ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΚΑΡΥΣΤΟΥ ΕΥΒΟΙΑΣ Βλ. σχετικό σύνδεσμο: http://www.ntua.gr/anemoessa/
Η Κοιλάδα του Πλατανιστού Η μεγαλύτερη κοιλάδα και παραλία του Καβοντόρου Κάτω από το πέτρινο τοξωτό γεφύρι του Πανωχωρίου κυλάει το ρέμα του Πλατανιστού
Ο Πλατανιστός είναι το νοτιότερο χωριό του Καβοντόρου. Απέχει οδικώς 25 χλμ από την Κάρυστο. Διασχίζεται από ένα ρέμα δεύτερο σε παροχή νερού όλης της Όχης. Ρέει όλο το έτος. Το ρέμα έχει πηγές στο μικρό φαράγγι του Πανοχωρίου, ένα ειδυλλιακό δασικό τοπίο όπου ηχεί το τραγούδι του νεροκότσυφα, του τρυποφράχτη και των αηδονιών. Μετά από εφτά χιλιόμετρα πορείας μέσω μιας κατάφυτης κοιλάδας, το ρέμα καταλήγει στην παραλία Ποτάμι. Η ονομασία του Πλατανιστού δεν είναι τυχαία. Αιωνόβιοι πλάτανοι φύονται κατά μήκος όλου του ρέματος, που σε συνδυασμό με ιτιές, λυγαριές και σκλήθρα, δημιουργούν ένα παραποτάμιο δάσος, μία όαση δροσιάς στο ξηρό νησιωτικό τοπίο. Η παραλία Ποτάμι Η μεγαλύτερη παραλία του Καβοντόρου, μια φαρδιά λωρίδα άμμου με μοναδικές αμμοθίνες, βρίσκεται στην εκβολή του ρέματος του Πλατανιστού. Δίπλα στην εκβολή, υπάρχουν μικρές λιμνούλες και ελώδεις εκτάσεις. Εδώ συγκεντρώνονται τακτικά μεταναστευτικά πουλιά που τρέφονται στα ρηχά, πρόσκαιρα νερά. Στην ευρύτερη περιοχή φωλιάζουν αρπακτικά όπως ο φιδαετός, ο σφηκιάρης, ο μπούφος, ο πετρίτης κ.α. Τακτικά απαντά και η αετογερακίνα, ενώ στην παραλία Ποτάμι εμφανίζονται αιγαιόγλαροι, ένα παγκοσμίως απειλούμενο είδος. Ο όρμος του ποταμιού πλαισιώνεται από εντυπωσιακούς παράκτιους γκρεμούς όπου μπορεί κανείς να παρατηρήσει σπάνια βραχόφιλα φυτά ανάμεσα στα οποία υπάρχουν ενδημικά είδη όπως το Goniolimon sartori. Ελληνικό Νοτιοανατολικά της περιοχής του Πλατανιστού βρίσκεται το Ελληνικό, περιοχή ιδιαίτερου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Ένας αρχαίος τοίχος κατασκευασμένος από τεράστιους τετραγωνισμένους λίθους κυριαρχεί το τοπίο. Είναι άγνωστο αν πρόκειται για υπόλειμμα οχυρού της περιόδου των περσικών πολέμων, για αρχαίο κάστρο που μεταγενέστερα χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο του θρυλικού Λικάριου, ή για έναν μαρμάρινο ναό που χτίστηκε πάνω σε άνδηρο και ταυτίζεται με το ναό του Γεραιστίου Ποσειδώνα. Οι πολλές εκδοχές αφήνουν αναπάντητα ερωτηματικά που προβληματίζουν τον περιπατητή. Η ατμόσφαιρα ξυπνάει τη διάθεση για εξερεύνηση και αναδρομή στο παρελθόν.
Ο Καστανόλογγος της Όχης Το τελευταίο αρχέγονο καστανόδασος της νότιας Εύβοιας Εξερευνώντας τον Καστανόλογχο Μόλις ανατολικά της ψηλότερης κορυφής της Όχης, στα 900 1100μ. υψόμετρο, βρίσκεται ένα μικρό αιωνόβιο δάσος από άγριες καστανιές που καλύπτουν έκταση 600 περίπου στρεμμάτων. Ο Καστανόλογγος έιναι ένα φυσικό μουσείο, όπου κάθε αιωνόβιο δέντρο αποτελεί ζωντανό γλυπτό της φύσης. Σχηματίζει μια πράσινη όαση κάτω από τις άγριες κορυφές της Όχης απ όπου έχει κανείς πανοραμική θέα του νοτιότερου ακρωτηρίου της Εύβοιας, του νότιου Ευβοϊκού έως την Αττική και των βόρειων Κυκλάδων. Η αισθητική του αξία είναι εθνικής σημασίας γι αυτό ο Καστανόλογγος κατατάσσεται στα τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους.
Περπατώντας το φθινόπωρο στο μαλακό στρώμα των πεσμένων φύλλων, βλέπει κανείς τις φυλλωσιές των δέντρων να παιχνιδίζουν στο φύσημα τ αγέρα αλλάζον αποχρώσεις ανάμεσα στο χρυσαφί και στο χρώμα του μπρούντζου. Ο Καστανόλογγος έχει μεγάλη αξία ως οικοσύστημα γιατί ελάχιστα καστανοδάση με τόσα ηλικιωμένα δέντρα έχουν απομείνει στην χώρα μας. Ιδιαίτερα για τη νότια Εύβοια, είναι το τελευταίο αμιγές δάσος καστανιάς. Κάθε αιωνόβια καστανιά είναι ένας πυρήνας ζωής με κρυψώνες μέσα στις κουφάλες, στα κούφια κλαδιά και τα κούτσουρα, όπου βρίσκουν καταφύγιο έντομα, ερπετά, πουλιά και μικρά θηλαστικά. Στην ευρύτερη περιοχή του δάσους έχουν καταγραφεί 59 είδη πουλιών, από τα οποία τουλάχιστον 16 φωλιάζουν σε αυτό. Υπάρχουν μικρές πηγές, εποχιακά ρέματα και μικρά λιβάδια, που προσφέρουν τις ευεργετικές τους ιδιότητες όχι μόνο στην άγρια φύση, αλλά και στην κτηνοτροφία. Η περιοχή του Καστανόλογγου αποτελεί αφετηρία προς τις κορυφές της Όχης. Συνδέεται επίσης με μονοπάτι με το φαράγγι του Δημοσάρη. Υπάρχει δασικός δρόμος που φτάνει στο δάσος των καστανιών μέσω του χωριού Μετόχι, αλλά και το καλό παραδοσιακό μονοπάτι από το χωριό Μύλοι. Σε απόσταση αναπνοής από το όμορφο δάσος βρίσκεται το ορειβατικό καταφύγιο της Όχης. Προσφέρει διαμονή σε όποιον θέλει να εξερευνήσει το δάσος και τις κορυφές του βουνού. Το Φαράγγι του Αγίου Δημητρίου και η ευρύτερη περιοχή του Πέτρινοι πύργοι, βιότοποι σπάνιας χλωρίδας και πανίδας Είναι ένα εντυπωσιακό ασβεστολιθικό φαράγγι με τις πιο δραματικές βραχώδεις ορθοπλαγιές στην περιοχή της Όχης. Το φαράγγι διασχίζει ένας νέος δρόμος, που οδηγεί από το χωριό Άγιος Δημήτριος προς Καλλιανού και Καβοντόρο. Υπάρχουν και δύο καταπληκτικά μονοπάτια, που διασχίζουν το φαράγγι. Με αφετηρία τον Άγιο Δημήτριο, το ένα προχωρεί χαμηλά μέσα στο φαράγγι και καταλήγει στην πανέμορφη παραλία Σχοινοδαύλεια. Το άλλο μονοπάτι προχωρεί ψηλά, πάνω από το φαράγγι και φθάνει στον οικισμό Καλέργου. Από εκεί κατηφορίζει απότομα στη ρεματιά του Δημοσάρη και καταλήγει στην παραλία Καλλιανού. Γεωλογία Χωρίς αμφιβολία, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον του φαραγγιού παρουσιάζουν η γεωλογία, καθώς και η σημασία του για τα πουλιά και τα σπάνια φυτά. Οι πλακοειδείς στρώσεις μαρμάρου και σιπολινομαρμάρου σχηματίζουν εντυπωσιακούς πύργους, καμάρες, σπηλαιώσεις και χαραδρώσεις. Το φαράγγι έχει πολλές πηγές, ακόμη και κοντά στη θάλασσα. Υπολείμματα δασικής βλάστησης, με πλατάνια, αριές και δρυς βρίσκονται μέσα σε απότομες ρεματιές και φύονται δίπλα στα βράχια. Το ρέμα Πορφύρας ρέει σχεδόν όλο το χρόνο, σχηματίζοντας μικρούς καταρράκτες και φυσικές πισίνες. Το φαράγγι του Αγίου Δημητρίου είναι από τις σημαντικότερες περιοχές στην Εύβοια για τα αρπακτικά πουλιά. Εδώ ζουν ή διαβαίνουν σπάνια αρπακτικά όπως ο σπιζαετός, ο πετρίτης, η αετογερακίνα, ενώ πολύ σπάνιος επισκέπτης είναι και ο χρυσαετός. Κατά τη μετανάστευση παρατηρούνται όρνια, σκίπες στη γλώσσα των
ντόπιων, που κάποτε ζούσαν μόνιμα και φώλιαζαν στους γκρεμούς του φαραγγιού. Εύκολα μπορεί να παρατηρήσει κανείς τις γερακίνες, τα βραχοκιρκίνεζα και το ξεφτέρι, ή να ακούσει τη βροντερή φωνή του μπούφου το βράδυ. Από βοτανικής άποψης το φαράγγι έχει επίσης ενδιαφέρον. Στις ψηλές ασβεστολιθικές πλαγιές φύονται πολλά σπάνια βραχόφιλα φυτά, ενώ υπάρχουν ιδιαίτερες φυτοκοινωνίες κοντά σε πηγές και παράκτιους γκρεμούς.
Το φαράγγι της Αρχάμπολης Τα τείχη μίας αρχαίας πόλης διακρίνονται κατά μήκος των κατακόρυφων βράχων Το ρέμα της Αρχάμπολης δημιουργεί μαιανδρισμούς μέσα στην πέτρα. Το φαράγγι της Αρχάμπολης βρίσκεται στη βορειοανατολική μεριά της Όχης, εφτά χιλιόμετρα νότια από το ακρωτήριο του Καφηρέα. Παίρνοντας από την Κάρυστο το δρόμο προς Αμυγδαλιά, βρίσκουμε την Αρχάμπολη μεταξύ των χωριών Ευαγγελισμός (Δράμεσι) και Θύμι. Η φύση έχει μια μοναδική άγρια ομορφιά. Κατακόρυφοι κοφτοί βράχοι στριφογυρίζουν δημιουργώντας ένα δραματικό τοπίο που καταλήγει σε μία μικρή ονειρεμένη παραλία. Κοιτώντας από ψηλά, κατά μήκος του φαραγγιού, διακρίνει κανείς απομεινάρια ενός αρχαίο πολιτισμού, τα τείχη μίας αρχαίας πόλης. Σύμφωνα με τον αρχαιολογικό Keller τον 6 ο με 7 ο αιώνα π.χ. τα τείχη αυτά περιστοίχιζαν ένα οικιστικό κέντρο και μία ακρόπολη. Αρχάμπολη σημαίνει αρχαία πόλη. Οι αρχαιολόγοι υποστηρίζουν ότι εδώ βρισκόταν ένα αρχαίο λιμάνι με ιερά και ορυχεία
Τα ίχνη από σκωριές που συναντά κανείς στην παραλία και ανάμεσα στα ερείπια επιβεβαιώνουν την ύπαρξη μεταλλουργικών δραστηριοτήτων πριν ο χώρος εγκαταλειφθεί. Στις μεγάλες ορθοπλαγιές του φαραγγιού φύονται βραχόφιλα και ενδημικά φυτά. Αυτά τα άγρια βράχια και η δυσπρόσιτη θέση τους ευνοούν την επιβίωση ορισμένων σπάνιων πουλιών. Πετροπέρδικες, Πετρίτες, Φώκιες και Αρτέμηδες Στην Αρχάμπολη συναντά κανείς τα είδη της πέτρας και της θάλασσας. Πολλά ζώα του φαραγγιού φωλιάζουν στις σπηλαιώσεις και στις τρύπες των βράχων. Εδώ υπάρχουν σπάνια πουλιά σαν το μπούφο, διάφορα είδη αρκτικών όπως το βραχοκιρκίνεζο, ο πετριτής κ.α. Ορισμένοι ψαρεύουν ακόμη με δυναμίτες, μια πολύ επικίνδυνη και καταστρεπτική πρακτική. Όταν σκάει η δυναμίτιδα μαζεύονται θαλασσοπούλια όπως αρτέμηδες και ασημόγλαροι για να τραφούν. Σε πιο ήσυχες στιγμές, μπορεί κανείς να έχει την τύχη να δει και είδη όπως και φώκια, που χρειάζεται ηρεμία κα γαλήνη.
Το Δρακόσπιτο της Όχης Ένα αρχαίο μνημείο που προκαλεί δέος Το Δρακόσπιτο της Όχης. Φωτογραφία Μάρκος Κατσιώτης Το Δρακόσπιτο της Όχης. Φωτογραφία Μάρκος Κατσιώτης
Το Δρακόσπιτο της Όχης. Φωτογραφία Μάρκος Κατσιώτης Το σπίτι του δράκου, βρίσκεται κρυμμένο μόλις κάτω από ψηλότερη κορυφή της Όχης. Δυσπρόσιτο και απόμακρο, το δρακόσπιτο της Όχης είναι σε πλήρη αρμονία με την πέτρινη έρημο που την περιβάλλει. Με το πέρασμα του χρόνου η λιθόχτιστη κατασκευή στολίστηκε με λειχήνες και έγινε ένα με την φύση. Στη νότια Καρυστία έχουν περιγραφεί πάνω από 20 δρακόσπιτα, τα περισσότερα στην περιοχή των Στύρων. Εκείνο όμως που βρίσκεται στην κορυφή της Όχης είναι το σπουδαιότερο. Το αρχαίο αυτό ορθογώνιο κτίσμα είναι κατασκευασμένο από τεράστιους ογκόλιθους χωρίς συνδετικό κονίαμα. Η είσοδος είναι στη μεγάλη πλευρά, σε αντίθεση με τους αρχαίους ναούς, όπου η είσοδος είναι στη μικρή πλευρά. Οι τοίχοι είναι τόσο χοντροί που οδηγούν το νου σε φαντασιώσεις υπερανθρώπων να τοποθετούν με αξιοζήλευτη μαστοριά, σε διαδοχικές στρώσεις, τις ασήκωτες πέτρες. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος κατασκευής της στέγης, ο λεγόμενος εκφορικός. Οι πέτρες εισχωρούν εσωτερικά η μία στην άλλη και σχηματίζουν ένα κατασκεύασμα που θυμίζει αναποδογυρισμένη σκάφη. Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στην επιφάνια το παλαιότερο εύρημα, μια αρχαϊκή επιγραφή που βρισκόταν μέσα στη γη, εξωτερικά του κτίσματος. Πολυάριθμα κυάθια (κυπελλόμορφα αγγεία σαν φλιτζάνια) τοπικής παραγωγής βρέθηκε κατά τις ανασκαφές του καθηγητή Νίκου Μουτσόπουλου. Χρονολογούνται στα τέλη του 4 ου και στις αρχές του 3 ου π.χ. αιώνα. Επίσης, υπάρχουν ευρήματα και από τον πρώιμο 5 ο και 4 ο π.χ. αιώνα (αττικού τύπου αγγεία, γυάλινες χάντρες, τμήματα χάλκινων αγγείων). Αν κα δεν έχει προσδιοριστεί το είδος λατρείας στο εσωτερικό του ναού, υπήρχε βωμός όπου γίνονταν θυσίες, τουλάχιστον από την αρχαϊκή εποχή.
Ένα πέπλο μυστηρίου τυλίγει το δρακόσπιτο της Όχης. Κρίνοντας από τα ευρήματα, ισχύει αναμφισβήτητα η άποψη ότι ήταν ναός, τόπος λατρείας. Δεν έχει όμως εξακριβωθεί το είδος της λατρείας, η ακριβής χρονολογία ανιδρύσεως του και οι δημιουργοί του. Περίπου στα τέλη του 4 ου αιώνα π.χ., η Κάρυστος αναπτύσσεται στην περιοχή της Παλαιοχώρας, κάτω από το λόφο που βρίσκεται το Καστέλλο Ρόσσο. Κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο η πόλη επεκτείνεται. 100 π.χ. κόβεται χρυσό νόμισμα για πρώτη και τελευταία φορά στην ιστορία της Καρύστου. Η οικονομική κατάσταση της Καρυστίας βελτιώνεται. Σε αυτό βοήθησε και η ανάπτυξη των λατομείων εξόρυξης μαρμάρου, που αυτήν την περίοδο είναι πολύ μεγάλη. Ύστερη Ρωμαϊκή περίοδος (300 600 μ. Χ) Η περιόδος χαρακτηρίζεται από παρακμή, πειρατικές επιδρομές και συμφορά. Εγκαταλείπονται τα λατομεία. Βυζαντική περίοδος (600 1200 μ.χ.) Εκτός από τον κύριο οικισμό της Καρύστου στην Παλαιοχώρα, αναπτύσσονται δύο συνοικισμοί στους Αγίους Θεοδώρους και στο Χαρτζάνι και άλλοι δύο στα ανατολικά του κόλπου της Καρύστου. Τον 12 ο αιώνα χτίζεται ο βυζαντινός ναός του Αγίου Ταξιάρχη Καλυβίων. Περίοδος Φραγκοκρατίας Ενετοκρατίας (1200 1470) Το 1204, ο ένας από τους ηγέτες της Δ Σταυροφορίας ο Βονιφάτος ο Μονφερατικός, γίνεται κύριος όλης της Βαλκανικής και παραχωρεί την Ελλάδα σε ιππότες ως φέουδα. Η Εύβοια δόθηκε στον Ιάκωβο Αβέσνη, ο οποίος ανέθεσε τη διοίκηση της σε 3 ιππότες. Ένας εξ αυτών, ο Ραβανός Δαλεκάρτσερι, έγινε κύριος ολόκληρου του νησιού. Το 1216 ο Ενετός βαρόνος Δαλεκάρσερι χτίζει πάνω στις βάσεις βυζαντινού κάστρου το Κόκκινο Κάστρο στο λόφο Μοντοφόλι. Η Κάρυστος εξακολουθεί να είναι ναυτιλιακός και εμπορικός σταθμός, καθώς και στρατηγικό σημείο για το πέρασμα των πλοίων στο βορειανατολικό Αιγαίο. Την περίοδο αυτή επικρατούν αλληλοδιαδοχές εξουσίας μεταξύ ιπποτών που συνοδεύονται από περιπετειώδεις διαπραγματεύσεις. Αποτέλεσμα, η ερήμωση της περιοχής της νότιας Εύβοιας και κυρίως του Καβοντού. Με διακήρυξη της Βενετίας, ακολουθεί ο εποικισμός από τους Αρβανίτες (1402και 1425) στον Καβοντόρο. Οθωμανική Περίοδος (1470 1833) Ο οικισμός της Παλαιοχώρας εγκαταλείπεται. Η οχυρωμένη τουρκική πόλη χτίστηκε κάτω από την προστασία των τοίχων του Καστέλλο Ρόσσο. Η περίοδος ήταν ιδιαίτερα σκληρή για την Καρυστία, καθώς οι κάτοικοι υπέφεραν από το θεσμό της δουλείας και την άγρια φορολογία. Μόνο στήριγμα τους ήταν θρησκεία. Δημιουργούνται οι πρώτοι ελληνικοί συνοικισμοί, που αργότερα εξελίσσονται σε σύγχρονα χωριά της Γούρνας της Καρύστου. Στις 9 Απριλίου του 1833 γίνεται η επίσημη παράδοση της Καρύστου στους Έλληνες.
Ερήμωση των χωριών, εκσυγχρονισμός και ανάπτυξη (20 ος αιώνας) Το κύριο χαρακτηριστικό της περιοχής ως πριν λίγα χρόνια, ήταν η έλλειψη εκσυγχρονισμού. Ο ηλεκτρισμός και οι δρόμοι άργησαν πολύ να έρθουν. Μέχρι τη δεκαετία του 80, η περιοχή του Καβοντόρου επικοινωνούσε με τον έξω κόσμο δια θαλάσσης και αυτό, μόνο όταν ο καιρός το επέτρεπε. Οι λιγοστοί κάτοικοι ζουν από την κτηνοτροφία και τα σχολεία κλείνουν από έλλειψη μαθητών. Λόγω των δυσκολιών διαβίωσης, πολλοί κάτοικοι μεταναστεύουν στις μεγάλες πόλεις. Στα τέλη του αιώνα, τα χωριά της Γούρνας μετατρέπονται σε προάστια της Καρύστου. Αυξάνονται οι εξοχικές κατοικίες, επεκτείνονται τα λατομεία της πλάκας Καρύστου και με τη δημιουργία δρόμων βελτιώνεται η πρόσβαση σε όλη την περιοχή. Αρχαία λατομεία που έκαναν την Καρυστία παγκοσμίως γνωστή Κατά την αρχαιότητα η νότια Καρυστία ήταν διάσημη για το μάρμαρό της. Τα αρχαία λατομεία της Όχης βρίσκονται στις νότιες πλαγιές της, μεταξύ των χωριών Μεκουνίδα και Αετού. Ο Στράβων γράφει για τους περίφημους, καρυστινούς κίονες οι οποίοι ήταν μονόλιθοι. Ήταν τόσο εντατική η λατομική δραστηριότητα ώστε στο Μαρμάρι, τον κύριο κόμβο εξαγωγής καρυστινού μαρμάρου, υπήρχε ναός για τη λατρεία του Μαρμαρίνου Απόλλωνα. Η εντατική εξόρυξη του μαρμάρου πρέπει να έγινε, κυρίως τη Ρωμαϊκή εποχή. Στην εποχή του Ιουλίου Καίσαρα (60 44π.Χ.) και του Αυγούστου, το καρυστινό μάρμαρο ήταν περιζήτητο στη Ρώμη, κυρίως για την κατασκευή μονολιθικών κιόνων. Χρησιμοποιούνταν επίσης σε επενδύσεις τοίχων και δαπέδων. Ακόμα και σήμερα στο Μοναστηράκι της Αθήνας, μπορεί κανείς να θαυμάσει μονολιθικούς κίονες καρυστινού μαρμάρου στη βιβλιοθήκη του Αδριανού. Το αξιολογότερο μνημείο της αρχαίας λατομίας βρίσκεται στη θέση Κύλινδροι Μύλων. Εδώ διατηρούνται, στη θέση Κύλινδροι Μύλων. Εδώ διατηρούνται, στη θέση όπου λαξεύτηκαν από το μητρικό πέτρωμα, γιγάντιοι μονολιθικοί κίονες μήκους 12 μέτρων, οι κύλινδροι, όπως τους αποκαλούν οι ντόπιοι. Στα αρχαία λατομεία μπορεί κανείς να διακρίνει ίχνη της αρχαίας λατομικής δραστηριότητας π.χ. ορθογώνια λαξευμένα σε βράχο για έμπηξη πασσάλων, αποσπασμένους και μη ορθογώνιους ογκόλιθους και θραύσματα κιόνων. Το πιο ενδιαφέρον από όλα, είναι η πιθανότητα σύνδεσης των αρχαίων λατομείων με τα δρακόσπιτα της νότιας Εύβοιας. Υπάρχει η θεωρία ότι τα δρακόσπιτα ήταν ναοί αφιερωμένοι στον προστάτη των λατόμων Ηρακλή, που θωρώντας τους από μακριά τους έδινε κουράγιο και δύναμη για να συνεχίσουν το πολύμοχθο έργο τους. Ένας στρατιωτικός συναγερμός, ίσως η απειλή της πτώσης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, τον 3 ο αιώνα μ.χ., είχε αποτέλεσμα την αποχώρηση της ρωμαϊκής φρουράς και την παύση της λειτουργίας των λατομείων.
Τα μονοπάτια
Η Οχη διαθέτει σπουδαίες πεζοπορικές διαδρομές, μονοπάτια που φέρνουν τον άνθρωπο κοντά στην φύση. Τα μονοπάτια, οι ημιονικές οδοί και τα λιθόστρωτα καλντερίμια, ήταν κάποτε οι μοναδικοί δρόμοι επικοινωνίας και μεταφοράς στην Όχη. Στα μονοπάτια κυλούσε η ζωή της υπαίθρου. Πολλά παραδοσιακά μονοπάτια εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται. από τους ντόπιους για την εκπλήρωση των καθημερινών τους αναγκών. Οι βοσκοί εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τα παλιά μονοπάτια, ιδιαίτερα αυτά που οδηγούν στα θερινά ορεινά βοσκοτόπια και στα κονάκια τους. Τα μονοπάτια αυτά διασχίζουν δύσβατες περιοχές όπου δεν έχει φθάσει ακόμη δρόμος. Τα μονοπάτια της Όχης είναι αποτυπώματα της διαχρονικής ανθρώπινης παρουσίας. Είναι βέβαιο ότι υπήρχε αρχαία λιθόστρωτη οδός από την Κάρυστο ως την αρχαία Γαιρεστό. Ορισμένα τμήματα αυτού του αρχαίου δρόμου σώζονται ακόμη, στο Καστρί. Υπολείμματα δρόμων, που χρησιμοποιούνταν κατά τη ρωμαϊκή περίοδο για τη μεταφορά σιπολινομαρμάρων είναι εμφανή κοντά στα αρχαία λατομεία, όπως στους Κυλίνδρους πάνω από τους Μύλους. Πολλά μονοπάτια δημιουργήθηκαν η βελτιώθηκαν κατά την οθωμανική περίοδο. Κατασκευάστηκαν λιθόστρωτα, τοξωτά γεφύρια και βρύσες. Έλληνες μάστορες έχτισαν τις λιθοδομές, κατά παραγγελία των Τούρκων γαιοκτημόνων. Κάποια από αυτά διατηρούνται ακόμη και είναι μοναδικά πολιτιστικά μνημεία. Τα περισσότερα παλιά μονοπάτια αποτελούν κληρονομιά που σταδιακά χάνεται. Η μετανάστευση έφερε την εγκατάλειψη της ημιορεινής και ορεινής αγροτικής απασχόλησης, ενώ οι μετακινήσεις γίνονται πια από το πυκνό οδικό δίκτυο. Οι δρόμοι συχνά βαδίζουν στις ρότες των παλιών μονοπατιών, εξαφανίζοντάς τα. Μερικά μονοπάτια προσφέρουν ιδανικές διαδρομές αναψυχής και φυσιολατρίας. Βοηθούν στην ανακάλυψη της φύσης και της παραδοσιακής αγροτικής ζωής, που απουσιάζουν από τον άνθρωπο της πόλης. Ένας ωραίος τρόπος για να νοιώσει κανείς τη φύση, είναι να βαδίσει πάνω σε ένα μονοπάτι. Σήμερα, μερικά από τα παλιά μονοπάτια καθαρίζονται και σηματοδοτούνται, ενώ επιπλέον διανοίγονται και νέα. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί ο καθένας να απολαύσει την φύση, βαδίζοντας πάνω σε παμπάλαιους διαδρόμους που χάραξε ο παραδοσιακός πολιτισμός.
Οι Νότιοι Πρόποδες της Όχης Καστέλλο Ρόσσο Μύλοι Αετόπετρες Ο όρμος Καρύστου όπως φαίνεται από το δρόμο Μετόχι Σταυρός Τα τείχη του Καστέλλο Ρόσσο και στο βάθος η Κάρυστος
Το κάστρο της Καρύστου δεσπόζει στους πρόποδες της Όχης. Βρίσκεται μόλις τέσσερα χιλιόμετρα από την Κάρυστο μεταξύ των χωριών Γραμπιάς και Μύλων. Το πρώτο οχυρό στο μετέωρο λόφο του σημερινού κάστρου χτίστηκε από τους Βυζαντινούς το 1030. Το μεσαιωνικό Καστέλλο Ρόσσο χτίστηκε πάνω στις βυζαντινές βάσεις κατά μια εκδοχή από το βαρόνο Ραβανό Δαλεκάρτσερι μεταξύ 1209 1216. Καταλήφθηκε από τους Φράγκους και αγοράστηκε μεταγενέστερα από τους Ενετούς οι οποίοι το κατείχαν για 104 χρόνια. Αργότερα, στην οθωμανική περίοδο (1470 1830), οχυρώθηκε ακόμη πιο μεγαλόπρεπα από τους Τούρκους. Την περίοδο της Επανάστασης του 1821 δόθηκαν πολλές μάχες για την άλωση του κάστρου. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Νικόλαος Κριεζώτης γνωστός ως λιοντάρι της Εύβοιας και ο Γάλλος φιλέλληνας Φαβιέρος το πολιόρκησαν δίχως αποτέλεσμα. Το κάστρο άνοιξε τις πόρτες του στους Έλληνες μετά την απελευθέρωση, το 1833. Σήμερα, από τον επιβλητικό βράχο του αγναντεύει τον κόλπο της Καρύστου κρατώντας μέσα στους ερειπωμένους τοίχους του τις αναμνήσεις και τα μυστικά του παρελθόντος. Το κάστρο προσφέρεται για φυσιολατρική περιήγηση. Στους ερειπωμένους τοίχους φύονται σπάνια αγριολούλουδα όπως η καμπανούλα της Καρυστίας.(Campanula celsii carystea), ενώ στα βράχια του φωλιάζουν γαλαζοκότσυφες, βραχοτσοπανάκοι, βραχοκιρκίνεζα και άλλα πουλιά των γκρεμών. Η Κοιλάδα των Μύλων Στους Μύλους στον Αργασταρά τρώνε ψωμί και ξύδι για να φτουρήσει το λεφτό, να βάνουνε φτιασίδι Στους μύλους είν οι γέμορφες και στο Γραμπιά οι άσπρες και μες στην άκρη στο Γιαλό είναι οι μαυρομάτες. Στις πάνω φλέβες, το νερό λένε πως έχει βδέλλες μα γω κει βρήκα κι αγάπησα Καρυστινές κοπέλες.
Ανατολικά του κάστρου και σε απόσταση πέντε χιλιομέτρων από την Κάρυστο βρίσκεται το χωριό Μύλοι. Διασχίζεται από το ρέμα Πλατανίτσες, που κατεβαίνει από την Όχη προς την Κάρυστο. Οφείλει την ονομασία του στους πολλούς νερόμυλους που συντηρούσε κάποτε το ποτάμι. Το χωριό έχει πετρόχτιστες κρήνες, παλιά αρχοντικά και τοξωτά γεφύρια, μάρτυρες της ακμής του στο παρελθόν. Τα Αρχαία Λατομεία Με αφετηρία τους Μύλους μπορούν να οργανωθούν ενδιαφέρουσες περιπατητικές διαδρομές. Εδώ είναι και ο τελευταίος σταθμός για τον ορειβάτη που θ ανέβει την Όχη. Η πιο εντυπωσιακή στάση των πεζοπόρων είναι τα αρχαία λατομεία που σώζονται στο πάνω μέρος της κοιλάδας των Μύλων. Το Φαράγγι του Δημοσάρη Το ρέμα του Δημοσάρη διασχίζει ένα καταπράσινο φαράγγι στην καρδιά της Όχης που ακολουθεί μια από τις ομορφότερες πεζοπορικές διαδρομές της Εύβοιας. Καταρράκτες στη Σκάλα των Λενοσαίων στην καρδιά του φαραγγιού
Καθώς διάβαινα τούτη την πυκνόφυτη, τη σκιαδερή χαράδρα, γιομάτη δρόσο και κελαηδισμό, μου ρθε να την ονοματίσω Καρυστινά Τέμπη, καθώς παραβγαίνει σε ομορφιά, σε νερά και σε πράσινο πλούτος κείνα τα θεσσαλικά Τέμπη (Τάσσος Ζάππας,1984) Στο φαράγγι του Δημοσάρη είναι ιδιαίτερα αισθητή η διαχρονική παρουσία ενός ήπιου παραδοσιακού αγροκτηνοτροφικού πολιτισμού και η αρμονική του σχέση με την άγρια φύση. Η ονομασία Δημοσάρης είναι βυζαντινό τοπωνύμιο. Υπάρχουν αρκετές εκδοχές για το πώς δόθηκε αυτό το όνομα στην περιοχή. Κατά μία εκδοχή, προέρχεται από το Δημοσάριος, που σημαίνει αυτός που εκμεταλλεύεται δημόσιο κτήμα πιθανώς κτήμα που βρισκόταν στις πηγές ή όχθες του ποταμού. Άλλη άποψη υποστηρίζει ότι προέρχεται από το ρέμα Δημοσάρης, που σημαίνει ότι τα νερά του ανήκαν στο δημόσιο. Το φαράγγι του Δημοσάρη μπορεί να χωριστεί σε δύο τμήματα, πάνω και κάτω από το χωριό των Λενωσαίων. Το φαράγγι πάνω από τους Λενοσαίους είναι απότομο και άγριο. Από το χωριό των Λενοσαίων ως τη θάλασσα γίνεται μια στενή κοιλάδα. Στην ανατολική πλευρά του ρέματος, υπάρχουν διάσπαρτοι οι μικροί συνοικισμοί του Καλλιανού. Μια πολύ παλιά Δημοσιά Το μονοπάτι του φαραγγιού αποτελούσε έναν από τους κυριότερους διαδρόμους επικοινωνίας της νότιας Εύβοιας. Συνέδεε επίσης την περιοχή του Καλλιανού και του Καβοντόρου με την Κάρυστο. Το λιθόστρωτο μονοπάτι και τα λείψανα του καλντεριμιού είναι μεσαιωνικά ή και παλιότερα. Πιθανόν επίσης να συνδέεται με την εξόρυξη μεταλλευμάτων στην περιοχή του Καλλιανού.
Υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις (σκουριές στην παραλία Καλλιανού και αλλού), ότι η περιοχή ήταν μεταλλουρυχικό κέντρο την αρχαϊκή και κλασσική περίοδο Το φαράγγι αποτελούσε την πιο εύκολη και ασφαλή πρόσβαση προς τον πολιτισμό, διασχίζοντας την άγρια φύση της Όχης. Μέχρι πρόσφατα υπήρχε μεγάλη κίνηση στην περιοχή του φαραγγιού, ιδίως κατά το Δεκαπενταύγουστο. Στη γιορτή αυτή γίνονταν κάθε είδους συναλλαγές στους Λενοσαίους, όπως αγοραπωλησίες, ενοικιάσεις κτημάτων και προσλήψεις τσομπάνηδων.