Κε φά λαιο. Έννοιες, Ο ρι σμοί και Βα σι κές Προ ϋ πο θέ σεις. Αναπηρία και ειδική φυσική αγωγή

Transcript

1 Κε φά λαιο 1 Έννοιες, Ο ρι σμοί και Βα σι κές Προ ϋ πο θέ σεις Αναπηρία και ειδική φυσική αγωγή Η έν νοια της α ναπη ρί ας εί ναι πολυ διά στα τη και α ντι κα το πτρί ζει την αλ λη λε πί δρα ση του ε κά στο τε α τό μου με α να πη ρί α με την κοι νω νί α μέ σα στην ο ποί α ζει. Ι στο ρικά, η προ σπάθεια προσ διο ρι σμού της α να πη ρί ας έ χει ε πη ρε α στεί α πό την κουλ τού ρα της ε κά στο τε κοι νω νί ας με α ντί στοι χη α πο τύ πω ση στη νο μο θεσί α της και ο δή γη σε στην α νά πτυ ξη διά φο ρων θε ω ρη τι κών μο ντέ λων που ο ρί ζουν την α να πη ρί α με βά ση δια φο ρε τι κά (ια τρι κά, κοι νω νι κά, η θι κά, οι κο νο μι κά) κάθε φο ρά κρι τή ρια. Με την ανάγνωση αυτού του κεφαλαίου: Θα γί νουν γνω στές οι κυ ριό τερες έν νοιες και ο ρι σμοί, όπως η α να πη ρί α, η τα ξι νό μη ση των α να πη ριών, η ει δι κή φυσι κή α γω γή και οι στόχοι της, η έ ντα ξη, η ψυ χο κι νη τι κή α νάπτυ ξη και το ε ξα το μι κευ μέ νο εκ παι δευ τι κό πρό γραμ μα. Θα α να λυ θούν οι βα σι κές προϋ ποθέ σεις (γνώ ση ψυ χο κι νη τικής α νά πτυ ξης και δια μόρ φωσης ε ξα το μι κευ μέ νου εκ παιδευ τι κού προ γράμ μα τος) που ο κα θη γη τής ει δι κής φυ σι κής α γω γής πρέπει να πλη ροί, για να α ντα πο κρι θεί με ε πι τυ χί α στο ρό λο του. Σύμ φω να με τον Πα γκό σμιο Ορ γα νι σμό Υ γεί ας, η ανα πη ρί α αντι προ σω πεύ ει πε ρισ σό τε ρο έ ναν περιο ρι σμό της αν θρώ πι νης α πό δο σης και ό χι έ ναν ια τρι κό ό ρο ή μί α δια φο ρε τι κή εμ φά νι ση ή μί α «μειο νε ξί α» ο ποιου δή πο τε εί δους. Για τους ει δι κούς, η α να πη ρί α α πο τε λεί ε πι πλέ ον και μί α νο μι κή έν νοια που δί νει το δι καί ω μα σε κά θε άτο μο με πε ριο ρι σμέ νο ε πί πε δο δρα στη ριό τη τας να δε χθεί υ πο στή ρι ξη. Γε νι κά, κά θε πα ρέκ κλι ση α πό την υ γεί α, ό πως αυ τή ο ρί ζε ται α πό την άρ τια σω μα τι κή, πνευ μα τι κή και ψυ χι κή κα τά στα ση του α τό μου, α πο τε λεί την α ναπη ρί α που δυ σκο λεύ ει το ά το μο να προ σαρ μο στεί και να λει τουρ γή σει α πρόσκο πτα στην κοι νω νί α, λό γω γε νετι κών και πε ρι βαλ λο ντι κών πα ρα γό ντων. 13

2 Kεφάλαιο 1 Τα ά το μα με α να πηρί α, α νά λο γα με τις δυ σκο λί ες που α ντι με τω πίζουν, τα ξι νο μού νται σε διά φορες κατη γο ρί ες. Στο ση μεί ο αυ τό, θα πρέπει να α να φερ θεί ό τι ό ρος «α να πηρί α» και η τα ξι νό μη ση των ατόμων σε κατηγορίες, ανάλογα με την αναπηρία τους, χρη σι μο ποιού νται κα θα ρά ως δια γνω στι κοί ό ροι, για να υ πο δη λώσουν τα ά το μα που χρειά ζο νται ει δι κή αγω γή. Ο κα θη γη τής φυ σι κής α γω γής πρέ πει να γνω ρί ζει ό τι τα προ βλή μα τα που μπο ρεί να α ντι με τω πί ζει έ να ά τομο με α να πη ρί α α πο τε λούν έ να μόνο μέ ρος των πλε ο νε κτη μά των ή των μειο νε κτη μά των του και ότι σε κα μιά πε ρί πτω ση δε χαρα κτη ρί ζουν το ά τομο αυ τό συ νο λι κά. Γε νι κά, οι αναπηρίες μπορούν να ταξινομηθούν ως εξής: Μαθησιακές δυσκολίες. Δια τα ρα χές Ο μι λί ας. Νο η τι κή υ στέ ρη ση. Αυ τι σμός. Συ ναι σθη μα τι κές δια τα ρα χές. Ορ γα νι κό νό ση μα/χρό νια πάθηση. Βα ρη κοΐα. Κώ φω ση. Ελ λι πής ό ρα ση. Τύ φλω ση. Τύ φλω ση-κώ φω ση. Ορ θο πε δι κή, νευ ρο λο γι κή, μυ ϊ κή βλά βη. Τραυ μα τι σμός ε γκε φά λου. Πολ λα πλή μειο νε ξί α. Οι κα τα στά σεις αυ τές θα α να λυθούν λε πτο με ρώς στα επό με να κε φάλαια του βι βλί ου. Προς ευ κο λό τε ρη α πο μνη μό νευ ση, αυ τό που χρειά ζε ται να γνω ρί ζει πρώ τα ο γυ μνα στής εί ναι ό τι οι πα ρα πά νω α να πη ρί ες μπο ρούν να τα ξι νο μη θούν ως προς τη φυ σι κή α γω γή, ως ε ξής: Ά το μα με κι νη τι κές δια τα ρα χές (ορ θο πε δι κές, νευ ρο λο γικές, μυ ϊ- κές βλά βες). Ά το μα με γνω στικές δια τα ρα χές (ό πως νο η τι κή υ στέ ρη ση, μα θησια κές δυ σκο λί ες). Ά το μα με αι σθητη ρια κές δια τα ραχές (κυ ρί ως τύ φλω ση, κώ φω ση). Ά το μα με ορ γα νικά νο σή μα τα και άλ λες χρό νιες κα τα στά σεις υ γείας που πε ριο ρί ζουν την από δο ση του α τό μου (π.χ. δια βή της, ε πι ληψί α). Η τα ξι νό μη ση αυ τή σχε τί ζε ται ά μεσα με τις προ σαρ μο γές που κα λού νται να γί νουν κά θε φο ρά στο μά θη μα της φυ σι κής α γω γής. Α πό τα πα ρα πάνω, εί ναι φα νε ρό ό τι οι α παι τού με νες προ σαρ μο γές εί ναι δια φο ρε τι κές α νά περί πτω ση. Εί ναι συ νάρ τη ση τό σο της τα ξι νό μη σης των α να γκών του α τό μου, ό σο και των ι διαί τε ρων χαρα κτη ρι στι κών του κα θε νός. Η ει δι κό τη τα που α να φέ ρε ται σε αυ τές τις προ σαρ μο γές και προ ε τοιμά ζει τον κα θη γη τή φυ σι κής α γω γής να δι δά ξει με ε πι τυ χί α α σκου μένους με α να πη ρί ες εί ναι η ει δι κή (ή προσαρ μο σμέ νη) φυ σι κή α γω γή που α πο τε λεί κλά δο τό σο της ε πι στή μης της φυσι κής α γω γής, ό σο και της ειδι κής α γω γής. Η ει δι κή α γω γή εί ναι έ νας ευ ρύ τε ρος ό ρος που α να φέ ρε- 14

3 ται στην ει δικά σχε δια σμέ νη δι δα σκαλί α α πό ε παγ γελ μα τί ες δια φο ρε τι κών ει δι κοτή των (π.χ. παι δα γω γούς ει δικής α γω γής-λο γο θε ρα πευ τές, ψυ χολόγους, φυσικοθεραπευτές, κοι νω νικούς λει τουρ γούς, νο ση λευ τές, καθη γη τές ει δι κής φυ σι κής α γω γής), με σκο πό να συ να ντή σουν τις μο να δι κές α νά γκες κά θε α τό μου με α να πη ρί α. Γε νι κά, η ει δι κή (ή προ σαρμο σμέ νη) φυ σι κή α γω γή: Εί ναι έ νας σύν θετος ό ρος που α να φέ ρε ται στην εν σω μά τω ση γνώ σης α πό πολ λούς το μείς (φυσι κή α γω γή, ει δι κή α γω γή, ια τρι κή, ψυ χο λο γί α κ.ά.) για τη δημιουρ γί α ε νός ξε χω ρι στού και μο να δι κού το μέ α γνώ σης. Εί ναι η ε πι στή μη της α νά πτυ ξης, ε φαρ μο γής και πα ρα κο λού θη σης ε νός προ σε κτι κά σχε δια σμέ νου ε ξα το μι κευμέ νου προ γράμ μα τος Έννοιες, Ο ρι σμοί και Βα σι κές Προ ϋ πο θέ σεις για κά θε ά το μο με α να πη ρί α. Ανα φέ ρε ται στην προ σαρ μο γή της δι δα σκα λί ας, των α σκή σε ων και του πε ρι βάλ λο ντος, προ κει μένου να ι κα νο ποιη θούν οι μο να δικές α νά γκες κά θε ασκουμένου με α να πη ρί α. Η ει δι κή φυ σι κή α γω γή δε δια φέρει ως προς το σκο πό και τους ε πιμέ ρους στό χους της α πό τη φυ σική α γω γή. Στοχεύει να διε γεί ρει, δη λαδή, την ψυ χο κι νη τι κή α νά πτυ ξη του μα θη τή μέ σα από κι νη τι κές ε μπει ρίες, και τη συμ με το χή στην ά σκη ση, οδηγώντας τον προς την αυ το πραγμά τω ση. Σκο πός εί ναι η δη μιουρ γί α ε νός α τό μου που υ ιο θε τεί έ ναν υ γι ή και ε νερ γό τρό πο ζω ής και έ χει α ναπτύ ξει στο έ πα κρο τις δυ να τό τη τές του, προ σφέ ρο ντας στον ε αυ τό του και την κοι νω νί α, ό πως δεί χνει το παρα κά τω σχή μα 1 : Στόχοι Ειδικής Φυσικής Αγωγής Πλήρης Ανάπτυξη (Αυτοπραγμάτωση) Φυσικά Εκπαιδευμένο Άτομο Συναισθηματική Ανάπτυξη Ψυχοκινητική Ανάπτυξη Νοητική Ανάπτυξη Φυσική κατάσταση Κινητική Ανάπτυξη Ρυθμός και χορός Δραστηριότητες νερού Αθλήματα, αγώνες, παιχνίδια 1 Winnick, JW. (2005). Adapted physical education and sport (4th ed.). Champaign, IL: Human kinetics. 15

4 Kεφάλαιο 1 Οι στό χοι της ει δι κής φυσι κής α γωγής και της φυ σι κής α γω γής, ε πο μένως, δε δια φέ ρουν. Αυ τό στο ο ποί ο, Στη φυσική αγωγή μπορούν να γίνουν οι ακόλουθες υποθέσεις: Οι μα θη τές χω ρίς α να πη ρί α έ χουν ε παρ κή ψυ χι κή και σω μα τι κή υ γεί α και κοι νω νι κή ε πάρ κεια, για να ω φελη θούν ά με σα α πό την παρα δοσια κή με θο δο λο γί α της φυ σι κής α γω γής. Οι μα θη τές έ χουν τη συ μπε ρι φο ρά που α παι τεί ται, για να α κο λου θήσουν βασι κούς κα νό νες δρα στηριο τή των. Οι αι σθή σεις και οι δια δι κα σί ες α ντίλη ψης εί ναι ά θι κτες και οι μα θη τές εί ναι σε θέ ση να δε χτούν μί α υ ψηλή πο σό τη τα ε ρε θι σμά των, κα τά τη διάρ κεια της ά σκη σης. Οι μα θη τές χω ρίς α να πη ρί α μπορούν να γε νι κεύ σουν τις ι κα νό τητες που α πέκτη σαν σε εφ ό ρου ζω ής συ μπε ρι φο ρά που υ πο στηρί ζει τον υ γι ή τρό πο ζω ής. Το πλαί σιο υ πευ θυ νό τη τας μεταξύ φυ σι κής α γω γής και ει δι κής φυ σι κής α γω γής δια φέ ρει. Η φυ σι κή α γω γή εν δια φέ ρε ται, κυ ρίως, για τη δι δα σκα λί α δρα στηριοτή των, στα πλαί σια του ε τή σ ιου προ γραμ μα τι σμού ε νός σχο λεί ου, ε νώ η ειδι κή φυ σι κή α γω γή εν διαφέ ρε ται για μί α ευ ρύ τε ρη, ο λι κή πα ρο χή υ πη ρε σιών, στα πλαί σια οι κο γέ νειας-σχο λεί ου-κοι νό τη τας. Οι κα θη γητές ει δι κής φυ σι κής ω στό σο, δια φέ ρουν εί ναι οι τρό ποι που χρη σι μο ποιούν, για να φθά σουν στο ί διο α πο τέ λε σμα. Και τού το, για τί: Α ντί θε τα, στην ει δι κή φυ σι κή α γω γή δεν μπο ρούν να γί νουν υ πο θέ σεις: Οι στό χοι ε ξα το μι κεύ ο νται και βασί ζο νται στη διαρκή α ξιο λό γη ση. Οι μα θη τές με α να πη ρί ες έ χουν πε ρισ σό τε ρες α νά γκες α πό τους συ νο μη λί κους τους χω ρίς α ναπη ρί ες. Η α να πη ρί α προ κα λεί δυσμε νή ε πί δρα ση στη σω μα τική και ψυ χι κή υ γεί α και, σε συν δυασμό με τις λι γό τε ρες ευ και ρί ες για ά σκηση, ο δη γεί σε πε ριο ρι σμέ νη κι νη τι κή δρα στη ριό τη τα. Η πι θα νή α πο τυ χί α σε δρα στηριό τη τες που φαί νο νται εύ κο λες σε άλ λους ο δηγεί σε ψυ χο λο γι κά προ βλή μα τα, ό πως χα μη λή αυ τοεκτί μη ση και αί σθη μα α νικα νό τητας, τα ο ποί α πρέ πει να λη φθούν υπ όψιν, πριν ο πα ρα δο σια κός τρό πος διδα σκα λί ας της φυ σι κής α γω γής γί νει α πο τε λε σμα τι κός. α γω γής έ χουν «ευ ρύ τε ρες» βάσεις γνώ σης. Οι κα θη γη τές φυσι κής α γω γής εκ παι δεύ ο νται, κυ ρίως, στις επι στή μες κί νη σης και καθο δη γού νται α πό τον πα ρα δο σιακό (κα θη γη τής-προπό νη ση) τρό πο δι δα σκα λί ας, ε νώ οι κα θη γη τές ει δι κής φυ σι κής α γω γής εκ παιδεύ ο νται, ε πι πρό σθε τα σε ό λες τις πτυ χές της θε ω ρί ας της προ σαρμο γής σε έναν και νού ργιο κλά δο που μό λις άρ χι σε να πα ρά γει και 16

5 Έννοιες, Ο ρι σμοί και Βα σι κές Προ ϋ πο θέ σεις να δο κι μά ζει τη θε ωρί α του. Οι στό χοι της ει δι κής φυ σι κής α γω γής μπαί νουν σε δια φο ρετι κή προ τε ραιό τη τα, λό γω του δια φο ρε τι κού ε πι πέ δου ι κα νο τή των των μα θη τών με α να πη ρί α. Στις δυ σκο λό τε ρες των πε ρι πτώ σε ων, στις οποίες το ε πί πε δο α πό δο σης εί ναι χα μη λό, κύ ριο μέ λη μα α ποτε λεί η ψυ χα γω γί α του παι διού με α να πη ρί α και η α πό κτη ση θε τι κών ε μπει ριών α πό τη συμ με το χή του στην ά σκη ση. Στις κα λύ τε ρες περι πτώ σεις, στις οποίες η α πό δο ση του μα θη τή με ανα πη ρί α πλη σιάζει κα τά πο λύ ή εί ναι ό μοια με την α πό δο ση των συ νο μη λί κων του, οι στό χοι της φυ σι κής α γω γής δε διαφέ ρουν α πό αυ τούς που τίθενται για τους συμ μα θη τές του χω ρίς α να πη ρί α. Α νε ξάρ τη τα α πό το ε πίπε δο α πό δο σης, πρω ταρ χι κό μέ λημα και διαρ κής επι δί ω ξη του κα θηγη τή φυ σι κής α γω γής πρέ πει είναι να είναι η έ ντα ξη των μα θη τών με ει δι κές εκ παι δευ τι κές α νά γκες. Η έ ντα ξη μπο ρεί να ο ρι στεί ως η πα ρο χή εκ παί δευ σης στους μα θη τές με α να πη ρί α στο πλαί σιο της τυπι κής τά ξης και μπο ρεί να πά ρει τις ε ξής έννοιες: Φυ σι κή έ ντα ξη. Η το πο θέ τη ση του ε κά στο τε μα θη τή με ει δι κές εκ παι δευ τι κές ανά γκες στις τυ πι κές τά ξεις φυ σι κής α γω γής. Κοι νω νι κή έ ντα ξη. Οι προ σω πικές σχέ σεις και αλ λη λε πι δρά σεις του μα θη τή με α να πη ρί α με τους συμ μα θη τές του. Εκ παι δευτι κή έ ντα ξη. Ο βαθ μός συμ με το χής του μα θη τή με α ναπηρί α στην εκ μά θη ση των δραστη ριο τή των με τους υ πό λοι πους συ νο μη λί κους. Το κί νη μα της έ ντα ξης παγκο σμί ως εκ φρά ζε ται μέ σα α πό δύ ο τά σεις. Α πό αυ τούς που υ πο στη ρί ζουν πάντο τε την πλή ρη έ ντα ξη (full inclusion) του μα θη τή με ει δι κές εκ παι δευ τι κές α νάγκες στην τυ πι κή τά ξη, α νε ξάρ τη τα α πό τη σο βα ρό τη τα της α να πη ρί ας, και α πό ό σους υ πο στη ρί ζουν την τοπο θέ τη ση του μα θη τή με α να πη ρί α στο κα ταλ λη λό τερο κά θε φο ρά για τις ι κα νό τη τές του εκ παι δευ τι κό πε ρι βάλλον, σύμ φω να με τη δια βάθ μι ση των «λι γό τε ρο πε ριο ρι στι κών πε ρι βαλ λόντων» (least restrictive environments), όπως δεί χνει το πα ρα κά τω σχή μα: Τυπική τάξη φυσικής αγωγής Τυπική τάξη φυσικής αγωγής και συμπληρωματική καθοδήγηση Ειδική Φυσική Αγωγή σε τυπική τάξη Ειδική Φυσική Αγωγή σε ειδικό σχολείο Ειδική Φυσική Αγωγή σε ιδρυματικό περιβάλλον ή το σπίτι 17

6 Kεφάλαιο 1 Α νε ξάρ τη τα α πό το μο ντέ λο έ νταξης που κά ποιος μπορεί να υ πο στηρί ζει, δε δο μέ νο εί ναι ό τι ο κα θη γη τής φυ σι κής α γω γής ο φεί λει να γνω ρί ζει τις προ σαρ μο γές που πρέ πει να γίνουν ως προς τις α σκή σεις, το περι βάλ λον και τη δι δα σκα λί α του μαθή μα τος, με στό χο την ι κα νο ποί η ση των α να γκών του μα θη τή με α να πηρί α και την πλή ρη έ ντα ξή του στο πλαί σιο της τυ πι κής τά ξης. Εί ναι φανε ρό ό τι οι απαι τού με νες προ σαρμο γές εί ναι δια φο ρε τι κές α νά πε ρίπτω ση. Εί ναι συ νάρτη ση τό σο των α να γκών που δημιουργεί η ε κά στο τε α να πη ρί α, ό σο και των ι διαί τε ρων χαρα κτη ρι στι κών του κά θε ασκουμένου ξε χω ρι στά, κά τι που προ ϋ ποθέ τει την ύ παρ ξη ε ξα το μι κευ μέ νου εκ παι δευ τικού προ γράμ μα τος. Γε νι κά, τρεις είναι οι βα σι κές προ ϋ πο θέ σεις, προ κει μένου ο γυ μνα στής να ε πι τύ χει στην ειδι κή φυ σι κή α γω γή: Να έ χει γνώ σεις ψυ χο κι νη τι κής α νά πτυ ξης. Να γνω ρί ζει πώς να συ ντάσ σει και να υ λο ποιεί ε ξα το μι κευ μέ νο εκ παιδευ τι κό πρό γραμμα που α πο τε λεί το «θε μέ λιο λί θο» ό χι μό νο της ειδι κής φυ σι κής α γω γής, αλλά της ει δι κής α γω γής γε νι κό τε ρα. Να εί ναι γνώ στης των προ σαρμογών του μα θή μα τος που πρέ πει να γί νουν, α νά λο γα με την α να πηρί α και τα χαρα κτη ρι στι κά του α τόμου. Σε πε ρί πτω ση που έ στω μία α πό τις πα ρα πά νω προ ϋ πο θέ σεις δεν τηρεί ται, ο κα θη γη τής φυ σι κής α γω γής θα α ντι με τω πί ζει πά ντο τε δυ σκο λίες στην προ σπά θειά του να δι δά ξει μα θητές με α να πη ρί ες. Η α νά λυ ση, ε πο μέ νως, των πα ρα πά νω προ ϋ ποθέσε ων στις ε πό με νες σε λί δες και κε φάλαια του βι βλί ου εί ναι βα σι κή για την κα τα νό η ση του α ντι κει μέ νου της ει δικής φυ σι κής α γω γής. Ψυ χο κι νη τι κή α νά πτυ ξη Ψυ χο κι νη τι κή α νά πτυ ξη εί ναι η ε ξε λι κτι κή ιε ραρ χί α εμ φά νι σης δε ξιοτή των, το τε λι κό α πο τέ λε σμα αλληλε ξάρ τη σης και αλ λη λε πί δρα σης ε πιμέ ρους το μέ ων (κι νη τι κού, νο η τι κού, συ ναι σθη μα τι κού και κοι νω νι κού), για να φθά σει ο ορ γα νι σμός στην πληρότη τα. Η ψυ χο κι νη τι κή α νά πτυ ξη α πο τε λεί μια δυ να μι κή λει τουρ γί α, χα ρα κτηρί ζε ται α πό την εμ φά νι ση συ γκε κρι μέ νων δε ξιο τή των στις διάφο ρες η λι κίες και δεν εί ναι ί δια σε κά θε παι δί, λό γω της ε πί δρα σης α τομι κών, αλ λά και πε ρι βαλ λο ντι κών παρα γό ντων. Το φυ σιο λο γι κό νευ ρι κό σύ στη μα, η φυ σιο λο γι κή νο η μο σύ νη, η έλ λει ψη α ισθητη ρια κών δια τα ρα χών (κώ φωση, τύ φλω ση) και άλ λων προ βλη μάτων υ γεί ας εί ναι α πα ραί τη τες προ ϋ- πο θέ σεις για την ο μα λή ψυ χο κι νη τι κή α νά πτυ ξη του παιδιού, αλλά ση μαντι κό ρό λο παί ζει και το κοι νω νι κο οικο νο μι κό ε πί πε δο της οι κο γέ νειας, ο βαθ μός υ πο στή ρι ξης του παι διού α πό το οι κο γε νεια κό και ευρύ τε ρο κοι νω- 18

7 Έννοιες, Ο ρι σμοί και Βα σι κές Προ ϋ πο θέ σεις νι κό του πε ρι βάλ λον και η ποιό τη τα εκ παί δευ σης που το παι δί λαμ βά νει. Εύ λο γο εί ναι ό τι η ύ παρ ξη α να πη ρί ας ή δυ σμε νών οι κο γε νεια κών, εκπαι δευτι κών και κοι νω νι κών συν θη κών διατα ράσ σει την ο μα λή πο ρεί α ε ξέλι ξης του παι διού, κα θώς και τη δυ να μι κή του να έρ θει σε ε πα φή με τον κό σμο και να ρυθ μί σει τον ε αυ τό του, για να α ντα πο κρι θεί στα ε ρε θί σμα τα που δέ χε ται. Βα σι κή αρ χή της α νά πτυ ξης α ποτε λεί η α κε ραιό τη τα και η φυ σιο λο γική ω ρί μαν ση του κε ντρι κού νευ ρι κού συ στή μα τος το ο ποί ο κατά τη διάρκεια της βρε φι κής και νη πια κής η λι κί ας ε ξε λίσ σε ται και ω ρι μάζει με τα χύ τα το ρυθ μό. Κα θώς ο ε γκέ φα λος αυ ξά νε ται και ωρι μά ζει, ε πι τυγ χά νε ται, στα δια κά, ο βου λη τι κός έ λεγχος των κι νή σε ων, ε ξα φα νί ζο νται τα αρ χέ γο να νε ο γνι κά α ντα να κλα στι κά και α κο λου θεί η κεφα λο ου ραί α (α πό το κε φά λι προς τα κά τω ά κρα και α πό το κέ ντρο του σώμα τος προς την πε ρι φέ ρεια) κι νη τι κή ε ξέλι ξη. Η κι νη τι κή ε ξέ λι ξη α φο ρά τη δια δικα σί α α πό κτη σης βα σι κών κι νη τι κών προ τύ πων (βά δι σμα, τρέ ξι μο, άλ μα, ρί ψη, σύλ λη ψη, λά κτι σμα) που αρχίζει α πό τη στιγ μή της γέν νη σης με τις α ντα να κλα στι κές κι νή σεις και συνε χίζε ται με την α πό κτη ση πολ λα πλών και σύν θε των κι νη τι κών δε ξιο τή των, καθώς το παι δί προ χω ρά στα δια κά α πό τον έ λεγ χο με γά λων μυ ϊ κών ο μάδων (α δρή κι νη τι κό τη τα) στον έ λεγ χο εξειδι κευ μέ νων μυ ϊ κών ο μά δων (λε πτή κινη τι κό τη τα). Οι πρώ τες κι νή σεις που ε κτε λεί το παι δί εί ναι α ντα να κλα στι κές και α ποτελούν τη βά ση της κι νη τι κής ε ξέ λι ξης. Οι α κού σιες αυ τές κι νή σεις α πο τε λούν τον τρό πο του βρέ φους να α πο κτή σει πλη ρο φο ρί ες για το πε ρι βάλ λον του, να α να ζη τή σει τρο φή και να προ στατευ θεί. Τα κυ ριό τε ρα α ντα να κλα στι κά είναι αυ τά της σύλ λη ψης ή αρ πα γής, του θη λα σμού, της α να ζή τη σης, του α λε ξι πτω τι στού, το α ντα να κλα στι κό Moro ή ε να γκα λι σμού, το πελ μα τιαί ο α ντα να κλα στι κό και το ασύμ με τρο α ντα να κλα στι κό του αυ χέ να 2. Η α ξιο λό γη ση αυ τών των αρ χέ γονων α ντα να κλα στι κών στα νε ο γέν νητα κα θορί ζει την ύ παρ ξη ή ό χι ε νός υ γιούς νευ ρι κού συ στή μα τος, α πό τη στιγ μή που η υ περ το νι κή, υ πο το νι κή ή ασ σύ με τρη έ κλυ σή τους α πο τε λεί ένδει ξη πα θο λογι κής κα τά στα σης. Δεύτε ρο κρι τή ριο ύ παρ ξης ε νός υ γιούς ή ό χι νευ ρι κού συ στή μα τος α πο τε λεί ο χρό νος έ κλυ σής τους, δε δο μέ νου ό τι τα α ντα να κλα στικά αυ τά εμ φα νί ζο νται σε ο ρι σμέ νη σει ρά και πα ρέρ χο νται σε κα θο ρι σμέ νες πε ριό δους α νά πτυξης. Έ τσι, η α που σί α τους κα τά το χρο νι κό διά στη μα στο οποίο αυτά έπρε πε να πα ρά γο νται ή η πα ρα μο νή τους πέ ρα α πό κά ποιο κα θο ρι σμέ νο 2 Πε ρισ σό τε ρες πλη ρο φο ρί ες για τα αρ χέ γο να α ντα να κλα στι κά μπορεί τε να δια βά σε τε με λε πτομέ ρεια στο βι βλί ο Ει δική Α γω γή: Α να πτυ ξια κές δια τα ρα χές και χρό νιες μειονε ξί ες, 2004 (Αγ γελο πού λου-σα κα ντά μη, Ν., Εκ δόσεις Πα νε πι στη μί ου Μα κε δο νί ας). 19

8 Kεφάλαιο 1 χρό νο απο τε λεί, ε πί σης, έν δει ξη παθο λο γι κής κα τά στα σης που πρέ πει να διε ρευ νηθεί. Ό σον α φο ρά αυ τές τις α κού σιες κινή σεις, και μέ χρι τον 4 ο μή να ζω ής το βρέ φος τις χρη σι μο ποιεί, για να συλλέ ξει πλη ρο φο ρί ες και να προ στατευ θεί α πό ε ρε θί σμα τα που το ε νοχλούν. Α πό τον 4 ο μή να και μέ χρι τον 1 ο χρό νο, τα α κού σια α ντα να κλα στικά, στα δια κά α να στέλ λο νται και α ντι καθί στανται, κα τά το στά διο προε λέγχου της κί νη σης α πό από τον πρώτο ως το δεύτερο χρόνο, α πό ε κού σιες στοι χειώ δεις κι νή σεις οι ο ποί ες α κολου θούν μεν μί α κα θο ρι σμέ νη σει ρά, αλ λά η χρο νι κή τους εμ φά νι ση α πό παι δί σε παι δί ποι κίλ λει. Αυ τή η ποικι λί α ως προς το χρό νο εμ φά νι σης των δε ξιο τή των μπο ρεί να ε ξη γη θεί αν ληφθεί υπ όψιν η ετυμολογία της λέξης «ψυ χο κι νη τι κή». Α πό τη στιγ μή που ο ό ρος «ψυ χο κι νη τι κή» εκ φρά ζει τη στε νή σχέ ση με τα ξύ των γνω στικών δια δι κα σιών, των κι νη τι κών λειτουργιών και της ε μπει ρί ας που το παι δί α πο κτά α πό την αλ λη λε πί δρασή του με το πε ρι βάλ λον, η κι νη τική ε ξέ λι ξη δεν μπο ρεί να θε ω ρεί ται α πο τέ λε σμα μό νο της α πό δο σης του σώ μα τος, αλ λά προ κύ πτει α πό τη συνο λι κή δυ να μι κή αλλη λε πί δρα ση των νο η τι κών, συ ναι σθη μα τι κών και κοινω νι κών πα ρα μέ τρων του α τό μου. Για πα ρά δειγ μα, το βά δι σμα ως δε ξιό τη τα δε βα σί ζε ται μό νο στον κι νη τι κό προγραμ μα τι σμό του ε γκε φά λου, αλ λά και στην ι σορ ρο πί α, που προϋ πο θέτει φυ σιο λο γι κή α κο ή και ό ρα ση, καθώς και στην ύ παρ ξη φυ σιο λο γι κού μυ ϊ κού τό νου. Ε πι πλέ ον, ση μα ντι κό ρό λο παί ζει και η ε ξά σκη ση, που συνδέ ε ται στε νά με το πε ρι βάλ λον μέ σα στο ο ποί ο ζει και μεγα λώ νει έ να παι δί. Έ τσι, ό ταν μί α δε ξιό τη τα δεν ε ξα σκείται, μπο ρεί να κα θυ στε ρή σει η εμ φάνι σή της, ε νώ, ό ταν δοθεί η κα τάλ ληλη ευ και ρί α, η ί δια δεξιό τη τα μπο ρεί να εμ φα νι στεί γρη γορό τε ρα. Α πο τέλε σμα εί ναι οι κι νη τι κές δε ξιό τη τες να α κολου θούν μεν μί α συ γκε κρι μέ νη σει ρά εμ φά νι σης, αλ λά ο χρό νος εμφά νι σής τους να δια φέ ρει α πό παι δί σε παι δί. Για πα ρά δειγ μα, τα παι διά πρώτα κάθο νται και με τά περ πα τούν, αλ λά η η λι κί α στην ο ποί α κά θο νται ή περ πα τούν ποι κίλ λει. 20

9 Έννοιες, Ο ρι σμοί και Βα σι κές Προ ϋ πο θέ σεις Κα τά κα νό να, οι δε ξιό τη τες πραγ μα το ποιού νται ε ντός κά ποιων «φυσιο λο γι κών» χρο νικών ο ρί ων. Ο κα θη γη τής φυ σι κής α γω γής ο φεί λει να γνω ρί ζει ό τι κά θε δε ξιότη τα έ χει μί α αρ χι κή, μέ ση και ο ρια κή η λι κί α εμ φά νι σης. Για πα ρά δειγ μα, κάποια παι διά αποκτούν νω ρίς την ι κανό τη τα να βα δί ζουν α πό μό να τους α πό την η λι κί α των 8-9 μη νών (αρ χι κή τι μή εμ φά νι σης της δε ξιό τη τας). Η με γά λη πλειο ψη φί α των παι διών κα τορ θώ νει και περ πα τά α νε ξάρ τη τα κα τά τη διάρ κεια του 13 ου με 14 ου μή να (μέ ση τι μή). Τέ λος, υ πάρ χουν πε ρι πτώσεις στις οποίες αν πε ρα στεί έ να κρί σι μο ση μεί ο (ο ρια κή η λι κί α) και η δε ξιό τη τα δεν αποκτηθεί, αυ τό υ πο δη λώ νει κα θυ στέ ρη ση στην α νά πτυ ξη. Έ τσι, ε άν έ να παι δί ξε πε ρά σει το 18 ο μή να ζω ής του και δεν έ χει περ πα τή σει, τό τε ο κα θη γη τής φυ σι κής α γω γής πρέ πει να ε ξε τάσει σο βα ρά το ενδε χό με νο το παι δί αυ τό να πα ρου σιά ζει κά ποια μορ φή α να πηρί ας. Οι βα σι κές κι νη τι κές δε ξιό τη τες τους πρώ τους κρί σι μους μή νες της ζω ής του παι διού και μέ χρι λί γο πριν από το δεύ τε ρο έ τος μπο ρούν να παρου σια στούν ως προς την αρ χι κή και ο ρια κή η λικί α εμ φά νι σής τους στο πα ρα κά τω σχή μα 3 : Περπατά μόνο του. Στέκεται μόνο του. Κινητικές Δεξιότητες Περπατά με βοήθεια. Περπατά στα τέσσερα. Στέκεται όταν υποστηρίζεται. Κάθεται χωρίς υποστήριξη Ηλικία σε μήνες 3 Η ει κό να πάρ θη κε α πό την ι στο σε λί δα images/whoneuraldev.jpg. 21

10 Kεφάλαιο 1 Στην η λι κί α των 2 ε τών, πα ρα τηρεί ται α νά πτυ ξη των ι κα νο τή των που ε πι τρέ πουν στο παι δί την έκ φρα ση και την ε πι κοι νω νί α με το πε ρι βάλ λον. Ως προς την κι νη τι κή ε ξέ λι ξη, η φά ση της βα σι κής κί νη σης α πό τα 2 έ ως τα 7 χρόνια, α πο τε λεί την πε ρί ο δο κατά την οποία το παι δί α πο κτά, στα διακά, τον έ λεγ χο των βα σι κών δε ξιο τήτων στα θε ρο ποί η σης, με τα κί νη σης και χει ρι σμού. Στο αρ χι κό στά διο (2-3 χρο νών), το παι δί κά νει την πρώ τη του σκό πι μη προ σπά θεια ε κτέ λε σης των δε ξιο τή των αλ λά η προ σπά θεια αυ τή χα ρα κτη ρί ζε ται α πό γε νι κές, α δέ ξιες και χω ρίς συ ναρ μο γή κι νή σεις. Στο στοι χειώ δες στά διο (4-5 χρο νών), η συ ναρ μο γή και η ρυθ μι κή ε κτέ λε ση βελ τιώ νο νται, αλ λά οι μυ ϊ κές ο μά δες που συμ με τέ χουν δεν έ χουν ε ξει δικευ τεί πλή ρως, ε νώ στο ώ ρι μο στάδιο (6-7 χρο νών) που α κο λου θεί οι κι νήσεις χα ρα κτη ρί ζο νται, πλέ ον α πό κα λή συ ναρ μο γή, έ λεγ χο, α κρί βεια και στα θε ρό τη τα 4.Σε αυ τήν την η λι κί α, το δυ να μι κό του παι διού, ό πως αυ τό εκφρά ζε ται α πό ό λους τους ε πι μέ ρους τομείς που συν θέ τουν την ψυ χο κι νητι κή α νά πτυ ξη, βρί σκε ται σε πλή ρη ε ξέ λι ξη και το παι δί εί ναι σε θέ ση να δε χθεί συ στη μα τι κή εκ παί δευ ση, με την ει σαγω γή του στην Α τά ξη του Δη μο τι κού σχο λεί ου. Α πό την η λι κί α των 7 ε τών και πάνω, το παι δί ει σέρ χε ται στη φά ση της ει δι κευ μέ νης κί νη σης. Στο πρώ το μετα βα τι κό στά διο και μέ χρι την η λι κί α των 10 ε τών, το παι δί εκ δη λώ νει μεγά λο εν δια φέ ρον και δεί χνει πρόθυ μο για συμ με το χή σε διά φο ρα α θλή μα τα. Το παι δί εί ναι σε θέ ση να ε κτε λέσει τα θε με λιώ δη κι νη τι κά πρό τυ πα που α πέκτη σε α πό το προ η γού με νο ώ ρι μο στά διο με α κρί βεια και έ λεγ χο, χω ρίς ω στό σο, να τα κα τα φέρ νει α πα ραί τητα κα λά στην ε κτέ λε ση των σύν θε των α σκήσε ων που α παι τούν τα διά φο ρα σπορ. Α νά λο γα με τις προ η γού με νες θε τι κές ή αρ νη τι κές ε μπει ρί ες που το παι δί α πο κο μί ζει α πό τη συμ με το χή του στα διά φο ρα α θλή μα τα, ε πι λέ γει, στο στά διο ε φαρ μο γής (11-13 ε τών), το σπορ που του ται ριά ζει πε ρισ σό τερο, με βά ση την προ σω πι κή του ε πιθυ μί α, τον προ η γού με νο βαθ μό ε πιτυ χί ας του στο ά θλη μα αυ τό, το σωμα τό τυ πό του και τα σχό λια του κοινω νι κού πε ρί γυ ρου. Σε αυ τό α κρι βώς το στά διο γί νε ται και η ε πι λο γή ταλέντων στον α θλη τι σμό. Τέ λος, α πό την η λι κί α των 14 ε τών και ά νω, το παι δί μπαί νει πλέ ον στο στά διο της διά βίου ά σκη σης, εκ δη λώ νο ντας υψη λό εν δια φέ ρον για συ γκε κρι μέ νες α θλητι κές δρα στη ριό τη τες σε ψυ χα γω γι κό και α ντα γω νι στι κό επί πε δο. 22

11 Έννοιες, Ο ρι σμοί και Βα σι κές Προ ϋ πο θέ σεις Συ νοπτι κά, οι φά σεις κι νη τι κής α νά πτυξης, τα ε πι μέ ρους στά διά τους και η χρο νι κή πε ρί ο δος α νά πτυ ξής τους, κα τά προ σέγ γι ση, λό γω α το μι κών δια φο ρών, εί ναι 4 : Χρο νι κή Πε ρί ο δος Φά ση Κι νη τι κής Α νά πτυ ξης Στά δια Κι νη τι κής Α νά πτυ ξης 14 ε τών και πά νω ε τών 7-10 ε τών 6-7 ε τών 4-5 ε τών 2-3 ε τών Ει δι κευ μέ νη Κί νη ση Βα σι κή Κί νη ση Διά βί ου ά σκη ση Ε φαρ μο γής Με τα βα τι κό Ώ ρι μο Στοι χειώ δες Αρ χι κό Προέ λεγ χος της κί νη σης 1-2 ε τών Στοι χειώ δης Κί νη ση 0-1 έ τος Α ντα να κλα στι κή Κί νηση Α να στο λή α κού σιων α ντα να κλα στι κών Α πο κω δι κο ποί η ση πλη ρο φο ριών-ε ρε θι σμά των Εγ γρα φή πλη ρο φο ριών Γε νι κά, η κι νη τι κή ε ξέ λι ξη α πο καλύ πτε ται, μέ σα α πό τις αλ λα γές που πα ρα τη ρού νται στην κι νη τι κή συ μπερι φο ρά του παι διού. Έ τσι, η πα ρα τήρη ση ε κτέ λε σης των κι νη τι κών δε ξιοτή των α πο τε λεί το «πα ρά θυ ρο» μέ σα α πό το ο ποί ο ο κα θη γη τής φυ σι κής α γω γής μπο ρεί να δια πι στώ σει τη φάση στην ο ποί α βρί σκε ται η κι νη τι κή ε ξέλι ξη του παι διού και να δια πι στώσει τυ χόν κα θυ στε ρή σεις στην ψυ χοκι νητι κή α νά πτυ ξη. Αυ τό προ ϋ πο θέ τει ό τι το πα ραδοσια κό πε ριε χό με νο του μα θή μα τος της φυ σι κής α γω γής, ό πως το γνω ρίζουν οι περισ σό τε ροι γυ μνα στές, θα πρέ πει να α να θε ω ρη θεί, μέ σα α πό το πρί σμα της ψυχο κι νη τι κής. Με πο λύ πρα κτι κό τρό πο, α νε ξάρ τη τα α πό το ε άν ο κα θη γη τής φυσι κής α γω γής διδά σκει παι διά με ή χω ρίς ει δι κές εκπαι δευ τι κές α νά γκες, θα πρέ πει πάντο τε μέ σα α πό την πα ρατή ρη ση του κά θε παι διού να δια πι στώ νει το βαθ μό στον ο ποί ο το παι δί: 4 Gallahue, L.D. (2002). Α να πτυξια κή Φυ σι κή Α γω γή για τα Ση με ρι νά Παι διά. Μετ. Ευαγ γε λι νού Χρ. & Παπ πά Α. University Studio Press. Θεσ σα λο νί κη. 23

12 Kεφάλαιο 1 Εκδη λώ νει α τε λή κι νη τι κά πρό τυ πα - χαρακτηριστικά α νώρι μης κίνησης, ό πως: Α κα τάλ λη λο κι νη τι κό σχε δια σμό ως προς: α) τον έ λεγ χο δύ να μης, β) το χρό νο α ντί δρα σης, γ) την α ντα πόκρι ση σε πιο σύν θε τα ε ρε θί σμα τα. Α νι κα νό τη τα δια τή ρη σης ρυθ μού, κα τά τη διάρ κεια της ά σκη σης. Α πώ λεια δυ να μι κής ι σορ ρο πί ας (πέσι μο) κα τά την ε κτέ λε ση της άσκησης. Α στά θεια, δια φο ρά α πό προ σπά θεια σε προ σπά θεια ως προς: α) την ι σορ ρο πί α, β) τη δύ να μη, γ) το ρυθ μό. Πα ρά τα ση-συ νέ χιση της κί νη σης με τά το τέ λος της ά σκη σης, ε νώ θα έ πρε πε να έ χει στα μα τή σει. Πα ρου σιά ζει κα θυ στέ ρη ση σε έ να ή πε ρισ σό τε ρα α πό τα 6 στά δια ψυ χοκι νη τι κής α γω γής: Αυ το γνω σί α: Γνώ ση των διά φο ρων με ρών του σώ μα τός του, του ε αυτού του και των άλ λων. Γνωριμία του σώματος με το χώρο: Γνώ ση της θέ σης (κα θι στή, όρ θια, πρη νής, ύ πτια, στα τέσ σε ρα) και της κί νη σης του σώ μα τός του στο χώρο. Ι σορ ρο πί α: Ι κα νό τη τα ισορ ρο πί ας: α) Στα τι κή: - με α νοι χτά μά τια - με κλει στά μά τια β) Δυ να μι κή Πλευ ρι κό τη τα: Γνώ ση πλευ ρι κό τητας (δια χω ρι σμός δε ξιού-α ριστε ρού) των ά νω και κά τω ά κρων του σώ ματός του. Γνώ ση προ σα να το λι σμού του σώμα τός του στο χώ ρο Γνω ρι μί α και έ λεγ χος της α να πνοής (ει σπνο ή-εκ πνο ή, δια φραγ μα τι κή α να πνο ή). Μέ σα α πό αυ τήν την πα ρα τή ρηση και την ο λι στι κή α ξιο λό γη ση των ι κανο τή των του μα θη τή, θα μπο ρέ σει ο γυ μναστής να δια μορ φώ σει το πρόγραμ μα της φυ σι κής α γω γής, με ο δηγό την ε ξα το μίκευ ση, την προ σαρμο γή και τη συμ με το χή στις κι νη τι κές ε μπει ρί ες και το παι χνί δι, προ κει μέ νου να διε γερ θεί, κα τά το δυ να τό τε ρο, η ψυ χο κι νη τι κή α νάπτυ ξη του κά θε παιδιού. 24

13 Έννοιες, Ο ρι σμοί και Βα σι κές Προ ϋ πο θέ σεις Ε ξα το μι κευ μέ νο Εκ παι δευ τικό Πρό γραμ μα (Ε.Ε.Π.) Το Ε.Ε.Π. εί ναι μί α γρα πτή έκ θεση-α ξιο λό γη ση που ο καθη γη τής Φ.Α. συ ντάσ σει και υ λο ποιεί για κά θε α σκού με νο, προ κει μέ νου: Να συ να ντή σει τις μονα δι κές α νάγκες του ε κά στο τε α τό μου με α ναπη ρί α. Να βελ τιώ σει τις κι νη τι κές και άλλες ι κα νό τη τές του. Να με γι στο ποι ή σει την α πό δο σή του στα πλαί σια των α θλη τι κών δρα στη ριο τή των. Το ε ξα το μι κευ μέ νο εκ παι δευ τικό πρό γραμ μα (Ε.Ε.Π.) χρησιμοποιείται στην ει δική φυ σι κή α γω γή ως ε πί σημο έ ντυ πο κυ ρί ως σε χώ ρες ό πως οι Η ΠΑ, με τρό πο που εί ναι ορ γα νωμέ νος τό σο στη δια δι κα σί α, ό σο και στην τή ρη ση αρ χεί ου και ε πι τρέ πει την ε νερ γή συμ με το χή των γο νέ ων, του σχο λεί ου, του ί διου του παι διού με α να πη ρί α, ε παγ γελ μα τιών ει δι κής α γω γής πολ λών δια φο ρε τι κών ει δικοτή των, το πι κών ε πι τρο πών εκ παίδευ σης, κα θώς και άλ λων φο ρέ ων. Για τη δια μόρ φω ση του Ε.Ε.Π ο κα θη γη τής φυ σι κής α γω γής πρέ πει: Να έ χει γνώ σεις ψυ χο κι νη τι κής α νά πτυ ξης, να εί ναι ε νήμε ρος των δε ξιο τή των που ε κτε λού νται στις διά φο ρες «η λι κί ες-κλει διά» και ι διαίτε ρα των κι νη τι κών δε ξιο τή των. Να μπο ρεί να ε κτι μά το α να πτυξιακό ε πί πε δο του παι διού, να γνωρί ζει, δη λα δή, σε ποιο ε πί πε δο βρί σκε ται η α δρή και λε πτή κι νη τικό τη τα, το νο η τι κό ε πί πε δο και η προ σω πι κό τη τα του παι διού. Να γνω ρί ζει τις προ σαρ μο γές που πρέ πει να γί νουν ως προς τη διδα σκα λί α, τις α σκή σεις και το περι βάλ λον του μα θή μα τος της φυσι κής α γω γής ανά πε ρί πτω ση. Να ε πι δει κνύ ει διά θε ση για συνεργα σί α με τους κα θη γη τές των άλλων ει δι κο τή των του σχο λεί ου για το κα λό του παι διού. Να μπο ρεί να το πο θε τεί τη σκέ ψη, τη γνώ ση και τις ε νέρ γειές του σε μί α λο γι κή σει ρά. Έ τσι, οι ε νέρ γειες που πρέ πει να γί νουν α πό την έ ναρ ξη του Ε.Ε.Π. μέχρι το τέ λος του μπο ρούν να τα ξινο μη θούν, ως προς τη χρο νι κή τους αλ λη λου χί α, στις ε ξής φά σεις: Προπα ρεμ βα τι κή φά ση Ε.Ε.Π. Η προπα ρεμ βα τι κή φά ση διαρ κεί α πό την αρ χι κή γνω ρι μί α του κα θηγη τή φυ σι κής α γω γής με το παι δί με α να πη ρί α έ ως την έ ναρ ξη του πρώτου μα θή μα τος της φυ σι κής α γω γής και πε ρι λαμβά νει την α κο λου θί α μί ας σει ράς «βη μά των» που πρέ πει να γίνουν σε κα θο ρι σμέ νη σει ρά, έ ως τη στιγ μή που ο μα θη τής μπει στο χώρο ά σκη σης, για να αρ χί σει το πρώ το του μά θη μα. Ως πρώ το βή μα, η γνω ρι μί α του κα θη γη τή φυ σι κής α γω γής με τους γο νείς και το ί διο το παι δί με α να πηρί α σε κοι νή συ νά ντη ση εί ναι πο λύ 25

14 Kεφάλαιο 1 ση μα ντι κή, για να μπο ρέ σει ο γυ μναστής να δια πι στώ σει το βαθ μό στον ο ποί ο η σχέ ση και η αλλη λε πί δρα ση με τα ξύ γο νέ ων-παι διού εί ναι αρ μονι κή. Η στά ση των γο νέ ων α πέ να ντι στην α να πη ρί α του παι διού τους διαφέ ρει α νά πε ρί πτω ση και ε πηρε ά ζεται α πό πολ λούς πα ρά γο ντες, ό πως η σο βα ρό τη τα της α να πη ρί ας και η κοινω νι κο οι κο νο μι κή κα τά στα ση της οι κο γέ νειας. Πα ρό λη την α ναμ φί βολη α γάπη των γο νέ ων προς το παι δί, η ύ παρ ξη α να πη ρί ας στην οι κο γέ νεια αλ λά ζει ρι ζι κά τη ζω ή του ζευ γα ριού, που μπο ρεί να νιώ θει κου ρα σμέ νο, α πο γο η τευμέ νο και να βρίσκεται σε συ νε χή α γω νί α για το μέλ λον του παιδιού του. Αι σθή μα τα ε νο χής και α πογο ή τευ σης μπο ρεί να ε ναλ λά σσο νται με αι σθή μα τα αι σιο δο ξί ας και ελπίδας, σε μί α προ σπά θεια του πα τέ ρα και της μη τέ ρας να α ντι με τω πί σουν την ψυ χο λο γι κή πί ε ση της κα τά στασης που βιώ νουν. Ακόμη, ποι κίλ λει και ο βαθ μός υ πο στή ρι ξης των γονέ ων προς το παι δί, α νά λο γα με τις δυ σκο λί ες που προ κύ πτουν. Α ναμ φίβο λα, η ύ παρ ξη ε νός υ πο στη ρι κτι κού οι κο γε νεια κού πε ρι βάλ λο ντος παί ζει κα θο ρι στι κό ρό λο στην πο ρεί α του παι διού στη ζω ή και τις προ ο πτι κές του για ε ξέ λι ξη, ε πο μέ νως, πρέ πει ως πα ρά γο ντας ε πί δρασης να συ νε κτι μάται πά ντο τε α πό τον κά θε εκ παι δευ τικό. Η α πό κτη ση βε βαί ω σης α πό τον ια τρό του παι διού με την κοι νή α ποδο χή των γο νέ ων ό τι το παι δί με α ναπη ρί α μπο ρεί να α σκη θεί εί ναι εξίσου ση μα ντι κή. Ο κα θη γη τής φυ σικής α γω γής πρέ πει, πά ντο τε, να έ χει τις απα ραί τη τες δια βε βαιώ σεις ό τι ο μα θη τής με α να πη ρί α εί ναι σε θέ ση να δε χθεί την ε πι βά ρυν ση που προκα λεί η σω μα τι κή ά σκη ση, χω ρίς να κιν δυ νεύ σει η υ γεί α ή η ζω ή του. Ο ια τρός εί ναι αυ τός που θα δώ σει την τε λι κή έ γκρι ση για συμ με το χή του μαθη τή με α να πη ρί α και/ή θα ε πι στή σει την προ σο χή για τυ χόν πε ριο ρι σμούς ά σκη σης λό γω πα ρα γό ντων υ γεί ας. Η έ γκρι ση μό νο των γο νέ ων δεν είναι αρ κε τή, δε δο μέ νου ό τι υ πάρ χουν γο νείς που εί τε δεν έ χουν τις απα ραίτη τες γνώ σεις για την α να πη ρί α του παι διού τους ή στην α γω νί α τους να α θλη θεί το παι δί τους υ πο βαθ μί ζουν ά θε λά τους τη σο βα ρό τη τα της κατάστα σης. Η α κό λου θη ε κτί μη ση του α ναπτυ ξια κού ε πι πέ δου του παι διού με α να πη ρί α στα πλαί σια μί ας ο λι στι κής προ σέγ γι σης βο η θά τον κα θη γη τή φυ σι κής α γω γής να α ξιο λο γή σει, με τη με γα λύ τε ρη δυ να τή λε πτο μέ ρεια, το ε πί πε δο ι κα νοτή των του μα θη τή και να θέ σει τους στό χους του μα θήμα τος. Σε ό λη τη διάρ κεια της α ξιο λόγη σης, αλ λά και του Ε.Ε.Π., η συ νεργα σί α του γυ μνα στή με τους άλλους εκ παι δευ τι κούς εί ναι α πα ραί τη τη για την κα τα γρα φή πρό σθε των πληροφο ριών που μπο ρεί να δια φεύ γουν την προ σο χή του γυ μνα στή, αλ λά μπο ρούν να ε ντο πι στούν α πό ε παγγελ μα τί ες δια φο ρε τι κών ει δι κο τή των 26

15 Έννοιες, Ο ρι σμοί και Βα σι κές Προ ϋ πο θέ σεις της ει δικής α γω γής (λο γο θε ρα πευ τές, φυ σι κο θε ρα πευ τές, ψυ χο λό γους, κοινω νι κούς λει τουρ γούς, ερ γο θε ραπευ τές κ.ά.). Η προ πα ρεμ βα τι κή φά ση ο λο κλη ρώ νε ται με τον κα θο ρι σμό της η με ρο μη νί ας έ ναρ ξης του πρώ του μα θή μα τος της φυ σι κής α γωγής. Σχημα τι κά, η προ πα ρεμ βα τι κή φά ση, ως προς την α κο λου θί α των ε νερ γειών που γί νο νται, μπο ρεί να α πει κο νι στεί ως ε ξής: Γνω ρι μί α του κα θη γη τή φυ σι κής α γω γής με το παι δί και τους γονείς του και καταγρα φή πλη ρο φο ριών που α φο ρούν το μα θητή. Από κτη ση γρα πτής α πο δο χής συμ με το χής στο μά θη μα της φυ σι κής α γω γής α πό τους γο νείς και τον ια τρό του παι διού. Εκτί μη ση α να πτυ ξια κού ε πι πέ δου του παι διού (κι νη τι κές δε ξιό τη τες, νο η τι κό ε πίπε δο, προ σω πι κό τη τα) στα πλαί σια μί ας ο λι στι κής προ σέγ γι σης α ξιο λό γη σης. Συ νεργα σί α του κα θη γη τή φυ σι κής α γω γής με τους άλ λους εκπαι δευ τι κούς του σχο λεί ου και/ή ε παγ γελ μα τί ες ει δι κής α γω γής δια φο ρε τι κών ει δι κο τή των για την τε λι κή δια μόρ φω ση του Ε.Ε.Π. Κα θο ρι σμός η μερο μη νί ας έ ναρ ξης του 1 ου μα θή μα τος και διάρ κειας του Ε.Ε.Π. 27