Γυναίκα καὶ Ἐκκλησιαστικὴ Διακονία

«Διὰ Γυναικὸς Πηγάζει τὰ Κρείττω» Γυναίκα καὶ Ἐκκλησιαστικὴ Διακονία «Οὐκ ἔ νι ἄρ σεν καὶ θῆ λυ πάν τες γὰρ ὑ μεῖς εἷς ἐ στε ἐν Χρι στῷ Ι η σοῦ» Ο Η Γυ ναι κεί α Δι α κο νί α στὸ Ι ε ρα πο στο λι κὸ Ερ γο τοῦ Α πο στό λου Παύ λου* Θε ο δώ ρας Δού ση, Θε ο λό γου Ἀπό στο λος Παῦ λος εἶ ναι ἕ νας ἀ πὸ τοὺς πι ὸ ἔμ πει ρους κα θο δη γη τὲς τῶν ψυ χῶν καὶ ἀ ναμφί βο λα ὁ πρῶ τος καὶ ση μαν τι κό τε ρος Ἱ ε ραπό στο λος. Κα ταυ γα σμέ νος ἀ πὸ τὸ «φῶς τῆς Δα μα σκοῦ», πρῶ τα πρῶ τα μὲ τὸν λό γο του καὶ εἰ δι κὰ μὲ τὸ «Θε οῦ ἐ σμὲν συ νερ γοὶ» (Αʹ Κορ. γʹ 9), τὸ «ζῶ δὲ οὐ κέ τι ἐ γώ, ζῇ δὲ ἐν ἐ μοὶ Χρι στὸς» (Γαλ. βʹ 20), καὶ μὲ τὸ «οὐ αὶ ἐ μοί, ἐ ὰν μὴ εὐ αγ γε λί ζω μαι» (Αʹ Κορ. θʹ 16), ἔ δω σε τὴν οὐ σί α, τὸν σκο πὸ καὶ τὴν ὑ πο δο μὴ τῆς Ἱε ρα πο στο λῆς. Κι ὕ στε ρα μὲ τὶς μα κρὲς Ἀ πο στο λι κὲς Πε ρι ο δεῖ ες του, ποὺ κά λυψαν χρο νι κὰ τὸ ὑ πό λοι πο τῆς ζω ῆς του -πά νω ἀ πὸ 30 χρό νι α- καὶ γεω γρα φι κὰ ἕ να πλῆ θος χω ρῶν τῶν δύ ο ἠ πεί ρων (με γά λο μέ ρος τοῦ τό τε γνω στοῦ κό σμου), δι α σκε λί ζει τὸν πε ρι ο ρι σμέ νο θρη σκευ τι κὸ ὁ ρί ζον τα τῶν Ε βραί ων καὶ ἀ να δει κνύ ε ται Ἀπό στο λος τῶν Ε θνῶν. Τὴν με γά λη ποι κι λί α ἐ θνο τή των, θρη σκει ῶν, συ νη θει ῶν, κοι νω νι κῶν τά ξε ων, θε σμῶν καὶ ἀν τι λή ψε ων τὴν γε φυ ρώ νει μὲ τὸ ἐ γερ τή ρι ο σάλ πισμα: «Χρι στὸς χθὲς καὶ σή με ρον ὁ αὐ τὸς καὶ εἰς τοὺς αἰ ῶ νας» ( Ε βρ. ιγʹ 8), καὶ μὲ τὸ κοι νω νι κὸ κή ρυ γμα: «οὐκ ἔν ι Ι ου δαῖ ος, οὐ δὲ Ελ λην, οὐκ ἔ νι δοῦ λος, οὐ δὲ ἐ λεύ θε ρος, οὐκ ἔ νι ἄρ σεν καὶ θῆ λυ πάν τες γὰρ ὑ μεῖς εἷς ἐ στε ἐν Χρι στῷ Ι η σοῦ» (Γαλ. γʹ 28). Τό σο ἡ δι δα σκα λί α του ὅ σο καὶ ἡ συμ πε ρι φο ρά του ἐν δι α φέ ρει ἰ διαί τε ρα τὴν ἐ πο χή μας, ἐ πο χὴ δι αρ κοῦς ἀν τα γω νι σμοῦ, ἀν τι πα λό τη τας καὶ δι εκ δι κή σε ων, ἀ κό μα καὶ ἄ κρα του φε μι νι σμοῦ, γι α τὶ κα το χυ ρώ νει τὴν ἀ ξί α τῆς ἐ λευ θε ρί ας, τῆς ἀν θρώ πι νης ἀ ξι ο πρέ πει ας καὶ τῆς ἰ σο τιμί ας τῶν ἀν θρώ πων. 1

Στὶς Πρά ξεις τῶν Ἀ πο στό λων, ὅ πως καὶ στὶς Ἐ πι στο λές του, βλέ πουμε με τα ξὺ τῶν ἄλ λων καὶ πῶς μί λη σε γι ὰ τὶς Γυ ναῖ κες, πῶς τὶς πλη σί α σε καὶ πῶς τὶς ἔκ α νε με τό χους τῆς σω τη ρί ας καὶ μά λι στα σὲ ἐ πο χὲς ποὺ ἡ γυ ναί κα, τό σο στὸν Ι ου δα ϊ κὸ ὅ σο καὶ στὸν εὐ ρύ τε ρο εἰ δω λο λα τρι κὸ κό σμο, ἦ ταν πε ρι φρο νη μέ νη. Ἀ κό μα ἔ χου με πλη ρο φο ρί ες γι ὰ τὸ πῶς ὁ Ἀπό στο λος Παῦ λος ἀ ναγνω ρί ζει τὰ προ σόν τα τους, πῶς ἀ ξι ο ποι εῖ τὶς δυ να τό τη τές τους, πῶς τὶς ἀ να δει κνύ ει -πρῶ τος αὐ τὸς - Συ νερ γά τι δες στὸ ἔρ γο τῆς Ἱ ε ρα ποστο λῆς καὶ πῶς μοι ρά ζε ται τέ λος μα ζί τους τοὺς καρ ποὺς τῆς πνευ ματι κῆς ἱ κα νο ποί η σης, τῆς τι μῆς καὶ τῆς εὐ γνω μο σύν ης τῶν πι στῶν καὶ τῆς ἱ στο ρί ας. Ἐ νῶ δὲν ἔκ α νε δι ά κρι ση ἀ νά με σα σὲ ἄν δρες καὶ γυ ναῖ κες, γι ὰ νὰ ἰ σχυ ρι στοῦ με ὅ τι ἀ πευ θυ νό ταν μὲ τὸ κή ρυ γμα ἰ δι αι τέ ρως στὶς Γυ ναῖκες, πρέ πει νὰ ση μει ώ σου με ὅ τι στὸν εὐ ρω πα ϊ κὸ χῶ ρο καὶ μά λι στα στὴν κυρί ως Ελ λά δα (2η Πε ρι ο δεί α), ἡ χρι στι α νι κὴ δι δα σκα λί α ἀ κού στη κε πρῶ τα σὲ Γυ ναῖ κες. Ε τσι ἔ γι νε στοὺς Φι λίπ πους κον τὰ στὸ πο τά μι Ἀγ γί τη, ὅ που προ σεύ χον ταν λί γες γυ ναῖ κες Ε βραῖ ες καὶ ἴ σως καὶ λί γες προσή λυ τες (Πράξ. ιϛʹ 13-15). Στὴν Θεσ σα λο νί κη, ἀ νά με σα στοὺς πρώ τους ποὺ πί στε ψαν, ἦ ταν καὶ Γυ ναῖ κες, ὄ χι λί γες, ὅ πως ση μει ώ νει ὁ Εὐ αγ γε λι στὴς Λου κᾶς (Πράξ. ιζʹ 4) καὶ μά λι στα ἀ πὸ τὶς «πρῶ τες», δη λα δὴ τὶς ἐ πί ση μες κοι νω νι κά. Στὴν Βέ ροι α ἐ πί σης, ὅ που ὁ Παῦ λος καὶ ὁ Σί λας ἔ φθα σαν φυ γα δευμέ νοι ἀ πὸ τὴ Θεσ σα λο νί κη καὶ ἀ πευ θύν θη καν στὴν ἑ βρα ϊ κὴ Συ να γω γή, δέ χτη καν μὲ πολ λὴ προ θυ μί α τὸ κή ρυ γμα καὶ - ση μει ώ νει ὁ Λου κᾶς - πίστε ψαν πολ λὲς Ελ λη νί δες τῆς ἀ νώ τε ρης τά ξης (Πράξ. ιζʹ 12). Και ρὸς ὅ μως νὰ δοῦ με ἐ πώ νυ μες, Γυ ναῖ κες δη λα δὴ ποὺ στὴν συ νεργα σί α τους μὲ τὸν Ἀπό στο λο Παῦ λο ἀ να φέ ρον ται μὲ τὰ ὀ νό μα τά τους. Καὶ πρώ τη, ἡ Λυ δί α στοὺς Φι λίπ πους. Οἱ Φί λιπ ποι ἦ ταν μί α τυ πι κὴ ἐ παρ χι α κὴ πό λη τῆς Μα κε δο νί ας, μί α μι κρο γρα φί α τῆς Ρώ μης μὲ τὴν ἀ γο ρά, τὸ θέ α τρο, τὴν ἀ κρό πο λη καὶ τὸ τεῖ χος της. Οἱ κά τοι κοι ἦ ταν πε ρή φα νοι γι ὰ τὸ πο λί τευ μά τους. Ε βγα ζαν μὲ ἐ κλο γὲς δυ ὸ δη μάρ χους ἢ ἄρχον τες ἢ λα ϊ κό τε ρα στρα τη γούς. Οἱ ἄν τρες ἦ ταν πε ρή φα νοι καὶ οἱ Γυ ναῖ κες μᾶλ λον φι λε λεύ θε ρες καὶ ἀ νε ξάρ τη τες. Συ ζη τοῦ σαν καὶ πο λι τι κά. Οἱ Φί λιπ ποι ἔ γι ναν γι ὰ τὸν Ἀπό στο λο Παῦ λο καρ πο φό ρο ἱ ε ρα πο στο λι κὸ πε δί ο. Πρῶ τες πί στεψαν οἱ Ε βραῖ ες Γυ ναῖ κες ποὺ ἀ να φέ ρα με πα ρα 2

πά νω. Ἀνά με σα σὲ αὐ τὲς ἡ Λυ δί α, μί α πλού σι α Γυ ναῖ κα. Δὲν ἦ ταν ἀ πὸ τοὺς Φι λίπ πους, ἀλ λὰ ἀ πὸ τὰ Θυ ά τει ρα τῆς Λυ δί ας. Η ταν εἰ δω λο λάτρισ σα, ἀλ λὰ σε βό ταν τὸν ἀ λη θι νὸ Θε ό. Ο Εὐ αγ γε λι στὴς Λου κᾶς γρά φει ὅ τι ἦ ταν πορ φυ ρο πώ λιδα (Πράξ. ιϛʹ 13-14), δη λα δὴ Γυ ναῖ κα τοῦ ἐμ πο ρί ου. Εμ πο ρευ ό ταν μαλ λὶ καὶ ὑ φά σμα τα βαμ μέ να μὲ τὸ πανά κρι βο κόκ κι νο χρῶ μα τῶν κο χυ λι ῶν, τὴν πορ φύ ρα. Νὰ ση μει ώ σου με, ὅ τι τὸ ἐμ πό ρι ο τῆς πορ φύ ρας ἀ παι τοῦ σε ση μαν τι κὰ κε φά λαι α. Πλού σι α λοι πὸν καὶ ἱ κα νὴ Γυ ναί κα ἡ Λυ δί α, θὰ ἔ πρε πε νὰ τὰ ὑ πο λό γι ζε ὅ λα μὲ περί σκε ψη. Ε δῶ ὅ μως τὰ πρά γμα τα δὲν λει τούρ γη σαν ἔ τσι. Η λο γι κὴ καὶ ἡ τεχ νι κὴ ὑ πο χω ροῦν μπρο στὰ στὴ δύ να μη τῆς Χά ρης τοῦ Θε οῦ. Ὁ Λου κᾶς γρά φει: «Αὐ τῆς ὁ Κύ ρι ος τῆς ἄ νοι ξε τὴν καρ δι ά, νὰ προ σέ χει σ αὐ τὰ ποὺ ἔ λε γε ὁ Παῦ λος» (Πράξ. ιϛʹ 14). Μί α σει ρὰ ἐ νερ γει ῶν της τὸ ἀ πο δει κνύ ει αὐ τό: 1. Τὰ ἐν δι α φέ ρον τά της ἀ πο κτοῦν πνευ μα τι κὸ προ σα να το λι σμό. 2. Δι α κρί νει τὴν ἀ λή θει α, ποὺ πη γά ζει κα τευ θεῖ αν ἀπ τὸ Θε ό. 3. Ἀ πο δέ χε ται τὸ κά λε σμα ποὺ τῆς ἀ πευ θύ νει ὁ Θε ὸς καὶ ἀ μέ σως βα πτί ζε ται ἡ ἴ δι α κι ὁ δη γεῖ στὸ Βά πτι σμα ὅ λο τὸ προ σω πι κὸ τοῦ σπιτι οῦ της. 4. Ο ταν βα πτί στη κε, κά λε σε τοὺς Ἀ πο στό λους νὰ ἐγ κα τα στα θοῦν στὸ σπί τι της, κά τι πο λὺ τολ μη ρὸ γι ὰ τὴν ἐ πο χή της. Τὸ εἶ πε ὅ μως πο λὺ σω στά: «ἂν μὲ κρί νε τε πι στὴ στὸν Κύ ρι ο». Ἐκ φρά ζει ἔ τσι τὴν ἐ πι θυ μί α της νὰ φι λο ξε νή σει τὴν πρώ τη Εκ κλησί α, νὰ κά νει τὸ σπί τι της τό πο ἱ ε ρῶν Συ νά ξε ων. Ταυ τό χρο να ὅ μως ἐκ φρά ζει καὶ τὴν εὐ γνω μο σύν η της στοὺς ἐρ γά τες τοῦ Κυ ρί ου. Καὶ ὁ Εὐ αγ γε λι στὴς Λου κᾶς συμ πλη ρώ νει: «μᾶς τὸ ζή τη σε μὲ πολ λὴ ἐ πι μο νή». Ἔ τσι ὁ Παῦ λος καὶ ὁ Σί λας μέ νουν στὸ σπί τι της καὶ θε με λι ώ νουν καὶ στη ρί ζουν τὴν το πι κὴ Ἐκ κλη σί α τῶν Φι λίπ πων, ποὺ τό σο ἀ γα πη τὴ ἦ ταν στὸν Ἀπό στο λο Παῦ λο. Αὐ τὴ εἶ ναι ἡ πρώ τη Ἐκ κλη σί α στὸν εὐρω πα ϊ κὸ χῶ ρο. Η Ἐκ κλη σί α μας τι μᾶ τὴ Λυ δί α, τὴν πρώ τη Εὐ ρω παί α Χρι στι α νή, στὶς 20 Μα ΐ ου. Καὶ τώ ρα ἡ Πρί σκιλ λα (Πράξ. ιηʹ 2-26, 2η Πε ρι ο δεί α), μί α ἄλ λη γυ ναικεί α μορ φή, ἐρ γα το τεχ νί τρα αὐ τή, ποὺ στὸ πλά ϊ τοῦ ἀν δρός της, Ἀ κύλα, γί νε ται φί λη καὶ Συ νερ γά τιδα τοῦ Ἀ πο στό λου Παύ λου καὶ τε λι κὰ Ἱ ε ραπό στο λος. Ἡ Πρί σκιλ λα καὶ ὁ Ἀ κύ λας κα τοι κοῦ σαν στὴν Κό ριν θο. Η ταν ἕ να ζευ γά ρι σκη νο ποι ῶν στὴν τα πη τα γο ρὰ τῆς Κο ρίν θου. Η βι ο τεχ νί α τῆς πορ φύ ρας, ἡ τα πη τουρ γί α καὶ ἡ κα τα σκευὴ σκη νῶν εἶ χε με τα φερ θεῖ ἀ πὸ τὴν Ἀ να το λή. 3

Ὁ Παῦ λος, σύμ φω να μὲ τὶς Πρά ξεις (ιηʹ 2-26), μετὰ τὴν Ἀ θή να ἦρ θε στὴν Κό ριν θο. Ε κεῖ βρῆ κε ἕ ναν Ι ου δαῖ ο ἀ πὸ τὸν Πόν το, ποὺ εἶ χε ἔρ θει πρόσ φα τα μὲ τὴν γυ ναῖ κα του, τὴν Πρί σκιλ λα ἀ πὸ τὴ Ρώ μη, πι θα νό τα τα μὲ τὸ δι ω γμὸ τῶν Ι ου δαί ων, ὕ στε ρα ἀ πὸ τὸ Δι ά τα γμα τοῦ Αὐ το κρά το ρος Κλαυ δί ου. Ἡ Πρί σκιλ λα φαί νε ται ἀ πὸ τὸ ὄ νο μά της ὅ τι ἦ ταν Ρω μαί α ἀλ λοῦ ὁ Παῦ λος τὴν ὀ νο μά ζει Πρίσκα. Υ πάρ χει μά λι στα μί α γνώ μη ποὺ βα σί ζε ται σὲ ἐ πι γρα φές, ὅ τι ἀ νῆ κε σὲ δι α κε κρι μέ νη οἰ κο γέ νει α τῆς ρω μα ϊ κῆς κοι νω νί ας 1. Οἱ Πρά ξεις τῶν Ἀ πο στό λων μᾶς λέ νε, ὅ τι ὁ Παῦ λος στὴν Κό ριν θο λό γῳ τῆς τέχ νης τοῦ σκη νο ποι οῦ ποὺ ἀ σκοῦ σε, γνώ ρι σε τὸ ζευ γά ρι τῶν ὁ μο τέχ νων του καὶ ἐρ γα ζό ταν μα ζί τους. Ε τσι ἄρ χι σε μί α ἀ πὸ τὶς πι ὸ καρ πο φό ρες φι λί ες ποὺ εἶ χε ἡ ζω ὴ τοῦ Παύ λου καὶ τῆς νέ ας Εκκλη σί ας. Καρ ποὶ αὐ τῆς τῆς εὐ λο γη μέ νης φι λί ας ἦ ταν: 1. Ο Ἀπό στο λος Παῦ λος ἔ χει πο λύ τι μους Συ νερ γά τες. 2. Ἀ νοί γουν οἱ ὁ ρί ζον τές του πρὸς τὴν Ρώ μη, γε νι κό τε ρα πρὸς τὴν Δύ ση, ποὺ ἀρ γό τε ρα ξέ ρου με τί ρό λο ἔ παι ξε στὴ ζω ή του καὶ στὴν ζω ὴ τῆς Εκ κλη σί ας. 3. Ο χῶ ρος τοῦ ἐ παγ γέλ μα τος καὶ ἡ βι ο πο ρι στι κὴ ἐρ γα σί α γί νον ται ἀ φε τη ρί α ἐ πι κοι νω νί ας καὶ ἱ ε ρα πο στο λι κῆς δρα στη ρι ό τη τας. Ε δῶ ἀ ξι ο ση μεί ω τη εἶ ναι ἡ πα ρου σί α τῆς Πρί σκιλ λας, ποὺ ὄ χι μό νο δὲν ἐμ πο δί ζει, ἀλ λὰ βο η θά ει σὲ πνευ μα τι κὰ ἀ νοί γμα τα, σὲ ἀ νοι χτοὺς ὁ ρί ζον τες. 4. Τὸ σπί τι της γί νε ται τό πος Συ νά ξε ων τῶν Χρι στι α νῶν, χῶ ρος λατρεί ας τοῦ Θε οῦ, δη λα δὴ «κατ οἶ κον Εκ κλη σί α». Φαί νε ται πὼς τὸ σπιτι κὸ τὸ κυ βερ νοῦ σε ἡ Πρί σκιλ λα. Σὲ τέσ σε ρις ἀ πὸ τὶς ἕ ξι πε ρι πτώ σεις, γρά φει ὁ Holzner στὸ βι βλί ο «Παῦ λος», τὸ ὄ νομά της ὁ Λου κᾶς τὸ ἀ να φέ ρει πρῶ το 1. Χω ρὶς ἀμ φι βο λί α ἔ γι νε μί α ἀ πὸ τὶς ἡ γε τι κὲς γυ ναι κεῖ ες μορ φὲς τοῦ Χρι στι α νι σμοῦ. Κα μι ὰ γυ ναί κα ἀ πὸ ὅ σες βο ή θη σαν τὸν Παῦ λο δὲν πῆ ρε τέ τοι ο ἔ παι νο, ὅ πως αὐ τή. Γρά φει στὴν πρὸς Ρω μαί ους Ε πι στο λὴ (ιϛʹ 3): «Χαι ρε τι σμοὺς στὴν Πρίσκιλ λα καὶ τὸν Α κύ λα, τοὺς συ νερ γά τες μου στὸ ἔρ γο τοῦ Ι η σοῦ Χρι στοῦ. Δι α κιν δύ νευ σαν τὴν ζω ή τους γι ὰ χά ρη μου καὶ τοὺς εὐ χα ρι στῶ, ὄ χι μό νον ἐ γώ, ἀλ λὰ καὶ ὅ λες οἱ Ἐκ κλη σί ες τοῦ μὴ ἰ ου δα ϊ κοῦ κό σμου». Γι α τί ὅ μως μι λά ει γε νι κὰ γι ὰ ἐ θνι κὸ κό σμο; Φεύ γον τας ὁ Ἀπ. Παῦ λος ἀ πὸ τὴν Κό ριν θο, πῆ ρε μα ζί του τὸ ζεῦ 4

γος στὴν Ε φε σο, ἡ ὁ ποί α ἐ ξάλ λου ἦ ταν περί φη μη γι ὰ τὴ βι ο μη χα νί α σκη νῶν. Ἐ κεῖ, ὅ ταν ὁ Ἀπό στο λος Παῦ λος ἔ φυ γε γι ὰ Και σά ρει α καὶ Ἀν τι ό χει α, ἡ Πρί σκιλ λα μὲ τὸν Ἀ κύ λα συ νέ χι σαν τὸ κη ρυ κτι κὸ ἔρ γο. Ε κεῖ γνώ ρισαν τὸν ἀ λε ξαν δρι νὸ λό γι ο Ἀ πολ λῶ, ποὺ ἦ ταν σπου δαῖ ος γνώ στης τῆς Ἁ γί ας Γρα φῆς καὶ φλο γε ρὸς ὁ μι λη τής. Ως τό τε ἀ νῆ κε στὴν κί νη ση τοῦ Ι ω άν νου τοῦ Βα πτι στοῦ, τώ ρα ὅ μως ποὺ γνώ ρι σε τὴν Πρί σκιλ λα, ἔ γι νε οἰ κο γε νει α κός τους φί λος καὶ προ πάν των Κα τη χού με νος δι κός τους. Οἱ Πρά ξεις λέ νε ὅ τι πῆ ραν κον τά τους τὸν Ἀ πολ λὼ καὶ τοῦ ἑρ μήνευ αν ἀ κρι βέ στε ρα τὴν δι δα σκα λί α τοῦ Χρι στοῦ, «τὴν ὁ δὸν τοῦ Θε οῦ» (Πράξ. ιηʹ 26). Εἶ ναι συ νε πῶς πο λὺ πι θα νὸ ἡ Πρί σκιλ λα, ἐ κτὸς τοῦ ὅ τι ἦ ταν δρα στή ρι α, νὰ ἦ ταν καὶ μορ φω μέ νη. Ἐ δῶ νὰ ση μει ώ σου με σὲ πα ρέν θε ση, ὅ τι ἡ 13η Φε βρου α ρί ου εἶ ναι ἀ φι ε ρω μέ νη στὴν μνή μη τῶν Α γί ων Α πο στό λων καὶ Μαρ τύ ρων Α κύ λα καὶ Πρί σκιλ λας. Τὴν ἡ μέ ρα αὐ τὴ τὴν προ βάλ λει ἡ Ορ θό δο ξη Ελ λη νι κὴ Εκ κλησί α ὡς ἡ μέ ρα τῆς εὐ λο γη μέ νης συ ζυ γί ας καὶ οἰ κο γε νεί ας, ὕ στε ρα μά λι στα ἀ πὸ τὴν ἐ πέ λα ση καὶ κα το χὴ στὴν συ νεί δη ση πολ λῶν συμ πο λι τῶν μας τῆς δυ τι κῆς καὶ παν τε λῶς ἀμ φί βο λης ἑ ορ τῆς τοῦ Α γί ου Βα λεν τί νου. Ἕ να πρα γμα τι κὰ λοι πὸν καρ πο φό ρο ἱ ε ρα πο στο λι κὸ ἔρ γο γεν νή θη κε μέ σα ἀ πὸ τὴν ἐ πι κοι νω νί α καὶ τὴν ἐ παγ γελ μα τι κὴ συ νερ γα σί α τοῦ Ἀπ. Παύ λου μὲ τὴν Πρί σκιλ λα καὶ τὸν Ἀ κύ λα. Σ ἕ να τε λεί ως δι α φο ρε τι κὸ το μέ α τοῦ ἱ ε ραπο στο λι κοῦ ἔρ γου, δι α κο νεῖ μί α ἄλ λη ἔμ πι στη Συνερ γά τιδα τοῦ Παύ λου, ἡ Φοί βη, ἡ «Δι ά κο νος τῆς Εκ κλη σί ας τῆς ἐν Κε χρε αῖς». Η Εκ κλη σί α μας τι μᾶ τὴν μνή μη της στὶς 3 Σε πτεμ βρί ου. Τὴν συ στή νει ὁ ἴ δι ος ὁ Παῦ λος μὲ τὴν Ἐπι στο λή του στοὺς Ρωμαί ους καὶ δι ὰ μέ σου αὐ τῆς σ ὅ λους ἐ μᾶς, ἀ φοῦ εἶ ναι οἱ μο να δι κὲς πλη ρο φο ρί ες ἀ πὸ τὴν Και νὴ Δι α θή κη γι αὐ τήν. Γρά φει λοι πὸν (Ρωμ. ιϛʹ 1-2): «Σᾶς συ στή νω τὴν ἀ δελ φή μας Φοί βη ποὺ εἶ ναι Δι ά κο νος τῆς Ἐκ κλη σί ας στὶς Κε χρε ές. Σᾶς πα ρα κα λῶ νὰ τὴν δε χθεῖ τε στὸ ὄ νο μα τοῦ Κυ ρί ου, ὅ πως ἁρ μό ζει σὲ Χρι στι α νούς, καὶ νὰ τῆς πα ρα σταθεῖ τε σ ὅ,τι σᾶς ἔ χει ἀ νάγ κη, γι α τὶ κι αὐ τὴ ἔ χει βο η θή σει πολ λοὺς κι ἐ μέ να τὸν ἴ δι ο». Εἶ ναι τὸ πρῶ το ἐ δά φι ο, ὅ που γί νε ται λό γος γι ὰ Γυ ναί κα «Δι ά κο νο», καὶ εἶ ναι ἡ πρώ τη μαρ τυ ρί α γι ὰ τὴν τά ξη τῶν Δι α κο νισ σῶν στὴν πρώτη Εκ κλη σί α 2. 5

Ἡ Γυ ναί κα λοι πὸν Δι ά κο νος στὸν δι δα κτι κό, στὸν κοι νω νι κό, ἀλ λὰ καὶ στὸν λα τρευ τι κὸ χῶ ρο τῆς Ἐκ κλη σί ας. Ἐ ξάλ λου, κα τὰ μί α ἀν τί λη ψη, ἡ Φοί βη με τέ φε ρε ὡς κο μι στὴς στὴν Ρώ μη τὴν Ἐ πι στο λὴ πρὸς Ρω μαί ους. Η ταν δη λα δὴ πρόσ ω πο με γά λης ἐμ πι στο σύν ης. Ε κτο τε, ἡ Φοί βη μπο ρεῖ νὰ εἶ ναι πρό τυ πο γυ ναι κεί ας δρα στη ρι ό τη τας σ ἕ να χῶ ρο ἀ νοι χτὸ σὲ πολ λὰ ἐ πί πε δα, ὅ πως εἶ ναι ἡ Ἱ ε ρα πο στο λὴ καὶ στὴν πλα τει ὰ καὶ τὴ στε νή της ἔν νοι α. Ο Από στο λος Παῦ λος δὲν πα ρα λεί πει στὶς Ἐ πι στο λές του νὰ ἀ ποδώ σει εὔ ση μα καὶ τι μὴ με γά λη σὲ δυ ὸ Γυ ναῖ κες ποὺ ἔ δρα σαν ἀ πο κλειστι κὰ μέ σα στὴν οἰ κο γέ νει α καὶ συν δέ θη καν μὲ τὴ μη τρό τη τα καὶ τὶς οἰ κι α κὲς ἐρ γα σί ες. Στὶς Πρά ξεις τῶν Ἀ πο στό λων δι α βά ζου με (Πράξ. ιϛʹ 1-3): Στὰ Λύ στρα ζοῦ σε ἕ νας Χρι στι α νὸς ὀ νό μα τι Τι μό θε ος. Η μη τέ ρα του λε γό ταν Εὐ νί κη (Βʹ Τιμ. αʹ 5). Η ταν ἰ ου δα ϊ κῆς κα τα γω γῆς καὶ ὁ πα τέ ρας του Ελ λη νας. Ἀνά με σα στοὺς Χρι στι α νοὺς τῶν Λύ στρων εἶ χε κα λὴ φή μη, καὶ ὁ Παῦ λος τὸν πῆ ρε μα ζί του ὡς συ νο δό. Η γι α γι ά του λε γό ταν Λω ίς. Μὲ συγ κί νη ση ὁ Ἀπό στο λος Παῦ λος ἀ να φέ ρε ται (Βʹ Τιμ. γʹ 15) στὴν ἀ νυπό κρι τη πί στη τοῦ Τι μο θέ ου, ποὺ τὴν θε ω ρεῖ συ νέ χει α καὶ ἀ πο τέ λεσμα τῆς πί στης τῆς γι α γι ᾶς καὶ τῆς μη τέ ρας του. Τί κα λύ τε ρο μνη μό συ νο στὶς δυ ὸ Γυ ναῖ κες ἀ πὸ τὰ λό γι α τοῦ Παύ λου πρὸς τὸν Τι μό θε ο: «Σὺ νὰ μέ νεις πι στὸς σ ὅ,τι ἔ μα θες γι α τὶ ξέ ρεις ἀ πὸ ποι ὸν τὰ ἔ μα θες» καὶ πα ρα κά τω: «Μὴ λη σμο νεῖς ὅ τι ἀ πὸ τὴν βρε φι κὴ ἡ λι κί α σου γνω ρί ζεις τὴν Γρα φή, ποὺ μπο ρεῖ νὰ σὲ κά νει σο φό, ὁ δη γών τας σε στὴν σω τη ρί α δι ὰ τῆς Πί στε ως στὸν Ι η σοῦ Χρι στό» (Βʹ Τιμ. γʹ 15). Νὰ λοι πὸν μί α οἰ κο γέ νει α ποὺ στη ρί χτη κε σὲ Γυ ναῖ κες (μη τέ ρα- γι α γι ά), ἀπ ὅ που βλά στη σε ἕ να βλα στά ρι, ἕ να ἄν θος, ὁ Τι μό θε ος ποὺ ἐ ξελί χθη κε σὲ σπου δαῖ ο Συ νερ γά τη τοῦ Παύ λου, ἀρ γό τε ρα σὲ Επί σκο πο Ε φέ σου καὶ πα ρα λή πτη δύ ο Ἐ πι στο λῶν του (Αʹ καὶ Βʹ πρὸς Τι μό θε ον). Παράλ λη λα ὅ μως, αὐ τὸ τὸ σπι τι κὸ ἔ γι νε τὸ πρῶ το κέν τρο Συ νά ξε ως Χρι στι α νῶν στὴν Ἐκ κλη σί α τῶν Λύ στρων. Ἡ οἰ κο γέ νει α λοι πόν, μέ σα στὸν πο λυ δύ να μο ρό λο της, μπο ρεῖ νὰ γί νει καὶ φυ τώ ρι ο ἐρ γα τῶν Ἱ ε ρα πο στο λῆς. Ε ὰν κι νη θοῦ με καὶ λί γο πι ὸ ἔξ ω ἀ πὸ τὰ κα νο νι κὰ βι βλί α τῆς Καινῆς Δι α θή κης (Πρά ξεις καὶ Ε πι στο λές), θὰ δοῦ με ὅ τι καὶ στὴν Ἀ πό κρυ φη Γραμ μα τεί α γί νε ται λό γος γι ὰ ἱ ε ρα πο στο λι κὴ δρά ση γυ ναι κῶν. Στὸ πα λι ὸ ἀ πό κρυ φο βι βλί ο «Πρά ξεις Παύ λου καὶ Θέ κλης» ὑ πάρ χει ἡ 6

θρυ λι κὴ δι ή γη ση γι ὰ τὴν πρα γμα τι κὴ μα θή τρι α τοῦ Ἀπ. Παύ λου, τὴν Ἁ γί α Θέ κλα στὸ Ι κό νι ο τῆς Μ. Ἀ σί ας. Ἀ να φέ ρε ται σὲ αὐ τό, ὅ τι μὲ τὴν με γά λη της ἱ ε ρα πο στο λι κὴ δρα στη ρι ό τη τα - πέ ρα ἀ πὸ τὰ μαρτύ ρι ά της - «πολ λοὺς ἐ φώ τι σε τῷ λό γῳ τοῦ Θε οῦ». Βέ βαι α, τὸ βι βλί ο εἶ ναι ψευ δεπί γρα φο καὶ ἔ χει μυ θι στο ρη μα τι κὸ χα ρα κτῆρα. Ε ρευ νη τὲς ὅ μως ὅ πως ὁ Harnak καὶ ὁ Holzner συμ πε ραί νουν ὅ τι πί σω ἀ πὸ τὶς φαν τα σι ώ δεις πε ρι γρα φὲς καὶ ὑ περ βο λές, ὑ πάρ χει ἱ στο ρι κὸς πυ ρή νας, ποὺ ἀντα πο κρί νε ται σὲ συγ κε κρι μέ νη πρα γμα τι κό τη τα 3. Αὐ τὴν ἄλ λω στε τὴν ἱ στο ρι κὴ πρα γμα τι κό τη τα δέ χτη κε ἡ Εκ κλη σί α καὶ τι μᾶ τὴν Μα θή τρι α τοῦ Παύ λου Θέ κλα, ὡς «πρω το μάρ τυ ρα καὶ πρώ τα θλον ἐν γυ ναι ξί», τὴν 24η Σε πτεμ βρί ου. Στὶς Ἐ πι στο λές του ὅ μως ὁ Ἀπ. Παῦ λος ἀ να φέ ρε ται καὶ σὲ κα τηγο ρί ες Γυ ναι κῶν, ἀλ λὰ παράλ λη λα ἀ να φέ ρει μὲ τὰ ὀ νό μα τά τους ἕ να πλῆ θος Γυ ναι κῶν ποὺ τὸν δι α κό νη σαν στὸ ἔρ γο του. Στέλ νον τας ἐ παί νους καὶ χαι ρε τι σμοὺς ὄ χι μό νον σὲ ἄν δρες, ἀλ λὰ καὶ σὲ Γυ ναῖ κες, συν δέ ει τὰ ὀ νό μα τα αὐ τά, ἀφ ἑ νὸς μὲ τὰ προ σω πι κά τους χα ρί σμα τα, τὴν ἀ γα θὴ προ αί ρε σή τους καὶ προ πάν των μὲ τὴν ἀ γάπη τους στὸν Χρι στό, ἀφ ἑ τέ ρου δὲ μὲ τὶς ἀ νάγ κες τῆς Ἱ ε ρα πο στο λῆς καὶ μὲ συγ κε κρι μέ να Δι α κο νή μα τα. Χαι ρε τῆ στε, γρά φει, τὴν Μα ρι άμ, ποὺ πο λὺ κο πί α σε γι ὰ μέ να (Ρωμ. ιϛʹ), τὸν Ἀν δρό νι κο καὶ τὴν Ι ου νί α, ὁ μο ε θνεῖς καὶ συν τρό φους στὴν φυ λα κή. Τρύ φαι να καὶ Τρυ φώ σα, ποὺ κο πι ά ζουν γι ὰ τὸν Κύ ρι ο, καὶ τὴν Περ σί δα. Χαι ρε τά ει ἐ πί σης τὸν Φι λό λο γο καὶ τὴν Ι ου λί α. Ἀ κό μα ἀ να γνω ρίζει τὸν κα λὸ χα ρα κτῆ ρα τῆς μη τέ ρας τοῦ Ρού φου, ποὺ τὴν θε ω ρεῖ καὶ δι κή του μη τέ ρα. Ἀ να φέ ρον τας τὴν Χλό η, θε ω ρεῖ πο λύ τι μες τὶς πλη ρο φο ρί ες της γι ὰ τὰ σχί σμα τα τῶν Χρι στι α νῶν τῆς Κο ρίν θου (Αʹ Κορ. αʹ 11). Στὴν Ἐ πι στο λή του πρὸς τὸν πλού σι ο Φι λή μο να, στέλ νει χαι ρε τι σμοὺς στὴν σύ ζυ γό του Απ φί α. Μι λά ει ἐ πί σης μὲ ἐ κτί μη ση γι ὰ τὶς θυ γα τέ ρες τοῦ Δι α κό νου Φι λίπ που στὴν Και σά ρει α, καὶ ἀ να γνω ρί ζει τὰ προ φη τι κά τους χα ρί σμα τα (Πράξ. καʹ 9). Ε ξάλ λου, πα ρα κα λεῖ τὶς πα λι ὲς συ νερ γάτι δές του στοὺς Φι λίπ πους, Συν τύ χη καὶ Εὐ ο δί α (Φιλ. δʹ 2-3), νὰ λύ σουν τὴν με τα ξύ τους πα ρε ξή γη ση καὶ νὰ ὁ μο νο ή σουν τώ ρα αὐ τές, ποὺ πρὶν συ νή θλη σαν μα ζί του στὴν δι ά δο ση τοῦ Εὐ αγ γε λί ου. 7

Τέ λος, γρά φον τας ὁ Ἀπ. Παῦ λος πρὸς τὸν Τι μό θε ο καὶ κα θο δη γών τας τον στὸ ποι μαν τι κὸ ἔρ γο τοῦ Ε πι σκό που, τοῦ με τα φέ ρει τὴν ἔγ νοι α του γι ὰ τὶς χῆ ρες (Αʹ Τιμ. εʹ 3-16), τὶς σώ φρο νες ὅ μως καὶ ἁ γνές, τὶς «ὄν τως χῆ ρες», ὅ πως λέ ει, οἱ ὁ ποῖ ες εἶ χαν ἀ φι ε ρω θεῖ στὰ ἔρ γα ἀ γά πης τῆς Εκκλη σί ας. Οἱ χῆ ρες, ὅ πως καὶ οἱ παρ θέ νες, γι ὰ τὶς ὁ ποῖ ες ἐ πί σης γί νε ται λό γος στὴν Αʹ πρὸς Κο ριν θί ους Ε πι στο λή, ἀρ γό τε ρα, στὴν με τα πο στολι κὴ ἐ πο χή, ἀ πο τέ λε σαν ἰ δι αί τε ρη τά ξη, ἐν τα γμέ νη στὸ λα τρευ τι κὸ καὶ κοι νω νι κὸ ἔρ γο τῆς Εκ κλη σί ας. Κά νει ἀ κό μα λό γο γι ὰ τὰ χα ρα κτη ρι στι κὰ γνω ρί σμα τα ποὺ πρέ πει νὰ ἔ χουν οἱ Γυ ναῖ κες ποὺ ἀ σκοῦν δι α κο νι κὸ ἔρ γο ἤ, κα τὰ τὴν γνώ μη ἄλ λων, οἱ σύ ζυ γοι τῶν ἐ πι σκό πων καὶ τῶν δι α κό νων - οἱ πρε σβυ τέ ρες, θὰ λέ γα με σή με ρα- ἤ, κα τὰ μί α τρί τη γνώ μη, ὅ σες ἔ χουν προ χω ρη μέ νη ἡ λι κί α. Αὐ τὰ τὰ γνω ρί σμα τα εἶ ναι τὰ ἑξῆς: νὰ ὑ πῆρ ξαν Γυ ναῖκες ἑ νὸς ἀν δρός, νὰ εἶ ναι σε μνές, νη φά λι ες, νὰ μὴ κα κο λο γοῦν καὶ δι α βά λουν, ὥ στε νὰ εἶ ναι ἄ ξι ες ἐμ πι στο σύν ης στὰ μέ λη τῆς Εκ κλη σί ας (Αʹ Τιμ. γʹ 11 καὶ εʹ 2). Καὶ αὐ τὸ ση μαί νει, ὅ τι ὁ ρό λος τους στὴν Εκ κλη σί α δὲν ἦ ταν εὐ κα τα φρό νη τος. Συ νο ψί ζον τας ὅ σα ἀ να φέρ θη καν πα ρα πά νω, θὰ μπο ρού σα με νὰ παρα τη ρή σου με τὰ ἑξῆς: 1. Ο Ἀπ. Παῦ λος στὸ ἔρ γο τῆς Ἱε ρα πο στο λῆς δὲν κά νει δι ά κρι ση σὲ ἄν δρες καὶ γυ ναῖ κες. Εἶ ναι ὅ μως ὁ πρῶ τος ποὺ χρη σι μο ποί η σε τό σο τὴν Γυ ναῖ κα. Ἀ πευ θύ νε ται σὲ ὅ λους, γι α τὶ ὁ Χρι στὸς ἦρ θε γι ὰ ὅ λους, καὶ ὅ λοι πρέ πει νὰ σω θοῦν. Δὲν ἀ να ζη τά ει εἰ δι κὰ τὴν Γυ ναῖ κα, ἀλ λὰ τὴν ἀ να γνω ρί ζει ὡς ἰ σό τιμη στὸ σπί τι, ὡς μη τέ ρα, σύ ζυ γο ἢ ὡς ἄ γα μη ἀ φι ε ρω μέ νη στὸν Χρι στὸ καὶ τὴν ἀ γά πη. Ἐ κτι μά ει τὴν προι κι σμέ νη Γυ ναῖ κα σὰν τὴν Πρί σκιλ λα. Συ νερ γά ζε ται μὲ τὴν ἐ παγ γελ μα τι κὰ κα τα ξι ω μέ νη Λυ δί α καὶ προβάλ λει σὲ εὐ ρύ τε ρο χῶ ρο τὴν ἀ φι ε ρω μέ νη Φοί βη. Ἰ δι αί τε ρα ἐ κτι μά ει τὶς οἰ κι α κὲς ἐρ γα σί ες καὶ τὰ μη τρι κὰ κα θή κον τα, καὶ το νί ζει ὅ τι αὐ τὰ χα ρί ζουν στὴν Γυ ναῖ κα τὸν οὐ ρα νό. Σ ὅ λες ὅ μως τὶς πε ρι πτώ σεις ὑ πο γραμ μί ζει ἕ να κοι νὸ ση μεῖ ο: τὴν εὐ σέ βει α καὶ τὴν πί στη στὸν Χρι στό. 2. Ο Παῦ λος στὴν ἀ πο στο λι κή του πο ρεί α δέ χε ται τὶς εὐ και ρί ες ὅ πως τοῦ τὶς στέλ νει ὁ Θε ός, ἀλ λὰ τὶς ἀ ξι ο ποι εῖ μὲ σύ στη μα, ἐ ξυ πνά δα καὶ με θο δι κό τη τα. 8

Δὲν ξέ ρω ἂν ὁ Ἀπ. Παῦ λος, μό νος του ἢ κα τὰ και ροὺς μὲ τοὺς συ νο δοιπό ρους του, κα τέ στρω νε «ἐ πὶ χάρ του» ἐ πι με λη μέ νο σχέ δι ο δρά σε ως, ἢ ἂν ἡ φλό γα τῆς πί στης του καὶ ἡ ἀ κα τα νί κη τη δύ να μη τῆς ἀ γά πης στὸ ἀ ποστο λι κὸ ἔρ γο, εἵλ κυ ε κα τευ θεί αν τὸν φω τι σμὸ τοῦ Ἁ γί ου Πνεύ μα τος. Πάν τως, τὴν ὅ λη ἱ ε ρα πο στο λι κὴ δρά ση δι έ πει ὀρ γά νω ση καὶ τεχ νι κή. Σὲ κά θε νέ ο τό πο ποὺ ἐ πι σκέ πτε ται: ἀ πευ θύ νε ται πρῶ τα στοὺς ὁ μο ε θνεῖς του, μὲ τοὺς ὁ ποί ους εἶ χε κοι νὰ ση μεῖ α, κι ὕ στε ρα στοὺς ἐ θνι κούς δι δά σκει πρῶ τα μὲ τὰ γνω στὰ πα ρα δο σι α κὰ μέ τρα, ἀν τι λή ψεις καὶ συ νή θει ες, κι ὕ στε ρα προ σφέ ρον ται οἱ νέ ες ἀ λή θει ες σὰν ἀ πάν τη ση, δι όρ θω ση ἢ συμ πλή ρω ση κα θι στᾶ κα τὰ κα νό να τοὺς πρώ τους πι στοὺς «συ νερ γοὺς» στὸ ἱ ε ρα πο στο λι κὸ ἔρ γο, εἴ τε το πι κοὺς εἴ τε τα ξι δευ τές (π.χ. Ἀ κύ λας - Πρίσκιλ λα) θὰ λέ γα με - μὲ ση με ρι νοὺς ὅ ρους - ὅ τι ὀρ γα νώ νει ἐκ παί δευ ση στε λεχῶν, καὶ φρον τί ζει μα ζί τους γι ὰ τὴν καλ λι έρ γει α τοῦ ἐκ κλη σι α στι κοῦ φρο νή μα τος καὶ τὴν ἐ νί σχυ ση τῆς πί στης μὲ πε ραι τέ ρω δι δα σκα λί α, μὲ νου θε σί ες, μὲ ἐ πί λυ ση προ βλη μά των, μὲ ἐ πι στο λές, ἀλ λὰ καὶ μὲ ἀ πο στολὲς συ νερ γα τῶν (π.χ. Φοί βη) ἢ μὲ νέ ες ἀ πο στο λι κὲς πε ρι ο δεῖ ες. Μπο ροῦ με ἔ τσι νὰ δι α κρί νου με με ρι κοὺς το μεῖς ἱ ε ρα πο στο λι κῆς δρά σε ως ἢ - ἄς ποῦ με - Δι α κο νή μα τα, ὅ που συμ με τέ χουν καὶ Γυ ναῖ κες, ὅ πως εἶ ναι οἱ ἑξῆς: α. «Κατ οἶ κον ἐκ κλη σί α». Δη λα δή, οἱ πι στοὶ δι έ θε ταν τὰ σπί τι α τους ὡς τό πο Συ νά ξε ως γι ὰ τὴν λα τρεί α καὶ τὴν δι δα σκα λί α. Ε δῶ καὶ μί α πα ρέν θε ση: ὅ ταν ἡ προ σέ λευ ση ἦ ταν με γά λη, προ σφέ ρον ταν χρή μα τα, γι ὰ νὰ ἐ νοι κι α σθοῦν αἴ θου σες (π.χ. Σχο λὴ Τυ ράν νου στὴν Ε φε σο, Πράξ. ιθʹ 19). β. Οἰ κο νο μι κὴ ἐ νί σχυ ση τῆς Ἱ ε ρα πο στο λῆς ἀ πὸ τὶς Χρι στι α νι κὲς Κοι νό τη τες (θυ μί ζου με τὴν «λο γί α»). Αὐ τὸ ὁ Παῦ λος, πα ρὰ τὴν δι α φο ρε τι κὴ ποι μαν τι κὴ πρα κτι κή του, τὸ θε ω ρεῖ ὄ χι ἁ πλῶς κα λὴ πρά ξη, ἀλ λὰ ὑ πο χρέ ω ση τῶν πι στῶν: «Τῷ δὲ ἐρ γα ζο μέ νῳ ὁ μι σθὸς οὐ λο γί ζε ται κα τὰ χά ριν, ἀλ λὰ κα τὰ ὀ φεί λη μα», γρά φει στοὺς Ρω μαί ους (Ρωμ. δʹ 4). γ. Ε πι ζη τεῖ ται ἡ ἀλ λη λο συμ παρά στα ση γι ὰ τὶς ἀ νάγ κες ὅ λων, ἀλ λὰ καὶ τῶν Ἀ πο στό λων (Φιλ. δʹ 17). δ. Δέ χε ται, ἐ παι νεῖ, ἑ πο μέ νως καὶ προ τρέ πει σὲ κό πους μέ χρι δι α κινδύ νευ ση τῆς ζω ῆς γι ὰ τὸν Χρι στὸ καὶ τὸ ἔρ γο του (Ρωμ. ιϛʹ). ε. Υ πο γραμ μί ζει τὴν ἀ πο τε λε σμα τι κό τη τα ἀ πὸ τὴν ἀν ταπό κρι ση πι στῶν σ ἕ να ὑ πο τυ πῶ δες -ἄς ποῦ με- δί κτυ ο πλη ρο φο ρι ῶν, χά ρις στὸ ὁ ποῖ ο οἱ Ἀπό στο λοι δι έ φευ γαν κιν δύ νους (Πράξ. κʹ 3 καὶ κγʹ16), ἢ μά θαι ναν 9

γι ὰ τὴν κα τά στα ση τῶν Χρι στι α νι κῶν Κοι νο τή των (π.χ. πλη ρο φο ρί ες Χλό ης γι ὰ Κο ριν θί ους). ϛ. Ση μαν τι κὸ δι α κό νη μα ἦ ταν ἡ με τα φο ρὰ τῶν Ἐ πι στο λῶν (π.χ. Φοί βη πρὸς Ρω μαί ους), ἢ ἡ ἀ νά γνω σή τους στοὺς πα ρα λῆ πτες ἀ πὸ ὁ ρι σμέ νους με γα λο φώ νως (Κολ. δʹ 16). ζ. Τέ λος, ἰ δι αί τε ρος λό γος γί νε ται γι ὰ τὴν φι λο ξε νί α, ποὺ ἀ πο τε λεῖ μί α μορ φὴ Ἱ ε ρα πο στο λῆς, ἕ να μέ σο γι ὰ ἐ πι κοι νω νί α καὶ ἀ νά πτυ ξη περαι τέ ρω δρα στη ρι ο τή των. Πρό κει ται γι ὰ τὴν φι λο ξε νί α τῶν Ἀ πο στό λων, Συ νερ γα τῶν ἢ ἄλ λων πι στῶν. Θυ μί ζου με τὴν φι λο ξε νί α τῆς Λυ δί ας (Πράξ. ιϛʹ 15), τῆς Πρί σκιλ λας (Πράξ. ιηʹ 3), τῶν θυ γα τέ ρων τοῦ Δι α κό νου Φι λίπ που (Πράξ. καʹ 8) 4. Τε λι κὰ καὶ μί α τρί τη γε νι κὴ πα ρα τή ρη ση, ποὺ ἀ φο ρᾶ στὴν ση μα σί α ποὺ ἔ δι νε ὁ Ἀπ. Παῦ λος στὴν ἀ νάγ κη τῆς ἐ πι κοι νω νί ας με τα ξὺ τῶν πι στῶν, με τα ξὺ τῶν νε ο σύ στα των Χρι στι α νι κῶν Ἐκ κλη σι ῶν, ἀλ λὰ καὶ τῶν Συ νερ γα τῶν τῆς Ἱ ε ρα πο στο λῆς. Ἔ τσι, δί πλα στὸ κή ρυ γμα, στὸ ἄ ο κνο ἐν δι α φέ ρον καὶ «τὴν μέ ρι μνα πα σῶν τῶν ἐ κκλη σι ῶν», δί πλα στὴν με θο δι κὴ ἐρ γα σί α, λει τουρ γεῖ ἕ να πλέγ μα ἐ παί νων, εὐ χα ρι στι ῶν καὶ κυ ρί ως ἀ γά πης, ποὺ στη ρί ζει, προ ά γει καὶ κά νει ἑλ κυ στι κὸ τὸ ἱ ε ρα πο στο λι κὸ ἔρ γο. Ἄραγε, αὐ τὴ ἡ «τεχ νι κὴ τῆς ἐ πι κοι νω νί ας» τοῦ Ἀπ. Παύ λου, μή πως πρέ πει ἰ δι αι τέ ρως νὰ προ σε χθεῖ καὶ στὰ ἱ ε ρα πο στο λι κὰ ἀ νοί γμα τα τῆς ἐ πο χῆς μας σή με ρα, ποὺ ἡ ἐ πι κοι νω νί α ἔ γι νε ἐ πι στή μη καὶ κα θο δη γεῖ ἡ γέ τες, πο λι τι κούς, ἐ πι χει ρή σεις καὶ ἐ πι χει ρη μα τί ες πρὸς τὴν ἐ πι τυ χί α καὶ τὸ κέρ δος; Σή με ρα, ποὺ ὅ λα τὰ μέ σα ἐ νη μέ ρω σης, ἔν τυ πα καὶ ἠ λεκτρο νι κά, ἐκ φρα στι κὰ ἀ λη θι νῆς ἢ ψεύ τι κης τέχ νης, ὀ νο μά ζον ται «μέ σα ἐ πι κοι νω νί ας», ἔ στω κι ἂν στὴν οὐ σί α ἀ πο μο νώ νουν τοὺς ἀν θρώ πους ἢ τοὺς με τα βάλ λουν σὲ μά ζα ἀ σκών τας πλύ ση ἐγ κε φά λου; Ὁ Ἀπ. Παῦ λος, δί δον τας πνευ μα τι κὸ πε ρι ε χό με νο, κα θὼς γρά φει στοὺς Φι λιπ πισί ους, «τὴν αὐ τὴν ἀ γά πην ἔ χον τες σύμ ψυ χοι τὸ ἓν φρο νοῦντες» (Φιλ. βʹ 2), καὶ στοὺς Ε φε σί ους, «σπου δά ζον τες τη ρεῖν τὴν ἑ νό τη τα τοῦ Πνεύ μα τος ἐν τῷ συν δέ σμῳ τῆς εἰ ρή νης» ( Ε φεσ. δʹ 3), μᾶς ὑ πο γραμ μί ζει αὐ τό, ποὺ τό σο ἀ ναγ καῖ ο εἶ ναι γι ὰ ὅ λους μας καὶ πο λὺ ἀ πο τε λε σμα τι κὸ γι ὰ τὴν Ἱε ρα πο στο λή, δηλαδὴ τὴν ἀγάπη. Ἕ να κλει δί, ἕ νας κρῖ κος ἀ γά πης, δε σμῶν καὶ ἐ πι κοι νω νί ας ποὺ χρη σι μο ποι εῖ ὁ Ἀπ. Παῦ λος, πέ ρα ἀ πὸ τοὺς ἐ παί νους καὶ τὶς πολ λὲς εὐ χα ρι στί ες πρὸς ὅ σους συ νει σφέ ρουν στὸ ἔρ γο τῆς ἐκ κλη σί ας (Ρωμ. ιϛʹ 3), εἶ ναι οἱ ἀ σπα σμοί. 10

Πά νω ἀ πὸ πε νήν τα φο ρὲς στὶς Ἐ πι στο λές του κά νει λό γο γι ὰ ἀ σπασμούς, ἀ σπα σμοὺς ποὺ στέλ νει ὁ ἴ δι ος πρὸς τοὺς Συ νερ γά τες του ἢ πρὸς τοὺς πα ρα λῆ πτες τῶν Ἐ πι στο λῶν, ἀ σπα σμοὺς ποὺ δι α βι βά ζει ὁ ἴ δι ος ἀ πὸ ἢ πρὸς τοὺς Συ νερ γά τες. «Α σπά σα σθε, γρά φει, Πρί σκιλ λαν καὶ Α κύ λαν, ἀ σπά σα σθε Μα ρι άμ, Ανδρό νι κον καὶ Ι ου νί αν», καὶ ἕ να πλῆ θος Συ νερ γα τῶν ποὺ μνη μο νεύ ει στὸ ιϛʹ κε φά λαι ο τῆς πρὸς Ρω μαί ους Ἐ πι στο λῆς. Ἀλ λοῦ πά λι: «Ἀσπά ζε ται ὑ μᾶς Πρί σκιλ λα καὶ Α κύ λας, αἱ ἐκ κλη σί αι τῆς Α σί ας, οἱ ἀ δελ φοὶ πάν τες», στὸ ιϛʹ κε φά λαι ο τῆς Αʹ Κο ριν θί ους. Καὶ ἀ σπα σμὸς ση μαί νει χαι ρε τι σμός, δη λα δὴ εἰ λι κρι νὴς καὶ τρυ φε ρὴ ἔκ φρα ση ἀ γά πης, γι α τὶ ἡ ἀ γά πη πρέ πει νὰ ἐ ξω τε ρι κεύ ε ται καὶ ὁ ἄλ λος ἄν θρω πος νὰ νι ώ θει τὰ αἰ σθή μα τα τῆς ἀ γά πης μας. Καὶ προ σθέ τει ὁ Ἀπ. Παῦ λος, γι ὰ νὰ συμ πε ρι λά βει ὅ λους, «ἀ σπά σα σθε ἀλ λή λους ἐν φι λή μα τι ἁ γίῳ» (Ρωμ. ιϛʹ καὶ Αʹ Κορ. ιϛʹ). Αὐ τὸ τὸ πλη σί α σμα, τὸ κα λο προ αί ρε το ἄγ γι γμα, πό σα θὰ εἶ χε καὶ σή με ρα νὰ πεῖ στοὺς ἀν θρώ πους τῆς μο να ξι ᾶς, τῆς ἀ δυ να μί ας καὶ τῶν εἰ δι κῶν ἀ ναγ κῶν. Πολ λὲς φο ρές, ἴ σως καὶ τὶς πε ρισ σό τε ρες, μί α ζε στὴ ἀγ κα λι ὰ ἢ ἕ να ἀ δελ φι κὸ φί λη μα εἶ ναι καὶ ἱ ε ρα πο στο λι κὰ ἀ πο τε λε σμα τι κό τε ρο ἀ πὸ ἕ να κή ρυ γμα ἢ μι ὰ ὑ λι κὴ προ σφο ρά. «Α σπά σα σθε, λοι πόν, ἐν φι λή μα τι ἁ γί ῳ», λέ γει ὁ Ἀπ, Παῦ λος καὶ σὲ μᾶς, ὅ πως καὶ σὲ ὅ λους, ὅ σοι λα χτα ροῦν νὰ προ κό βει ἡ Ἱ ε ρα πο στο λὴ τῆς Εκ κλη σί ας. Στὸ ἱ ε ρα πο στο λι κὸ ἔρ γο τοῦ Ἀπ. Παύ λου ὑ πηρέ τη σαν πολ λοὶ ὡς Συ νερ γά τες του. Ἀνά με σα σ αὐ τοὺς καὶ με γά λες γυ ναι κεῖ ες μορ φὲς ἢ μᾶλ λον ἀ σή μαν τα πρόσ ω πα τῆς κα θη με ρι νῆς ζω ῆς. Ἀ να γεν νη μέ νες ὅ μως ἐν Χρι στῷ καὶ δι α κο νώντας τὴν Ἱ ε ρα πο στο λή, μ ἄλ λα λό γι α τὴν σω τη ρί α τοῦ κό σμου, ἔ γι ναν με γά λες, ἐ πώ νυ μες, Ἅ γι ες. Προ βάλ λουν σή με ρα ζων τα νὰ καὶ δρα στή ρι α πρό τυ πα γι ὰ τὰ μέ λη τῆς Εκ κ κλη σί ας. Ἂν σκε φτοῦ με δέ, πὼς μὲ τὸν ὅ ρον Εκ κλη σί α νο εῖ ται ἡ καθ ὅ λου Εκ κλη σί α, συ νε πῶς καὶ ἡ Θρι αμ βεύ ου σα, τό τε ἡ ἐ πί δρα ση τῶν Ἁ γί ων αὐ τῶν Μορ φῶν εἶ ναι με γά λη καὶ στὴν σύγ χρο νη Ἱ ε ρα πο στο λή 5. Ἡ συμ βο λή τους συ νε χί ζε ται κυ ρί ως μὲ τὴν προ σευ χή τους, ἀλ λὰ καὶ μὲ τὶς μνῆ μες ποὺ ἄ φη σαν σὲ μᾶς, τὴν Στρα τευ ο μέ νη Εκ κλη σί α, ποὺ πρέ πει νὰ κρατᾶ με τὴν σκυ τά λη καὶ νὰ «τρέ χω μεν τὸν προ κεί με νον ἡ μῖν ἀ γῶ να» ( Ε βρ. ιβʹ 1). 11

Γι α τί, ἡ Ἱ ε ρα πο στο λὴ δὲν πρέ πει νὰ εἶ ναι θέ μα μό νο τῶν Ἱ ε ρα πο στόλων, ἀλ λὰ καὶ ὅ λων τῶν πι στῶν στὸ σύν ο λό τους καὶ κα θε νὸς χω ρι στά. Χα ρί σμα τα ἔ χου με ὅ λοι, ὅ πως λέ ει ὁ Παῦ λος, «ὡς μέ λη τοῦ σώ μα τος τοῦ Χρι στοῦ δι ά φο ρα, εἴ τε προ φη τεί αν κα τὰ τὴν ἀ να λο γί αν τῆς πί στε ως, εἴ τε δι α κο νί αν... εἴ τε ὁ δι δά σκων ἐν τῇ δι δα σκα λί ᾳ, εἴ τε ὁ πα ρα κα λῶν ἐν τῇ παρα κλή σει, ὁ προ ϊ στά με νος ἐν σπου δῇ, ὁ ἐ λε ὼν ἐν ἱ λα ρό τη τι» (Ρωμ. ιβʹ 5-8). Αὐ τὰ τὰ Χα ρί σμα τα ποὺ μᾶς ἔ χουν δο θεῖ, ὀ φεί λου με νὰ τὰ θέ σου με στὴν ὑ πη ρε σί α τοῦ Ἄλ λου, τοῦ Πλη σί ον, τοῦ Ἀ δελ φοῦ τοῦ Κυ ρί ου μας, εἴ τε βρί σκε ται μέ σα στὸ σπί τι μας, εἴ τε στὴν μι κρὴ ἢ με γά λη πα τρί δα μας, εἴ τε στὴν πι ὸ μα κρι νὴ ἄ κρη τῆς γῆς. Ὁ Ἀπ. Παῦ λος μά λι στα μᾶς προ τρέ πει σὲ εὐ γε νῆ συ να γω νι σμὸ ἀ γάπης καὶ προ σφο ρᾶς, λέ γον τας: «τῇ φι λα δελ φεί ᾳ εἰς ἀλ λή λους φι λό στορ γοι, τῇ τι μῇ ἀλ λή λους προ η γού με νοι, τῇ σπου δῇ μὴ ὀ κνη ροί, τῷ πνεύ μα τι ζέ ον τες, τῷ Κυ ρί ῳ δου λεύ ον τες... τῇ προ σευ χῇ προ σκαρ τε ροῦν τες, ταῖς χρεί αις τῶν ἁ γί ων κοι νω νοῦν τες» (Ρωμ. ιβʹ 9-13). Ἔ τσι βι ώ νε ται αὐ θεν τι κὰ ἡ χρι στι α νι κὴ ζω ὴ καὶ δι α μορ φώ νε ται ἡ ἱ ε ρα πο στο λι κὴ συ νεί δη ση, ποὺ δὲν εἶ ναι τί πο τε ἄλ λο πα ρὰ συν το νι σμὸς τῆς ψυ χῆς στὸ πνεῦ μα τῶν Ἀ πο στό λων, ποὺ κλή θη καν νὰ γί νουν Μάρτυ ρες τῆς Ἀ να στά σε ως «ἕ ως ἐ σχά του τῆς γῆς». Σὲ τε λευ ταί α ἀ νά λυ ση, αὐ τὸ ποὺ ἔ χει ση μα σί α γι ὰ μᾶς, ἄν δρες καὶ γυ ναῖ κες, δὲν εἶ ναι τὸ τί θὰ ποῦ με ἢ τί θὰ κά νου με, ἀλ λὰ τὸ πῶς θὰ εἴμα στε μί α ζων τα νὴ μαρ τυ ρί α τῆς πα ρου σί ας τοῦ Θε οῦ στὸν κό σμο. (*) Ἐπιμέλ. ἡμετ. 1. Holzner, Παῦ λος, Ἀ θῆ ναι 1955, σ σ. 229-230. 2. Εὐ. Θε ο δώ ρου, Χει ρο το νί α καὶ χει ρο θε σί α τῶν Δι α κο νισ σῶν, Ἀ θῆ ναι 1954. 3. Εὐ. Θε ο δώ ρου, Η ρω ΐ δες τῆς Χρι στι α νι κῆς Α γά πης, Ἀ θῆ ναι 1949, σ. 23. 4. Ηλ. Βουλ γα ρά κη, Ι ε ρα πο στο λή, ἐκ δ. «Ἁρ μός», σ σ. 49-50. 5. Ηλ Βουλ γα ρά κη, Ι ε ρα πο στο λή, ἐκ δ. «Ἁρ μός», σ. 260. 12