdf) 2. Όλυµπος: το µυθολογικό και πεζοπορικό τοπίο 29/landscapescat/73-2009-07-31-10-08-47/144-olympos.html 3. Αχέροντας: το ποτάµι των µύθων 29/landscapescat/74-2009-07-31-10-09-06/136-axerontas.html 4. Το Άγιον Όρος 29/landscapescat/86-2009-07-31-10-13-59/124-agio-oros.html 5. Αναβαθµοί 29/2010-01-21-18-38-52/197-anavathmoi.html 6. Κατασκευασµένη ύπαιθρος στην Τήνο 29/landscapescat/64-2009-07-31-09-49-13/161-tinos.html 7. Παραδοσιακοί ανεµόµυλοι στην Πάρο 29/landscapescat/64-2009-07-31-09-49-13/162-paros-anemomiloi.html Μαθ.7 Οικιστικά τοπία της Ελλάδας 1. Χουρµουζιαδης, Γ. 1997. Προϊστορικός οικισµός: Ποσότητες και Ποιότητες, Αρχαιολογία & Τέχνες, 62, 17-22 (Karidis1997) 2. Tomlinson, Ι. 2005. Το τοπίο της αρχαίας ελληνικής πόλης, σε: Π. Ν. ουκέλλης, Το Ελληνικό Τοπίο. Μελέτες Ιστορικής Γεωγραφίας και Πρόσληψης του Τόπου, Αθήνα, 59-77 (Tomlinson2005.pdf) 3. Μουτσόπουλος, Ν. Κ. 1997. Η πρώιµη βυζαντινή και η Μεσοβυζαντινή πόλη Αρχαιολογία & Τέχνες, 64, 29-58 (Moutsopoulos1997.pdf) 4. Καρύδης,. Ν. 1997. Πρώιµη τουρκοκρατία. Πόλη και χωριό στην πρώιµη τουρκοκρατία, Αρχαιολογία & Τέχνες, 65, 9-16 (Karidis1997) 5. Στεφάνου, Ι. & Στεφάνου, Ι. 2005. Η φυσιογνωµία της ελληνικής πόλης, σε: Π. Ν. ουκέλλης, Το Ελληνικό Τοπίο. Μελέτες Ιστορικής Γεωγραφίας και Πρόσληψης του Τόπου, Αθήνα, 237-252 (Stefanou2005.pdf) 6. Το ιστορικό κέντρο της Αθήνας 29/landscapescat/34-attica/110-athens-centre.html 7. Αστική Θεσσαλονίκη 29/landscapescat/54-2009-07-31-09-44-13/97-centre-of-thessaloniki.html 8. Μεσαιωνικοί οικισµοί Χίου 2
29/landscapescat/85-2009-07-31-10-12-51/81-mastichochoria.html Μαθ.8 ιαχείριση πολιτισµικού Περιβάλλοντος 1. Τροµπούκης, A. 2006. Άνθρωπος και Περιβάλλον, Αθήνα: Πέτρα, σελ. 352-355 2. Συντονιστική Επιτροπή για το λόφο του Φιλοπάππου, 2003. Τι συµβαίνει στου Φιλοπάππου; Θέσεις του κινήµατος κατοίκων, Αθήνα (Filopappou2003.pdf) 3. Η αστικοποίηση της Μυκόνου 29/landscapescat/64-2009-07-31-09-49-13/243-mykonos.html 4. Η λουρονησίδα του Αχελώου 29/2010-01-21-18-38-00/99-aitoloakarnania/113-louronisida-acheloou.html 5. Ο οικισµός της Ανάβρας Μαγνησίας 29/landscapescat/48-2009-07-28-10-32-03/92-anavra.html 6. Μονεµβασιά 29/landscapescat/65-2009-07-31-09-50-02/164-monemvasia.html Μαθ.9 Οικοµουσεία 1. Φυλλάδιο του Οικοµουσείου του Ironbridge (Ecomuseum_Ironbridge_Leaflet.pdf) 2. Φυλλάδιο του Οικοµουσείου Κουρήτια Οδός (Ecomuseum_Kourites_Leaflet.pdf) 3. Ιστοσελίδα του οικοµουσείου του Skansen, Σουηδία: http://www.skansen.se/en/ 4. Ιστοσελίδα του οικοµουσείου του Creusot-Montceau, Γαλλία: http://www.ecomusee-creusot-montceau.com/ 5. Ιστοσελίδα του Jorvik Centre, York, Ην. Βασίλειο: http://www.jorvik-viking-centre.co.uk/ 6. Ιστοσελίδα του αρχαιολογικού χώρου στο ίον Πιερίας: http://www.ancientdion.org/ 7. Ιστοσελίδα των ανασκαφών ισπηλιού Καστοριάς: http://dispilio.web.auth.gr/ Σηµείωση: Υπενθυµίζω ότι όλα τα παραπάνω αποσπάσµατα, ιστοσελίδες και βοηθήµατα αναφέρονται και περιλαµβάνουν αρκετές πληροφορίες σε σχέση µε επιµέρους θεµατικές ή κάποια παραδείγµατα που αναφέρθηκαν στο µάθηµα. Η ανάγνωσή τους µπορεί να γίνει σε σχέση µε το περιεχόµενο του µαθήµατος, και όχι εκτατικά. Με άλλα λόγια, η τµηµατική και επιλεκτική ανάγνωση τους σε συνδυασµό µε τις διαφάνειες για κάθε διάλεξη και τις προσωπικές σας σηµειώσεις νοµίζω είναι αρκετές για να παρουσιαστείτε αρκούντως προετοιµασµένοι για τα θέµατα των εξετάσεων. Για οποιαδήποτε διευκρίνιση µπορείτε να επικοινωνήσετε µαζί µου στην ηλεκτρονική µου διεύθυνση. 3
Ενδεικτική & συµπληρωµατική Βιβλιογραφία Η βιβλιογραφία αυτή είναι ενδεικτική και όχι εξαντλητική. Όσες αναφορές δεν είναι διαθέσιµες στην βιβλιοθήκη ή στις ηλεκτρονικές εκδόσεις των περιοδικών στο διαδίκτυο µπορείτε να τις αναζητήσετε σε συνεννόηση µαζί µου. Βιβλία: Agnoletti, M. (ed.) 2006. The Conservation of Cultural Landscapes, Wallingford: CABI Ashmore, V. V. & Knapp, A. B., 1999. Archaeologies of Landscape: Contemporary Perspectives, Oxford Fernandez-Armesto, F. 2002. Civilizations: Culture, Ambition, and the Transformation of Nature, New York: Free Press ουκέλλης, Π. Ν. (επιµ.) 2005. Το Ελληνικό Τοπίο. Μελέτες Ιστορικής Γεωγραφίας και Πρόσληψης του Τόπου, Αθήνα Gould, P. & White, R. 1974. Mental Maps, London: Penguin Books Hillier, B. & Hanson, J. 1993. The Social Logic of Space, Cambridge: Cambridge University Press Ingold, T. 2000. The Perception of the Environment: Essays on livelihood, dwelling and skill, London & New York: Routledge Καραλή, Λ. 2005. Περιβαλλοντική Αρχαιολογία, Αθήνα: Καρδαµίτσα Καραπιδάκη, Λ., Καρποδίνη- ηµητριάδη, Ε. & Παπαγεωργίου, Φ. 2009. Ιστορίες τοπίου: Από την παράδοση στην Αειφορία (Κατάλογος έκθεσης) Κοσµόπουλος, Π. 2001. οκίµιο εισαγωγής στον περιβαλλοντικό σχεδιασµό, Θεσσαλονίκη: University Studio Press Lacarriere, J. 1980. Το ελληνικό καλοκαίρι: Μία Καθηµερινή Ελλάδα 4000 ετών, Αθήνα: Χατζηνικολή Λεοντή, Α. 1998. Τοπογραφίες του Ελληνισµού: Χαρτογραφώντας την Πατρίδα, Αθήνα. Μανωλάς, Ε. Ι. 2010. Το Φυσικό Περιβάλλον στην Αρχαία Ελλάδα, Τµήµα ασολογίας και ιαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων, ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης http://appliedmaths2.ee.duth.gr/to%20physiko%20perivallon%20sti N%20ARCHAIA%20ELLADA.pdf Μανωλίδης, Κ. & Καναρέλης, Θ. (επιµ.) 2009. Η διεκδίκηση της υπαίθρου. Φύση και κοινωνικές πρακτικές στη σύγχρονη Ελλάδα. Παν/µιο Θεσσαλίας, Αθήνα: Ίνδικτος Μανωλίδης, Κ. (επιµ.) 2003. Ωραίο, φριχτό κι απέριττο τοπίον: Οργανώσεις και προοπτικές του τοπίου στην Ελλάδα, Νησίδες Μπουρατίνος, A. 1997. Περιβάλλον και συνείδηση στην Αρχαία Ελλάδα, Αθήνα: Αρσενίδη Piaget, J. & Inhelder, B. 1956. The Child's Conception of Space, London: Routledge Rentzhog, S. 2007. Open Air Museums: The History and Future of a Visionary Idea. Stockholm and Östersund: Carlsson Jamtli Förlag Schama, S., 1995. Landscape and Memory, New York. Τερκενλή, Θ. 1996. Το πολιτισµικό τοπίο: Γεωγραφικές Προσεγγίσεις, Αθήνα: Παπαζήση Tilley, C., 1994. A Phenomenology of Landscape. Places, Paths and Monuments, Oxford and Providence. Τραυλός, I. 1960. Πολεοδοµική εξέλιξις των Αθηνών, Αθήνα Τροµπούκης, A. 2006. Άνθρωπος και Περιβάλλον, Αθήνα: Πέτρα 4
Άρθρα: Alexakis, D. & Sarris, A. 2010. Environmental and Human Risk Assessment of the Prehistoric and Historic Archaeological Sites of Western Crete (Greece) with the Use of GIS, Remote Sensing, Fuzzy Logic and Neural Networks Στο. M. Ioannides (ed.): EuroMed 2010, LNCS 6436, Berlin: Springer-Verlag 332 342 Βλάντου, Α. 2010. Το Τοπίο ως αντικείµενο νοµικής προστασίας, Νόµος & Φύση http://www.nomosphysis.org.gr/articles.php?artid=4194&lang=1&catpid=1 ουκέλλης, Π. Ν., 1998. Περί των ιστοριών του τοπίου, Τα Ιστορικά, 8, 85-102. Καϊµάρης,., Γεωργούλα Ό. & Πατιάς Π. 2009. Εναέρια και δορυφορική αρχαιολογία, Ανάσκαµµα, 3, 121-134 Καρκάνας, Π. 2008. Εισαγωγικές έννοιες της Γεωαρχαιολογίας, Ανάσκαµµα, 1, 125-141 Μανιάτης, A. 2008. Η νοµοθεσία για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς, www.nomosphysis.org.gr Μανιάτης, A. 2008 Προστασία αρχιτεκτονικής και φυσικής κληρονοµιάς, www.nomosphysis.org.gr Σολοµών, Ε., 2005. Το αρχαιολογικό µνηµείο ως τοπίο: ανθρωπολογικές προσεγγίσεις µιας γεωγραφικής έννοιας, Κριτική ιεπιστηµονικότητα, I, 74-97. Συµβούλιο της Ευρώπης, 2000. Εuropean Landscape Convention, ΝΟΜΟΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ. 3827 (ΦΕΚ Α 30/25.2.2010) Συντονιστική Επιτροπή για το λόφο του Φιλοπάππου, 2003. Τι συµβαίνει στου Φιλοπάππου; Θέσεις του κινήµατος κατοίκων, Αθήνα Αφιερώµατα του περιοδικού Αρχαιολογία και Τέχνες (http://www.arxaiologia.gr): Αρχαιολογία, τ.62 «Η πόλη στην Προϊστορική Ελλάδα» Αρχαιολογία, τ.63 «Η αρχαία ελληνική πόλη-κράτος» Αρχαιολογία, τ.64 «H βυζαντινή πόλη» Αρχαιολογία, τ.65 «H µεταβυζαντινή και η νεότερη ελληνική πόλη» Αρχαιολογία, τ.112 «Η κατοικία στην αρχαιότητα» Αρχαιολογία, τ.113 «Η κατοικία στην αρχαιότητα: Κλασική και ελληνιστική περίοδος» Αρχαιολογία, τ.114 «Η κατοικία στην αρχαιότητα: Ύστερη ελληνιστική και ρωµαϊκή περίοδος» Ιστοσελίδες Σύγχρονα Ελληνικά Πολιτισµικά Τοπία: http://www.greekscapes.gr/ Εύπλοια - ιαδικτυακό περιοδικό Του ικτύου Αιγαίου: http://www.eyploia.gr/ Monumenta - περιοδικό για την προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς της Ελλάδας και της Κύπρου: http://www.monumenta.org/ Αλαλάζοντα Τοπία: Αστική Εταιρεία Μη Κερδοσκοπικού Ενδιαφέροντος για την Προστασία, Ανάδειξη και ηµιουργική Αξιοποίηση της Πολιτιστικής µας Κληρονοµιάς και του Σύγχρονου Πολιτισµού: http://alalazontatopia.blogspot.com/ Νόµος+Φύση - Μη κυβερνητική οργάνωση για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη: http://www.nomosphysis.org.gr/ Ιστοσελίδα του Εργαστηρίου Σύνταξης του Χώρου, UCL: http://217.155.65.93:81/ Ιστοσελίδα του οικοµουσείου του Skansen, Σουηδία: http://www.skansen.se/en/ Ιστοσελίδα του οικοµουσείου του Ironbridge, Ην. Βασίλειο: http://www.ironbridge.org.uk/ 5
Ιστοσελίδα του οικοµουσείου του Creusot-Montceau, Γαλλία: http://www.ecomusee-creusot-montceau.com/ Ιστοσελίδα του µουσείου του Jorvik για τον πολιτισµό των Βίκινγκ, York, Ην. Βασίλειο: http://www.jorvik-viking-centre.co.uk/ Ιστοσελίδα του αρχαιολογικού χώρου στο ίον Πιερίας: http://www.ancientdion.org/ Ιστοσελίδα του Μουσείο Παραδοσιακής Ζωής και Λαϊκού Πολιτισµού Κρήτης Λυχνοστάτης: http://www.lychnostatis.gr Ιστοσελίδα του Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης: http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/culture/museums/ymydim.htm Ιστοσελίδα των ανασκαφών ισπηλιού Καστοριάς: http://dispilio.web.auth.gr/ Πληροφορίες για το Οικοµουσείο Αγροτικής Ζωής Ορεινής Ρεθύµνης Κουρήτια Οδός: http://www.geropotamos.gr/el/odoiporiko/kouritia-odos.html CULTrural - διακρατικό πρόγραµµα για την προώθηση ενός Κοινού Πολιτισµικού Χώρου για τις Ευρωπαϊκές Αγροτικές Κοινωνίες: http://www.cultrural.net/ Ιστοσελίδα µε πληροφορίες για τα πάρκα της Αττικής: http://www.attikoprasino.gr 6