Ù ÏÏ ÛÎ ÏË appleè ÂÈÚ ÛÙÂ ÁÚÔÙÔ ÚÈÛÙÈÎ Ò Ó ÔÚÁ ÓÒÛÂÙÂ ÙË ÈÎ Û ÁÚÔÙÔ ÚÈÛÙÈÎ ÂappleÈ Â ÚËÛË 2Ë EK O H
Παραγωγή: Εκδ σεις ΚΕΡΚΥΡΑ Συντονισµ ς: Έφη Ανδρικοπο λου ι ρθωση: Λίτσα Αχλίου Υπε θυνος παραγωγής: Γιώργος Μανιατογιάννης Σχεδιασµ ς-σελιδοποίηση: Ατελιέ ΚΕΡΚΥΡΑ - Καλλιτεχνική επιµέλεια-εξώφυλλο: Λευτέρης Μαλαγάρης - Eπεξεργασία φωτογραφιών: Γιώργος Μανιατογιάννης - Σελιδοποίηση: Μαρία Παπαπαναγιώτου Φωτογραφία εξωφ λλου: Βαγγέλης Ρ κκας, επιµέλεια Μιχαήλ Το ρος Φωτογραφίες: OPTIMA PRO ηµήτρης Νάτσης Βαγγέλης Ρ κκας, επιµέλεια Μιχαήλ Το ρος Κατερίνα Γο σιου, Κώστας Μάκρας, Νικ λας Λουκάκης, Αλέξανδρος Λυµπέρης, ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚH Α.Ε. Copyright: ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚH Α.Ε. 2η έκδοση, Iανουάριος 2007 ISBN: 978-960-8386-49-5 1η έκδοση, Ιο λιος 2005 ISBN: 960-8386-26-8 www.agrotour.gr www.agrotravel.gr www.ruralinvest.gr info@agrotour.gr Κεντρική διάθεση: Βλαχάβα 6-8, 105 51 Αθήνα www.economia.gr, sales@economia.gr www.economia.gr/bookstore bookstore@economia.gr Απαγορε εται η αναδηµοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρ ντος έργου, µε οποιονδήποτε τρ πο, τµηµατικά ή περιληπτικά, στο πρωτ τυπο ή σε µετάφραση ή άλλη διασκευή, χωρίς γραπτή άδεια του εκδ τη.
Ù ÏÏ ÛÎ ÏË appleè ÂÈÚ ÛÙÂ ÁÚÔÙÔ ÚÈÛÙÈÎ Ò Ó ÔÚÁ ÓÒÛÂÙÂ ÙË ÈÎ Û ÁÚÔÙÔ ÚÈÛÙÈÎ ÂappleÈ Â ÚËÛË 2η έκδοση
appleâúèâ fiìâó 5 Εισαγωγή Της Μπριγκίττα Π. Παπαστα ρου, Προέδρου & ιευθ νουσας Συµβο λου ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚH Α.Ε. 7 ΜΕΡΟΣ Α Τα πρώτα βήµατα για το ξεκίνηµα µιας αγροτουριστικής επιχείρησης Σκέφτεστε να ασχοληθείτε µε τον Αγροτουρισµ ; 14 Γνωρίζουµε τι είναι Αγροτουρισµ ς; 18 Γιατί µας ενδιαφέρει η ανάπτυξη του Αγροτουρισµο ; 26 Ποιες είναι οι υπηρεσίες που συνθέτουν το «αγροτουριστικ πακέτο»; 29 Ποιες είναι οι διακρίσεις των αγροτουριστικών επιχειρήσεων και τι θα µπορο σατε να κάνετε εσείς ως µελλοντικ ς επιχειρηµατίας; 41 Τι µπορείτε να προσφέρετε εσείς στη δική σας αγροτουριστική επιχείρηση εντοπίζοντας τους µοναδικο ς π ρους της περιοχής σας 44 Ποιοι είναι οι µελλοντικοί πελάτες σας; 51 Ξέρετε ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να γίνετε ένας επιχειρηµατίας που ασχολείται µε τον Αγροτουρισµ ; 55 ΜΕΡΟΣ Β Πρακτικές συµβουλές και τεχνικές εφαρµογές στην επιχείρησή σας Πώς να επισκευάσετε, να ανακαινίσετε, να διακοσµήσετε την αγροτουριστική σας επιχείρηση 70
6 ÂappleÈ ÂÈÚ ÛÙÂ ÁÚÔÙÔ ÚÈÛÙÈÎ Υπάρχουν ειδικοί καν νες υγιεινής και καθαρι τητας τους οποίους θα πρέπει να εφαρµ σετε; 77 Καταστρώνοντας το δικ σας επιχειρηµατικ πλάνο 78 Ποια είναι η τιµολογιακή πολιτική σας; 81 Κρατώντας λογαριασµο ς και οικονοµικολογιστική διαχείριση 84 Αξιοποιώντας τα χρηµατοδοτικά προγράµµατα 87 Μη διστάζετε να απευθυνθείτε στους ειδικο ς που ξέρουν το αντικείµενο 93 ΜΕΡΟΣ Γ Η ποι τητα στον Αγροτουρισµ Προσφέροντας αυτ που υποσχ µαστε 96 Η σηµασία της ποι τητας στον Αγροτουρισµ, η εφαρµογή των προδιαγραφών ποι τητας, η διαδικασία της πιστοποίησης 102 Ποιος είναι ο δικ ς σας ρ λος ως επιχειρηµατίας; 108 Πώς µπορείτε να εκπαιδευτείτε; 113 Επιλέγοντας προσωπικ 116 Η σηµασία της χρήσης πιστοποιηµένων προϊ ντων µε ονοµασία προέλευσης, παραδοσιακών, βιολογικών προϊ ντων και της εφαρµογής της βιολογικής γεωργίας 119 ΜΕΡΟΣ Προβολή και προώθηση της επιχείρησής σας Πώς θα γίνετε γνωστοί Πώς θα προωθήσετε την επιχείρησή σας 130
7 Η ανάγκη για επαφή µε τις νέες τεχνολογίες 134 ηµιουργώντας το επικοινωνιακ προφίλ της επιχείρησής σας 137 Η εξέλιξη της επιχείρησής σας στο µέλλον 139 ΜΕΡΟΣ Ε Η «χάρτα» του Αγροτουρισµο Οι αρχές της σωστής λειτουργίας, φιλοξενίας και υποδοχής επισκεπτών για σους ασχολο νται µε επιχειρήσεις Αγροτουρισµο 142 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 146 ΓΛΩΣΣΑΡΙ 150 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 156 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 157 ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ 187
9 ÁÚÔÙÔ ÚÈÛÌfi Â Ó È ÙÔ Ì ÏÏÔÓ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ ÙÔ ÚÈÛÌÔ O Αγροτουρισµ ς κατέδειξε σε πολ σ ντοµο χρονικ διάστηµα τι αποτελεί για την Ελλάδα τη νέα αξία στο χρηµατιστήριο του τουρισµο και γενικ τερα της περιφερειακής ανάπτυξης. Εµπεριέχει µια ουσιαστική επιχειρηµατική δυναµική µε ανοιχτή προοπτική, η οποία ήρθε στο προσκήνιο χι ως πρ σκαιρη τάση, αλλά ως µια παράλληλη µορφή τουρισµο, που ανταποκρίνεται στις εξελισσ µενες απαιτήσεις της σ γχρονης τουριστικής αγοράς. Tα τελευταία δυ µισι χρ νια δράσης της Αγροτουριστικής έβαλαν τα θεµέλια στο «Αγροτουριστικ Επιχειρείν», ανέδειξαν τις προδιαγραφές, τους τρ πους και τις µεθ δους, τα µέσα και τις πρακτικές, για να πάρει αυτ που έως σήµερα υπήρχε στην Ελλάδα αποσπασµατικά και µεµονωµένα, σχήµα και µορφή, υπ σταση και ταυτ τητα. Να γίνει ο Αγροτουρισµ ς, ο Τουρισµ ς Υπαίθρου, ένα ξεχωριστ τουριστικ προϊ ν µε ση- µαντική συµβολή στην αγροτική οικονοµία και στην ανάπτυξη της περιφέρειας. Ο ξένος τουρίστας γνώρισε πράγµατι, απ τη δεκαετία του 1960 µέχρι και σήµερα, µια τουριστική Ελλάδα που κεφαλαιοποιο σε τον ήλιο και τη θάλασσα, τα γαλανά νερά και τις αµµουδιές της. Ένα κεφάλαιο αναµφίβολα πολ τιµο, το οποίο, µως, εξαιτίας της εµφάνισης νέων, εξωτικών και οικονοµικά προσιτών προορισµών, τα τελευταία χρ νια έχει πάψει να αποτελεί το απ λυτο συγκριτικ πλεονέκτηµα που ήταν κάποτε για τον Ευρωπαίο τουρίστα. Ο Αγροτουρισµ ς ανταποκρίνεται ιδανικά στη σηµερινή ανάγκη αναζήτησης νέων κατευθ νσεων για την αναβάθµιση του τουρισµο µας -και νέων διεξ δων για την εθνική µας ανάπτυξη.
10 Αποτελεί ένα µοντέλο ολιστικής ανάπτυξης-αναζωογ νησης των ορεινών και περιφερειακών περιοχών της χώρας. Γεφυρώνει τις παραδοσιακές δραστηρι τητες, που τείνουν να εξαφανιστο ν, µε τη σ γχρονη επιχειρηµατική δράση -τον λαϊκ τεχνίτη και τον ντ πιο παραγωγ µε τον σ γχρονο επενδυτή. ηµιουργεί πρ σθετο εισ δηµα για τον αγρ τη και γενικ τερα για τις τοπικές κοινωνίες, επιµηκ νοντας την τουριστική περίοδο και συγκρατώντας τον πληθυσµ στην παιθρο. ιασφαλίζει τη σ ζευξη της οικονοµικής ανάπτυξης µε τη φυσική οµορφιά και την πολιτιστική κληρονοµιά του τ που. Ο κορεσµ ς και η κρίση του µαζικο τουρισµο έχουν επιφέρει εδώ και αρκετά χρ νια στην υπ λοιπη Ευρώπη την ανάπτυξη του εναλλακτικο τουρισµο της υπαίθρου. Ο σ γχρονος τουρίστας αποζητά -και του προσφέρεται µια ευρεία γκάµα επιλογών- ένα συνολικ πακέτο παροχής υψηλών υπηρεσιών και σ γχρονων υποδοµών, χι σε οποιοδήποτε περιβάλλον αλλά σε χώρες και περιοχές µε µοναδικά στοιχεία φυσικής οµορφιάς και πολιτιστικο -ιστορικο ενδιαφέροντος. Το κλίµα είναι πρ σφορο για να ξεκινήσουµε µια συντονισµένη προσπάθεια για την προβολή και προώθηση των µοναδικών πράγµατι συγκριτικών πλεονεκτηµάτων της χώρας µας ως τουριστικο προορισµο µε διαφοροποιηµένο τουριστικ προϊ ν. Ο Αγροτουρισµ ς είναι το διαφορετικ, το ξεχωριστ, αυτ που λοι αναζητο - µε, σε αυτή την εποχή της γενικευµένης µαζικοποίησης -του απρ σωπου τουρισµο και της απρ σωπης ζωής. Γι αυτ και θέλγει κατά παράδοση τους ευαισθητοποιη- µένους και συνειδητοποιηµένους επενδυτές, επιχειρηµατίες, επαγγελµατίες. Αυτο ς
11 που θέλουν να δηµιουργήσουν κάτι διαφορετικ γιατί αισθάνονται διαφορετικοί. Η ΑΓPOTOYPIΣTIKH Α.Ε., σε αυτά τα δυ µισι χρ νια δράσης της, στάθηκε και συνεχίζει να στέκεται δίπλα στον επιχειρηµατία, τον κάτοικο της υπαίθρου, δίνοντας έµπρακτα την ηθική στήριξη και την τεχνογνωσία της σε ένα τουριστικ προϊ ν το οποίο αποτελεί βασικ µοχλ περιφερειακής ανάπτυξης. Ο Αγροτουρισµ ς για να αναπτυχθεί σωστά πρέπει να στηριχθεί πάνω σε σταθερά και µελετηµένα βήµατα επιχειρηµατικής γνώσης και πρωτοβουλίας. Η ανταπ κριση του κ σµου στην πρώτη έκδοση του «Επιχειρήστε... Αγροτουριστικά» και η εξάντλησή του µέσα σε λίγους µ νο µήνες, απέδειξε το µέγιστο ενδιαφέρον λων σων ασχολο νται µε τον Αγροτουρισµ, την ανάγκη τους για καθοδήγηση, επιµ ρφωση, ενηµέρωση, εκπαίδευση. Η έµπρακτη συνεισφορά της Αγροτουριστικής µε αυτή την έκδοση βρήκε, και συνεχίζει να βρίσκει, θερµή ανταπ κριση απ λους αυτο ς που γίνονται ολοένα και περισσ τεροι που θα ήθελαν να πραγµατοποιήσουν µια µελλοντική επένδυση στις ήπιες µορφές τουρισµο ή να αναβαθµίσουν τις επιχειρήσεις που ήδη έχουν. Η έκδοση αυτή υπαγορε θηκε απ την ανάγκη της ίδιας της αγοράς για την παρξη εν ς τέτοιου πρακτικο οδηγο και τα αποτελέσµατα µάς δικαίωσαν. Ουσιαστικά µως αποτελεί το απ σταγµα των ερωτήσεων και των αναζητήσεων λων των δυνητικών επενδυτών, πως και των απλών ανθρώπων της υπαίθρου, οι οποίοι κατά καιρο ς απευθ νθηκαν σε εµάς δι τι πονο ν τον τ πο τους και αγωνιο ν για το µέλλον του. Μπριγκίττα Π. Παπαστα ρου Πρ εδρος & ιευθ νουσα Σ µβουλος ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚH Α.Ε.
appleúòù Ì Ù ÁÈ ÙÔ ÍÂÎ ÓËÌ ÌÈ ÁÚÔÙÔ ÚÈÛÙÈÎ ÂappleÈ Â ÚËÛË
14 ÂappleÈ ÂÈÚ ÛÙÂ ÁÚÔÙÔ ÚÈÛÙÈÎ Î ÊÙÂÛÙÂ Ó Û ÔÏËıÂ ÙÂ ÌÂ ÙÔÓ ÁÚÔÙÔ ÚÈÛÌfi; Στην Ελλάδα, ο τουρισµ ς υπήρξε τα τελευταία πενήντα χρ νια η πιο ελπιδοφ ρα βιοµηχανία και µορφή οικονοµικής ανάπτυξης, σε µια χώρα που στερο νταν άλλης µορφής «βαριά» βιοµηχανία. 1 Το µοντέλο που ακολουθήθηκε λα αυτά τα χρ νια ήταν αυτ του µαζικο τουρισµο, οι επιπτώσεις του οποίου, χι µ νο στην Ελλάδα αλλά και σε ολ κληρο τον κ σµο, διαφάνηκαν ήδη ταν πολλές επενδ σεις, σχέδια και διαδικασίες ξέφυγαν απ την αρχική ιδέα και επέφεραν αρνητικά αποτελέσµατα, πως η διάβρωση τ πων και πληθυσµών, ο κορεσµ ς τουριστικών προορισµών, η µ λυνση του περιβάλλοντος, η άναρχη δ µηση, η εγκατάλειψη παραδοσιακών ή άλλων ήπιων δραστηριοτήτων. Παράλληλα, ένα µεγάλο µέρος της ελληνικής υπαίθρου υπέστη στις δεκαετίες αυτές επιπτώσεις πως η ανεργία, η ερήµωση, η εγκατάλειψη, η οικονο- µική, πολιτιστική αλλά και κοινωνική υποβάθµιση. Ένα µεγάλο µέρος της περιφέρειας µπήκε στο περιθώριο της ποιας οικονοµικής ανάπτυξης και παράλληλα έχασε την αγροτική του ταυτ τητα. Ο µαζικ ς τουρισµ ς υπήρξε ουσιαστικά η «βαριά» βιοµηχανία και αναπ φευκτα φθάσαµε στο σηµείο να κάνουµε τον απολογισµ. Χωρίς να αρνο µαστε το γεγον ς τι ορισµένοι προορισµοί διεθνώς προσδιορίζονται ως προορισµοί µαζικο τουρισµο (µεταξ των οποίων και η Ελλάδα), η δηµιουργία και προώθηση µιας εναλλακτικής-ήπιας τουριστικής ανάπτυξης κρίνεται πλέον απαραίτητη, τ σο ως προς την ικανοποίηση πολλαπλών οµάδων τουριστών-καταναλωτών, σο και για την επίτευξη µιας ισορροπίας στην ισχ ουσα κατάσταση. Ο Αγροτουρισµ ς που η Ευρώπη αλλά και ο κ σµος ολ κληρος έχει γνωρίσει έχει απολα σει και προπαντ ς έχει αξιοποιήσει εδώ και δεκαετίες αποτελεί για την Ελλάδα µια καινο ργια πρ κληση και µια αναδυ µενη ευκαιρία. Οφείλουµε να επαναπροσδιορίσουµε λοιπ ν ως χώρα την τουριστική µας ταυτ τητα και να κατανοήσουµε τι ο Αγροτουρισµ ς: εν είναι µια ελληνική πρωτοτυπία αλλά ένα σχέδιο ανάπτυξης της υπαίθρου διά µέσου µιας ήπιας εναλλακτικής µορφής τουρι-
Ù appleúòù Ì Ù 15
Ù appleúòù Ì Ù 17 σµο, που σε ολ κληρο τον κ σµο εφαρµ ζεται µε επιτυχία ως προς αυτο ς τους δ ο πρωταρχικο ς σκοπο ς: την τ νωση των µειονεκτικών περιοχών της υπαίθρου και την ήπια τουριστική ανάπτυξη χωρίς ανεπαν ρθωτες επιπτώσεις. Αν σκέφτεστε να ασχοληθείτε µε τον Αγροτουρισµ, µπορείτε να είστε σίγουροι τι πρ κειται για ένα επιχειρηµατικ πεδίο µε µέλλον και εξέλιξη. εν υποστηρίζουµε πως είναι ένας χώρος χωρίς ειδικές απαιτήσεις και δυσκολίες. Χρειάζεται µελέτη, συστηµατική έρευνα, καλή διάθεση και θετική προσέγγιση, άρτια υποδοµή, ολοκληρωµένη προσπάθεια σε παράλληλους τοµείς. Είναι ουσιαστικά µια επιχειρηµατική κίνηση µε το ρίσκο και τις ανάγκες που θα είχε µια οποιαδήποτε άλλη επιχείρηση. Ωστ σο, πρ κειται για ένα πεδίο πολλά υποσχ µενο για την Ελλάδα. Όλο και περισσ τεροι άνθρωποι στη χώρα µας ανακαλ πτουν την ανάγκη επιστροφής σε έναν πιο φυσικ τρ πο ζωής, την οµορφιά της επαφής µε τη φ ση, τη συγκίνηση της επιστροφής σε παλιά ήθη, έθιµα, ασχολίες, σε έναν κ σµο ατ φιο, αυθεντικ και χι ολ τελα χαµένο. Η προβληµατική διαβίωση στις π λεις αναγκάζει λο και περισσ τερους να βρουν µια διέξοδο. Ο Αγροτουρισµ ς µπορεί να γίνει αυτή η διαφυγή, είτε πρ κειται για µέρος των ετήσιων διακοπών είτε για σαββατοκ ριακα και µικρές αποδράσεις. Αυτ µως που πρέπει να συνειδητοποιήσει ποιος αποφασίσει ν ασχοληθεί µε τον Αγροτουρισµ είναι τι πρέπει να βασίζεται στην ποι τητα. Μ νο πάνω σε γερές, ποιοτικές, µελετηµένες βάσεις και υποδοµές θα δηµιουργηθο ν επιχειρήσεις που θα διακριθο ν, θα εξελιχθο ν, θα κερδίσουν την προτίµηση του κοινο και θα είναι, µακροπρ θεσµα, κερδοφ ρες και βιώσι- µες. Τα λάθη που έγιναν σε επιχειρήσεις µαζικο τουρισµο δεν πρέπει να επαναληφθο ν. Ο Αγροτουρισµ ς είναι η ευκαιρία ανάπτυξης σε πολλαπλά επίπεδα για ένα µεγάλο µέρος της ελληνικής υπαίθρου, ένα κεφάλαιο πάνω στο οποίο πρέπει να επενδ σου- µε ώστε στο µέλλον να καρποφορήσει και να παραµείνει βιώσιµο.
Η πρώτη έκδοση του «Επιχειρήστε... Αγροτουριστικά» εξαντλήθηκε µέσα σε ένα χρ νο, επιβεβαιώνοντας τη µεγάλη επενδυτική δυναµική, τις επιχειρηµατικές προοπτικές και τις ευκαιρίες που προδιαγράφονται στον Αγροτουρισµ Τουρισµ Υπαίθρου. Πρωτίστως, µως, επιβεβαιώθηκε η ανάγκη λων σοι δραστηριοποιο νται ή θέλουν να δραστηριοποιηθο ν στον τοµέα αυτ ν, για ενηµέρωση, κατάρτιση και σαφή επιχειρηµατική κατε θυνση. Το βιβλίο αυτ απευθ νεται σε λους σους σκέφτονται να επενδ σουν επιχειρη- µατικά ή να απασχοληθο ν µε τον Αγροτουρισµ Τουρισµ Υπαίθρου. Αναπτ σσονται και εξετάζονται βήµα προς βήµα οι απαραίτητες κινήσεις και τα βασικά ερωτήµατα των υποψήφιων επιχειρηµατιών, πως και εκείνων που δραστηριοποιο νται ήδη και θέλουν να βελτιώσουν τις υπηρεσίες τους. Φιλοδοξο µε µέσα απ αυτή την έκδοση να ενηµερώσουµε πρακτικά και αποτελεσµατικά, αλλά και να αφυπνίσουµε την επιχειρηµατική συνείδηση σων θέλουν ή ήδη ασχολο νται µε τον Αγροτουρισµ Τουρισµ Υπαίθρου ως εναλλακτική πρ ταση περιφερειακής ανάπτυξης.