2 ΣE ΛAOI KAI ΘPHΣKEYMATA ENA ΠΛOYPAΛIΣTIKO KOΣMO (A ) Σκοπ ς αυτής της διδακτικής εν τητας είναι: ñ Να κάνετε µια ουσιαστική γνωριµία µε τις δ ο µεγάλες θρησκείες του Ιουδαϊσµο και του Ισλάµ. 15 Iδο δέδωκα πρ προσώπου σου σήµερον τ ν ζω ν κα τ ν θάνατον, τ ν γαθ ν κα τ κακ ν. 16 ν ε σακο σ ης τ ς ντολ ς Kυρίου το θεο σου, ς γ ντέλλοµαί σοι σή- µερον, γαπ ν K ριον τ ν θε ν σου, πορε εσθαι ν πάσαις τα ς δο ς α το, φυλάσσεσθαι τ δικαιώµατα α το κα τ ς κρίσεις α το, κα ζήσεσθε, κα πολλο σεσθε, κα ε λογήσει σε κ ριος θε ς σου ν πάσ η τ γ, ε ς ν ε σπορε η κε κληρονοµ σαι α τήν. 17 κα ν µεταστ καρδία σου κα µ ε σακο σ ης κα πλανηθε ς προσκυνήσ ης θεο ς τέροις κα λατρε σ ης α το ς, 18 ναγγέλλω σοι σήµερον Κοιτάξτε: εγώ άζω σήµερα µπροστά σας τη ζωή και την ευτυχία απ τη µια µεριά, τον θάνατο και τη δυστυχία απ την άλλη. ώστε προσοχή σ αυτ που σας διατάζω σήµερα. ηλαδή ν αγαπάτε τον Κ ριο, τον Θε σας, και να αδίζετε στον δρ µο του τηρώντας τις εντολές του, τους ν µους του και τα προστάγµατά του. Τ τε θα ζήσετε και θα γίνετε πολυάριθµοι. Ο K ριος θα σας ευλογήσει στη χώρα που µπαίνετε για να µην πάρετε την ι- διοκτησία σας. Αν µως αλλάξετε διάθεση και δεν υπακο τε σ αυτ ν, αν παρασυρθείτε στην πλάνη να προσκυνήσετε άλλους θεο ς και να τους λατρέψετε, τ τε σας το δηλώνω
O ΣYΓXPONOΣ ANΘPΩΠOΣ KAI H ΘPHΣKEIA 17 τι πωλεί α πολε σθε κα ο µή πολυήµεροι γένησθε π τ ς γ ς, ς κ ριος θε ς σου δίδωσίν σοι, ε ς ν µε ς δια αίνετε τ ν Iορδάνην κε κληρονοµ σαι α τήν. 19 διαµαρτ ροµαι µ ν σήµερον τ ν τε ο ραν ν κα τ ν γ ν, τ ν ζω ν κα τ ν θάνατον δέδωκα πρ προσώπου µ ν, τ ν ε λογία κα τ ν κατάραν κλεξαι τ ν ζω ν, να ζ ς σ κα τ σπέρµα σου, 20 γαπ ν κ ριον τ ν θε ν σου, ε σακο ειν τ ς φων ς α το κα χεσθαι α το τι το το ζωή σου κα µακρ της τ ν µερ ν σου κατοικε ν σε π τ ς γ ς, ς µοσε K ριος το ς πατράσιν σου A ραάµ κα Iσαάκ κα Iακώ δο ναι α το ς. ευτ. 30, 15-20 απ σήµερα, τι εξάπαντος θα αφανιστείτε, και δε θα µείνετε για πολ στη χώρα που πηγαίνετε να πάρετε για ιδιοκτησία σας, δια αίνοντας τον Ιορδάνη. Καλώ για µάρτυρες σήµερα εναντίον σας τον ουραν και την γη, τι έ αλαν µπροστά σας τη ζωή και τον θάνατο, την ευλογία και την κτάρα. ιαλέξτε λοιπ ν τη ζωή για να ζήσετε, εσείς και οι απ γονοί σας. Να αγαπάτε τον Κ ριο, τον Θε σας, να τον υπακο τε και να είστε αφοσιωµένοι σ αυτ ν, γιατί αυτ ς είναι η ζωή σας κι αυτ ς είναι που θα σας δώσει να ζήσετε πολλά χρ νια εγκατεστηµένοι στη χώρα, που την υποσχέθηκε µε ρκο στους προγ νους σας, τον Α ραάµ, τον Ισαάκ και τον Ιακώ.» A. ΣYMBIΩNΩ ME ΣYNANΘPΩΠOYΣ MOY IAΦOPETIKHΣ ΘPHΣKEIAΣ Το γεγον ς τι το µεγαλ τερο ποσοστ των κατοίκων της πατρίδας µας είµαστε ορθ δοξοι χριστιανοί, µας κάνει πολλές φορές να µη σκεφτ µαστε τι πολ κοντά µας ζουν και άλλοι άνθρωποι, οι οποίοι ανήκουν σε άλλα θρησκε µατα και εκδηλώνουν την πίστη τους µε διαφορετικ τρ πο απ τι ε- µείς. Αν σκεφτο µε περισσ τερο πάνω στο θέµα αυτ και παρατηρήσουµε γ ρω µας, ΛEΞEIΣ KΛEI IA N µος, Tορά, Pα ίνος, Γιαχ έ, Συναγωγή, Iσλάµ, Eγίρα, Mουσλίµ, Kοράνιο, Aλλάχ, Kαάµπα, Σουννίτες, Σηίτες θα διαπιστώσουµε τι στο στεν τερο και ευρ τερο κοινωνικ µας περι άλλον υπάρχουν πολλοί συνάνθρωποί µας που οµολογο ν π ίστη σε ένα άλλο θρήσκευµα. Υπάρχουν Ισραηλίτες που απ αιώνες ζουν
18 BHMATA ΠIΣTHΣ KAI ZΩHΣ στην πατρίδα µας, έχουν γίνει ένα µε µας, υπάρχουν µουσουλµ άνοι καθώς και πιστοί που ανήκουν σε άλλες θρησκείες. Με τον καιρ έ- χουµε συνηθίσει να ζο µε κοντά τους και έχει µεγάλη σηµασ ία να µπορο µε να σε µαστε την πίστη τους, ώστε να απαιτο µε κι εµείς απ εκείνους να σέ ονται τη δική µας. Φαίνεται τι οι µελλο ντικές κοινωνίες στις οποίες θα ζήσει ο άνθρωπος θα έχουν ως ασικ χαρακτηριστικ στοιχείο τον πλουραλισµ, δηλαδή την ποικιλ ία ως προς ορισµένα ζητήµατα, πως η θρησκεία, διάφορα πολιτισµ ικά α- γαθά κ.τ.λ. Για το λ γο αυτ είναι απαραίτητο να γνωρίζουµε ο ένας τον άλλο, ώστε να υπάρχει καταν ηση και αλληλοσε ασµ ς. B. H ΘPHΣKEIA TOY NOMOY: O IOY AΪΣMOΣ Ε ραίους ή Ισραηλίτες ονοµάζουµε τους πιστο ς της ιουδαϊ κής θρησκείας και τους γνωρίζουµε απ τις συναγωγές, δηλαδή τους τ πους λατρείας, που υπάρχουν σε πολλές π λεις της πατρίδας µας καθώς και απ το ολοκα τωµά τους κατά τον Β Παγκ σµιο π λεµ ο απ τους Nαζί. Η θρησκεία τους σ λα τα χρ νια της διασποράς το υς σε ολ κληρη τη γη αποτελεί το σ νδεσµο και το κέντρο της οικογενειακής και κοινωνικής τους ζωής. εν πρέπει να ξεχνάµε τι η θρ ησκεία των Ε ραίων αποτέλεσε το ιστορικ θεµέλιο της δικής µας π ίστης. Οι Ε ραίοι, ένας απ τους αρχαίους λαο ς της γης, είχαν τη µοναδικ τητα να λατρε ουν τον Ένα Στο νοµα του Αλλάχ Ελεήµονα Φιλάνθρωπον. Η ξα ανήκει στον Αλλάχ, Τον Κ ριο λου του Κ σµου. Τον Ελεήµονα τον Φιλάνθρωπο. Τον Βασιλιά κατά τη Μέρα της Κρίσης. Σε λατρε ουµε και τη οήθειά Σου ζητάµε. είξε µας την ευθεία οδ. Την οδ εκείνων, που τους χάρισες την ευλογία Σου, εκείνων που δεν έπεσαν στην οργή Σου και που δεν παραστράτησαν. Κοράνιο 1, 1-7 Θε, να είναι δηλαδή µονοθεϊστές, τη στιγµή κατά την οποία κανένας άλλος λα ς δεν είχε συλλά ει την έννοια του εν ς Θεο, γι αυτ και λάτρευαν πολλο ς θεο ς. Ιδρυτής της θρησκείας αυτής είναι ο Α ραάµ και οι δώδεκα Πατριάρχες, δηλαδή οι σε άσµιες προσωπικ τητες που οδήγησαν τον ισραηλιτικ λα στο µονοπάτι της λατρείας του εν ς Θεο. Εκείνος που έθεσε τις άσεις της οργάνωσης του έθνους αυτο πάνω στο Ν µο του Θεο ήταν ο Μωϋσής.
O ΣYΓXPONOΣ ANΘPΩΠOΣ KAI H ΘPHΣKEIA 19 O Mωυσής έλα ε στο ρος Σινά απ τον ίδιο το Θε το Ν µο και καθ ρισε µε λεπτοµερή και υψηλής ποι τητας νοµοθεσία τις κοινωνικές σχέσεις των µελών της ιουδαϊκής κοινωνίας. Τα ασικά σηµεία της διδασκαλίας του Ιουδαϊσµο, πως τα καθορίζει το ιερ ι λίο, η Τορά, δηλ. ο Ν µος, είναι τι ο Ένας (Γιαχ- έ ή Γιεχω ά), προσωπικ ς και χι αφηρηµένος Θε ς δηµιο ργησε τον κ σµο σε έξι µέρες και φροντίζει γι αυτ ν. ñ ηµιο ργησε τον άνθρωπο µε τρ πο µοναδικ και ξεχωριστ α π την υπ λοιπη κτίση και του χάρισε ψυχή και σώµα. Ο άνθρωπος, µως, σε κάποια στιγµή έχασε την αθανασία µε την οποία είχε δηµιουργηθεί. ñ Στο διά α της ιστορίας επέλεξε τον ισραηλιτικ λα ως εκλ εκτ του λα για να µεταφέρει την πίστη στον Ένα Θε. ñ Έδωσε στον λα του το Ν µο και τις διδασκαλίες των σοφών κα ι των προφητών και ζήτησε απ αυτ ν εφαρµογή των εντολών. ñ Υποσχέθηκε να αποστείλει το Μεσσία πριν απ την τελική κρ ίση, ο οποίος θα προέρχεται απ τη γενιά του ασιλιά α ίδ. Ο Μεσσίας θα ελευθερώσει το Ισραήλ και θα αποκαταστήσει τη λατρεία του ναο των Ιεροσολ µων. Κάθε πιστ ς Ιουδαίος οφείλει µέσα απ την οικογενειακή ζω ή να τηρεί µε ακρί εια τις εντολές του Ν µου, να τηρεί την αργία του Σα - άτου και λες τις εορτές, κατά τις οποίες επισκέπτεται (υποχρεωτικά µ νο οι άνδρες) τη Συναγωγή για την κοινή προσευχή και τ ο «άκουσµα» του Ν µου του Θεο απ τους ρα ίνους, δηλ. τους νοµ οδιδασκάλους. Οι πιστοί Ιουδαίοι υπακο ουν µε τρ πο απ λυτο στις εντολέ ς του Ν µου, οι άνδρες περιτέµνονται και τηρο ν αυστηρά τη διάκ ριση α- νάµεσα σε καθαρ και ακάθαρτο σε πολλο ς τοµείς της ζωής τ ους π.χ. στις τροφές, τις συναναστροφές κ.τ.λ. Σηµαντικ τερες εορτές, οι οποίες δίνουν την ευκαιρία για κοινή προσευχή, οικογενειακές συνάξεις και µελέτη του Ν µου είν αι: η γιορτή του Πάσχα, σε ανάµνηση της εξ δου απ την Αίγυπτο, τη ς Πεντηκοστής, σε ανάµνηση της επίδοσης του Ν µου στο Σινά, τ ης Ρος Ασνά, δηλ. του νέου έτους, της Σκηνοπηγίας, σε ανάµνηση τ ης
20 BHMATA ΠIΣTHΣ KAI ZΩHΣ περιπέτειας στην έρηµο, της Χανουκά, σε ανάµνηση της εξέγε ρσης του ιερέα Ματαθία κατά των Συρίων, των Πουρίµ, σε ανάµνηση τ ης διάσωσης των Ε ραίων απ την Εσθήρ στη Βα υλώνια αιχµαλωσ ία. Σήµερα, στους κ λπους της θρησκείας αυτής γίνονται πολλές ζυ- µώσεις δεδοµένου τι υπάρχουν οµάδες συντηρητικών και φι λελευθέρων νοµοδιδασκάλων µε ποικιλία τοποθετήσεων σε θεολογ ικά και κοινωνικά θέµατα. Οι Ιουδαίοι δε δέχθηκαν τον Ιησο Χριστ ως Μεσσία, γι αυτ και τον περιµένουν στο µέλλον. Γ. H ΘPHΣKEIA TOY KOPANIOY: TO IΣΛAM Με το Ισλάµ οι Έλληνες ζήσαµε πολ κοντά για τέσσερις αιών ες, στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Σε ορισµένες περιοχές της ρειας Ελλάδας (στη Θράκη) συµ ιώνουν ειρηνικά και σήµερα ορθ δο ξοι και µουσουλµάνοι. Η θρησκεία αυτή έχει ιδρυτή της τον Άρα α «προφήτη του Ισλάµ» Μωάµεθ. Γεννήθηκε το 570 µ.χ., ορφάνεψε σε µικρή ηλικία και µε τη οήθεια του θείου του και µιας πλο σιας γυναίκας που τον υιοθέτησε επισκέφτηκε για εµπορικο ς λ γους τα µέρη της Παλαιστίνης και Συρίας, που ανήκαν τ τε στο υζαντιν κράτος. Ευ φυής και ανήσυχος καθώς ήταν γνώρισε το Χριστιανισµ, τον Ιουδ αϊσµ και πολλές χριστιανικές αιρέσεις της Μέσης Ανατολής και γυρνώντας στην Αρα ία κήρυξε στο λα του τη νέα µονοθεϊστική θρ ησκεία κατ εντολήν του Θεο, πως ο ίδιος έλεγε. Οι συµπατριώτες τ ου στη Μέκκα αρχικά δεν τον πίστεψαν, γι αυτ και διωγµένος κατέ φυγε το 622 στη Μεδίνα, δε τερη σηµαντική π λη της Αρα ίας. Η φυγή αυτ ή ονοµάστηκε Εγίρα και το έτος 622 αποτελεί την αρχή της µέτρησης των ετών στο ισλαµικ ηµερολ γιο. Το 632 µε στρατιωτική επιχ είρη-
O ΣYΓXPONOΣ ANΘPΩΠOΣ KAI H ΘPHΣKEIA 21 ση κατέλα ε τη Μέκκα και επέ αλε σ λη τη χώρα τη νέα θρησκ εία. Ισλάµ σηµαίνει υποταγή στο θέληµα του Θεο και ο υποταγµέ νος στην πίστη ονοµάζεται µουσλίµ. Η ασική διδασκαλία του Ισλάµ, την οποία περιλαµ άνει το ιερ ι λίο του, το Κοράνιο (θεωρείται τι δ θηκε προφορικά απ το Θε στο Μωάµεθ και µετά το θάνατ του καταγράφηκε στην αρα ικ ή γλώσσα), είναι τι ο Θε ς (Αλλάχ) είναι ένας, δηµιο ργησε τον κ σµο και τον άνθρωπο και φροντίζει γι αυτ ν. Ο Αλλάχ είναι κ ριος του παντ ς και του κ σµου των αγγέλων και στο µέλλον θα κρί νει τους ανθρώπους. Τους πιστο ς θα τοποθετήσει στον παράδεισο, που θα απολαµ άνουν,τι στερήθηκαν στην επίγεια ζωή και τ ους κακο ς θα τους τιµωρήσει µε ασανιστήρια στην κ λαση. Ο Θε ς σε δεδοµένες ιστορικές στιγµές έστειλε τους προφήτες της Π. ιαθήκης και αργ τερα τον Ιησο Χριστ, για να µεταφέρουν το µήνυµά Tου στους ανθρώπους. Τελευταία έστειλε το Μωάµεθ, ο οποίος απο τελεί την «κορωνίδα των προφητών». Οι πιστοί µουσλίµ, οφείλουν να τηρο ν πέντε ασικά καθήκο ντα που ονοµάζονται «πέντε στ λοι του Ισλάµ» και είναι: ñ η οµολογία της πίστεως, τι ένας είναι ο Θε ς και προφήτης τ ου ο Μωάµεθ, ñ η προσευχή πέντε φορές την ηµέρα, ñ η ελεηµοσ νη και η αγαθοεργία, ñ η νηστεία κατά το µήνα Ραµαντάν (απ την ανατολή µέχρι τη δ ση του ήλιου πλήρης αποχή απ οποιαδήποτε τροφή και νερ ) και ñ το ιερ προσκ νηµα στη Μέκκα µια φορά τουλάχιστον στη ζωή του κάθε πιστο. Στην ιερή αυτή π λη του Ισλάµ φυλάσσεται απ την προϊσλαµ ική εποχή ο ιερ ς ράχος Καάµπα, ένας µετεωρίτης λίθος, ο οποίο ς θεωρήθηκε δώρο του Θεο στους ανθρώπους και τη λατρεία του διατήρησε και ο Μωάµεθ. Το Ισλάµ θεωρείται η θρησκεία του Κορανίου, επειδή πιστε εται τι το Κοράνιο αποτελεί τη µικρογραφία του πρωτοτ που Κορ ανίου, το οποίο ρίσκεται στον ουραν και φυλάσσεται απ το Θε. Κ έντρο
22 BHMATA ΠIΣTHΣ KAI ZΩHΣ της πίστης είναι το ιερ αυτ ι λίο. Αποτελεί την πηγή κάθ ε ανθρώπινης δραστηρι τητας, πηγή δικαίου και σε µερικές χώρες (Α ρα ία, Περσία) είναι το Σ νταγµα του κράτους. Ο πιστ ς µουσουλµάνος οφείλει πλήρη και τυφλή υποταγή στι ς ε- πιταγές του Κορανίου, εφ σον µ νο µε αυτ ν τον τρ πο θα δικ αιωθεί απ το Θε. Η ιοµηχανική επανάσταση και η ανάπτυξη της τεχνολογίας ρήκε το Ισλάµ απροετοίµαστο να δεχθεί κοινωνικές, πολιτικές και πολιτιστικές µεταρρυθµίσεις. Χαρακτηριστική είναι η στάση του Ισλάµ απέναντι στη γυναί κα, την οποία θεωρεί τι δεν είναι δυνατ να συµµετέχει εξίσο υ µε τον άνδρα σε κοινωνικές δραστηρι τητες. Η δουλεία, επίσης, καταργήθηκε επίσηµα στη δεκαετία του 60. Το Ισλάµ διασπάστηκε σε δυο κλάδους: το σουννιτικ και το σηιτικ ισλάµ. Βασική διαφορά είναι το θέµα της διαδοχής του Μ ωά- µεθ. Οι Σουννίτες πιστε ουν τι διάδοχος του Μωάµεθ θα έπρεπε να είναι ο ικαν τερος, ενώ οι Σηίτες πιστε ουν τι ο διάδοχος θα πρέπει να είναι εξ αίµατος συγγενής του Μωάµεθ. Σουννίτες είναι ο ι Σαουδάρα ες, οι Σ ριοι, οι Το ρκοι, οι Αιγ πτιοι, ενώ Σηίτες είναι οι Πέρσες. Ανάµεσα στους Σηίτες αναπτ χθηκαν οµάδες µε µυστι κιστικές τάσεις και µια ιδιαίτερη φιλοσοφία, κατά την οποία ο άν θρωπος θα µπορο σε µε συγκεκριµένες τεχνικές να ενωθεί µε το Θε, κάτι που στο επίσηµο Ισλάµ είναι απαράδεκτο. Αυτή η φιλοσοφία ο νοµάζεται σουφισµ ς. ΤΙ ΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΧΑΣΩ Χρειάζεται να είµαστε προετοιµασµένοι για να συµ ιώνουµ ε αρµονικά µε συνανθρώπους µας διαφορετικής θρησκευτικής πίστης. Γι αυτ πρέπει να γνωρίζουµε στοιχεία απ την πίσ τη τους. ñ Ο Ιουδαϊσµ ς είναι η αρχαι τερη µονοθεϊστική θρησκεία εν ς συγκεκριµένου λαο, των ισραηλιτών. Ιδρυτής είναι ο γενάρ χης των Ε ραίων, ο Α ραάµ. Ο Μωϋσής οργάνωσε το ιουδαϊκ έθνος µε το Ν µο που έλα ε στο Σινά και τη νοµοθεσία που επέ - αλε στο λα του. Ο Θε ς είναι ένας, φροντίζει για τον κ σµο και θα κρίνει τους ανθρώπους στο τέλος της ιστορίας. Προηγ ου-
O ΣYΓXPONOΣ ANΘPΩΠOΣ KAI H ΘPHΣKEIA 23 µένως αναµένεται ο Μεσσίας, ως αναµορφωτής της πίστης. ñ Το Ισλάµ είναι η θρησκεία της τυφλής υποταγής στο θέληµα τ ου Αλλάχ, µε άση το ιερ ι λίο του Κορανίου που θεωρείται αποκάλυψη του Θεο στους ανθρώπους. Ιδρυτής της θρησκείας είναι ο Μωάµεθ. Η διδασκαλία της θρησκείας δανείζεται τον µονοθεϊσµ του Ιουδαϊσµο και του Χριστιανισµο και τον α να- µειγν ει µε αυστηρ τητα στις κοινωνικές σχέσεις της αρα ικής νοοτροπίας. Η τήρηση πέντε ασικών καθηκ ντων είναι δυνατ να δικαιώσουν τον άνθρωπο, σε ένα παράδεισο µε πολλές απολα σεις. EXOYN ΣHMAΣIA AYTA ΓIA TH ZΩH MOY; 1. Είναι αναγκαίο να γνωρίζουµε ο ένας την πίστη του άλλου και γιατί; Ποιοι κίνδυνοι θα µπορο σαν να υπάρχουν; 2. Ποια είναι τα ασικ τερα στοιχεία του Ιουδαϊσµο ; 3. Ποια είναι τα ασικ τερα στοιχεία του Ισλάµ; 4. ώστε ένα σ ντοµο χαρακτηρισµ και των δ ο θρησκειών συσχετίζοντας τις ασικές τους διδασκαλίες.