7. Οι Διεθνείς Διασκέψεις για το Περιβάλλον 29.

7. Οι Διεθνείς Διασκέψεις για το Περιβάλλον 29. Tο Κλίμα αλλάζει και οι κυβερνήσεις συσκέπτονται. Την τελευταία δεκαετία, κατά την οποία η Γη βίωσε τα έξι από τα δέκα θερμότερα καλοκαίρια των τελευταίων 150 ετών, και ελλείψει ενός «Παγκόσμιου Οργανισμού Περιβάλλοντος» οι κυβερνήσεις έντρομες?! συσκέφθηκαν κάμποσες φορές. 1. το 1992 στο Ρίο της Βραζιλίας, 2. το 1997 στο Κιότο της Ιαπωνίας, 3. το 2001 στη Χάγη της Ολλανδίας, 4. το 2002 στη Βόννη της Γερμανίας, και 5. το 2003 στο Γιοχάνεσμπουργκ. Παρακάτω θα περιγράψουμε αδρομερώς τα βασικά σημεία των διασκέψεων αυτών. 7.1. Η Διεθνής Διάσκεψη Του Ρίο Ντε Τζανέϊρο (1992). Στο Ρίο για πρώτη φορά συνδέθηκε η έννοια του περιβάλλοντος με την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και αναγνωρίστηκε ότι «πρέπει να σταθεροποιηθεί η συγκέντρωση των αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα σε ένα επίπεδο που δεν θα επηρεάζει το κλίμα». Τα ζητήματα που απασχόλησαν από τις 3 έως τις 14 Ιουνίου 1992 τους συμμετέχοντες στη Διάσκεψη, είχαν να κάνουν με τη διεθνή συνεργασία για τη βιώσιμη ανάπτυξη, τη δημογραφική δυναμική, και την ανθρώπινη υγεία σε μια προσπάθεια βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων του πλανήτη. Ασχολήθηκαν ακόμα με τη συντήρηση και τη διαχείριση των πόρων για την ανάπτυξη της ατμόσφαιρας, του εδάφους, των δασών, της γεωργίας, της βιοποικιλότητας και της βιοτεχνολογίας, των ωκεανών και του γλυκού νερού, αλλά και των τοξικών, των χημικών ουσιών και των επιβλαβών στερεών και ραδιενεργών απόβλητων. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η ενίσχυση του ρόλου σημαντικών ομάδων όπως των κυβερνητικών οργανώσεων, των τοπικών αρχών και συνδικάτων, καθώς και της επι- 29 Το παρόν κεφάλαιο συνετάγει από την κ. Δέσποινα Διμέλλη. Σελίδα 64

στημονικής και τεχνολογικής Κοινότητας. Κατοχυρώθηκαν οι οικονομικοί πόροι, η θέσπιση διεθνών ιδρυμάτων και νομικών οργάνων και η δημόσια ευαισθητοποίηση και κατάρτιση προκειμένου να εφαρμοστούν τα 27 άρθρα που ψηφίστηκαν τα οποία α- ποτελούν την «Ατζέντα 21». 7.2. Πρωτόκολλο Του Κιότο (1997). 7.2.1. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου Το φαινόμενο του θερμοκηπίου αποτελεί τον υπ αριθμόν ένα περιβαλλοντικό κίνδυνο και συνίσταται στα εξής : η ενέργεια του Ηλίου φθάνει στην επιφάνεια της Γης και τη θερμαίνει. Η Γη αντανακλά το μεγαλύτερο μέρος της ηλιακής ενέργειας πίσω στο Διάστημα, Αλλά ένα τμήμα της «παγιδεύεται» στην ατμόσφαιρα λόγω ενός «καλύμματος» αερίων, των λεγόμενων αερίων του θερμοκηπίου. Αν δεν υπήρχε το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η μέση θερμοκρασία της Γης θα ήταν 14 0 C (αντί 18 0 C) (Σχήμα 7.1.). Σχήμα 7.1. Οι διακυμάνσεις της θερμοκρασίας τα τελευταία 150 χρόνια. Τα «αέρια του θερμοκηπίου» υπάρχουν στην ατμόσφαιρα εδώ και εκατομμύρια χρόνια, αλλά η ποσότητα τους άρχισε να αυξάνεται μετά τη βιομηχανική επανάσταση. Τα «αέρια του θερμοκηπίου» είναι δύο ειδών: 1. Τα Φυσικά, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο και τα το οξείδιο του αζώτου, και Σελίδα 65

2. τα Βιομηχανικά, εκείνα δηλ. που δημιουργούνται από τη βιομηχανική δραστηριότητα CFC, Περφθορομεθάνιο, και εξαφθοριούχο θείο) είναι εκείνα των οποίων οι εκπομπές πρέπει να μειωθούν. Πιο επικίνδυνο από τα «ένοχα» αέρια είναι το διοξείδιο του άνθρακα, διότι αποτελεί τα δύο τρίτα των αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπονται λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας (η χρήση ορυκτών καυσίμων, όπως το πετρέλαιο και το κάρβουνο, αυξάνει τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα). Στο Κιότο με τη συμμετοχή περισσότερων από 150 χωρών καταρτίσθηκε το Πρωτόκολλο που όριζε ότι «οι ανεπτυγμένες χώρες θα πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές των έξι βασικότερων αερίων που εντείνουν το φαινόμενο κατά τουλάχιστον 5% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990.» Το συγκεκριμένο πρωτόκολλο προβλέπει αρχικά μείωση της παραγωγής των έξι αερίων που θεωρείται ότι εντείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου κατά 5,2%, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, μέχρι το 2012 και παρέχει ένα διεθνές πλαίσιο για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών που έχουν προκληθεί από τον άνθρωπο, ορίζοντας στόχους μείωσης των επικίνδυνων εκπομπών για τις ανεπτυγμένες χώρες. Το Πρωτόκολλο Του Κιότο, δεν θα μπορούσε μπορεί να έχει αποτελέσματα και να γίνει δεσμευτικό πριν τεθεί σε ισχύ. Αυτό θα συνέβαινε μόλις το επικύρωναν τουλάχιστον 55 χώρες, που αντιπροσώπευαν το 55% των εκπομπών επικίνδυνων αερίων του θερμοκηπίου των αναπτυγμένων χωρών όπως υπολογίστηκε το 1990. Η παγκόσμια συνθήκη του Κιότο που στοχεύει στην καταπολέμηση του φαινομένου του θερμοκηπίου, τέθηκε σε ισχύ, θέτοντας περιορισμούς στην έκλυση βλαβερών αερίων, στις 16-2-2005, οπότε και εξασφαλίσθηκαν αυτές οι προϋποθέσεις. (Σχήμα 7.2.) Το Πρωτόκολλο του Κιότο είναι το πρώτο διεθνές νομικά δεσμευτικό έγγραφο που χρησιμοποιεί μηχανισμούς της αγοράς για την επίλυση παγκοσμίων περιβαλλοντικών προβλημάτων. Προτείνει στα κράτη που θα το εφαρμόσουν τρεις "ευέλικτους μηχανισμούς", οι οποίοι λαμβάνουν υπόψη τον τρόπο λειτουργίας της οικονομίας και με την εφαρμογή τους θα βοηθήσουν στην επίτευξη των στόχων: την εμπορία των εκπομπών (emissions trade system) τον μηχανισμό καθαρής ανάπτυξης (clean development mechanism),και την από κοινού υλοποίηση (joint implementation) οι οποίοι αναλύονται παρακάτω. Σελίδα 66

Σχήμα 7.2. Συμμετοχή χωρών στο Πρωτόκολλο του Κιότο: με πράσινο χρώμα δηλώνονται οι χώρες που υπέγραψαν και επικύρωσαν το πρωτόκολλο, με κίτρινο όσες το υπέγραψαν και αναμένεται η επικύρωσή του, με κόκκινο οι χώρες που το υπέγραψαν αλλά δεν το επικύρωσαν και με γκρι χρώμα οι χώρες που δεν έχουν πάρει θέση. 7.2.2. Το εμπόριο εκπομπών. Το διεθνές καθεστώς «εμπορίου εκπομπών» που καθιερώθηκε από του Πρωτόκολλο του Κιότο επιτρέπει στις βιομηχανοποιημένες χώρες να αγοράζουν και να πουλάνε μεταξύ τους, δικαιώματα ρύπανσης. Επίσης, θα μπορούν να αγοράζουν «μονάδες μείωσης ρύπανσης» χρηματοδοτώντας προγράμματα για την μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες, μέσω ενός μηχανισμού γνωστού ως Κοινή Εφαρμογή (ΚΕ). Το σημείο αυτό αποτελεί ένα από τις πιο αμφιλεγόμενα σημεία του Πρωτοκόλλου, καθώς έτσι τίθενται οι βάσεις για την εμπορική εκμετάλλευση των αερίων ή καλύτε- ρα, την εκμετάλλευση, ακόμη μια φορά, των υπό ανάπτυξη χωρών, από τις ανεπτυγμένες, μη συνειδητοποιώντας πως έρχεται πιο γρήγορα η οικολογική καταστροφή. Η έννοια του εμπορίου των εκπομπών βέβαια υπονοεί ευθέως ότι οι μη ανεπτυγμένες χώρες (μη εκπέμπουσες) έχουν δικαίωμα κι αυτές να εκπέμπουν εξίσου αλλά το max επίπεδο εκπομπής διεθνώς δεν έχει υπολογισθεί, ώστε να μην οδηγηθούμε στην πλή- ρη καταστροφή. Εάν, δηλαδή, μία χώρα του Τρίτου Κόσμου κατόρθωνε να περιορίσει τις εκπομπές επι- κίνδυνων ρύπων κατά 10% χαμηλότερα απ' ό,τι προβλέπει η Συνθήκη, θα μπορούσε να πουλήσει αυτές τις μονάδες ρύπανσης σε μία αναπτυγμένη χώρα, η οποία θα επιθυμούσε να αυξήσει ή να διατηρήσει την παραγωγή της. Σε αυτό το πλαίσιο ανταλλαγής, άλλωστε, και ύστερα από συμφωνία με την ΕΕ (που υποσχέθηκε να μειώσει τα "αέρια του θερμοκηπίου" κατά 8%) η Ελλάδα πέτυχε να της επιτραπεί αύξηση των εκπομπών κατά 25%. Η ιδέα της αγοραπωλησίας μονάδων ρύπανσης φάνταζε τόσο προσοδοφόρα, ώστε μία σειρά διεθνών Οργανισμών εξέφρασε ενδιαφέρον για την εκμετάλλευσή τους. Σελίδα 67

Μεταξύ αυτών, η Παγκόσμια Τράπεζα που συνέστησε ειδικό ταμείο (Carbon Investment Fund) και η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης, ενώ εκ μέρους του ΟΗΕ ενδιαφέρον εκδήλωσε το Πρόγραμμα για το Περιβάλλον (UNEP), το Συμβούλιο για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD), και το Πρόγραμμα Ανάπτυξης (UNDP). Οι Οργανισμοί αυτοί έχουν σαν σκοπό τους, να λειτουργήσουν ως μεσάζοντες ανάμεσα στις αναπτυσσόμενες χώρες του Νότου, οι οποίες θα πωλούν δικαιώματα ρύπανσης, και στις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες του Βορρά, που θα αγοράζουν. Οι πρώτες χώρες που ενδιαφέρθηκαν να πωλήσουν δικαιώματα, ήταν οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, παρουσίασαν δραστική μείωση της βιομηχανικής παραγωγής, σε σχέση με την περίοδο όπου υπογραφόταν το Πρωτόκολλο του Κιότο. Συνεπώς, έχουν πλεόνασμα μονάδων ρύπανσης, το οποίο μπορούν να εμπορευθούν. Την ίδια ώρα και, ενώ δεν έχει διευκρινιστεί ακόμη το νομικό και εμπορικό καθεστώς των συνδιαλλαγών, η Κόστα Ρίκα έχει, ήδη, αποκομίσει 3 εκατομμύρια δολάρια, από την πώληση μονάδων ρύπανσης. 7.2.3. Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης. Το πρωτόκολλο, βάσει της ρύθμισης «Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης» 30, δίνει τη δυνατότητα σε κάποιον να αποκτήσει μονάδες και στην περίπτωση που κατορθώσει να μειώσει τις εκπομπές επικίνδυνων "αερίων του θερμοκηπίου" σε κάποια άλλη ξένη χώρα. Έτσι, η σουηδική κυβέρνηση, μπορεί να χρηματοδοτήσει κατασκευές ηλιακών συσσωρευτών σε ένα κράτος στην Αφρική, (οπότε θα μειωθούν οι ρύποι στη χώρα αυτή), χωρίς να μειώσει ούτε στο ελάχιστο τις εκπομπές ρύπων στο εσωτερικό της χώρας. Η ουσία της σχετικής ρύθμισης στηρίζεται στο γεγονός ότι, για τις βιομηχανίες του Βορρά, είναι πολύ οικονομικότερο να μειώσουν τη ρύπανση των "πρωτόγονων" βιομηχανιών του Νότου, μεταφέροντας εκεί νέα τεχνολογία και τεχνογνωσία 31. Τα βιομηχανικά αναπτυγμένα κράτη, εκτός όμως από την εξαγωγή "καθαρής τεχνολογίας", έχουν έναν ακόμη τρόπο να κερδίσουν μονάδες ρύπανσης. Βάσει μίας απλής αλλά αμφιλεγόμενης επιστημονικά σύλληψης, μπορούν να φυτέψουν δέντρα που υ- ποτίθεται ότι θα λειτουργήσουν σαν απορροφητήρες των αυξημένων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Οι ΗΠΑ, λόγου χάρη, υποστήριξαν ότι, έως το 2010, τα δέντρα 30 Clean Development Mechanism CDM 31 Κάτι που θα έκαναν, ούτως ή άλλως, στο πλαίσιο των αναπτυξιακών τους προγραμμάτων Μία από τις πιθανότερες συνεργασίες αυτού του είδους αναμένεται μεταξύ της Ρωσίας (η οποία λόγω της οικονομικής κρίσης δεν είναι σε θέση να αυξήσει ούτε στο ελάχιστο τη βιομηχανική της παραγωγή) και της Ιαπωνίας, που φέρεται διατεθειμένη να συνεργαστεί με 20 ρωσικές βιομηχανίες, προκειμένου αυτές να μειώσουν τις εκπομπές "αερίων του θερμοκηπίου".. Σελίδα 68

που θα φυτέψουν θα έχουν απορροφήσει 300 εκατομμύρια τόνους αερίων ρύπων, ποσοστό που ισοδυναμεί με το 15% των ρύπων CΟ2 που εκλύουν σήμερα. Σύμφωνα όμως με έρευνες που δημοσιεύτηκαν στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό "Nature",", τα δέντρα αυτά, που σήμερα απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα, στο μέλλον ενδέχεται να επιταχύνουν την αλλαγή του κλίματος, καθώς λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη θα απελευθερώσουν το διοξείδιο που συγκεντρώνουν. Παράλληλα, οι τεχνητές δεντροφυτεύεις σε ψυχρά κλίματα, όπως αυτό της Σιβηρίας ή του Καναδά, ενδέχεται να συμβάλουν στην αύξηση της θερμοκρασίας. Και αυτό, γιατί σε περιοχές οι οποίες καλύπτονται από χιόνι, τα δέντρα απορροφούν από τον Ήλιο μεγαλύτερα ποσά θερμότητας, απ' ό,τι το έδαφος. Αν, λοιπόν, σε αυτές τις περιοχές αυξήσουμε τα δέντρα, θα είναι σαν να αυξάνουμε τους συσσωρευτές θερμότητας στον πλανήτη! Προκειμένου να κερδίσουν περισσότερες μονάδες ρύπανσης, αρκετές χώρες εμφανίζονται διατεθειμένες να ξεριζώσουν τα ήδη υπάρχοντα δάση, προκειμένου να τα αντικαταστήσουν με δέντρα που απορροφούν μεγαλύτερες ποσότητες ρύπων. Δεδομέ- νου, μάλιστα, ότι μπορούν να συμβάλουν στη μείωση των επικίνδυνων εκπομπών και στο εξωτερικό, μπορούν να αντικαταστήσουν τα δάση κάποιας άλλης χώρας, χωρίς να διαταράξουν την οικολογική ισορροπία της χώρας τους. Ήδη, η Εταιρεία Παραγωγής Ενέργειας του Τόκιο (TEPCO) καταστρέφει δάση στην κοι- λάδα Ταμάρ της Αυστραλίας, προκειμένου να φυτέψει ευκαλύπτους. Με το σχετικό πρόγραμμα, ύψους 5 εκατομμυρίων δολαρίων, θα μπορέσει να "εξοικονομήσει" 130.000 τόνους εκπομπών άνθρακα, τους οποίους και θα χρησιμοποιήσει στο εσωτε- ρικό της Ιαπωνίας. Από την πλευρά της, η Κόστα Ρίκα, σύμφωνα με πληροφορίες, προσέφερε τις δασικές εκτάσεις του Πιέντρας Μπλάνκας στην αμερικανική εταιρεία παραγωγής ενέργειας Tenaska Inc. Έτσι, η τελευταία θα μπορέσει να δικαιολογήσει τις εκπομπές ρύπων από τη νέα βιομηχανική μονάδα της στην πολιτεία της Ουάσιγκτον. 7.2.4. Κοινή Υλοποίηση. Οι ανεπτυγμένες χώρες και οι χώρες που η οικονομία τους βρίσκεται σε μεταβατικό στάδιο μπορούν να εφαρμόσουν από κοινού προγράμματα μείωσης της εκπομπής αερίων θερμοκηπίου στο έδαφος της μιας χώρας και μετά να «μοιραστούν» το αποτέλεσμα αυτών των προγραμμάτων (μείωση εκπομπών) κατά την περίοδο 2008-2012. Τα προγράμματα αυτού του είδους καλούνται προγράμματα «από κοινού Υλοποίη- σης» (JI). 7.3.. Η Διάσκεψη της Χάγης (11/2000) Στη Χάγη συναντήθηκαν 180 εκπρόσωποι χωρών επί δύο εβδομάδες με σκοπό να προσδιοριστούν οι μηχανισμοί εφαρμογής του πρωτοκόλλου του Κιότο. Μετά από 15 μέρες έντονης διαμάχης διαμορφώθηκαν τρεις θεματικοί άξονες: Σελίδα 69

1.Μηχανισμοί Ευελιξίας 2. Το ζήτημα των δασών 3. Οι κυρώσεις 32 7.3.1.Μηχανισμοί Ευελιξίας Το βασικότερο σημείο της αντιπαράθεσης ήταν οι μηχανισμοί ευελιξίας οι οποίοι αποσκοπούν στο «να διευκολυνθούν οι ανεπτυγμένες χώρες να επιτύχουν τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με μικρότερο κόστος για την οικονομία τους.» Ένας από τους μηχανισμούς ευελιξίας είναι η αγορά ποσοστών μείωσης (εμπόριο εκπομπών) από χώρες που έχουν εκπομπές χαμηλότερες από όσες τους επιτρέπεται να έχουν και πιο συγκεκριμένα, οι μηχανισμοί αυτοί είναι: ο Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης, η Από κοινού εφαρμογή προγραμμάτων και το Εμπόριο της Ρύπανσης. Ο Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης 33 δημιουργήθηκε με στόχο να βοηθήσει τις αναπτυσσόμενες χώρες να αναπτύξουν καθαρές τεχνολογίες, για να μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CΟ 2 ). Παρέχει ένα κίνητρο, σύμφωνα με το οποίο οι βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες μπορούν να χρηματοδοτήσουν προγράμματα μεταφοράς τεχνογνωσίας στις αναπτυσσόμενες χώρες και ως αντιστάθμισμα να καρπωθούν μέρος της μείωσης των εκπομπών. Κατ αυτόν τον τρόπο, κερδίζουν πόντους άνθρακα, που τους επιτρέπουν να αυξήσουν το δικό τους ισοζύγιο άνθρακα. H Από κοινού εφαρμογή προγραμμάτων για τη μείωση των εκπομπών 34 έχει αρκετές ομοιότητες με τον Μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης, σε αντίθεση όμως μ αυτόν αφορά χώρες που έχουν δεσμευτεί σε μειώσεις μέσω του Πρωτοκόλλου του Κιότο (όπως π.χ. οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης). Tο Εμπόριο εκπομπών ισχύει μόνο μεταξύ των χωρών που έχουν δεσμευτεί νομικά να περιορίσουν τις εκπομπές τους, ισχύει δηλαδή, για τις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες. Το ζητούμενο της διάσκεψης της Χάγης ήταν η μείωση των εκπομπών στην ατμόσφαιρα του πλανήτη με κάθε μέσο. Οι μηχανισμοί ευελιξίας εξασφαλίζουν όχι μόνο τη μείωση των εκπομπών, αλλά πετυχαίνουν επενδύσεις και μεταφορά τεχνογνωσίας στις χώρες του τρίτου κόσμου από τις οποίες θα αγοραστεί μόλυνση. Δηλαδή, αυτές θα βοηθηθούν για καλύτερα π.χ. φίλτρα στις καμινάδες τους ώστε να πέσουν οι εκπομπές τους, δίχως να μειωθεί η παραγωγή τους οπότε ουσιαστικά πρόκειται για μια πρόταση κλεισίματος του τεχνολογικού ανοίγματος μεταξύ Βορρά Νότου. 32 Οι HΠA, Καναδάς, Αυστραλία, Ιαπωνία, Νέα Ζηλανδία, Νορβηγία και Ισλανδία υποστήριξαν τους μηχανισμούς ευελιξίας, ότι τα δάση πρέπει να υπολογίζονται στη μείωση των εκπομπών αερίων, να υπάρχουν μικρές γενικά κυρώσεις στους παραβάτες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αντίθετα, υποστήριξε να επιτευχθούν τα ποσοστά μείωσης των εκπομπών αερίων μέσω μέτρων που θα ληφθούν στην κάθε χώρα στο εσωτερικό της και ότι τα δάση δεν πρέπει να υπολογίζονται στη μείωση των εκπομπών. 33 CDM, Clean Development Mechanism 34 Joint Implementation Σελίδα 70

7.3.2. Το ζήτημα των δασών Το άλλο μεγάλο σημείο τριβής, ήταν το ζήτημα των δασών γιατί αυτά έχουν την ιδιότητα να απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα. Εδώ τίθεται το ζήτημα κατά πόσο η ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα που απορροφάται από τα δάση μιας χώρας θα μπορεί να αφαιρείται από το συνολικό ποσοστό των εκπομπών αερίων που πρέπει να επιτύχει η χώρα αυτή. Το ζήτημα των δασών αποτελούσε βασικό θέμα, καθώς υποστηριζόταν ότι τα δάση λιγοστεύουν τη μόλυνση είναι σωστό να επιμετρώνται κατά τους υπολογισμούς των ποσοστών. Βέβαια ο οικολογικός μεσαίωνας αντιτείνει ότι τα δάση καίγονται, και όταν καίγονται δίνουν διοξείδιο. Αλλά η απάντηση σ αυτό είναι η προστασία των δασών, ή έστω τα πρόστιμα για το κάψιμο, όχι το να μη λαμβάνονται υπόψη στις μετρήσεις. Είναι επίσης γνωστό ότι τα δάση σε ορισμένες αναπτυγμένες χώρες τα τελευταία χρόνια εξαπλώνονται με ιδιαίτερα μεγάλο ρυθμό. Αυτό οφείλεται σε ένα μεγάλο βαθμό στο γεγονός της συγκέντρωσης της γεωργικής παραγωγής σε μεγάλες και εύφορες εκτάσεις και την εγκατάλειψη των μικρών και άγονων εκτάσεων που είναι ασύμφορες στην παραγωγή. Αυτές οι εκτάσεις δασώνονται ακριβώς λόγω της εγκατάλειψης με ταχείς ρυθμούς. Το πιο κεφαλαιώδες ζήτημα στη Χάγη ήταν ωστόσο η ενεργειακή αυτοτέλεια της Ευρώπης. Αν δηλαδή η πυρηνική ενέργεια θα εντασσόταν στις καθαρές τεχνολογίες, δηλαδή σε αυτές που δεν προκαλούν εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και θα μπορούσαν να εξαχθούν προς τις αναπτυσσόμενες χώρες (δηλαδή τις χώρες του τρίτου κόσμου). Η Ευρώπη έχει αποφασίσει να περιορίσει τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας και να αυξήσει τη χρήση του φυσικού αερίου για την παραγωγή ενέργειας, αυξάνοντας έτσι ακόμη πιο πολύ την ενεργειακή της εξάρτηση από τη Ρωσία. Κλείνοντας, στη Χάγη φάνηκε όχι μόνο η ρήξη ΗΠΑ-ΕΕ αλλά και η απομόνωση των ΗΠΑ από τις χώρες του τρίτου κόσμου, που στην αρχή ήταν σε μέτωπο μαζί της υποστηρίζοντας τους μηχανισμούς ευελιξίας και την εξαγωγή της πυρηνικής ενέργειας. 7.4. Η Διάσκεψη Στη Βόννη (7/2001). Οι υπουργοί Περιβάλλοντος 185 χωρών που συναντήθηκαν στη Βόννη, κατόρθωσαν να επιτύχουν συμβιβαστική συμφωνία για τη διάσωση του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Η συμβιβαστική συμφωνία ρύθμιζε οριστικά το θέμα των κυρώσεων για τις χώρες που δεν συμμορφώνονταν με τις ποσοστώσεις εκπομπής των αερίων και τα προβλεπόμενα χρηματικά πρόστιμα αναπροσαρμόστηκαν, ώστε να αρθούν οι αντιδράσεις της Ιαπωνίας. Η συμβιβαστική πρόταση που είχε κατατεθεί, είχε στόχο να παροτρύνει την Ιαπωνία να αποδεχτεί το πρωτόκολλο και να εξασφαλίσει συμφωνία ειδικής εξαίρεσης για να ξεπεραστούν οι επιφυλάξεις της. Προτάθηκε η Ιαπωνία να μπορεί να χρησιμοποιεί περισσότερο από άλλες χώρες τα δάση ως «απορροφητήρες» άνθρακα (carbon sinks) καθώς η βλάστηση απορροφά μέρος του διοξειδίου του άνθρακα που παράγει η βιομηχανία. Έτσι, η ιαπωνική κυβέρνηση θα μπορούσε να συμμορφώνεται με τις πιστώσεις εκπομπής επεκτείνοντας τα δάση της χώρας, αντί να μειώνει δραστικά την παραγωγή των ρύπων. Σελίδα 71

Ο Καναδάς, η Ρωσία και η Αυστραλία, οι οποίες είχαν ταχθεί στο πλευρό της Ιαπωνίας, τελικά υποστήριξαν τη συμβιβαστική συμφωνία. Ως αντάλλαγμα για το μειωμένο κόστος εφαρμογής των μέτρων, οι τρεις κυβερνήσεις δεσμεύτηκαν να μη χρησιμοποιήσουν την πυρηνική ενέργεια ως εναλλακτική λύση στις ρυπογόνες ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες ορυκτών καυσίμων. Παρ' όλο που η ΕΕ κατάφερε να αποτρέψει με την πρότασή της μια νέα αποτυχία 35 θεωρείται ότι ο συμβιβασμός θα μείωνε τελικά την αποτελεσματικότητα των μέτρων. Η πραγματική μείωση στην εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου που προέβλεπε η νέα πρόταση ήταν ουσιαστικά η μισή από αυτήν που προέβλεπε αρχικά το πρωτόκολλο (μείωση κατά 5,2%, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, μέχρι το 2012). Ωστόσο, πολλοί εκπρόσωποι θεώρησαν προτιμότερο να αποδεχτούν την έτοιμη πρόταση από το να παρατείνουν τις αδιέξοδες διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, ορισμένες από τις 185 χώρες που μετείχαν στη διάσκεψη απέρριψαν το σχέδιο στην ολομέλεια της συνόδου, μετά τη δήλωση των ηγετών της G7 ότι διαφωνούν με το περιεχόμενο του Πρωτοκόλλου με αποτέλεσμα η διεθνής κοινότητα να μην καταλήξει σε συμφωνία. 7.5. Η Διάσκεψη στο Μαρακές (11/2001) Οι διαπραγματευτές στη Μαροκινή πόλη του Μαρακές, συμφώνησαν στις τελικές λεπτομέρειες για το πώς θα λειτουργήσει το πρωτόκολλο του Κιότο. Η διαπραγμάτευση ψηφίστηκε το Σάββατο 10 Νοεμβρίου, από μια ολομέλεια αυτών που είχαν υπογράψει το πρωτόκολλο του Κιότο. Πρόκειται για υπουργούς και αντιπροσώπους 167 χωρών. Στη διάσκεψη του Μαρόκου, οι εκπρόσωποι προσπάθησαν να μετατρέψουν σε νομικό κείμενο την πολιτική συμφωνία της Βόννης για την εφαρμογή του πρωτοκόλλου. Στο διάστημα 2008 έως 2012, οι χώρες που θα επικύρωναν τη συμφωνία θα έπρεπε να μειώσουν την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου κατά 2%, κατά μέσο όρο, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Ένα από τα βασικά κρίσιμα σημεία ήταν το ζήτημα του απορροφητήρα του άνθρακα, δάση, λιβάδια και κάθε άλλη βλάστηση που απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα, και μπορεί να συμψηφιστεί η απορρόφηση των αερίων, με τις εκπομπές που κάνει κάθε χώρα. Με τις ΗΠΑ 36 να αρνούνται σταθερά να επικυρώσουν το πρωτόκολλο, η υποστήριξη της Αυστραλίας, του Καναδά, της Ιαπωνίας και της Ρωσίας έγινε ζωτικής σημασίας. Ουσιαστικές παραχωρήσεις είχαν γίνει ήδη στη Ρωσία, στον τελευταίο κύκλο των συζητήσεων στη Βόννη τον Ιούλιο. Η Ρωσία είχε την άδεια για να υποστηρίξει, ότι τα α- πέραντα δάση της, απορροφούν τουλάχιστον 17 εκατομμύρια μετρικούς τόνους του 35 Η σύνοδος στη Χάγη δεν είχε αποφέρει κανένα αποτέλεσμα και οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν το Μάρτιο ότι δεν θα επικυρώσουν το πρωτόκολλο του Κιότο 36 Ο παγκόσμιος μεγαλύτερος εκπομπός αερίων θερμοκηπίου Σελίδα 72

άνθρακα ετησίως, έτσι περιορίζεται, κατά συνέπεια, η ανάγκη της να μειώσει τη χρήση του άνθρακα και του πετρελαίου λόγω του ποσού αυτού. Οι ακριβείς λεπτομέρειες της τελικής διαπραγμάτευσης έδειξαν ότι η Ρωσία ήταν σε θέση να πωλήσει τις υπερβολικές ενεργειακές πιστώσεις της και ότι η Ιαπωνία θα είναι σε θέση να τις αγοράσει. Αυτή η απαίτηση της Ρωσίας να καθοριστούν σε 33 εκατ. τόνους, το ύψος των αποθεμάτων αερίων, είχε ορθώσει εμπόδια επί τρεις ημέρες στις διαβουλεύσεις των υπουργών όσον αφορά τον τρόπο εφαρμογής του πρωτοκόλλου. Αντίστοιχη δήλωση έκανε και η Ιαπωνία, που άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να επικυρωθεί το πρωτόκολλο άμα τη επιστροφή της αντιπροσωπείας της στο Τόκιο. Το 1990, στην Ιαπωνία αναλογούσε σχεδόν το 9% της παγκόσμιας εκπομπής. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επικύρωσε το Κιότο το 2002, αλλά η υποστήριξή της μόνο δεν ήταν αρκετή για να φέρει τη συνθήκη σε ισχύ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, αναγνώρισαν τελικά την αλλαγή κλίματος ως ένα πραγματικό πρόβλημα που απαιτεί κοινή δράση. 7.6. Η Παγκόσμια Διάσκεψη για την Βιώσιμη Ανάπτυξη Γιοχάνεσμπουργκ, (26/8-4/9 2002). Η Παγκόσμια Διάσκεψη για την Βιώσιμη Ανάπτυξη, ήταν η κατάληξη μιας σειράς διασκέψεων, οι οποίες με αρχή την Διάσκεψη για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, στο Ρίο της Βραζιλίας το 1992, εισήγαγαν την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης. Η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης υποδηλώνει ότι η μακροχρόνια αποτελεσματική ανάπτυξη τόσο για τις αναπτυγμένες όσο και για τις αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να βασίζεται σε τρεις διακριτούς πυλώνες: την προστασία του περιβάλλοντος, την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η Διάσκεψη του Ρίο συνέδεσε την προστασία του περιβάλλοντος με την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, ενώ οι Μεγάλες Διασκέψεις των Ηνωμένων Εθνών (Major UN Conferences) που πραγματοποιήθηκαν κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1990, ενσωμάτωσαν την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης στις δικές τους στρατηγικές και πολιτικές. Στόχος της Παγκόσμιας Διάσκεψης για την Βιώσιμη Ανάπτυξη ήταν η αποτίμηση των αποτελεσμάτων της Διάσκεψης του Ρίο και η δημιουργία ενός συγκεκριμένου σχεδίου υλοποίησης της 'Ατζέντα 21'. Εκτός από τα παραπάνω θέματα, τη Διάσκεψη απασχόλησαν και άλλα θέματα, όπως η παγκοσμιοποίηση, η καταπολέμηση της φτώχειας, η σύνδεση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του φυσικού περιβάλλοντος, και η διασύνδεση των τριών πυλώνων της βιώσιμης ανάπτυξης, δηλαδή του οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού. Σελίδα 73

Κατά τη διάρκεια των προπαρασκευαστικών συνόδων που προηγήθηκαν της Διάσκεψης, είχε καταστεί σαφές ότι ούτε οι αναπτυσσόμενες ούτε οι ανεπτυγμένες χώρες σκόπευαν να επιδιώξουν την αναδιαπραγμάτευση της Ατζέντα 21 του Ρίο. Οι μεν πρώτες, διότι ήθελαν να αποφύγουν την ανάληψη νέων περιβαλλοντικών υποχρεώσεων, οι δε δεύτερες, διότι δεν ήθελαν να αντιμετωπίσουν εκ νέου αιτήματα των αναπτυσσόμενων χωρών για πρόσθετη αναπτυξιακή χρηματοδότηση και διευκόλυνση των ε- μπορικών συναλλαγών με αυτές τις χώρες. Η Παγκόσμια Διάσκεψη για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη αποτέλεσε τη μεγαλύτερη διάσκεψη, την οποία έχουν οργανώσει μέχρι σήμερα τα Ηνωμένα Έθνη τόσο από πλευράς αριθμού συμμετεχόντων κρατών όσο και αριθμού αρχηγών κρατών και υπουργών που συμμετείχαν. Ο συνολικός αριθμός των συνέδρων υπολογιζόταν περίπου στις 40.000. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της, υπήρξε η ευρεία συμμετοχή της διεθνούς κοινωνίας των πολιτών τόσο κατά την προπαρασκευή της, όσο και κατά την πραγματοποίησή της. Κατά τις διαπραγματεύσεις η Ευρωπαϊκή Ένωση με την συνδρομή και άλλων ευρωπαϊκών χωρών, κυρίως της Νορβηγίας, επεδίωξε την προώθηση περιβαλλοντικών και κοινωνικών στόχων και πρότεινε την υιοθέτηση αριθμητικών στόχων εντός συγκεκριμένων χρονικών ορίων. Αντιμετώπισε όμως την συμπαράταξη των ΗΠΑ και χωρών που συνήθως συμμερίζονται τις θέσεις τους, κυρίως Καναδά και Αυστραλίας καθώς και των αναπτυσσομένων χωρών, με αποτέλεσμα να αναγκασθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να εγκαταλείψει πολλές από τις θέσεις της και να περιορίσει τις επιδιώξεις της σε άλλες περιπτώσεις. Συγκεκριμένα, η σημαντικότερη επιτυχία της ΕΕ, στην προσπάθειά της να προχωρήσει πέρα των όσων είχαν συμφωνηθεί στο Ρίο το 1992, ήταν η μείωση στο μισό του αριθμού των ατόμων που ζουν χωρίς πόσιμο νερό και χωρίς αποχέτευση έως το 2015. Το «Θεσμικό Πλαίσιο για την Βιώσιμη Ανάπτυξη» υπήρξε αντικείμενο χωριστής διαπραγμάτευσης. Το κείμενο που υιοθετήθηκε, χαρακτηρίζεται από τα παρακάτω σημεία: υπογράμμιζε την ανάγκη να ενσωματωθούν οι στόχοι της βιώσιμης ανάπτυξης όπως και οι αποφάσεις της Διάσκεψης του Γιοχάνεσμπουργκ στις πολιτικές και τα προγράμματα εργασίας όλων των διεθνών Οργανισμών, ζητούσε την κατάργηση της Επιτροπής Ενέργειας και Φυσικών Πόρων και την μεταφορά των αρμοδιοτήτων της στην Επιτροπή Βιώσιμης Ανάπτυξης, και περιλάμβανε ένα σημαντικό κατάλογο με τις αρμοδιότητες και τα καθήκοντα της Επιτροπής Βιώσιμης Ανάπτυξης που αφορούσαν κυρίως στον συντονισμό των τριών πυλώνων της βιώσιμης ανάπτυξης, στον έλεγχο της υλοποίησης της Ατζέντα 21. Η «Διακήρυξη του Γιοχάνεσμπουργκ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη» όπως τελικά ονομάστηκε η Πολιτική Διακήρυξη, υιοθετήθηκε από τη Διάσκεψη μετά από διαπραγματεύσεις της τελευταίας στιγμής. Η συζήτηση στο Γιοχάνεσμπουργκ αφορούσε λιγότερο ίσως τους στόχους της προστασίας του περιβάλλοντος και της βιώσιμης χρήσης των φυσικών πόρων και περισσότερο το Σελίδα 74

«κατά πόσο η διασύνδεση των μηχανισμών εμπορίου και χρηματοδότησης με αυτούς της βιώσιμης ανάπτυξης θα γινόταν με τρόπους οι οποίοι να διευκόλυναν την επίτευξη των παραπάνω στόχων». Πέρα από τις δεσμεύσεις σε συγκεκριμένους στόχους, η Διάσκεψη, ελλείψει ενός «Παγκόσμιου Οργανισμού Περιβάλλοντος», μπορούσε να θεωρηθεί ότι έπαιξε το ρόλο προώθησης των θεμάτων βιώσιμης ανάπτυξης στο γενικότερο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, όπως αυτό διαμορφώνεται τα τελευταία χρόνια. Η Διάσκεψη προσπάθησε να βελτιώσει τη διασύνδεση μεταξύ των τριών πυλώνων της βιώσιμης ανάπτυξης. Σε γενικές γραμμές, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η Διάσκεψη Κορυφής του Γιοχάνεσμπουργκ, υπήρξε χρήσιμη διότι αύξησε κατακόρυφα τη διεθνή συνειδητοποίηση ότι οικονομία και περιβάλλον θα πρέπει να αλληλοπροσαρμοστούν, επέτρεψε τη σε βάθος εξέταση διαφορετικών και πολλές φορές αντικρουόμενων θέσεων μεταξύ Βορρά και Νότου, και τέλος υπογράμμισε τον αναντικατάστατο ρόλο της Κοινωνίας των Πολιτών, συμπεριλαμβανομένου κι αυτού των επιχειρήσεων, στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης. Οι σύνεδροι της Παγκόσμιας Διάσκεψης για την Βιώσιμη Ανάπτυξη σε πολλά θέματα, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων ήταν χωρισμένοι στα δύο: η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Νορβηγία και η Ελβετία η ομάδα των αναπτυσσόμενων χωρών, και η Κίνα, οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και η Ιαπωνία. Οι ΗΠΑ, συμμάχησαν αρκετές φορές με το καρτέλ πετρελαίου των χωρών του OPEC για να αντιταχθούν στις σαφείς δεσμεύσεις και τα χρονοδιαγράμματα για την αύξηση της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Με τον «άξονα του πετρελαίου» συντάχθηκαν και πολλές αναπτυσσόμενες χώρες που προέταξαν την οικονομική τους ανάπτυξη από την προστασία του περιβάλλοντος. 7.7. Οι Παγκόσμιες Διασκέψεις των Μερών 37. Και στις τρεις Διασκέψεις οι αντιπρόσωποι των κρατών, εστίασαν στην οριστική διευθέτηση των θεμάτων που αφορούν στο Πρωτόκολλο του Κιότο και κατέληξαν στο σχηματισμό ενός φορέα, ο οποίος θα παρακολουθεί την πρόοδο των «μηχανισμών καθαρής ανάπτυξης», ενός από τους πιο σημαντικούς ευέλικτους μηχανισμούς του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Πριν τη διάσκεψη στο Μπουένος Άιρες, η Ρωσία είχε ήδη επικυρώσει το Πρωτόκολλο του Κιότο, το οποίο είχε τεθεί σε ισχύ. Με το δεδομένο αυτό, οι αντιπρόσωποι συνήρθαν στο Μπουένος Άιρες για να συζητήσουν θέματα σχετικά με το μέλλον του Πρωτοκόλλου του Κιότο μετά την πρώτη περίοδο δεσμεύσεων (2008 2012). Βασικό θέμα επίσης αποτελούσε και η «Προσαρμογή» των αναπτυσσόμενων κρατών και η αντιμε- 37 Νέο Δελχί, Ινδία, 23/10/2 1 /11 2002 Μιλάνο, Ιταλία, 1 12 Δεκεμβρίου 2003, Μπουένος Άιρες, Αργεντινή, 6 17 /12 2004, Μόντρεαλ, Καναδάς, 28/11 9/12 2005, Ναϊρόμπι Κένυα, 6 17 Νοεμβρίου 2006 Σελίδα 75

τώπιση των κλιματικών αλλαγών από αυτά με την οικονομική βοήθεια των αναπτυγμένων κρατών. Η συνάντηση στο Μόντρεαλ είχε ιστορική σημασία αφού παράλληλα πραγματοποιήθηκε η 1η Συνάντηση των Μερών μετά την ενεργοποίηση του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Η συνάντηση στο Μόντρεαλ προσέλκυσε τεράστιο επιχειρηματικό ενδιαφέρον κυρίως λόγω του Ευρωπαϊκού Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών Ρύπων και των Καθαρών Μηχανισμών Ανάπτυξης, τομείς οι οποίοι μπορούν να εξασφαλίσουν τεράστια κέρδη για τις επιχειρήσεις. Στο Ναϊρόμπι πραγματοποιήθηκε η δεύτερη Συνάντηση των Μερών, η οποία ασχολήθηκε με το θέμα της «Προσαρμογής» καθώς οι χώρες της υποσαχάριας Αφρικής θα είναι από τις πρώτες που θα πληγούν σημαντικά από τις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών. Η ανάγκη για την ενίσχυση των πλέον ανυπεράσπιστων κρατών απέναντι στις κλιματικές αλλαγές καθιστά μονόδρομο τη λειτουργία του «Ταμείου Προσαρμογής», όπως είχε επίσημα πλέον ανακοινωθεί στο «Σύμφωνο του Μαρακές». Εξαιρετικής σημασίας θέμα επίσης αποτέλεσε και η συνέχιση του Πρωτοκόλλου του Κιότο κατά τη δεύτερη (2013 2017) και τρίτη (2018 2022) περίοδο δεσμεύσεων. Με δεδομένο ότι τα χρονικά περιθώρια για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών στένευαν, οι κυβερνήσεις έπρεπε να αποφασίσουν στο Ναϊρόμπι τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου των αναπτυγμένων κρατών κατά 35% έως το 2020. 7.8. Η Εφαρμογή του Πρωτοκόλλου του Κιότο στη Χώρα μας. Η Ελλάδα κύρωσε, στις 30.5.2002, και κατέθεσε, στις 31.5.2002, ομού με τα άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε, στη Γενική Γραμματεία των Ηνωμένων Εθνών, τα Όργανα το Πρωτόκολλο του Κιότο για τις Κλιματικές Αλλαγές. Το Μάρτιο του 2002 εκπονήθηκε το Εθνικό Πρόγραμμα για τις Κλιματικές Αλλαγές, που επιβάλλει την μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου για την περίοδο 2000-2010. Επειδή η χρήση "καθαρής ενέργειας", καθίσταται κεφαλαιώδους σημασίας, η Ελλάδα έχει επικεντρώσει τις προσπάθειές της στην εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (αιολική, ηλιακή κλπ) αναγνωρίζοντας τις σημαντικές επιπτώσεις που θα έχει στα φυσικά οικοσυστήματα, στην ανθρώπινη υγεία και στη λειτουργία των κοινωνικοοικονομικών συστημάτων. Από το 1994 το Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων έχει διαμορφώσει σε συνεργασία με τα άλλα συναρμόδια Υπουργεία το «Εθνικό Σχέδιο Δράσης» και παρακολουθεί τη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακος και των άλλων αερίων του θερμοκηπίου, υλοποιώντας τη δέσμευση που έχει αναλάβει η χώρα μας στα πλαίσια του καταμερισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι αναπτυγμένες χώρες έχουν αναλάβει την ευθύνη να μειώσουν σημαντικά και δραστικά την εκπομπή των αερίων που θεωρούνται ως υπαίτια για την δημιουργία του φαινομένου του θερμοκηπίου. Όμως οι χώρες του Ταμείου Συνοχής 38, δεν μειώνουν 38 δηλαδή, οι χώρες που πρέπει να αναπτύσσονται με πιο γρήγορους ρυθμούς για να επιτευχθεί η σύγκλιση των επιπέδων ανάπτυξης, όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και η Ισπανία Σελίδα 76

την εκπομπή των αερίων αλλά τις αυξάνουν προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της σύγκλισης. Στην πενταετία από το 1995 μέχρι το 2000 ο στόχος ήταν να αυξηθούν οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου κατά 15% συν, πλην 3%. Ο στόχος αυτός επετεύχθη γιατί στην πενταετία αυτή έχει καλυφθεί περίπου το 14,5%. Τα αποτελέσματα απ' την ε- φαρμογή του εθνικού σχεδίου για τις κλιματικές αλλαγές για την περίοδο 1995-2000 είναι μετρήσιμα και θετικά. Μετά από το πρωτόκολλο του Κιότο, η χώρα μας έχει δεσμευθεί να συγκρατήσει την αύξηση της εκπομπής των αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου στο 25% στην χρονική περίοδο 2001-2012. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος απαιτείται συνδυασμένη δράση όλων των Υπουργείων και των συναρμόδιων φορέων της ελληνικής οικονομίας. Απαιτείται όμως και συμμετοχή και δράση ενημερωμένων πολιτών καθώς, με τους δεδομένους ρυθμούς ανάπτυξης και το δεδομένο καταναλωτικό πρότυπο συμπεριφοράς η αύξηση θα ξεπεράσει το επιτρεπτό όριο του 25% και θα φτάσει στο 45% γεγονός που σημαίνει σοβαρή απόκλιση από τους εθνικούς στόχους και από τις δεσμεύσεις και τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει η χώρα μας έναντι των άλλων χωρών, των Ηνωμένων Εθνών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκε ο «Κανονισμός Ορθολογικής Κατανάλωσης και Χρήσης Ενέργειας», ο ΚΟΚΧΕ. Μια άλλη παράμετρος που χαρακτηρίζει εδώ και χρόνια την ελληνική οικονομία είναι η λεγόμενη "ενεργειακή ένταση", ένας δείκτης που δείχνει πόσο σπάταλη ενεργειακά είναι η ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με τα στοιχεία του παρακάτω πίνακα η ελληνική οικονομία είναι κατά 36% περισσότερο σπάταλη ενεργειακά από το μέσο ευρωπαϊκό όρο. Ο πίνακας δείχνει ακόμη ότι, η Ελλάδα μαζί με την Ισπανία και την Πορτογαλία, είναι οι μόνες ευρωπαϊκές χώρες στις οποίες η ένταση ενέργειας επιδεινώθηκε την περίοδο 1991-2000 (Σχήμα 7.3.). Σχήμα 7.3. Ενεργειακή ένταση στις Ευρωπαϊκές χώρες. Σελίδα 77

Οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου στη χώρα μας από το 1990 μέχρι το 2000 παρουσιάζονται κατωτέρω σε ισοδύναμους μεγατόνους διοξειδίου του άνθρακα (Mt CO2 equiv.). Η αναγωγή σε "ισοδύναμους τόνους διοξειδίου του άνθρακα" γίνεται γιατί τα διάφορα αέρια έχουν διαφορετικό "δυναμικό υπερθέρμανσης", επηρεάζουν δη- λαδή το κλίμα σε διαφορετικό βαθμό (Σχήμα 7.4.). Τα μέτρα που έχουν ληφθεί στα πλαίσια της πολιτικής σύγκλισης στο Πρωτόκολλο του Κιότο, είναι : Το Πρόγραμμα του φυσικού αερίου, της δικτύωσης του στα αστικά κέντρα και της χρήσης του στη βιομηχανία. Το πρόγραμμα της κατοχύρωσης των μέσων μαζικής μεταφοράς στη ζωή των πόλεων. Κίνητρα για τη δημιουργία αιολικών πάρκων. Κίνητρα για τη χρήση ηλιακών θερμοσίφωνων και την βιοκλιματική αρχι- τεκτονική. Σχήμα 7.4. Οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου στη χώρα μας από το 1990 μέ- χρι το 2000 και οι αντίστοιχες πηγές εκπομπής. Το Ελληνικό Ινστιτούτο Ηλεκτροκίνητων Οχημάτων (ΕΛ.ΙΝ.Η.Ο.), ύστερα από μια δεκαετία προσπαθειών χαρακτηρίζει θετικές τις πρόσφατες εξαγγελίες και προτείνει: Την ενθάρρυνση της χρήσης αυτοκινήτων ν νέας τεχνολογίας με αντικειμενικό στόχο τη μείωση των ρύπων στις μεγάλες πόλεις και τον περιορισμό των αε- ρίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, Υπογραμμίζει την ανάγκη εφαρμογής αποτελεσματικής δέσμης κινήτρων και αντικινήτρων, η οποία θα οδηγήσει στην αντικατάσταση των παλαιών συμβα- Σελίδα 78

τικών αυτοκινήτων με αυτοκίνητα υβριδικής τεχνολογίας αλλά και ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα πόλης, Τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς της πόλης των Αθηνών πρέπει να στηρίζονται κατά το δυνατό περισσότερο στην ηλεκτροκίνηση (Τραμ, Τρόλεϊ, ηλεκτρικά Λεωφορεία) ή στην υβριδική κίνηση με φυσικό αέριο (Λεωφορεία, Ταξί, στόλοι Οργανισμών). Σήμερα δικαιούχος για την υλοποίηση του έργου για την εμπορία των δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, είναι το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας με την οικονομική ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με κύριο στόχο την υλοποίηση βημάτων στην εφαρμογή της πολιτικής και των μέτρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κλιματική αλλαγή, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά και την απόκτηση ε- φαρμόσιμης εμπειρίας και σε άλλους τομείς. Σελίδα 79