YΓ~I)\ ΔΙΜΗΝΙΑΙΟΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑΣ ~ 1
ΥΠΟΤΡΓΕΙΟΝ ΤΓΕΙΑΣ YΓ~IA ΔΙΜΗΝΙΑΙΟΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΠΡΟΣ ΕΚΘΕΣΙΝ ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΔΙΑΔΟΣΙΝ YΓEΙONOλOΓlKΩN ΓΝΩΣΕΩΝ Διανέμεται δωρεαν εις τα Σχολεία, ΣυλλόΥους, Δημόσια 'Ιδρύματα K).1f. Διεύθυνσις: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΥΓΕΙΑΣ - ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΜΝΟΣ ΤΗΣ ΤΓΕΙΑΣ (άπόσπασμα) Βρυσομάνα τού γοργού νερου κα{}άριου 'Τγεία της ώδης μου ύψώνεται για σε δοξολογία. 'Όλο το μαγιάπριλο να σου πλεχτη στεφάνι, και δ,τι μόσκος μέσα του, να σου καη, λι6άνι. Σ' επλασε στο μάρμαρο του άρχαίου ίt.ι ή σμίλη έσένα, μεστωμένη ατάραχη, μυριάν{}ιστη παρ{}ένα, κι ~να φίδι σου ε6αλε στα χέρια τα δικά σου μερωμένο και d6oυλo κάτου απ' το μάγεμά σου. Μαγικο στο χέρι σου κουλουριαστο στcλίδι ζωης απο το χέρι σου γάλα ρουφάει το φίδι. 'Όμως εγω Μ ηf}ελα, ζωης βυζάστρα, μοιράστρα, να στυλώσω σου αγαλμα που να σε φέρνη ώς τ' αστρα. ΚΟΣ ΤΗ Σ ΠΑΛΑΜΑ Σ
YΓ~ I~ ΔΙΜΗΝΙΑΙΟΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑ! Ι ΤΟΜΟΣ νι ΟΚΊΏΗΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΗΡΙΟΣ 1~I7;' ΑΡ. 31 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΕΞΑΜΗΝΟΝ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1975 Ή 'Επιτροπιl 'Εκδόσεως του ΠfρlOδικου μας εν tt] fπι{}υμίιt της να ενημερώσιι ΤΙ) κοιν()ν ώς προς τας δραστηριότητας των 'Τπηρεσιων ΤΟ1) 'Υπουργείου Ύ γείας κατι! το πρωτον έξάμηνον του 1975, προέβη εις σχετικην ερευναν και συνέλεξε τ(χ a.ναγκαία δια τον σκοπον τουτον στοιχεία, τα {)ποια και παρατί.{}ενται εν συντομί.([ κατωτέρω. Εις τινας περιπτώσεις παρέχονται στοιχεια (χναφορικως πρ()ς τl]ν ιδίαν περίοδον του προη.γουμένου ετους δι(χ σκοπους συγκρίσεως. 'Ως γ,~;υστόν,y] 'ΓΌυρκικη εισβολη της όποίαςαποτέ'λεσμαlίτο ή κατοχl] σημαντικού μέρους τού εδάφους της νήσου μας και ή Εκρίζωσις 200 χιλιάδων περίπου 'Ελλήνων Κυπρίων εκ των έστιων των,εχει δημιουργήσει σωρείαν οικονομικων και κοινωνικων προβλημάτων. τυ. προβλήματα αι"τ(j. ι'ψοί' μπ(ι tii)" ψυχολογικων επιπτώσεων των 'lόυρκικων ωμοτήτων και βανδαλισμων εις βιiρoς χιλιάδων 'Ελληνοκυπρίων, εχουνεπιδρά.σει. δυσμενως επι της υγείας και εχουν ταυτοχρόνως επιμλει σημαντικυ]" διαφοροποί ησιν εις τον τρόπον παροχης Ιατροφαρμακευτικης περι{}ά.λ [!Έως εις τον λαόν. τα αποτελέσματα της δημιουργηι'tεί.σης ώς εκ της Τουρκικης εισδολης καταστ(χσεως εις δτι αφορί! την υγείαν, δύνανται να συνοψισ{}ούν ως ακολοίι{}ως:- (α) Ό αρι1'tμος των ασ{}ενων επι παγκυπρίου κλίμακος εχει αυξη{}ή σl]μαντικως λόγψ των ιiντιξόωνσυν{}ηκων διαδιώσεως του 1/3 του π'λη{}υσμού. 'Υπολογίζεται δτι αι Κρατικαι Ίατρικαι 'Υπηρεσίαι παρέχουν τώρα εξυπηρέτησιν εις τα 80c-90"j, του roλ η{}υ σ μου, εις πλείστας των περιπτώσεων εντελώς δωρεάν. (β) Ή στέγασις μεγάλου αρι1ίμου εκτοπισ{}έντων εις προχείρους καταυλισμους εχει καταστήσει αναγκαίαν την σίι'στασιν ιατρικων μονάδων εις τους καταυλισμους προς ταχυτέραν και καλυτέραν εξυπηρέτησιν των διαμενόντων εις αυτοί,ς. Κατέστη ωσαύτως &ναγκαιον δπως αυξη{}ούν καιεπεκτα{}ού,ν αι Επισκέψεις Κυδερνητικων Ίατρων εις τας αγροτικ(χς περιoχιiς. (γ) ΑΙ επικρατήσασαι ιiντίξooι συν{}ηκαι διαδιώσεως ένος μεγάλου μέρους του πλψίυσμου (περιλαμβανομένων των εγκλωδισμένων), ή παρουσία 50 και 1
Π1Λεον χιλιάδων Τούρκι;ον στρατιωτών και πολιτών μεταξυ της ΊΌυρκοκρατουμένης περιοχης της Νήσου και της Τουρκίας εχουν επαυξ11σει τον κί.νδυνον εισαγωγης 11 εξαπλώσεως επιδημικών ασ3ενειών δπερ κατέστησαν αναγκαίαν την ληψιν περαιτέρω προληπτικών μέτρων ύπο τών 'Τγειονομι, κών Ύπηρεσιών και την συνεχη επαγρύπνησιν. ΚαΜσταται πρόδηλον ~x τι))" προαναφερηέντων. δη αί. Κρατιχαι Ίατριχαι και Ύγειονομικαι Ύπηρεσίαι εχοι!ν κλη(}η ν(ί (Ι.ναλιΙ()ουν ενα σημαντικώς ηυξημένον φόρτον εργασίας προς εξυπηρέτφιν της ύγείας του, λασυ. πολλάκις δε ύπο ακρως δυσμενείς συν3ήκας και με περιωρισμένα μέσα. Άναλυτικώτερον τα στοιχεία τών δραστηριοτήτων τ())ν Ύπηρεσι())ν του 'Τπουργείου Ύ γείας κατα τύ!ν περίοδον 1) 1-30) 6) 75 εχουν ώς ακολοι'n'tως:- -'l~πισκέψεις εις 'Επιψχιακ(χ ~oσoκoμεία (Λευκωσία; Λιίρνακος, Λεμεσου χαι Πι(φου) : --'Επισκέψεις εις 'Αγροτιχ(l. 'ΤγεlOνομικα Κέντρα: -'Επισκέψεις εις 'Ιατρικας Μονάδας Καταυλισμών: 518,Ofi5 47,3;);) 74,278 Σύνολον επισκέψεων έξωτ. ασ3ενών: 639,678 Ό (χρι3μος επισκέψεων εξωτεριγ())ν ασ3ενών εις τα Νοσοκομεία και τα Άγροτικα 'Τγειονομικ:α Κέντρα κατ(! Τ1]ν αντί:;τοιχον περίοδον του 1974 ητο 447,026. Ο{Jτω. κατ(χ το πρώτον εξάμηνον του 1975, δ αgι3μoς τών επισκέψεων ηυ,ξή3η κατα 43(;' i'~y συγκρίσει πρ()ς tιlν αντίστοιχον περίοδον του προηγουμένου ετους. Δέον δπως διευχρινισι't π συναφώς δτι εις τοις αρι1'tμοιjς δια το 1975 δεν περιλαμδάνονται αί i':πισκέψεις Κυβερνητικών 'Ιατρών εις ειδικα ίδρύματα ώς ειναι αι Στέγαι 'Τπεργήρων 'Εκτοπισ3έντων πρ()ς επιτό,πιον εξυπηρέτησιν τών διαμενόντων εις αυτά. (β), Εσω'CεΡtχ()~ ocσθενεl's: Ό (ΙΡΙ1'tμος τών νοσηλευ3έντων εις τα Νοσοκομεία Λευκωσίας, Λεμεσοίί, Λάρνακος και Πιiφσυ ΙΙνηλ3εν εις 14,621. οι εσωτερικο\. ΙΙσ3ενείς οι νοσηλευ3έντες εις τα Κρατικα Νοσοκομεία κατα ΤΙ]\' (χντίστοιχον περίοδον του 1974 (χνlίρχοντο εις 13,078. Οϋτω, παρα τύ]ν σημαντικl]ν μείωσιν τι))ν νοσοκομειακών κλινών μετ α την απώλειαν τών Νοσοκομείων 'Αμμοχώστου και Κυρηνείας, δ αρι3μ()ς Η))ν νοσηλευ3έντων κατα το πρώτον εξάμηνον του 1975 ηίj'ξή3η κατα 4,5% περίπου. τουτο κατέστη δυνατον κυρίως κατόπιν της αυξήσεως τηςδυναμικότητο; του Νοσοκομείου Λάρνακος δια της ο'ίκου νοσοκόμων και αμων προσωρινών μέτρων. χρησιμοποιήσεως του 2
( Ύ) r~νψίισ~~;;: 'ΕπΙ. συνόλου 2,7 88 δηλωι~εισων γεννήσεων, αί 2,007 (72%) διενηργή{}-ησαν εις τα Κρατικα Ίατρικιχ Ίδρύματα. «() Χ(φiιΎ'1jσ~;; Φσ.ρμ(1:~ων: Εις τους προσελ{}όvτας είς τα Κρατικα Ίατρικα 'Ιδρύματα da{tcvci; εχορηυ llι'}ησαν φιiρμακα αξί,ας f:380,ooo περίπου κατα το πρωτον εξάμηνοv του, 1975 εν συγκρίσει προς φάρμακα αξίας f:250,000 περίπου χορηγη{}-έvτα κατ(χ rijv αντίστοιχον περίοδον του 1974. Η. :ΙΙΡΟΛΗΙΙ'Ι':ΙΚΗ Ι,'ΤΡΙΚΗ: Παρ' δλας τιί.ς (χντιξοότητας, αί 'Υ γειονομικαl 'Υ πηρεσίαι εδραστηριοποιή {tilaav καταλλήλως και με τιιν συνεργασία\' αλλων (Lο:.οδίων υπηρεσιiιiν και του κοινου, κατώρ {tωσαν ν(l παρεμποδίσουν την εμφάνισιν μολυσματικων ασ{}-ενειων και ('πι()ημιων. "Ολοι οί πρσσφυγικοι καταυλωμοl Ευρίσκονται υπο τον υγειονομικ()ν ελεγχον τοι. Ύ πουργείου 'Τγείας, είς πλεί,στους δε απο αυτους εδρεύουν Ύ γειονομικοι 'Ε)πιltεωρηταΙ και 'Τγειονομικαι 'Ι':πισκέπτριαι, διιί. ν(χ παρακολου{tουν Εκ του, σύνεγγυς την κατάστασιν προς πρόληψιν παντος ενδεχομένου. ΤΟ Ύπουργείον Ύγείαςεν συνεργασίι,χ μετα των Έπαρχιακων Διοικήσεων επραγματοποίησε και κατα το Α' εξάμηνον του 1975 τας κα{}-ιερωμένας εκστρατείας και'tαριιότητος εις δλας τας ύπο τον ελεγχον της Κυ()εΡΥιισεως περιοχας με πολυ ίκανυποιητικα αποτελέσματα. Προς πάταξιν της νο{}είας και ε'λεγχον της ποιότητος των τροφίμων το 'Τπουργείον 'Τγείας προέβη κατ(l το Α' εξάμηνον του 1975, δια της 'Τγειονομικης 'Τπηρεσίας, εις τύ]ν δειγματοληψίαν 999 ειδων τροφίμων δι' ανάλυσιν. 'Εξ αυτων τα 110 ησαν νο{}ευμένα f] κατωτέρας ποιότητος και ελήφι'tησαν τα δέοντα μέτρα. Δέον ώσαί,τως ν(1 σl1μειωltη δτι το Ύπουργείον Ύγείας, ανέλαβε σχεδον εξ όλοκλιlρου τον ελεγχον δλων των τροφίμων των προοριζομένων δια τους εκτοπισ{}έντας. T(J. ζωικα λίπη (κρέατο; γάλακτος, βλαβερ(ί. για Τl1ν προχωρηι;έ\ην ηλικία. λίπη. γαλακτικων προιόντων) είναι Προτιματε λοιπον τα φυτικιχ
ΜΟΛΥΙΜΑΤιΚΑI ΚΑΙ ΜΕΤΑΔΟTlΚΑI ΑΙΘΕΝΕΙΑΙ ΠΡΟΓΡ ΑΜΜλ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΩr\ ΕΝ ΚΥΠΡΩ '~yεε~: Άπο απόψεως υγεί.ας, 11 Κύπρος ειναι σήμερα μία απο τις υγιεινότερες περιοχες της Έγγυς Άνατολης. ΊΌ επίπεδον τη; υγείας του λαου, βασισμένον εις στατιστικα δεδομένα, είναι πολυ ίκανοποιητικόν. ΊΌ ποσοστον {}ανάτων είναι 9%0 ενα απο τα χαμηλότερα εις τον Χόσμο\!. ΤΟ ποσοστον παιδικης itνησιμότητoς είναι τόσον χαμηλον 27%0' 30 ετη πριν {ιτο γύρω στο 154 / uu Δι' αρκετες δεκαετίες δεν εσημειώ{}ησαν εις τtlν νησον σοβαραι μεταδοτικαι ασ{}ένειαι. Είναι αλψ%ς δτι χατα την διιj.ρκειαν τι,)ν μεγάλων επιδημιών, ή Κίιπρος υπέφερε αρχετά. Είναι ίστορικον δεδομένον δτι ή μεγάλη 'Επιδημία κατσ. το ετος 266 Π.χ. διήρκεσε 15 ετη χαι κατέστρεψε τον πλη{}υσμον της νήσου. Ώσαύτως κατα το 1348-1350 ή Κύπρος επλήγη υπο της μεγάλης επιδ1ιμίας της Πανώλους. ~'rjμeρ~να. 'I~τp~~α. 1':p()6'λfιμ~τ~: τα πράγματα ειναι διαφορετικι1 απο δτι ιίσαν τυιν fποχrjν τίj:ιν παππούδων μας. Τότε ό μεγάλος κί.νδυνος του {)ανάτου προέκυπτεν απο τις μολυσματικες και μεταδοτικες ασ{}ένειες, αυτες εχουν 1Ίδη τει"η υπο ελε,;χον διl1 της εξυγιάνσεως του περιβάλλοντος, της καλυτέρας ιατρικης φροντίl)ος, νέων φαρμι1.κων, διιχ τών εμβολιασμών και της εξυψώσεως του βιοτικου επιπέδου. τα σημερινα προδλήματα δεν είναι επιδημίαι. Ειναι ΤCI αυτιχ τα όποία αντιμετωπί.ζονται απο τις πιο ι?(νεπτυγμένες χώρες π.χ. χρόνιαι ασ{}ένειαι, καρκίνοι, καρδιακα νοσήματα, ατυχήματα κλπ. 'Υφίστανται επίσης μερικαι προδληματικαι ασ{}ένειαι εις την Κύπρον ώς ή Μεσογειωο'] Άναιμία, και ό Έχινόκοκκος. Μελετώντας τα ιατρικα δεδομένα τών προσφιχτων ετών, δioν {}α ΙΙνακαλύψης ουτε εν κρουσμα Χολέρας, Ευλογιας η Πανώλους. M()'λ1)σμ~τ~~~Ι ~σθένε~~~: Έν τούτοις και σήμερον, μετα ιj.πo τις τόσες επιστημονικες ΙΙνακ.αλύψεις υφίστανται μερικαι τυπικαι μεταδοτικαι ασ{}ένειαι στ}']ν Κύπρον ώς Π.χ. Φυματίωσις, Μολυσματικη Ήπατίτις, 'Ιλαρά, 'Οστρακιά, 'Ανεμοβλογιά, Παρωτίτις, Μηνιγγίτις, Τυφοειδης πυρετος κλπ. αί όποίαι είναι προβλήματα που δύνανται να διευ{}ετη{}ουν. Και αυται αί ΙΙσ{}ένειαι δεικνί,ουν αξιοσημείωτον κάμψιν. Ή Διψ3ερίτις είναι ενα παράδειγμα. Κατα την δι(ίρκειαν του ετους 1957 υπηρξεν επιδημία Διφ{}ερίτιδος σοδαρας μορφης με 483 κρούσματα και 15 {}ανάτους. Κατα το 1960 225 κρούσματα εδηλώ{}ησαν (και ανεφέρετο εις την ετησίαν ιατρικην fxltealv δτι ή Διεψι'tερίτις εξηκολού&ι νlχ ητο 11 κυρία ασι"ένεια εις την Κύπρον). Το 1962 υπηρξαν 321 κρούσματα με 8 Ί"ανιΧτους. Ή Διφ{}ερίτις δεικνύει ιιξιοσημείωτον μείωσιν και μόνον 20 κρούσματα εδη- 4
λώ{}ησαιν κατα τι) 1966 και 3 κατ(]. το 1967. 'Λπο τότε παρουσιάζεται ενα περί.που κρούσμα κατ' ετος. Κ()χχύτ'rj~: Δεν {}εωρείται πλέον σουαρ(χ ασ{}ένεια εν Κύπρψ. Μόνον 7 κρούσματα εχουν δηλω{}η κατα τ(}. τελευταία 8 ετη εν συγκρίσει με 288 κατα το 1955. Π()'λ~()μ,->~'λ~τ~~ : Κατα το 1958 παρουσιλσ{}ησαν 150 χρούσματα. 65 κατα το 1963 και 2 κατα τω 1970. ουδεν κρούσμα Ξχει δηλω{}η κατα τιχ τελευταία 4 ετη. Φ,->μσ.τεωσ~~ : Ποσοστον 100 κρουσμάτων κατ' ετος δηλώνεται κατα τα τελευταία 15 ετη. Κατα τω 1972 ε.δηλώ{}ησαν 104 περιστατικα εκ τιυ)ν όποίων μόνον εν ητο {}ανατηφόρον. r.',->φ()~~βiι~ : Είναι ακόμη μία μεταδοτικη ασ{}ένεια Ι] ί,ποία σταδιακώς {}α εξαλειφ{}η απο τυ]ν Κύπρον. Κατα τα ετη 1945-1950 {Jπηρχαν 300--400 περίπου κρούσματα κατ' ετος, αλλα κατα τα τελευταία 1 Ο ετη ό κατα προσέγγισιν αρι{}μος των κρουσμ(χτων είναι 10 κατ' ετος. 'Ι'λσ.ρά.: 'Εξακολου{}εί ν(χ ενδημη εν Κύπρψ με τυ)ν κλασσικυ)ν επιδημικην μορφην και αν(χ 3-4 ετη παρουσιάζονται 200 η και περισσότερα κρούσματα εις έκάστην επιδημί.αν. Κατιχ το 1973 έδηλώι'tησαν 5 χρούσματα εκ των όποίων το εν {}ανατηφόρον. rριππ'rj: Παραμένει το 'ίδιο πρόβλημα στύ)ν Κί'προν ώς και εις τας αλλας χώρας. Ή μείωσις των ανωτέρω μολυσματικιj)ν ασι'tενειίίιν οφείλεται εις την ανοσοποίησιν τού πληι'tυσμoύ, εις η\)ν εξύψωσιν τού βιοτικού επιπέδου, τιίν καλυτέραν ύγιεινην τού περιβάλλοντος και εις τυ]ν καλυτέραν ιατρικην φροντίδα. Πιστεύω δτι εκαστος εκ τί;)ν ανωτέρω παραγόντων διαδραματίζει σημαντικον ρόλον. Είναι (xδίjνατoν να λεχ{}η ποίος είναι ό σημαντικώτερος. Σε μερικες ασ{}ένειες 1) ανοσοποίησις ϊιτο τι) κι'ψιον οπλον κατα τού ειδικού μικροβίου και ΟΙ ιj.λλoι παριί'{οντες διεδραμάτιζαν δευτερογενη ρόλο η ησαν ύποβοφ'tητικοί, Π.χ. ευλογιά, διφftερίτις. ΕΙς ('ίλλες ιj.σθένειες ώς ό Τυφοειδής, 1) ύγιεινυ) ijto σημαντικης σπουδαιότητος και 11 ιj.νoσoπoίησις <'\ευτερογενής. Δεν είναι δμως πρό{}εσίς μου να ύποτιμ11σω τον ρόλον της ανοσοποιήσεως, αλλα εν αντι{}έσει να δώσω εμφασιν στην σπουδαιότητά της εις το ιατρικον πεδίον. 5
'Εν Κύπρφ αι Άρχαι Δημοσίας 'Ί'γείας διαδραματίζουν δνεργον ρ,δλον εις δλα ΤCΙ l'tέματα δημοσίας ύγεlας, ιδιαιτέρως εις τα προγριίμματα (χνοσοποιήσεως χατα της Elιλoγιας, Διφtt'ερίτιδος, Πολιομυελίτιδος, Κοχκύτου και μερικσυς μηνες τώρα χαι χατα της 'Ιλαρας. Ή ανοσοποίησις γίνεται εντελως δωρεάν, δλαι δε αι δαπ(ί. ναι ιj.ναλαμβάνoνται ύπο της Κυβερνήσεως. 2070 περίπου των παιδιων α:νoσocτoιουνται ύπο των Ίδιωτικων των Ιατρων. ουδεις εμβολιασμος δμως είναι δη} ~όμoυ ύποχρεωτικός. Τ() πρόγραμμά μας βασί.ζεται είς τύιν διαφώτισιν σε {tέματα δημοσίας ύγεία; χαι εις η1ν προ{tυμίαν τού' κοινού' να συνεργασ{}1\. Είναι αληr{tες δτι πριν μερικα ετη παρετηρή{}η aπρι)1'tυμία τοί"), χοινου, δη} ΤΟΙ'; εμβολιασμοvς και αυτο δφείλετο εις την αγνοιαν και τον φόιδον των εμβολιασμων. 'Απ(). τύιν κα{}vέρωσιν τού {}εσμου, των κέντρων προστασίας Μητρότη.τος και Παιδιού τι) 1948 και τιιν ικανοποιητικύιν λειτουργίαν και επάνδρωσιν τοί,των, μερικ(χ μόνον παιδια δεν Βμδολιάζονται. Ή αντίληψις των μητέρων δια τους εμβολιασμους παρουσίασε αισι'tητην μεταβολήν. Προτιμούμεν ν(1. ανοσοποιουμεν τα παιδί<1. με τριπλο, εμδόλιον και με πολιομι,ελίτιδα εις την ήλιχίαν nj)v 3 μην ων δια τους aκολού{tους λόγους:- 1. Ή πείρα απέδειξεν δτι ειχν ή ανοσοποίησις αργοπορήση η aναβλη{tη δι(l τιιν Υιλικίαν των 6 μηνων το παιδι παραμένει για 3-4 μηνες (μέχρι της συμπληρώσεως της πλήρους σειρας t(j)y εμβολιασμων) (χπροστάτευτο εναντίον τι'δν (lσ{tενειων. Πριν απο την υίο3έτησιν του (lνωτέρω προγρ(χμματος, παρουσιάσ{tησαν εις τυινήλικίαν t(j)v 3-4 μηνων μεριχα κροί,σματα πολιομυελίτιδος. 2. ΕΙς τύιν ήλικίαν των 3-6 μηνων ό Κοκκύτης δημιουργεί κίνδυνον πλέον σοoag(j)v περιπλοκων. ~. ΔΙ(l την ευ,λογιι1 ή προτιμωμένη ήλικία είναι μεταξυ 1-2 fnj)v. ΚαΙ α,ίτ() κυρίως διότι πιστεύομεν δτι εις αυτύιν τύιν {1λικίαν δ κίνδυνος προκλ{ίσεω:: Εγκεφαλίτιδος ύπ() τού εμβολιασμού' ελαττουται. l\ιiαζιxoι εμδολιασμοι Πολιομυελίτιδος με εμδόλιον "Salk" διεξήχ{tησαν το ετος 1Bfi7. 'Ήδη 10 ετη τώρα χρησιμοποιουμεν το oral vaccination. 'Εμιβολιασμοι κατ(! της φυματιώσεως διενεργούνται μόνον σε ατομα τι! δποία &ντιδρoί1~' (χρνητικα είς το' τεστ της φυματιό>σεως, ώς κα' εις ειδιχα συνεργεία Π.χ. νοσηλευτικον προσωπικόν. Δεν διενεργούνται εμδολιασμοι κατα της rubella. Έμδολιασμοι κατα του τυφοειδους δεν εχουν κα{tιερω{tη εν Κύπρφ κυρίως διότι δ ΤυφοειδΎις δεν παρσυσιάζει οιονδήποτε πρόδλημα και διότι πιστεύομεν δτι ή ύγιεινιι είναι τι) κύριον δπλον εναντίον της ασ3ενείας. ουχ ήττον δμως μαζικοι εμβολιασμοl διεξάγονται εις επειγοί'σας &νάγχας και ιδιαιτέρως τιίιρα ποιl εχομεν 200.000 Πfρίπου πρόσφυγες, ο'ίτινες διαδιοί1ν ύπο μύι ίκανοποιητικες ίιυειονομικες συν{tη",(fς. 6
Πριν μερικοιις μηνας κα1'tιερώ1'tη ή ιiνoσoπoίησις κατα της 'Ιλαρας. Αϋτη συνισταται εις τηνιιλικίαν των 9 μην('))ν. "Tπιiρχoυν 2 &εωρίαι εν σχέσει με την ανασοποίησιν της 'Ιλαράς. Ή μία πρεσδεύει στι επειδη αϋτη δεν είναι επικίνδυνη ασ&ένεια και ή &νησιμότης μηδαμινή, ή ανοσοποίησις δεν είναι εj1iιτακτική. Ή &λλη ύποστηρίζει ττιν ανοσοποίησιν προς τον σκοπ()ν να διαφυλιiξη τα παιδι(χ' απο (lνεπι&ύμητες περιπλοκεες οφειλόμενες εις αυη\ν τηνασ&ένειαν. Σήμερα είναι δικαίωμα και προνόμιον κά&ε παιδιου να λαμιδιiνη προστασίαν κατα των μεταδοτικων ria1'tevelwv, ώς είναι ή Διφ&ερίτις, Πολιομυελίτις, Τ'υφοειδης <Χ,κόμη και ή 'Ιλαρά. ΤΟ εμβόλιον δεν δύναται να παράσχη προστασίαν αν δεν χρησιμοποιη,1'tη. Δύναται να προστατεύση εαν δο&η στο παιδι στην κατάλληλη Ύιλικία και χρόνον. Δυστυχως δεν φαίνεται να ύπάρχη όμοφωνία σσον αφoρ~ την κατάλληλη ήλικία. 'Η Κύπρος δεν εχει εργαστηριακες διευκολύνσεις δια την παρασκευην εμδολίων, και οί ανάγκες μας καλύπτονται με &γορες &πο ξένες χωρες δια προσφορων. Fλς εκτιiκτoυς ανιiγκας ή Π.Ο.Τ. και Cί.λλoι οργανισμοι ευγενως εδώρησανμεγ(iλες ποσότητες εμδολίων. Ή συσκευασία και μεταφορα των εμδονιίων κα&ως κqι 1Ί (ΧΠ01'tήκευσίς των εν Κί,πρψ γίνεται συμφι6νως πρι)ς τοις διε1'tνείς κανονισμοί,ς. '<)p"(ri~wιi~; - Προσωnt1ιt6v. Ό εμδολιασμος τι'))ν παιδιων ~:ν Κύπρφ πριν (χπο το ετος 1955 ωργανώνετο ώς τακτικ1ι εκστρατεία ύπο των Κυδερνητικων Ύγειονομικων Άρχων και τα λίγα κέντρα προστασίας Μητρότητος και Παιδιου" διενεργουσαν τους εμδολιασμους εις μικρον αρι{tμον παιδιων που προσήρχοντο εις αυτιi. Άπο του 1960 οτε ό αρι&μος των κέντρων προστασίας Μητρότητος και Παιδιου, ηυξή&η, ό μέγιστος &ρι&μος ε,μδολιασμων, ιδιαιτέρως σε J1iαιδιιχ ή/,ικίας 3 μηνγυν ~ 5 ετων, διενεργείται απο αυτά. Τ(Ι &νωτέρω κέντρα είναι ύπο τον ελεγχον της Κυδερνήσεως και ύπάρχουν περίπου 33 τοιαυτα και 200 ύποστα1'tμοι διασκορπισμένοι εις όλόκληρην ττιν νησον. 1 'ίφω στι) 70~90(;' του, παιδικου, πλη&υr;μoυ, κιiτω των 5 ετων ανοσοποιείται ύπο τι'))ν Ύ γειονομικων Έπισκεπτριων, αί όποίαι σπλεχώνουν τα εν λόγφ κέντρα. Σε παιδια της σχολικης ήιλικίαςδίδεταιενισχυτικη δόσις &ΠΟ ιατρικασυνεργεία, ποι' επισκέπτονται τ(χ'σχολεία προς τον σκοπον αυτόν. Εις εκαστον Νοσοκομείον και 'Αγροτικον 'Τγεισνομικον Κέντρον ή ανοσοποίησις δι' ενήλικας διενεργείται σταν ζητη'&η, ε'ίτε ύπο 'Iατρικcv Λειτουργου" ε'ίτε ύπο νοσοκόμου ύπο την επίδλεψιν Ιατρου. Έμδολιασμοι ευλογιάς δι' ενήλικας διεξάγονται ύπο των Ύ γειονομιχων Έπι&εωρητων. Λεπτομέρειαι δια τους εμcολιασμους τηρoυ,π;~:, οι::: τα ανωτfρω κέντρα, ώσαί, τως δε οί γονείς εχουν εις Τ1]''/ χατοχήν των ειδικα Jελτ(~}'α εμδολιαc!,:ωv CΊτινα έτοιμ(ίιονται ύπ() των 'Ί'Υε:ονομικ:':lΙ 'ρ'!χω,. 1. Ποίος δ κατ(χλληλο; χρ6νως (U', κιί:t'ε εμβολιασμόν; 2. Ποίος φέρει τιιν εli1'tύνην δια τι]ν δ'iξνέρyειαν tii'jy fμδολιασμω'l, οί YΩYc~ς ΤΙ αί Κρατικαι Ύ,,/fιονομικαι 'Αρχαί; 7
3. Ποία ή πολιτικη δι' εμδολιασμους εναντίον ασ,ίενειων αί όποίαι δεν ενδημoίiν εις μίαν χώραν αλλο. υπάρχουν εις αλλας χώρας; 4. ΕΙναι αναγκαίον να εχωμεν κοινην πολιτικην δι' εμjδoλιασμoύς, ή όποία να ακολου{}ήται υπο των Κυδερνητικων 'Ιατρικων Λειτουργων (ος και υπο των lδιωτικων ιατρων; 5. Είναι επιitυμητον ν(ί. χαitιfρω{}ουν οί εμδολιασμο! δια νόμου, ι) οχ!; Συνοψί.ζων, επιitυμω να υποδείξω στιll καταπολέμηση τι;)ν μεταδοτικων νοσημάτων, ή όποία συνετελέσ,ίη το τελευταίον τέταρτον του 190υ αιωνος κα'ι το πρωτον Ίίμισυ του 200υ είναι μία απο τις μεγαλύτερες κατακτι1σεις, αλλ<χ ή επίτευξις της Παγκοσμίου νίκης κατα των μεταδοτικ(ον νοσημάτων δεν εχει εισέτι συντελεσιίη. 'Εν τούτοις πιστεύω.ακραδάντως στι ήίιμέρα της νίκης εναντίον σλων των μεταδοτικ(1)ν (χσιίενειων δεν είναι πολυ μακρυιί. Α. Α. ΜΑΡΚΙΔΗΣ ΔΩΡΕΑ ΒΙΒΛΙΩΝ ΥΠΟ ΊΌΥ ΑΜΕΡΙΚΛΝΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΠΡΟΣ 'ΙΌ ΥΠΟΥΙ-'ΓΕΙΟΝ ΥΙΈΙΑΣ Εις σύντομον τελετύ]ν εις ΤΙ) '\0 πουργείον Ύ γείας ιί Λιευ{}υντης του εν Λευκωσ;<,L 'Αμερικανικου Κέντρου κ. Γόπερτ Τζέλλισον παρέδωσεν εις τον Ύ πουργον Ύ γείας κ. Χρίστον ΒιΥκην 20() τόμους βιδλίων επι lατρικ(ον και υγειονομικων lίεμάτων. τα βιδλία (Iπoτελoίil' δωρε(χν του 'Αμερικανικου Κέντρου προς το Ύ πουργείον Ύ γείας. Ό Χ. Βάκης iξξέφρασε προς τους δωρητας τ(χς ευχαριστίας του δια τα δωρη{}έντα βιδλία τ(χ όποία, ι;):; (lνέφερε, {Μ συμδι1.λουν εις τον εμπλουτισμον των βιβλιο{}ηκων των Ίατριχων χαι Ύ γειονομικών Ύ πηρεσιών του Ύ πουργείου.
ΑΦΡΟΔΙΣΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΠΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΝΤΑΙ ΤΙ ΕΙΝΑΙ; '1\Ί. αφροδίσια νοσήματα ε(ναι αρρώστειες που μεταδίδονται με ΤΙ]ν σεξουαλι Xl]" επαφήν. Οί δύο πιο κοινοι τύποι των νοσημάτων at1twv είναι 1] βλεννόρροια και ή σύφιλις. ΠΩ~ ΜΕΤΛΔΙΔΟΝΤΑΙ; τα (χφροδίσια νοσήματα μεταδίδονται (;ταν δ ενn:: (ιπο τους δυό, που ερχονται σε σεξουαλικην επαφή, εχει Ύίbη τυlν αρρcοστεια ωίτή. ΣτΙς 99 απο τις 100 ΠΕριπτώσεις πρέπει να ύπάρξη σεξουαλικι] επαφιl γι(χ ν(]. fletaoo-1tij το μικρόβιο. τα μικρόβια των &φροδισίων νοσημάτων πε{}αίνοι'ν, σχεδον &μέσως, δταν βρε{}ουν μακριλ (χπο ηίν {}ερμοκρασία του σώματος γι' αυτο τα νοσήματα αιηα δεν μεταδίοονται μέσφ &ποχωρητηρίων, πετσετιόν, σενδονιrj)ν, κ.τ.λ. ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ; "Αν χ.αι ύπάρχουν νέα φάρμακα που μπορουν 1'(1. -1tεραπεύσουν πολλες μορφες των &φροδισίων νοσημcιτων, «(ν φυσικα ανακαλυφ1~oυν πολυ νωρίς, εν τούτοις, τ' (χφροδίσια είναι ιχκόμα πολ\. επικίνδυνε; (ΧQQώστειες διότι είναι λαν{tιiνoυσες (κρυμμένες) ασ-1tένειες. Πολλοι αν-1tρωποι δεν ξέρουν πως νι1 iίιακρίνoυν Τ(1 συμπτώματα κι ετσι δεν (χντιλαμβάνονται δτι εχουν π(χρει αφροδίσια μέχρι; δτου ή μόλυνση ξαπλω{}ύj σε αλλα μέρη του σώματός τους. Και δταν πλέον συμβη αυτο τα συμπτώματα αρχίζουν να προκαλουν φοβεροί"ς πόνους, σοδαρι:ς ~πιπλoκές, 6.χ.όμη δε και τον {Μνατον. ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΑΝΤΙΑΗΦΘΟΥΜF. ΤΗΝ ΒλΕΝΝΟΡΡΟΙΑ; Ή βλεννόqροια είναι μια πολυ σο6α(.ηί κι επικίνδυνη 6.ρρώστεια. Ση]ν 'Αγγλίια Π.χ., κ(χ{}ε βδομάδα 1.000 ατομα προσβάλλονται &πο τι]ν αρρώστεια αυτή. ~τilν γυναίκα, τα μικρίj(jια της βλεννόρροιας προχωρουν (χπο τον κόλπο και φ{}άνουν στο στόμιο της μήτρας δπου και (Χναπτύσσονται. Άλλα είναι πολυ πι {}ανόν, 1] γυναίκα να μι]ν αντιληφ{}η δη τιί. μίκρό6ια βρίσκονται εκεί διότι 1] φλεγμονι] (ερε{}ισμος) σ' αυτιί το μέρο; δεν είναι Οδυνηρή. 'Επίσης, το πύον και το εκκριμα, που προκαλουνται απο τα μικρόβια, σμίυονται με tci φυσικιl ύγιη εκκρίματα και' βγαίνουν απο το σωμα απαραηίρητα. Χωρις ΊαΤΡΙΚ11 περίι'tαλψη τα μικρόβια {}α ξαπλωι'toυν και l'tιx προκαλέσουν 9
φλεγμονη (ερεitισμο) και σε (1λλα μέρη του σιδματο;. Οί σάλπιγγε;, μέσψ των οποίων τα ωάρια της γυναίκας φηάνουν στί)ν μ{μρα, μπορεί να ειναι ενα (χπο τιι πρωτα μέρη που επηρεάζονται. Σ' αιjίo το στιiδιο{ι γυναίκα συνήitως νοιώitει φοδερους πόνους και κάποτε εχει και πυρετό. "Αν ή γυναίκα δεν τύχη ιατρικης περιitάλψεως, τότε, είναι δυνατόν, οί σιiλπιγγές της να κλείσουν για πάντα, κι ETGI δεν Μ μπορη πλέον ν' αποκτήση παιδί. "Αν μια γυναίκα εχη βλεννόρροια και μεί.νη εγκυος τότε το εμδρυο είναι δυνατον να πά{}η σοδαρυ)ν οφitαλμικην lf.σitέ,νεια, καί, μπορεί ακόμα και να τυφλωitη, διότι τα μικρόδια που βρίσκονται στα εκκρίματα της μητέρας μπορουν να μολύνουν το μωρο κατα ΤιΊν ωραν της γ:~ννας. MLXQrl παιδια μπορουν να πάρουν την αρρώστεια αν κοιμουνται στο '{διο κρε66άτι με ΤΟIJς γονείς τους. Ή ουρήitρα στο γεννητικο οργανο τσί: ανδρος αρχίζει ν(1 φλεγμαίνl) (ερειηζεται) μεταξυ της δεύτερης και δεκάτης 11μέρας μετα την είσοδο των μικροδίων στο σωμα, Αυτο προκαλεί ενα τσούξιμο σταν δ ανδρας ουρη και ενα κιτρινωπο εκκριμα Υ) κίτρινη σταγόνα στ;)ν ακρη του πέους. 'Εαν εν τφ μεταξυ δεν τύχη itεραπείας τότε τα μικρόδια ito σκορπισitουν κ,αι itcx μολύνουν και αλλα μέρη του σώματος. Αυτο ειναι δυνατον να προκαλέση γενικ!) &δια(}εσία, διόγκωση τι'!)ν αρitρώσεων, ακόμη δε και στείρωση. 10
11
ΙΙΩΣ ΜΠΟΡΟΥ.ΜΕ Ν' ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΣΥΦΙΛΗ: Ή σύφιλη καταντα πoλu σοβαρύ) ασitένεια αν μείνη αitεράπευτη. Προσβάλλει κατα τον 'ίδιο τρόπο τόσο τους (ινδρες δσο και τίς γυναίκες. ΤΟ πρώτο σύμπτωμα είναι μια ανώδυνη πληγlι 1] ελκος που συνήitως εμφανίζεται πάνω η κοντα στα σεξουαλικα σργανα, τρείς εως εξη έβδομάδες μετα τυ)ν μόλυνση. Ή πληγη είναι γεμάτη μικρόβια, που μπορούν να μεταδοitουν σε ιjπoιoνδήποτε ερ{}η σ' επαφη μ' αυτά, αν στο δέρμα του εχη και Τ1]ν παραμικρη αμυχij ( γδάρσιμο). Στον ανδρα, 1) πληγι) της σύφιλης διακρίνεται ευκολα αλλ<ύ. στυ)ν γυναίκα ειναι δύσκολο γιατ!' ειναι κρυμμένη στον κόλπο κι ετσι ή ασ1'tενης δεν αντιλαμβάνεται δτι εχει προσβληitη απο την αρρώστειαν αυτή. Μετα απο μέρες η βδομάδες η πληγη εξαφανίζεται μόνη της. Χωρις itεραπεία, τα μικρόβια μπορουν να εξαπλωitουν μέσψ της κυκλοφορίας του αϊματος σε κάitε μέρος του σώματος. Λίγες βδομάδες αργότερα μπορεί να προκαλέσουν δερματικα εξανit>ήματα, πυρετό, πονόλαιμο η τριχόπτωση. τουτο είναι το δεύτερον στάδιο της φοβερης αυτης αρρώστειας. Αυτ(χ τα συμπτώματα εξαφανίζονται και πάλιν χωρίς itεραπεία. Άλλ(ι ηδη τ(:( μικρόβια εχουν φitάσει στον εγκέφαλο, στο νευρικο σύστημα, στ(χ μάτια, στο συκ((ιτι, στην καρδιά, και στ11ν πραγματικότητα σ' δλα τα μέρη του σώματος. 'Εδώ τα μικρόβια itιx ζήσουν για πολλα χρόνια απαρατήρητα, αλλα σχι και αδρανη. Σιγα - σιγά, Μ εξασ{tενουν, 12
ω. φitείρουν και {}(ι σακατεί,ουν σχεδον χάitε Όργανο του σιοματος ωστε τελικα ν(1 φέρουν παράλυση, τύφλωση, παραφροσύνη, και τι)" l't(x"atov στον riaitevij. τουτο είναι το τρίτο στάδιο της αρρώστειας. "Αν μια γυναίχα συφιλιδικη μείνη εγκυος, μπορεί να μεταδώση τα μικρό6ια της σί,φιλης στο αίμα του εμβρύου, οπότε του το γεννιέται πει'tαμένο η αρρωστημένο. ΠΟΙΕΣ ΑΛΛΕΣ ΑΡΡΩΣΤΕΙΕΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΝΊΆΙ ΜΕ ΊΉΝ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΝ ΕΠΛΦlΙΝ; Πολλες αλλες λιγότερο σοβαρες αρρώστειες μπορουν vr1- μεταδοitουν με τl]ν σεξουαλικην επαφήν. τα κυριόηερα συμπτώματά τους είναι: δερματικα εξανl'tήματα, πληγες π(χνω στιι γεννητικα Όργανα, ύγρrl, χ.τ.λ. "Αν εχετε εστω και ΤΙ]" παραμιxρ1~] ύποψία πρέπει αμέσως "(ι συμ60υλευitητε γιατρό. Μπορείτε ν' (χποται'tητε για διrlγνωση στο 'Αφροδισιολογικ() Τμημα το,ν 'Εξωτερικών 'Ιατρείων τ(7)ν κρατιχδjν Νοσοκομείων η στον Κυπριαχ()ν Σί'νδεσμον Οικογενειακου Προγραμματισμου, Μπουμπουλίνας 2.5, Λευκωσία, Τηλ. 42093, η στα Γραφεία του στl]ν Λεμεσό, Γωνία Στρατηγου ΜακρυγΙΙ1"νη και Λεοντίου Α', αρ. 2, Τηλ. 63036, i] σε Ιδιωτιχο" Άφροl'ησιολόγον. ΑΕΡΑIlΕΥΟΝΤΑΙ ΤΑ AΦPOΔlΣIA ΝΟΣΗΜΑΤΛ; Ή itεραπεία είναι ευκολη δταν τα μιχρό6ια (χναχαλυφ1"ιουν εγκαίρως και γίνη 1'1 (χπαιτούμενη -&εραπεία, διότι Τ(1 μιχρό6ια αιφχ μπορουν ν(ι εξοντωitουν κανονιχα μ~: πενισιλίνη και αλλα φ(χρμακα. Ή ftεραπεί.α της σύφιλη; παίρνει περισσότερο χρόνο παρα της βλεννόρροιας, (χλλά, ('χν αυτυ] ή ασitένεια εξακρι6ω{;η στ(',. πρώτα στιχδια μπορεί να &ραπευ{}ij τελείως. "Αν σμως τl]ν (χφήσουμε να προχωρ110η ώς το τρίτο στάδιο, τότε ή ζημια {t(l εχη ηδη γίνει και δεν μπορεί ν(1 επαν(ψι'tωθη. Πάντοτε γίνονται εξετάσεις και (lναλί,σεις μετα τl]ν itεραπεία ΥΙ(1 ν(ι βε6αιωηη χαι δ γιατρο; και ό ασftενης στι 1'] (χρρώστεια εχει εξαλειφitη τελείως. "Αν μετα την,'tεραπεία, τι) ιίτομο ελι'tη σε σεξουαλιχ)'ι επαφι] με πρόσωπο ποι, π(χσχει απο αφροδίσια νοσήματα, μπορεί "α προσ6ληδ η και πάλιν. Ν Α ΘΥΜΑΣΤΕ: Ό καλύτερος τρόπος να (χποφύγετε τιί. (χφροδίσια νοσήματα, είναι να ειστε σίγουροι δτι το πρόσωπο με το δποίο ερχεστε σε σεξo'l'αλικylν επαφl] δεν πάσχει από καμμια απο τις (Χ,ρρώστειες αυτές. (Κ l'πριακ()ς Σ ί'νδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού) 13
ΦΘΕΙΡΑ Μεταξυ των διαφόρων γνωστων από αρχαιοτάτων χρόνων εντόμων, nijv ΤΡΙ' φομένων δι' ανι'tρωπίνου αuματος, ειναιίί <jjl'teiga, 11 δποία πλι)ν της ενοχλήσεως προκαλεί και διαφόρους (χσ{}ενείας εις τον ανι'tρωπον. "«Jli)Yj φθ~φώ'l: α) Τ η ς κ ε φ α λ fj ς - (Pediculus humanis capitis) Παραμένουν μεταξυ τι))ν τριχιών της κεφαλης και συμπτωματιχ(ίjς εις τo~'ς οφρείς και το γένειον. Β) Τ ο υ σ ώ μ α τ ο ς -- (Pediculus humanus humanus) Εύρίσκονται μεταξυ των πτυχων και των ραφ(ίjν των ενδυμάτων, δπου ~~ναπο'itέτουν τα αυγά των. Έπl του δέρματος εμφανίζονται μόνον οσιίκις l'tέλουν να απομυζήσουν. Είναι δλί.γον μεγαλύτερες ιχπο τις φ{}είρες της κεφαλης. γ) 'Γ ο 1) ε φ η () α ί ο υ -- (Phthirus pupis) Εύρίσκονται εις τι)ν βάσιν των τριχιjίν της ΎjlJlXYί; χ(όρας, ενίοτε δε εξαπλουνται, Ιδί.ως εις δασίιτριχα ιχτομα, μέχρι Tf)JV μηρr'δν, της κοιλίας, του στή{}ους και τl,)ν μασχαλων. Πλην του εξαν{}ηματικου τύφου, του ί'πoστρόrρoυ πυρετου, προκαλουν κr.ιι σειρtιν δερματολογικι'όν παι1ήσεων και Ισχυρον χνησμι)ν. Ι... -.)xλ()~ ζωiι~: Αί {}ήλεις εναπο{}έτουν τα αυγα των, αί της κειραλης μεταξιl των τριχων, αί του σώματος μεταξυ των πτυχων και ραφ(ίn l των fνουμιj.των και αί του εφηοαίου εις τι)ν βάσιν τιών τριχων της 110ικης χώρας. Εις ττ)ν {}ερμοκρασίαν του σώματος τα αιιγιχ εκκολάπτονται εις ϊ-8 ήμέρας και ή ανάπτυξίς των απο νίιμφας εις τέλειον εντομον διαρκεί 13-1 ϊ 11μέρας. Αί <jjl'teigal ζουν ουχι πέραν του ενος μηνός. Tp~)π()~ μ~τα.βόσ~ω~: Συνή{}ης τρόπος μεταδόσεως ειναι στενl] επαφlι με πρόσωπα τα όποία φέρουν φ{}είρας, συνή{}ως εις κοιτωνας δπου επικρατεί συνωστισμι):: (ij; ιχποτέλεσμα πολέμουι) προσφυγοποιήσεως κλπ. Τυχαία μετάδοσις δύναται νι1 γίνη κατιχ διαφόρους τρόπους, με ιχμεσον 1) εμμεσον επαφήν, ό)ς π.χ. με κα{}ίσματα, ενδί'ματα, «(ποχ(ιψητήρια, βουρτσες YJ και κτένες. 14
ΠPOΛH"9I~: Ti'-KTIKH ΚΛΙ ΕΠΙΜΕΛΗΜΕΝΗ ΚL'(i)ΛΡΙ()'Ι'Η~ 'Ένας απο τους αποτελεσματικους τρόπους καταπολεμήσεως είναι ή χρησις κόνεως D.D.T. αναμεμειγμένης απο αναλογίαν 5---1σ'!I~ με ποίιδρα. Τοπο{}ετουμεν το μείγμα επι του σώματος και επι της κεφαλης και καταδάλλομεν προσπά{}ειαν ουτως ωστε τουτο να διεισδίlση εις την βάσιν τι;)ν ΤΡΙΧ(JJν (μασσάζ). Εις τύιν περίπτωσιν της φ{}ειριάσεως της κεψαλης, αφου τοπο{}ετήσωμεν το μείγμα επ' αυτης τύlν καλύπτομεν με υφασμα κα1~' δλην τ11ν διάρκειαν της νύκτας και το πρω"1: την ξεπλένομεν καλ(jjς. ΤΟ 'ίδιον επαναλαμβιχνομεν και τ1ίν έπομένην Ίιμέραν ώς και μετα π(ί.ροδον 8 {ιμερων. Δια καλ{ιτερα (χποτελέσματα συνιστάται ή κουρα της κεφαλης. Ή ώς ανω μέ{}οδος καταπολεμήσεως δέον να ακολου{}η{}η σχολαστικα και ιδίως ή επανάληψις της χρήσεως της κόνεως μετσ. τιlν πι-ί.ροδον τί!\ν 8 ήμερων, {}εωρείται fπι6ε6λημένη. ΣχεΤΙΚ(1 με τις φ1'tείρες του σώματος, αόται δύνανται να καταπολεμη{}ουν και δια της αφαιρέσεως και (χπολυμάνσεως τι;:)ν προσ6εβλημένων ενδυμάτων. Δέον να σημειω{}η δτι εις την (lγορi1:ν ίjπάρχουν σι(lφορα αποτελεσματικα φαρμακευτικ(1 παρασκευάσματα δι(1 ril" καταπολέμησιν της φ&ειριάσεως πλην δμως τι) D.D.T. παραμένει εν εκ των πλέον (lποτελεσματικ(ι)\ι και προσιτων, παραχωρείται Ωio δωρε(1ν (χπο τ(!ς κατ(1 τόπους Ύ γειονομικας ΆρχιΙς. Δι' οίασδήποτε,επιπρόσ&ετες πληροφορίες οί ενδιαφερόμενοι δύνανται να αποτείνωνται εις τας κατα τόπους ΎγεlOνομικ({ς 'Αρχάς. ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ 'Ύ'ΠΗΡΕΣΙΩΝ Ό Ύ γειοl'ομικος 'Επι{}εωρητιις της περιοχης σας είναι π(ί."τοτε πρόώψος ν(1 r)οη&ήση στην επίλυση οιουδήποτε ί"[ειονομικου προ6λήματός σας. 1[i
ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ, ΕΥΚΙΝΗΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤιΔΡΑΣΕIΣ ΤΩΝ ΤΡΩΚΤΙ ΚΩΝ 'Α φ 11.- Καλώς ανεπτυγμένη στ<χ πολυ ευαίσ{}ητα μουστάκια τους και σε ώρισμένες τρίχες τού κορμού που εκτελουν χρέη φρουρού. οι, μεγάλοι και μικροι ποντικ οι πρoτιμoυv να τρέχουν κατα μηκος τών τοίχων 1] μεταξυ πραγμάτων σπου μπ() ρουν να κρατoυv σ' επαφη τα μουστάκια τους με τις πλα'ίνες επιφάνειες. 'Ό Ρ α σ ι ς.- 'Όχι καλώς ανεπτυγμένη. Προφανώς είναι τυφλοί τόσον α)στε κανένα διακριτικο χρώμα σε δηλητήρια γι(}. εξολόι{}ρευσή τους δεν ελαττώνει την αποδοχή τους. 'Ό σ φ Ρ η σ ι ς.- 'Οξεία. τα τρωκτικα προφανώς αρέσκονται στις μυρωδιες τrijν τροφών που βρηκε ό αν{}ρωπος. ΕΙναι συνψ'tισμένοι στη μυρωδια του, ιιν{}ρώπου, (tlate η μυρωδιά του σε δηλητήρια και παγίδες δεν τους αποτρέπη. Γ ε ύσ ι ς.- 'Όχι τόσον ευαίσ{}ητη σσον εις τον (ίν{}ρωπον. ΟΙ π()ντικοι συνδέουν τιιν αρρώστεια που προκαλείται απο δυ],λητηριασμένο δόλωμα, με το δόλωμα και σχι με το δηλητήριο. Προτιμούν τις φρέσκες τροφες απο τις μπαγιιχτικες. Ά κ ο ή.- 'Οξεία ή α'ίσ{}ησις της ακοης. Μπορούν να εντοπίσουν ενα 1'tόρυβ() σε ακτίνα 6 Ιντζών. 'Ασυνή{}εις {}όρυβοι κάνουν τα τρωκτικα να επιχειρήσουν δραπέτευση. ΆΙ σ ο Ρ Ρ ο π ί α.- 'Εξαιρετική. 'Ένα τρωκτικο σταν πέση πάντοτε πέφτει στ({ πόδια του. 'Ο ποντικος της στέγης διατηρεί τύιν ισορροπία Του ακόμη και δταν περπατά σε κρεμασμένα σί,ρματα. Ά ν τ ί δ Ρ α σ ι ς σ ε π α Ρ α Ι; ε ν α αν τ ι κ ε ί μ ε ν α.- οι, ποντικοι συνή{}ως ιχποφεύ'γουν αγνώστους δι' αυτους 1'tορύβους, 11 πα(!άξενα αντικείμενα διιχ τρείς 11 και περισσοτέρας ημέρας, τα όποία είναι δυνατον να παρουσιασ1'tουν εις το περιβάλλον των. 'Άλλα αντικείμενα ειναι αμέσως αποδεκτιχ σπως τροφll, σκουπίδια. Τι! μικρα ποντίκια αρέσκονται να εξερευνούν νέα αντικείμενα και γι' αι!τ() συλλαμβιχνονται σε νεοβαλμένες παγίδες. Ά ν α (! Ρ ί Χ η σ ι ς.- ΟΙ ποντικοι της δροφης και τr'ι οικιακιχ ποντί,κια είναι καλοι αναρριχηταί. Π ή δ η μ α κ α Ι φ τ ά σ ι μ ο σ ε κ ά τ ι.- 0\ ποντικοι μπορουν \,(χ πηδήσουνσχεδον δύο πόδια κα{}έτως, και μέχρι τρία πόδια στα\' αρχίσουν να τρέχουν, ε'πίσης μπορούν να πηδήσ()υν 4 πόδια όριζοντίως. Κ ο λ ί, μ β η σ ι ς.-- τ(χ τρωκτικ(χ είναι καλοl. κολυμβητές. Μπορουν νι'ι κολυμβήσουν μέσψ οχετών κιχτω απο το πάτωμα και, σε σίγμα αποχωρητηρίων. Ά ν α γ ν ω Ρ ι σ τ ι κ ιχ σ 'IΊ μ α τ α τ ω ν π () ν τ ι κ Ι)) ν κ α ι ν υ μ- φ ι τ σ ώ ν.- οι, νυμφίτσες και οί ποντικοl. είναι συνή{}ως νυκτόβια και κρυπτό. μενα οντα και σπανίως ι'μφανί,ζονται κατα. τιίν διάρκεια τηςήμέρας εκτο; ων δ αρι1'tμος τ(ιjν ποντικ(ljν της περιοχη; ειναι μεγ(ίλο;. "Ετσι ειναι ιχνιχγχη ν(χ βρουμε 'ίχνη τι))ν δραστηριοτήτων τους δι(χ σκοπους διοργανώσεως σχεδίου χαταπολεμήσεώς
των. Αυτα τα ιχνη μπορουν να ε6ρεitοι.ν σι &πομεμονωμένα μέρη, σπως κατα μηκος τών τοίχων, κάτω (χπο σωρους σκουπιδιίον, και πίσω Ύ) κάτω απο κιδώτια, ξύλα, και σε πυκνη βλάστηση. Άπο τα 'ίχνη τών τρωκτικών εν ας μπορεί ν(χ πη τα ε'ίδη που παρουσιάζονται και κατα πόσον 1] fνόχλησις ειναι νέα ι) παλαι(χ, μεγάλης t:κτιj.σεως ι) ελαφρά. 'Α π ο Ρ Ρ ί μ α τ α.- Φρέσκα (lπορρίματα κοπράνων είναι συνήitως ύγρά, γαλακ(χ, γυαλιστα και σκουρα, (χλλ(χ σε λίγες μέρες γίνονται ξηρ(ί. και σκληριi. Μ ο ν ο π ά τ ι α.--οί ποντικοι σ\lνή{}ως χρησιμοποιουν Τ(1 Ίδια μονοπάτια μεταξ1! τροφης, νερου και καταφυγίου. Σ η μ ά δ ι α σ τ (χ μ ο ν ο π ά τ ι α.- Κατα μηκος τών μονοπατιών που κανονικα κινουνται τρωκτικά, ενα σκουρο γλοιώδες χρι'δμα σχηματίζεται (lπ() την επαφl] με το σώμα τών τρωκτικών. Τ Ρ ώ γ λ ε ς ύ π ό γ ε ι ε ς.-'ο Νορδηγικος ποντικος JIgotIμii υπογειες ΤΡΙΙJγλες γιι'χ να γεννήση και δις καταφύγιο. 'Ο ποντικος της οροφης μόνο σε ώρισμένες περιπτώσεις ζηύπογείως. Ύ πόγειες τρ(~)γλες εύρίσκονται σε τρίιπες της γης κατα μηκος τοίχων, Κ(lτω &πο σκουπίδια τ) σπασμένα τσιμέντα και σε παρόμοια μέρη. "Ι Χ ν η.-- τα φρέσκα 'ίχνη ευδιάκριτα και εμφανη, σκεπασμένα με σκόνη και έπομένως ολι γόπερο ευδιιχκρι τα., - ενω τιχ παλαιλ είναι "Ε λ ε γ Χ ο ς σ τ ι) ν π ο λ λ α π λ α σ ι α σ μ Ο τ ώ ν τ Ρ ω κ τ ι κ ω ν. Βασικες &ρχες που ελέγχουν τον πολλαπλασιασμι) τιι)ν ποντικών, οχι φυσικα καitενος ξεχωριστιί, είναι το κλειδι για ενα επιτυχημένο πρόγραμμα ελέγχου τών τρωκτικών σε μια κοινωνία. Παραδείγματα πολλαπλασιιισμου ειναι 0'[ νυμφίτσες σ' ένα πυκνοκατωκημένο μέρος πόλεως, αυτών που ζουν μ~σα ι) γύρω 'lπο ενα εργoστιiσιo παρασκευης τροφών. Σε κάftε δεδομένη εποχ {], xιi{te πυκνοκατωκημένο μέρος εχει μετ(χ (»ρισμένη δυνατότητα ύποστηρίξεως νυμφιτσών. Αυτη ή δυνατότητα σχετίζεται με ΤΙ] διά1'tεση τροφης, καταφυγίου, χώρου διαμονης και αλλων ζωτικών (χναγκών- για τα τρωκτικά. 'Ο πλψ~υσμoς τών νυμφιτσών σ' ενα πυκνοκατωκημένο μέρος (ορισμένης εκτάσεως δεν μπορεί να μεγαλ(ι)ση πέραν αυτης της δυνατότητος. 'Ελιίττωσις, ένος.1] περισσοτέρων ζωτικών παραγόντων στ1]ν περιοχή, ιδιαίτερα της τροφης, {Ία εχη σ('χν (χποτέλεσμα την διαρκη Ελ(χττωση του πλψ~σμoυ τών τρωκτικ(ι)ν. Β ί α κ α ι α λ λ α γ 1'1 σ τ Ο ν π λ η it υ σ μ ό.-- ΟΙ πιέσεις που κα1~oρί.ζουν το μέγε1'tος του πλη1'tυσμου τών τρωκτικών σ~ δεδομένη στιγμη είναι:- 'Αναπαραγωγή, {Ίvησιμότης και μετακίνηση μέσα η εξω απο μια περιοχή. Ή αναπαραγωγη βοη1'tεί tll" (lνrj.πτυξη του πλψ'}υσιιου,η {Ίνησιμότης τl]ν ελάττωση του πλψ'}υσμου και οι μετακινήσεις μπορουν νιχ επηρειiσoυν και κατα τους δύο τρόπους. Οί ποντικοι γεννουν κατ(χ ΤI]ν διάρκεια δλοκλήρου του ετους, με αυξηση ΤI]ν ανοιξη και μετι'χ ελ(j.ττωση. Ό χειμώνας είναι '11 καλύτερη εποχη να γίνη μια εκστρατεία με δηλητήριο σ' ενα πλψ~υσμo πoντικfιίν, lάrp' πσον οί γεννήσεις ελαττιονονται στ() fλιιχιστον, Ί':νω u πλη(t'ι!σμος των νυμφιτσων και ποντικων αυξάνει, αυξάνει επίσης και 17
{] nνησιμότης μέχρις οτου φiμση σ' ενα σημειο ισορροπίας. Η1Ίξημένος συναγωνι σμος ενεκεν της πιέσεως του πλη{}υσμου αυξιχνει tj]ν {IνησιμιJτητα και τις μετακινήσεις τών τρωκτικών. Κινήσεις έντος Ύ) εκτος μι(~ς περιοχης είναι μικροτέρας σημασί.ας για να επηρεασ{}η το μέγε{}ος του πλη{}υσμου τών "υμφιτσών παρα ή &ναπαραγωγη 11 ή {}νησιμότης. Τιχ τρωκτικα μεταναστεύουν συχνα σε πολυ μεγαλύτερες &ποστάσεις &π() τα σύνορα της εκτάσεως του συνη{}ισμένου τόπου διαμονης των. Π α Ρ ά γ ο ν τ ε ς ε λ α τ τ ώ σ ε ω ς.- οι. παριl.γοντες που ελέγχουν τυ]ν ισορροπία μεταξυ της ίχναπαραγωγης, {}νησιμότητος, και μετακινήσεως τ<ον τρωτικών είναι:- Τι) φυσικο περι6άλλον, τα αρπακτικα, τα παράσιτα και δ &νταγωνισμός. Το φυσικο περι6άλλον το συν{}έτουν τρία κί,ρια στοιχεία:- (1) Τροψ,] και νερό, 2) καταφί,για, (3) κλίμα. 'Απρόσεκτη τοπο&έτηση τροφών, σκουπίδια και σιτηρα συχνα είναι οι. κύριες πηγες της τροφης τών τρωκτικών. ΤΟ κλίμα επηρεάζει &π' ευ{}είας τον ιxριi}μo τι!)ν τρωκτικών πο\.ι μπορουν να επιζήσουν εξω στο ίlπαι1tρο, &λλα επηρεάζει πολυ λίγο εκείνα ΠΟΙί ζουν σε {}ερμαινόμενα οικήματα. "Εν α δεδομένο περιβάλλον μπορεί να ύποστ1]ρίξη μόνον ενα περιορισμένο ιχρι{}μσ Ι"ωων. Μιλώντας γενικά, περιοχες με {}ερμό, ύγρο κλίμα είναι ευνο'ίκές, ενώ εκείνες με ξηρό, ψυχρο κλίμα δεν είναι ευνο:ίκές. Ό αν{}ρωπος μπορεί ν,α ελαττιι1'ση τι)ν JιJλη{}υσμο τών τρωκτικών και να τον κρατήση χαμηλο με την στα{}ερα έλι(ττωση της τροφης των, του νερου και τών καταφυγίων. 'Ανταγωνισμός, ειτε μεταξι' ιλτόμων του ιδίου ειδους ε'ίτε μεταξυ &τόμων δί,() 11 περισσοτέρων ειδών, είναι ενα &πο τι}. πλέον σπουδαία αιτια ελατίώσεως του πλη nυσμου τών νυμφιτσών. ΑΙ. επιπτώ σεις &πσ τα αρπακτικα και τα παράσιτα στ11ν ελάττωση του πλη{}υσμοι; τι,)ν τρωκτικα)ν φαίνεται νιχ ειναι προσωρινές. Σ' αυτες συμπεριλαμβάνονται οί 1iραστηριότητες εξολο1tρεύσεως &πο τον ιχν&ρωπο, τους σκύλλους, γάτους, αλεπουδες, νυμφίτσες, πουλιά, οφεις και αλλους EX1'tQOll ; και οι. δραστηριότητες τί,n' παρασί.των στιι βακτήρια rickettsia, spirochetes, πρωτόζωα και σκουλήκια. 'Εν περιλήψει, δ πλέον διαρκj]ς ελεγχος μπορεί να επιτευχ{}ιί με την αυξηση Ιlνταγωνισμου και αρπακτικότηtoς, μέσφ 1itaQXOU; ιχλλαγης του φυσικου περιβάλλοντος. Με αλλα λόγια, 11 εξυγίανσι; ίου περιβάλλοντος ειναι ό πριj)ίo; και καλί, τερος τρ6πος γιλ τι)ν ελεγχον τα)ν τρωκτιχιον. ( συνεχίζεται) Κ. ΦΙΣΙΕΡ ] ('. "