ιπλωµατική Εργασία του φοιτητή του Τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Πατρών

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΤΟΜΕΑΣ: ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΙΑΝΟΜΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ιπλωµατική Εργασία του φοιτητή του Τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Πατρών Ζάνταλη Αλέξανδρου του Ευστρατίου Αριθµός Μητρώου: 5965 Θέµα «Σχεδίαση - αποτύπωση µε την βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή (AutoCAD) εγκαταστάσεων πυρασφάλειας και πυρόσβεσης του κτηρίου προκλινικών λειτουργιών Ιατρικής» Επιβλέπων Επίκουρος Καθηγητής Ζαχαρίας Θωµάς Αριθµός ιπλωµατικής Εργασίας: Πάτρα, Φεβρουάριος 2011

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Πιστοποιείται ότι η ιπλωµατική Εργασία µε θέµα «Σχεδίαση - αποτύπωση µε την βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή (AutoCAD) εγκαταστάσεων πυρασφάλειας και πυρόσβεσης του κτηρίου προκλινικών λειτουργιών Ιατρικής» Του φοιτητή του Τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών Ζάνταλη Αλέξανδρου του Ευστρατίου Αριθµός Μητρώου: 5965 Παρουσιάστηκε δηµόσια και εξετάστηκε στο Τµήµα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών στις.../../ Ο Επιβλέπων Επίκουρος Καθηγητής Ζαχαρίας Θωµάς Ο ιευθυντής του Τοµέα Καθηγητής Αντώνιος Αλεξανδρίδης 2

Αριθµός ιπλωµατικής Εργασίας: Θέµα: «Σχεδίαση - αποτύπωση µε την βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή (AutoCAD) εγκαταστάσεων πυρασφάλειας και πυρόσβεσης του κτηρίου προκλινικών λειτουργιών Ιατρικής» Φοιτητής: Ζάνταλης Αλέξανδρος Επιβλέπων: Ζαχαρίας Θωµάς Περίληψη Η παρούσα διπλωµατική εργασία ασχολείται µε την αποτύπωση των συστηµάτων πυρασφάλειας και πυρόσβεσης του κτηρίου Προκλινικών Λειτουργιών της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Πατρών. Η αποτύπωση θα γίνει µέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή µε το σχεδιαστικό πρόγραµµα AutoCAD. Στο Κεφάλαιο 1 γίνεται µια αναφορά σε βασικές έννοιες της πυρκαγιάς, του τρόπου που δηµιουργείται, των µέσων κατάσβεσης και µια πρώτη αναφορά στην έννοια της πυροπροστασίας. Στο Κεφάλαιο 2 αναλύεται η παθητική πυροπροστασία Στα Κεφάλαια 3-6 αναλύεται η ενεργητική πυροπροστασία και αναφέρονται οι τεχνικές περιγραφές και ο τρόπος εγκατάστασης των συστηµάτων. Στο κεφάλαιο 7 γίνεται µια αναφορά στους κανονισµούς ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, στην νοµοθεσία και τα πρότυπα µε τα οποία γίνεται η µελέτη πυροπροστασίας. Στο κεφάλαιο 8 γίνεται αναφορά στο σχεδιαστικό πρόγραµµα AutoCAD που χρησιµοποιήθηκε για την εκπόνηση της εργασίας. Στο κεφάλαιο 9 παρουσιάζεται η µελέτη ενεργητικής πυροπροστασίας Στο κεφάλαιο 10 παρουσιάζεται η αποτύπωση των συστηµάτων πυροπροστασίας και τα σχέδια του κτηρίου 3

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η επιστηµονική και τεχνολογική ανάπτυξη στον τοµέα της µελέτης, του σχεδιασµού και της κατασκευής οικοδοµηµάτων οποιαδήποτε χρήσης µας εξασφαλίζει την ασφάλεια και την σιγουριά των κατασκευών. Οι σωστές ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις, ως τµήµα της κατασκευής, παίζουν σηµαντικό ρόλο στην λειτουργία του κτιρίου και στην προστασία του ανθρώπου και του εξοπλισµού. Επειδή ο κίνδυνος της πυρκαγιάς είναι διαρκής και µε καταστρεπτικές συνέπειες για τον άνθρωπο και την κατασκευή, η µελέτη πυροπροστασίας και η σωστή εγκατάσταση των συστηµάτων είναι έργο απαραίτητο και µεγάλης ευθύνης. Για τον λόγο αυτό η πυροπροστασία είναι ένας τοµέας που άπτεται της κοινωνικής πολιτικής και έχουν θεσπιστεί νόµοι που την επιβάλλουν στις κατασκευές. Οι ειδικές γνώσεις και ικανότητες, οι οποίες απαιτούνται πλέον για το βέλτιστο σχεδιασµό της πυροπροστασίας, καθιστούν αναγκαία την εκπαίδευση κατάλληλα ειδικευµένων µηχανικών. Εποµένως για έναν ηλεκτρολόγο µηχανικό είναι µεγάλη η ευθύνη της µελέτης του και στον τοµέα της πυροπροστασίας µε σκοπό την προστασία της ανθρώπινης ζωής και την ελαχιστοποίηση των επιζήµιων συνεπειών της πυρκαγιάς. 4

Ευχαριστίες Θα ήθελα να κάνω µια ιδιαίτερη αναφορά στον επιβλέποντα καθηγητή µου κ. Βασιλαντωνόπουλο Σταµάτη. Η παρούσα διπλωµατική εργασία ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2009 και ολοκληρώθηκε υπό την επίβλεψή του. Σε όλο αυτό το διάστηµα υπήρξε συνεργάσιµος και πολύτιµος καθοδηγητής. Αναπάντεχα τον Νοέµβρη του 2010 ο κ. Βασιλαντωνόπουλος έφυγε από την ζωή. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επίκουρο καθηγητή του τµήµατος µας κ. Ζαχαρία Θωµά, ο οποίος ανέλαβε ως επιβλέπων την διπλωµατική εργασία και µε βοήθησε στις τελευταίες διορθώσεις για την παρουσίασή της. Επίσης την επίκουρο καθηγήτρια κ. Πυργιώτη Ελευθερία που ανέλαβε ως συνεξετάστρια της διπλωµατικής εργασίας. Ιδιαίτερα θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Παπαµιχαήλ Παναγιώτη (Προϊστάµενος ιεύθυνσης ικτύων & Μηχανοργάνωσης της Τεχνικής Υπηρεσίας του Πανεπιστηµίου Πατρών) για την ενδιαφέρον που έδειξε και για την πολύτιµη καθοδήγησή του στην εκπόνηση της διπλωµατικής εργασίας. Οι συµβουλές του ως µηχανικός ήταν απαραίτητες για το πρακτικό κοµµάτι της εργασίας µου. 5

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΚΑΥΣΗ - ΦΩΤΙΑ - ΠΥΡΚΑΓΙΑ 1.1 Βασικές έννοιες... 9 1.2 Προϋποθέσεις για την έναρξη και την εξάπλωση των πυρκαγιών...9 1.3 Βασικές αρχές πυρόσβεσης... 11 1.4 Είδη και κατηγορίες πυρκαγιών...12 1.5 Υλικά πυρόσβεσης και κατασβεστική ικανότητά τους 13 1.6 Πυροπροστασία 16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ 2.1 Ορισµός 18 2.2 Ταξινόµηση κτιρίων... 18 2.3 Οδεύσεις διαφυγής... 19 2.4 Τεχνητός Φωτισµός των οδεύσεων διαφυγής... 19 2.5 Εξάπλωση πυρκαγιάς µέσα στο κτίριο. 20 2.5.1 Πυροδιαµερίσµατα 20 2.6 Μετάδοση πυρκαγιάς εκτός κτιρίου. 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΥΡΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ 3.1 Γενικά... 23 3.2 Κατηγορίες συστηµάτων πυρανίχνευσης. 23 3.3 Εγκαταστάσεις πυρανίχνευσης 26 3.3.1 Πίνακας πυρανίχνευσης... 26 3.3.2 Καλωδιώσεις... 27 3.3.3 Ανιχνευτές. 28 3.3.3.1 Ανιχνευτές καπνού...29 3.3.3.2 Ανιχνευτές θερµότητας...30 3.3.3.3 Ανιχνευτές φλόγας...31 3.3.3.4 Ανιχνευτές εκρηκτικών αερίων 31 3.3.4 Τοποθέτηση ανιχνευτών.32 3.3.4.1 Τοποθέτηση ανιχνευτών καπνού και θερµότητας 32 3.3.4.2 Τοποθέτηση ανιχνευτών δέσµης..32 3.3.4.3 Τοποθέτηση ανιχνευτών φλόγας..33 3.3.4.4 Τοποθέτηση ανιχνευτών αερίων..33 3.3.5 Μέσα ένδειξης και σήµανσης 34 3.3.6 Χειροκίνητο σύστηµα συναγερµού 35 3.3.7 Συντήρηση συστηµάτων πυρανίχνευσης...36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΤΟΠΙΚΑ ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ 4.1 Γενικά 39 4.2 οµή Λειτουργία Κατηγορίες.39 4.3 Σήµανση πυροσβεστήρα...41 4.4 Συντήρηση πυροσβεστήρα 41 6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΜΟΝΙΜΟ Υ ΡΟ ΟΤΙΚΟ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟ ΙΚΤΥΟ 5.1 Ορισµός.42 5.2 Χρησιµότητα.42 5.3 Κατάταξη Πυροσβεστικών Συστηµάτων..42 5.3.1 Κατηγορίες ΜΥΠ 42 5.3.2 Τύποι ΜΥΠ..43 5.4 Εγκατάσταση.43 5.4.1 Πηγές ύδατος..43 5.4.2 Πυροσβεστική αντλία.44 5.4.3 Πίνακας αυτοµατισµών..45 5.4.4 Ρυθµιστής πίεσης 45 5.4.5 Σωληνώσεις 45 5.4.5.1 Μέγεθος σωληνώσεων.45 5.4.5.2 Ποιότητα σωληνώσεων 46 5.4.6 Πυροσβεστικές φωλιές...47 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΜΟΝΙΜΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΤΑΙΟΝΙΣΜΟΥ Υ ΑΤΟΣ (SPRINKLER) 6.1 Ορισµός.49 6.2 Κατηγορίες κινδύνου.49 6.3 Κατηγορίες συστηµάτων...50 6.4 Τύποι καταιονητήρων...52 6.5 Μέγεθος καταιονητήρων...53 6.6 ιάταξη καταιονητήρων 54 6.7 Θέσεις καταιονητήρων..54 6.8 Σωληνώσεις...55 6.8.1 Ποιότητα σωληνώσεων..55 6.8.2 Ορισµοί και διάταξη σωληνώσεων 55 6.8.3 Κλίση σωληνώσεων...55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ 7.1 Ιστορική εξέλιξη των κανονισµών 57 7.1.1 Οι προηγούµενοι κανονισµοί.57 7.1.2 Οι κανονισµοί σήµερα 57 7.2 Τι αποτελεί το νέο πρότυπο και που αναφέρεται..58 7.2.1 Τα µέρη του 58 7.2.2 Που εφαρµόζεται και πού όχι.58 7.3 Νοµοθετικό πλαίσιο πυροπροστασίας κτιρίων.59 7.4 Μέτρα Ενεργητικής Πυροπροστασίας..60 7.5 Καθιέρωση βιβλίου ελέγχου.61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Το πρόγραµµα AutoCAD 8.1 Εισαγωγή 64 8.2 Γενικά περί AutoCAD...64 8.3 Το AutoCAD ως εργαλείο µηχανικού...65 7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΜΕΛΕΤΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ.66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ.72 Βιβλιογραφία 80 8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Καύση Φωτιά - Πυρκαγιά 1.1 Βασικές έννοιες Ξεκινώντας την εργασία κρίνεται σκόπιµο να γίνει µια προσέγγιση σε κάποιες βασικές έννοιες όπως της φωτιάς, του τρόπου που δηµιουργείται και µεταδίδεται, καθώς και των τρόπων καταπολέµησής της. Παρουσιάζονται οι παρακάτω ορισµοί: Φωτιά: Χαρακτηρίζεται γενικά το φαινόµενο της ανάφλεξης ενός υλικού που αναγνωρίζεται από της σηµαντική έκκληση θερµότητας και της παρουσίας φλόγας. Πυρκαγιά: Είναι µια φωτιά µε τάσεις εξάπλωσης, τέτοιας έντασης που δεν είναι δυνατή η κατάσβεση της από ένα άτοµο µε απλά µέσα. Καύσιµο υλικό: Είναι το υλικό που παρουσία οξυγόνου καίγεται εύκολα. Τα περισσότερα υλικά της καθηµερινότητά µας αποτελούν καύσιµο υλικό. Πυροπροστασία: Με τον όρο πυροπροστασία κτιρίων εννοούµε το σύνολο των µέτρων που προβλέπονται κατά την µελέτη και κατασκευή ενός κτιρίου και αποβλέπουν αφενός στην πρόληψη του κινδύνου εκδήλωσης πυρκαγιάς στο κτίριο και αφετέρου στην αντιµετώπιση της πυρκαγιάς σε περίπτωση που αυτή εκδηλωθεί Πυρανίχνευση: πυρκαγιά. Πυρασφάλεια: σχετικές ενέργειες Έρευνα για ύπαρξη φωτιάς που µπορεί να προκαλέσει Προφύλαξη από τον κίνδυνο πυρκαγιάς καθώς και οι Πυρόσβεση: Σβήσιµο πυρκαγιάς. 1.2 Προϋποθέσεις για την έναρξη και την εξάπλωση των πυρκαγιών Η έναρξη της πυρκαγιάς οφείλεται στην καύση. Η καύση είναι µια χηµική αντίδραση στην οποία λαµβάνει χώρα η ραγδαία οξείδωση καυσίµου. Για την έναρξη της καύσης χρειάζονται τρία συστατικά: ΑΕΡΑΣ (οξυγόνο) ΚΑΥΣΙΜΗ ΥΛΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ Αέρας 9

Ο ατµοσφαιρικός αέρας αποτελεί µίγµα πολλών αερίων, µε το µεγαλύτερο ποσοστό σε όγκο να κατέχει το άζωτο (78%) και το οξυγόνο (21%). Εκτός αυτών, υπάρχει το διοξείδιο του άνθρακα, ευγενή αέρια, ίχνη υδρογόνου, όζοντος κλπ. Το οξυγόνο είναι αυτό το συστατικό του αέρα που συντηρεί την καύση. Ένα από τα πρώτα γνωστά πειράµατα ανάµεσα στην σχέση καύσης και αέρα έχει αναφερθεί ότι έγινε κατά το 2 ο αιώνα π.χ. από τον Έλληνα συγγραφέα και µηχανικό Φίλωνα από το Βυζάντιο. Στο έργο του «Πνευµατικά», ο Φίλωνας τοποθέτησε αναποδογυρισµένο ένα γυάλινο δοχείο πάνω από ένα αναµµένο κερί και περιέχυσε το λαιµό του δοχείου µε νερό (σχ. 1.1). Παρατήρησε την άνοδο κάποιας ποσότητας νερού πάνω από το λαιµό του δοχείου, δηλαδή πάνω από την στάθµη που θα περίµενε κανείς από την αρχή «των συγκοινωνούντων δοχείων». [1] Ο Φίλωνας θεώρησε, εσφαλµένα, ότι ένα µέρος του αέρα που εγκλωβίστηκε στο δοχείο µετατράπηκε σε φωτιά και έτσι µπόρεσε να διαφύγει από τους πόρους του γυαλιού. Πολλούς αιώνες αργότερα, ο Λεορνάντο ντα Βίντσι βασίστηκε στο έργο του Φίλωνα και συµπέρανε ότι πράγµατι µέρος του αέρα καταναλώθηκε κατά την καύση. [2] Σχ.1.1 Αναπαράσταση του πειράµατος του Φίλωνα Καύσιµη ύλη Ως καύσιµη ύλη θεωρούµε τις ουσίες οι οποίες ενώνονται µε το οξυγόνο παράγοντας θερµότητα (ή όπως αλλιώς λέγεται επιστηµονικά καίγονται µε εξώθερµη αντίδραση). Μπορούν να καταταγούν σε τρεις κατηγορίες µε βάση τις φυσικές τους ιδιότητες. Στέρεο καύσιµο, ξύλο, ύφασµα, ελαστικά, πλαστικά κλπ. Υγρό καύσιµο, πετρέλαιο, βενζίνη κλπ Αέριο καύσιµο, υδρογόνο, υγραέριο, προπάνιο κλπ. Θερµότητα Θερµότητα ονοµάζεται η ποσότητα ενέργειας (θερµικής ενέργειας) που ακτινοβολεί κάθε υλικό σώµα µε συνέπεια να µεταφέρεται µεταξύ όµορων σωµάτων ή µορίων λόγω της διαφοράς θερµοκρασίας των. Στην ουσία είναι η µεταφερόµενη ενέργεια από το θερµότερο στο ψυχρότερο σώµα. Στην καθηµερινή ζωή θερµότητα εννοούµε την αίσθηση ψυχρού ή ζεστού που νιώθουµε. Μεταδίδεται µε τρεις τρόπους: - µε αγωγή - µε ακτινοβολία - µε µεταφορά 10

1.3 Βασικές αρχές πυρόσβεσης Από την στιγµή που δηµιουργηθεί µια πυρκαγιά, για την αποτελεσµατική της κατάσβεση, πρέπει να εντοπιστούν οι παράγοντες που συντηρούν την φλόγα. Για να µην υπάρξει φωτιά πρέπει να εµποδιστεί ένα από τα τρία συστατικά που οδηγούν στην έναρξη της καύσης, ο αέρας, η καύσιµη ύλη ή η θερµότητα. Αυτά τα τρία αποτελούν το «τρίγωνο της φωτιάς» (σχ. 1.2). Τέταρτος παράγοντας είναι οι «ελεύθερες ρίζες», οι οποίες δρουν µε το οξυγόνο και µε τα αέρια της καύσης, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις. Λαµβάνοντας υπ όψιν και τον τέταρτο παράγοντα τότε έχουµε την «πυραµίδα της φωτιάς». Σχ. 1.2 Το τρίγωνο της φωτιάς Η πυροσβεστική επέµβαση στο ξεκίνηµα µιας φωτιάς είναι ιδιαίτερα αποτελεσµατική. Ο χρόνος δράσης είναι πολύ σηµαντικός για την καταπολέµηση της πυρκαγιάς. Η κατάσβεσή της τα πρώτα λεπτά ενδέχεται να αποτρέψει µια δαπανηρή και πολύ δύσκολη προσπάθεια µε µεγάλη πιθανότητα σοβαρών επιπτώσεων. Σε αυτό το γεγονός έγκειται και η χρήση συστηµάτων πυρόσβεσης, καθώς αυτά έχουν ως σκοπό να αντιδρούν στο πρωταρχικό στάδιο εκδήλωσης της πυρκαγιάς. Με αυτό τον τρόπο δεν επιτρέπουν τον πολλαπλασιασµό των ελεύθερων ριζών που θα οδηγούσε σε αλυσιδωτές αντιδράσεις. Η ιδέα του τρίγωνου µας δίνει τον τρόπο που πρέπει να δράσουµε όσον αφορά την κατάσβεση. Προφανώς η εξουδετέρωση ενός ή περισσότερων από αυτούς τους παράγοντες µπορεί να καταστείλει µια πυρκαγιά. Με βάση τα παραπάνω υπάρχουν τέσσερις βασικές αρχές πυρόσβεσης. Στην πράξη για να πετύχουµε αποτελεσµατική και γρήγορη κατάσβεση χρησιµοποιούµε συνδυασµό των παρακάτω µεθόδων. [3] 1. Αραίωση καυσίµου υλικού δηλαδή την µείωση της πυκνότητας του υλικού στην περιοχή που εξελίσσεται η πυρκαγιά. Το φαινόµενο της αραίωσης οφείλεται στην έγκαιρη αποµάκρυνση υλικών που δεν έχουν ακόµα αναφλεγεί. 2. Τοπική ψύξη η οποία βασίζεται στην αφαίρεση ποσοτήτων θερµότητας από την εστία πυρκαγιάς (δηλαδή το κατέβασµα της θερµοκρασίας του καιόµενου υλικού κάτω από την θερµοκρασία ανάφλεξης) ώστε να διακοπεί η καύση. Τα µέσα κατάσβεσης µε τοπική ψύξη βασίζονται σε διαδικασίες που απορροφούν σηµαντικά ποσά θερµότητας (έχουν µεγάλη θερµοχωρητικότητα). 11

3. Απόπνιξη η οποία βασίζεται στο γεγονός ότι οι περισσότερες φωτιές σβήνουν όταν στην περιοχή της εστίας µειωθεί η περιεκτικότητα του αέρα σε οξυγόνο κατά 30% περίπου. Η µέθοδος αυτή βρίσκει εφαρµογή κυρίως σε κλειστούς χώρους ή όπου υπάρχει δυνατότητα να καλυφθεί ολόκληρη η φλεγόµενη περιοχή. Για την κάλυψη της φλεγόµενης περιοχής µπορούν να χρησιµοποιηθούν χώµα, άµµος, υγρά σκεπάσµατα, αφρός, κατασβεστικές σκόνες ή κατασβεστικά αέρια. 4. Καταλυτική κατάσβεση η οποία στηρίζεται στο γεγονός ότι η διαδικασία εξέλιξης του φαινοµένου της καύσης προϋποθέτει αλυσιδωτές αντιδράσεις στις οποίες συµβάλλουν οι «ελεύθερες ρίζες». Αν αυτές οι αντιδράσεις επιβραδυνθούν αρκετά και τελικά διακοπούν, επιτυγχάνεται η κατάσβεση. 1.4 Είδη και κατηγορίες πυρκαγιών [4] Ανάλογα µε το καιόµενο καύσιµο οι πυρκαγιές χωρίζονται κατ αρχάς σε 4 βασικές κατηγορίες και χαρακτηρίζονται µε τα γράµµατα A, B, C και D όπως αναφέρεται παρακάτω. Επειδή όµως ένας µεγάλος αριθµός πυρκαγιών προέρχεται από ηλεκτρικό ρεύµα ή παρουσιάζεται σε χώρους που υπάρχει ηλεκτρικό ρεύµα και εποµένως είναι ανάγκη να καταπολεµηθεί η πυρκαγιά πάνω ή κοντά σε ηλεκτρικές συσκευές και εγκαταστάσεις υπό τάση, καθιερώθηκε και η 5 η κατηγορία η Ε. Κατηγορία Α Είναι πυρκαγιές που προέρχονται από την καύση στερεών υλικών, οργανικής συνήθως συνθέσεως, στις οποίες η ανάφλεξη λαµβάνει χώρα κανονικά µε σχηµατισµό τεφροανθράκων (ξύλο, χαρτί, ύφασµα, πλαστικά κλπ). Κατηγορία Β Είναι οι πυρκαγιές που προέρχονται από υγρά καύσιµα η υγροποιηµένα αέρια (π.χ. αιθέρας, οινόπνευµα, βενζίνη, λάδια, λίπη κλπ). Κατηγορία C Είναι οι πυρκαγιές που προέρχονται από αέρια καύσιµα (µεθάνιο, προπάνιο, βουτάνιο, κλπ) 12

Κατηγορία D Είναι οι πυρκαγιές που οφείλονται στην καύση µετάλλων (νάτριο, κάλλιο, µαγνήσιο, τιτάνιο κλπ) Κατηγορία Ε Είναι οι πυρκαγιές που προέρχονται από τα καύσιµα των προηγούµενων κατηγοριών (Α,Β,C,D) πάνω ή κοντά σε ηλεκτρικές συσκευές ή εγκαταστάσεις που βρίσκονται υπό τάση. 1.5 Υλικά πυρόσβεσης και κατασβεστική ικανότητά τους [5] Κυριότερα κατασβεστικά υλικά είναι: το νερό το διοξείδιο του άνθρακα οι αφροί οι χηµικές σκόνες το ελαφρό νερό διάφορες ουσίες (οργανικές χηµικές ενώσεις, π.χ. αλογονωµένοι υδρογονάνθρακες κ.α.). Η χρήση των µέσων αυτών απαιτεί γνώση των δυνατοτήτων τους και κατά συνέπεια πείρα. Νερό Το νερό αποτελεί ένα, σχετικά, φθηνό (από οικονοµικής πλευράς) κατασβεστικό υλικό, που η ανεύρεση και η µεταφορά είναι, γενικά εύκολες. Ως µέσο πυρόσβεσης είναι κατάλληλο για τα συνηθισµένα (συνήθη) καιόµενα υλικά (κατ. πυρκαγιά: Α, ). Γενικά, ο τρόπος κατάσβεσης συνίσταται στην ψύξη (η ικανότητα του νερού για απορρόφηση πολλής θερµότητας βασίζεται στην ατµοποίησή του). Πολλές φορές εφαρµόζεται η µέθοδος του καταιονισµού νερού υπό µορφή οµίχλης, σε προσπάθειες µεγαλύτερης κατασβεστικής απόδοσης (π.χ. σε ορισµένα πετρέλαια, λιπαντέλαια, βαρύ πετρέλαιο, άσφαλτο ρίψη νερού, υπό µορφή λεπτών σταγονιδίων, πάνω στην επιφάνεια του εύφλεκτου υγρού σταµατά την παραγωγή ατµού καιόµενης ύλης για την τροφοδοσία της φλόγας και η πυρκαγιά τελικά σβήνει). Νερό (αυτόµατο σύστηµα κατάσβεσης-sprinkler) χρησιµοποιείται για πυροπροστασία χώρων 13

παραγωγής και αποθήκευσης πλαστικών κλπ. Με τα δεδοµένα της πείρας έχει υπολογισθεί ότι η ποσότητα του νερού πυρόσβεσης θα πρέπει να αρκεί για χρόνο κατάσβεσης µεταξύ 1 και 1 1/2 ώρας. Πάντως η απαιτούµενη ποσότητα νερού για την κατάσβεση είναι συνάρτηση της θερµικής επιφόρτισης συγκεκριµένης περίπτωσης. Η χρήση του νερού στην αντιµετώπιση πυρκαγιών έχει και ορισµένα δυσάρεστα ή επικίνδυνα αποτελέσµατα π.χ. είναι επιζήµιο πολλών αγαθών («µουλιάζει», διαλύει, καταστρέφει διάφορα σώµατα όπως ζωγραφικούς πίνακες κ.α.), συνεργεί σε διαβρώσεις κ.λπ., επειδή ο άνθρακας αποτελεί βασικό στοιχείο πάρα πολλών ενώσεων, σε µεγάλες θερµοκρασίες είναι δυνατό να αντιδράσει µε τον άνθρακα προς µονοξείδιο του άνθρακα (CO) και υδρογόνο (H2) επικίνδυνα αέρια (και για έκρηξη): Η 2 Ο + C = CO + Η 2 έχει ηλεκτρική αγωγιµότητα και µπορεί να συνεισφέρει στη διασπορά του φλεγόµενου υλικού (αντενδείκνυται, λοιπόν, για κατασβέσεις ηλεκτρικών εγκαταστάσεων µετάλλων κ.λπ.). ιοξείδιο του άνθρακα Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) αποτελεί κατασβεστικό υλικό, η παραγωγή του οποίου είναι σχετικά εύκολη. Ως µέσο πυρόσβεσης είναι κατάλληλο για εύφλεκτα υγρά (κατ. πυρκαγιά: Β.). Η δράση του CO2 στην κατάσβεση φωτιάς συνίσταται στην αποµόνωση (αποκλεισµό της πυρκαγιάς από τον ατµοσφαιρικό αέρα) και τη διακοπή της αλυσωτής (αλυσιδωτής) αντίδρασης καύσης. Έχει καταλληλότητα για πυρόσβεση αερίων (κατ. C.) εφόσον οι συνθήκες (χώρων κ.λπ.) επιτρέπουν. To CO2 δεν είναι διαβρωτικό και δεν προκαλεί δευτερογενείς ζηµιές (φθορές π.χ. αντικειµένων από «µούλιασµα» όπως το νερό κ.λπ.), ούτε αφήνει κατάλοιπα ύστερα από τη χρήση µια και εξαερώνεται εντελώς. Επειδή δεν είναι καλός αγωγός του ηλεκτρικού ρεύµατος µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε φωτιές που εµπλέκονται συσκευές υπό ηλεκτρική τάση (πυροσβεστήρες CO2 µε µεταλλική χοάνη δεν µπορούν να χρησιµοποιηθούν µε ασφάλεια). Κατά κανόνα, στην επέµβαση µε CO2 η φωτιά αρχίζει να υποχωρεί όταν το οξυγόνο του αέρα ελαττωθεί στο 1/4. Για ορισµένα υλικά το ποσοστό αυτό είναι µεγαλύτερο. Συνήθως η καύση σταµατά όταν «η επί τοις εκατόν αναλογία του οξυγόνου στον ατµοσφαιρικό αέρα γίνει µικρότερη από 15%. εν πρέπει, όµως, να παραβλέπεται ότι το CO2 α) είναι δυνατό να παρασυρθεί από τον αέρα δρα επιτυχώς εντός κλειστών χώρων β) επειδή είναι αέριο µπορεί να διαχυθεί και διεισδύσει ακόµα και στα βαθύτερα τµήµατα του προστατευµένου (από CO2) αντικειµένου ή χώρου γ) δεν είναι τοξικό, αλλά ως βαρύτερο του οξυγόνου εκτοπίζει το απαραίτητο αυτό για τη ζωή µας στοιχείο διαφοροποιώντας τη σύσταση του ατµοσφαιρικού αέρα µε συνέπεια την απώλεια των αισθήσεων ή και τον θάνατο σε συγκέντρωση που 14

απαιτείται για κατάσβεση πυρκαγιάς µπορεί να προκαλέσει ασφυξία δ) δεν είναι αποτελεσµατικό σε αποθήκες συσσωρευµένων ταινιών (φιλµς) νιτροκυτταρίνης και γενικά πλαστικών ή χηµικών προϊόντων που µπορούν να δώσουν επαρκή ποσότητα οξυγόνου για συντήρηση της καύσης και αντενδείκνυνται για κατασβέσεις µετάλλων (κατά κύριο λόγω εκείνων που οξειδώνονται εύκολα π.χ. νάτριο, κάλιο, ζιρκόνιο κ.λπ.). Αφροί Οι αφροί αποτελούν κατασβεστικά µέσα που έλκουν πολύ το ενδιαφέρον των ασχολουµένων µε ζητήµατα πυρασφάλειας (foam, alcohol foam κ.λπ.). Για ορισµένα εύφλεκτα υγρά (οινόπνευµα, ασετόν κ.α.), σύµφωνα µε τη διεθνή εµπειρία κατάλληλος είναι ο αφρός για αλκοόλες (alcohol foam) ο αφρός αυτός δεν είναι αλκοολικής βάσης και γι' αυτό πρέπει να αποφεύγεται ο χαρακτηρισµός: αλκοολικός αφρός. Οι αφροί δρουν αποπνικτικώς και βρίσκουν εφαρµογή στην πυροπροστασία αποθηκών, κλειστών χώρων και εγκαταστάσεων υγρών καυσίµων (πυρκαγιά Β, ). Ο σχηµατισµός του αφρού βασίζεται στη δυνατότητα ορισµένων υλών (πρωτεΐνες) να δίνουν αφροποιητικό υγρό µε το νερό. Σχετικά τελευταία παρασκευάσθηκε ένα νέο αφροποιητικό υγρό για πολλαπλή χρήση που παράγει βαρύ (χαµηλής διόγκωσης) αφρό (που σε ελεύθερη βολή είναι συγκρίσιµος µε τον τυπικό αφρό δηλ. εκείνο που έχει βάση τις πρωτεΐνες), ηµιελαφρό αφρό (αφρό µέσης διόγκωσης) και ελαφρό αφρό (αφρό υψηλής διόγκωσης: κατάλληλο για πυρκαγιές κατηγ. Α και Β). Τέλος, ο µηχανικός αφρός µπορεί να χρησιµοποιηθεί για πυρόσβεση αερίων (κατ. C). Χηµικές σκόνες Οι χηµικές σκόνες αποτελούν κατασβεστικό µέσο σε περιπτώσεις που το νερό και το διοξείδιο του άνθρακα δεν είναι πυροσβεστικώς αποτελεσµατικά, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι δεν µπορούν να χρησιµοποιηθούν ευρύτερα έτσι, οι συνήθεις χηµικές ξερές σκόνες (µε βασικό υλικό το διττανθρακικό νάτριο ή το διττανθρακικό κάλιο του δευτέρου θεωρουµένου πιο αποτελεσµατικού στις πυροσβέσεις) εφαρµόζονται για κατηγορίες πυρκαγιών Α και Β. Οι σκόνες αυτές περιέχουν πρόσθετα που τους προσδίνουν επιθυµητές ικανότητες (ροής, µεταφοράς). Οι σκόνες είναι δυσηλεκτραγωγές και θεωρούνται αβλαβείς από άποψη υγείας. Όµως πρέπει να ελέγχονται γιατί δεν αποκλείεται να «σβολιάσουν». Σε κατασβέσεις µετάλλων (κατ. D,) επιβάλλεται η χρήση χηµικής σκόνης (D) ειδικής σύνθεσης. Ελαφρό νερό Το ελαφρό νερό (light water) αποτελεί κατασβεστικό µέσο που περιέχει ένα φθοριοπαράγωγο (χαρακτηριζόµενο διεθνώς ως AFFF). Το κατασβεστικό αυτό µέσο, ειδικότερα, προέρχεται από την ανάµιξη 6 µερών υγρού (AFFF) µε 94 µέρη γλυκού ή θαλασσινού νερού. Στο ελαφρό νερό (light water), το υγρό (AFFF) επαυξάνει τις διαβρωτικές ιδιότητες του φορέα (γλυκού ή θαλάσσιου νερού). 15

Ως µέσο πυρόσβεσης είναι κατάλληλο.για πυρκαγιές κατηγοριών Α και Β, π.χ. πετυχαίνει εύκολα την κατάσβεση φωτιάς σε ξύλα, χαρτί, χλόη, δοµικά υλικά, είναι ασύγκριτα πιο αποτελεσµατικά από την πρωτεΐνη (βλ. «αφροί») για την κατάσβεση πυρκαγιών υγρών καυσίµων-υδρογονανθράκων (το AFFF σχηµατίζει υµένα πάνω από την επιφάνεια του φλεγόµενου καυσίµου αποµονώνοντας τους ατµούς του), έχει ικανότητα κατάσβεσης πυρκαγιών σε καύσιµα που έχουν χυθεί ύστερα από διαρροή, κατασβαίνει φωτιές, σε δεξαµενές καυσίµων, σε καύσιµα που επιπλέουν στο νερό κ.λπ. Το κατασβεστικό αυτό µέσο µπορεί να χρησιµοποιηθεί και ταυτόχρονα µε σκόνη (εφόσον τα δύο µέσα είναι συνεργάσιµα) ή να ελέγχει την πυρκαγιά µέχρι που να κατασβηστεί µε βοηθητικά µέσα π.χ. φλεγόµενου ρεύµατος διαρρέοντος καυσίµου από σκόνη. Το ελαφρό νερό δεν είναι τοξικό, µε βάση τη µέχρι τώρα εµπειρία και τα επιστηµονικά πειράµατα. ιάφορες ουσίες Ως κατασβεστικά υλικά µπορούν να χρησιµοποιηθούν ένα πλήθος από διάφορες ουσίες π.χ. άµµος κ.α. αδρανή σώµατα (τάλκης/ταλκ κ.λπ.) καθώς και ποικίλες χηµικές ενώσεις. Στις ενώσεις αυτές ανήκουν και οι αλογονωµένοι υδρογονάνθρακες (δέν παράγονται πλέον, π.χ. οι από παλαιότερα γνωστοί: τετραχλωριούχος άνθρακας, χλώριο βρωµοµεθάνιο κ.α. ) 1.6 Πυροπροστασία Η πυροπροστασία των κτιρίων αποτελεί σύνθετο πρόβληµα η δε εφαρµογή της στα κτίρια, είτε ως προληπτική είτε ως κατασταλτική, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως: α) τις κλιµατολογικές συνθήκες της περιοχής. Τα ξερά και θερµά κλίµατα, καθώς και η µεγάλη διάρκεια των ανέµων, ευνοούν την εκδήλωση σοβαρών πυρκαγιών β) τα βασικά υλικά της οικοδοµής και τη φύση των κτιρίων. Όταν τα βασικά υλικά µιας οικοδοµής είναι το ξύλο, τα πλαστικά κλπ οι κίνδυνοι εκδήλωσης πυρκαγιάς πολλαπλασιάζονται. Εξάλλου τα µέτρα πυροπροστασίας ενός χώρου που συγκεντρώνονται πολλά άτοµα ή που υπάρχουν µηχανήµατα µεγάλης αξίας πρέπει να είναι αυξηµένα. γ) το ύψος των κτιρίων [6] Εποµένως ανάλογα µε ποια εφαρµογή πυροπροστασίας κάνουµε, η πυροπροστασία χωρίζεται σε 2 κατηγορίες: ενεργητική πυροπροστασία παθητική πυροπροστασία Την παθητική πυροπροστασία την εξετάζουµε στο κεφάλαιο 2. Η ενεργητική πυροπροστασία αφορά τα κατασταλτικά µέτρα προστασίας (εξοπλισµός και προγραµµατιζόµενες δραστηριότητες) που ενεργοποιούνται µε την εµφάνιση ή κατά την διάρκεια της πυρκαγιάς (χειροκίνητη ή αυτόµατη επέµβαση). Στα ενεργητικά µέτρα πυροπροστασίας περιλαµβάνονται τα δίκτυα πυρανίχνευσης 16

και σήµανσης (συναγερµός) για την εµφάνιση της πυρκαγιάς, τα συστήµατα καταιονισµού κατασβεστικών υλικών (νερό, σκόνες, κλπ) και τα ειδικά κεντρικά ή τοπικά µέσα κατάσβεσης. οµή των συστηµάτων ενεργητικής πυροπροστασίας Τα διάφορα συστήµατα που χρησιµοποιούνται ευρέως µπορούν να διαχωριστούν σε δύο γενικές κατηγορίες, τα προληπτικά και τα κατασταλτικά. Ο συνδυασµός τους αποτελεί την καλύτερη ασπίδα στη αντιµετώπιση της πυρκαγιάς, καθώς η κάθε οµάδα διαδραµατίζει το δικό της ρόλο στην καταπολέµησή της. Τα προληπτικά µέσα έχουν ως σκοπό την έγκαιρη ειδοποίηση για την εκδήλωση µιας πυρκαγιάς και αποτελούν το πρώτο µέσο άµυνας. Ο χρόνος δράσης είναι πολύ σηµαντικός παράγοντας για την κατάσβεση. Τα συστήµατα αυτά µε την εξέλιξη της τεχνολογίας µπορούν να ειδοποιήσουν εγκαίρως για εµφάνιση πυρκαγιάς και να φανούν σωτήρια. Ως προληπτικά µέτρα µπορούν να θεωρηθούν τα παρακάτω: 1. Το Χειροκίνητο σύστηµα συναγερµού 2. Εγκαταστάσεις πυρανίχνευσης Αναλυτικά αυτά τα συστήµατα θα παρουσιαστούν στο κεφάλαιο 3. Τα κατασταλτικά µέσα αναφέρονται κυρίως στα διάφορα συστήµατα που είναι υπεύθυνα για τον περιορισµό ή την πλήρη κατάσβεση της πυρκαγιάς. Κατασταλτικά µέσα είναι τα παρακάτω: 1. Το µόνιµο πυροσβεστικό υδροδοτικό δίκτυο 2. Το µόνιµο σύστηµα καταιονισµού ύδατος ( sprinkler) 3. Αυτόµατο σύστηµα τεχνητής οµίχλης νερού 4. Αυτόµατο σύστηµα ψεκασµού µε αέρια 5. Μόνιµα συστήµατα ψεκασµού µε ξηρές σκόνες 6. Μόνιµα συστήµατα κατάσβεσης αφρού 7. Πυροσβεστήρες 8. Πυροσβεστικός σταθµός Τα συστήµατα αυτά θα παρουσιαστούν αναλυτικά στα κεφάλαια 4-5-6. 17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2.1 Ορισµός Παθητική Πυροπροστασία Παθητική πυροπροστασία ή αλλιώς οµική Πυροπροστασία είναι το σύνολο των µέτρων, εργασιών και κατασκευών, που βασισµένες σε προσεκτική µελέτη όσων διαδραµατίζονται στις πυρκαγιές κτιρίων, επιτρέπουν την πυρασφαλή σχεδίαση των δοµικών κατασκευών. Με τη δοµική πυροπροστασία επιδιώκεται να γίνουν οι κατάλληλες προβλέψεις, ώστε αν συµβεί πυρκαγιά, να διασφαλίζονται οι ανθρώπινες ζωές και τα αποτελέσµατα της να είναι όσο το δυνατόν λιγότερο καταστρεπτικά για τους ενοίκους, το άψυχο περιεχόµενο, αυτό το ίδιο το κτίριο και την περιοχή που το περιβάλλει, ακόµη και αν δεν γίνει επέµβαση για κατάσβεση του πυρός, µε τα µέσα της ενεργού πυροπροστασίας. Επειδή αναφέρεται σε κατασκευαστικές προβλέψεις χαρακτηρίζεται σαν «παθητική» πυροπροστασία, σε αντίθεση µε την «ενεργητική» πυροπροστασία που αναφέρεται σε ένα σύνολο προβλέψεων και κατασκευών που λειτουργούν µετά την εκδήλωση της πυρκαγιάς. Τα θέµατα της «παθητικής» πυροπροστασίας απασχολούν σηµαντικό αριθµό ερευνητών και τα κυριότερα συµπεράσµατα των σχετικών προσπαθειών επιβάλλονται νοµοθετικά σαν διατάξεις οικοδοµικών κανονισµών, σε συνδυασµό µε την ειδική χρήση κάθε κατηγορίας κτιρίων. [5] Η µελέτη της παθητικής πυροπροστασίας βασίζεται πάνω στον «Κανονισµό πυροπροστασίας κτιρίων» του αρχηγείου του Πυροσβεστικού Σώµατος µε βάση το Προεδρικό ιάταγµα 71/88. 2.2 Ταξινόµηση κτιρίων Τα κτίρια ταξινοµούνται ανάλογα µε την χρήση τους σε 9 κατηγορίες όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα [7]. Κατηγορία Είδη κτηρίων Α. Κατοικίες Κτήρια διαµερισµάτων, Ξεχωριστές κατοικίες, Οικοτροφεία. Β. Ξενοδοχεία Ξενοδοχεία, Ξενώνες. Γ. Εκπαιδευτήρια Σχολικά Κτήρια όλων των κατηγοριών και βαθµίδων εκπαίδευσης.. Γραφεία Κτήρια µε δηµόσια ή και ιδιωτικά γραφεία. Ε. Καταστήµατα Κτήρια για αποθήκευση, έκθεση και πώληση εµπορευµάτων. ΣΤ Χώροι συνάθροισης κοινού Ζ. Βιοµηχανίες - Αποθήκες Κτήρια που χρησιµοποιούνται για τη συνάθροιση ατόµων, για κοινωνικές, οικονοµικές, πνευµατικές, ψυχαγωγικές ή αθλητικές δραστηριότητες. Κτήρια που στεγάζουν βιοµηχανικές και βιοτεχνικές δραστηριότητες ή και χρησιµοποιούνται για αποθήκευση πρώτων υλών & βιοµηχανικών προϊόντων. 18

Η. Νοσηλευτικές εγκαταστάσεις - φυλακές Θ. Χώροι στάθµευσης οχηµάτων & πρατήρια υγρών καυσίµων Νοσοκοµειακά κτήρια, Γηροκοµεία, Παιδοβρεφονηπιακοί σταθµοί (µε ύπνο), Κτήρια σωφρονισµού (φυλακές - αναµορφωτήρια). Υπαίθρια, υπόγεια και υπέργεια κτήρια στάθµευσης αυτοκινήτων και πρατήρια υγρών καυσίµων. Ταξινόµηση κτηρίων σε κατηγορίες ανάλογα µε τη χρήση τους. Ανεξάρτητα από τη χρήση του, ένα κτίριο ή ένα τµήµα κτιρίου µπορεί να χαρακτηρισθεί υψηλού βαθµού κινδύνου από τη φύση των περιεχοµένων του. Συγκεκριµένα, όταν τα περιεχόµενα παρουσιάζουν µεγάλη αναφλεξιµότητα, ταχύτητα επιφανειακής εξάπλωσης της φλόγας και έκλυση θερµότητας ή παράγουν πολλά τοξικά καυσαέρια ή έχουν κίνδυνο έκρηξης [7]. 2.3 Οδεύσεις διαφυγής [7] Ο κύριος στόχος του σχεδιασµού των οδεύσεων διαφυγής σ ένα κτίριο είναι η επίτευξη ασφαλούς εκκένωσης όλων των ενοίκων, σε περίπτωση πυρκαγιάς. Οι οδεύσεις διαφυγής πρέπει να παραµένουν ασφαλείς και αποτελεσµατικές για τη χρονική διάρκεια που χρειάζονται και να είναι σαφώς αντιληπτές και προσπελάσιµες απ όλους τους χρήστες. Η χρήση του κτιρίου και οι ανάγκες των ενοίκων καθορίζουν τον τρόπο σχεδιασµού, την διαστασιολόγηση, καθώς και τη θέση των οδεύσεων διαφυγής. Το πρώτο στάδιο της όδευσης διαφυγής ονοµάζεται απροστάτευτη όδευση διαφυγής και αφορά στην πορεία από ένα τυχόν σηµείο του κτιρίου µέχρι ένα χώρο ασφαλή ή σχετικά ασφαλή, που µπορεί να είναι: α) µια τελική έξοδος προς υπαίθριο χώρο. β) µια έξοδος κινδύνου ορόφου προς µία πυροπροστατευµένη όδευση διαφυγής. γ) µία οριζόντια έξοδος. Το δεύτερο στάδιο αφορά στην πορεία από µια έξοδο κινδύνου (τέλος του πρώτου σταδίου), µέχρι την έξοδο στο επίπεδο του ορόφου εκκένωσης. Όλη αυτή η πορεία είναι πυροπροστατευµένη, περιβάλλεται δηλαδή από δοµικά στοιχεία µε προκαθορισµένο δείκτη πυραντίστασης. Το δεύτερο στάδιο της όδευσης διαφυγής αποτελείται, συνήθως, από πυροπροστατευµένα κλιµακοστάσια, αλλά µερικές φορές µπορεί να συµπεριλαµβάνει και πυροπροστατευµένους οριζόντιους διαδρόµους ή πυροπροστατευµένο προθάλαµο. 2.4 Τεχνητός Φωτισµός των οδεύσεων διαφυγής Πέραν του τεχνητού φωτισµού συνήθους λειτουργίας ενός κτιρίου, πρέπει κατά περίπτωση να εγκατασταθούν φωτισµοί σήµανσης και φωτισµοί ασφαλείας. Ο φωτισµός σήµανσης δεν έχει σχέση µόνο µε την περίπτωση πυρκαγιάς, αλλά έχει σαν 19

στόχο την προστασία των ατόµων που κινούνται σ ένα σύνολο χώρων, στους οποίους υπάρχουν διάφορα επίπεδα φωτιστικής εντάσεως. Με τον φωτισµό σήµανσης επισηµαίνονται επικίνδυνα σηµεία όπως σκαλοπάτια, απότοµες γωνίες, κ.λπ. Ο φωτισµός ασφάλειας, είναι εφεδρικός φωτισµός που χρησιµοποιείται σε περίπτωση πυρκαγιάς, για να εξασφαλίσει κάποια ανεκτά όρια ορατότητας και ταυτόχρονα µε ειδικές ενδείξεις να οδηγήσει τα άτοµα στις οδεύσεις διαφυγής και την έξοδο. Τα υλικά και οι συσκευές (καλώδια, φωτιστικά σηµεία, κ.λπ.) που χρησιµοποιούνται για τον φωτισµό ασφάλειας, είναι αυτονόητο ότι παρουσιάζουν υψηλή πυραντοχή. Η ηλεκτρική εγκατάσταση περιλαµβάνει το κύκλωµα κανονικού φωτισµού, το κύκλωµα εφεδρικού φωτισµού µε σύστηµα τηλεχειρισµού ή αυτόµατης ενεργοποίησης του και τους πίνακες διανοµής που συνδέονται τόσο µε την κανονική (π.χ. ΕΗ) όσο και µε την εφεδρική (π.χ. µπαταρίες, ηλεκτροπαραγωγό ζεύγος) πηγή ηλεκτρικού ρεύµατος. Οι πίνακες βρίσκονται σε προσιτούς κοινόχρηστους χώρους (π.χ. διαδρόµους). Σε κάθε αίθουσα τοποθετούνται τουλάχιστον δύο φωτιστικά σηµεία και πρέπει να εξασφαλίζονται τουλάχιστον 15 lux. Ο φωτισµός των οδεύσεων διαφυγής (τεχνητός ή φυσικός) πρέπει να είναι συνεχής στο χρονικό διάστηµα που το κτίριο βρίσκεται σε λειτουργία, παρέχοντας την ελάχιστη ένταση φωτισµού των 15 lux', ιδιαίτερα στα δάπεδα των οδεύσεων διαφυγής, συµπεριλαµβανοµένων των γωνιών, των διασταυρώσεων διαδρόµων, των κλιµακοστασίων και κάθε πόρτας εξόδου διαφυγής. Ο τεχνητός φωτισµός πρέπει να τροφοδοτείται από αξιόπιστες πηγές ενέργειας, όπως το ηλεκτρικό ρεύµα από την.ε.η. Απαγορεύεται η χρησιµοποίηση φωτιστικών σωµάτων, που λειτουργούν µε συσσωρευτές και η χρήση φορητών στοιχείων για τον κανονικό φωτισµό των οδεύσεων διαφυγής, όµως επιτρέπεται να χρησιµοποιηθούν ως βοηθητική πη-/ή ενέργειας για το φωτισµό ασφάλειας. Απαγορεύεται να χρησιµοποιούνται φωσφορίζουσες ή ανακλαστικές επιφάνειες ως υποκατάστατα των απαιτούµενων ηλεκτρικών φωτιστικών σωµάτων 2.5 Εξάπλωση πυρκαγιάς µέσα στο κτίριο Ο έλεγχος εξάπλωσης της πυρκαγιάς µέσα στο κτίριο επιδιώκεται µε τον διαχωρισµό του κτιρίου σε πυροδιαµερίσµατα και τη χρήση υλικών περιορισµένης αναφλεξιµότητας και καυστότητας, στα διάφορα δοµικά στοιχεία και στα εσωτερικά τελειώµατα. 2.5.1 Πυροδιαµερίσµατα Σηµαντική είναι η δυνατότητα να διαχωρίζεται το κτίριο σε τµήµατα κατά τρόπο ώστε κατασκευαστικές προβλέψεις και επιλογές να καθυστερούν τη διάδοση της φωτιάς από το ένα στο άλλο. Ο διαχωρισµός αυτός, µε επαρκώς πυράντοχα διαχωριστικά δοµικά στοιχεία (τοίχοι, πατώµατα, πόρτες, κ.ά.), χαρακτηρίζεται σαν «διαµερισµατοποίηση» (σχ.2.1) και είναι από τα βασικότερα µέτρα πυροπροστασίας, γιατί εξυπηρετεί τρεις στόχους: περιορίζει τη διάδοση της πυρκαγιάς επιτρέπει τη διαφυγή των ενοίκων δίνει χρόνο για την προσέγγιση και ακίνδυνη δράση πυροσβεστών. 20

Σχ.2.1 ιαµερισµατοποίηση Η κατασκευή πυροδιαµερισµάτων πρέπει να εφαρµόζεται σχολαστικά στα µεγάλα κτίρια. Πυροστεγή διαφράγµατα (τοίχοι και πατώµατα), πρέπει να διαχωρίζουν το κτίριο οριζόντια και κατακόρυφα στα «διαµερίσµατα πυρκαγιάς», που επικοινωνούν µεταξύ τους µε ανοίγµατα, όπου πυράντοχες αυτόµατα κλειόµενες πόρτες αναστέλλουν τη µετάδοση της φωτιάς, τουλάχιστον έως ότου δράσει η πυροσβεστική υπηρεσία. Το ανώτερο όριο µεγέθους διαµερισµάτων καθορίζεται από τους οικοδοµικούς κανονισµούς, σε συνάρτηση µε τον προορισµό του κτιρίου. Πρέπει όµως να έχουµε υπ'όψη ότι οι διατάξεις των κανονισµών αποβλέπουν µόνο στην προστασία της ζωής των ενοίκων. Η σωστή εξυπηρέτηση του «πελάτη» από τον µελετητή του κτιρίου, θα γίνει αν ληφθεί υπ'όψη ότι ελάχιστα όρια υποχρεωτικής αντίστασης των δοµικών στοιχείων στη φωτιά και τα µέγιστα όρια διαµερίσµατος που επιτρέπει ο νόµος, είναι δυνατόν σε πολλές περιπτώσεις να µην παρέχουν τον απαιτούµενο βαθµό ασφάλειας έναντι πυρκαγιάς. Συχνά είναι σωστό να προβλεφθούν πρόσθετα µέτρα, ιδίως σε περιπτώσεις που θα εγκατασταθούν µηχανήµατα και υλικά µεγάλης αξίας ή εύφλεκτα υλικά που χρησιµοποιεί π.χ. η βιοµηχανία. Η στατιστική µελέτη των πυρκαγιών δείχνει πως σε πολλά κτίρια ή συγκροτήµατα κτιρίων, υπάρχουν περιοχές µε µεγαλύτερη πιθανότητα εκδήλωσης και ανάπτυξης πυρκαγιάς. Αυτό συµβαίνει ιδιαίτερα σε βιοµηχανικές εγκαταστάσεις και αποθήκες. Για τις περιοχές αυτές, που µε κάποιες προϋποθέσεις ονοµάζονται επικίνδυνες, πρέπει να εξετάζεται η δυνατότητα διαχωρισµού µε πυράντοχους τοίχους και πατώµατα. Στις αρχές του 20ου αιώνα που άρχισαν να κατασκευάζονται τα µεγάλα και υψηλά κτίρια, διαπιστώθηκε η ανάγκη να εφαρµοστεί η αρχή της διαµερισµατοποίησης και σε τµήµατα του ίδιου κτιρίου. Έτσι αναπτύχθηκαν συστήµατα µε πυροστεγείς πυροφραγµούς (κατάλληλα χωρίσµατα, τοίχοι και πατώµατα) που, διαχωρίζουν το κτίριο οριζόντια και κατακόρυφα. Τα «διαµερίσµατα πυρκαγιάς» επικοινωνούν µεταξύ τους µέσω ανοιγµάτων ειδικής κατασκευής, όπως πυράντοχες πόρτες που κλείνουν αυτόµατα όταν εκδηλωθεί πυρκαγιά και εµποδίζουν την εξάπλωση της φωτιάς και των προϊόντων της, µέχρις ότου εκδηλωθεί κατασβεστική επέµβαση. 21

2.6 Μετάδοση της πυρκαγιάς εκτός κτιρίου Η πυρκαγιά µπορεί να µεταδοθεί από ένα κτίριο στο γειτονικό, που βρίσκεται σε επαφή, δια µέσου του διαχωριστικού τοίχου, ή σ ένα κοντινό άλλο κτίριο µε ακτινοβολία από τον αντίστοιχο εξωτερικό τοίχο, ή και από τη στέγη ή προς τη στέγη γειτονικού κτιρίου. Καθένας από τους δύο σε επαφή τοίχους οµόρων κτιρίων πρέπει να έχει δείκτη πυραντίστασης τον απαιτούµενο για το πυροδιαµέρισµα του κτιρίου στο οποίο ανήκει. Οι εξωτερικοί τοίχοι από τη µια και την άλλη µεριά ενός διαχωριστικού τοίχου οµόρων κτιρίων και σε µήκος 0,70 µέτρου (συµπεριλαµβανοµένου και του πάχους του διαχωριστικού τοίχου) πρέπει: α) να µην έχουν κανένα άνοιγµα. β) να έχουν δείκτη πυραντίστασης τουλάχιστον ίσο προς τον απαιτούµενο για τον αντίστοιχο διαχωριστικό τοίχο. [7] 22

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Συστήµατα πυρανίχνευσης 3.1 Γενικά Σύστηµα πυρανίχνευσης ονοµάζεται µία οµάδα από συσκευές που σκοπό έχουν να ανιχνεύσουν έγκαιρα µία εστία φωτιάς και να δώσουν το σήµα κινδύνου µε ηχητικά, οπτικά και άλλα µέσα. Ο σχεδιασµός και η επιλογή των συστηµάτων πυρανίχνευσης είναι σηµαντικό να γίνεται σε συνεργασία µε όλους τους εµπλεκόµενους φορείς όπως ο εγκαταστάτης του συστήµατος, η Πυροσβεστική Υπηρεσία, ο υπεύθυνος ασφαλείας του κτιρίου, ο ειδικός σύµβουλος πυρασφαλείας και η Ασφαλιστική εταιρεία. Σύµφωνα µε το βρετανικό Standard BS 5839 Part 1:1988 Design, installation and maintenance of Fire Detection Systems καθορίζονται τα κριτήρια σχεδιασµού των συστηµάτων πυρανίχνευσης. Τα συστήµατα πυρανίχνευσης χρησιµοποιούνται για δύο βασικούς σκοπούς: 1. Για την ασφάλεια των ανθρώπων που βρίσκονται στα κτίρια. 2. Για την µείωση ή αποφυγή ζηµιών στην περιουσία. 3.2 Κατηγορίες συστηµάτων πυρανίχνευσης Το BS 5839 Pt1 διακρίνει κατηγορίες για την σωστή επιλογή των συστηµάτων πυρανίχνευσης προς µεγιστοποίηση της αποτελεσµατικότητας στην προστασία. [8] Α. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ Το σύστηµα πυρανίχνευσης που προορίζεται για προστασία της περιουσίας πρέπει να ανιχνεύει αυτόµατα και έγκαιρα µία φωτιά εντοπίζοντας την ακριβή θέση της και αναπτύσσοντας συναγερµό άµεσα προς ειδοποίηση των δυνάµεων πυρόσβεσης είτε της οµάδας πυρασφαλείας του κτιρίου,είτε της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. Ο χρόνος επέµβασης της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 10 λεπτά της ώρας. Στην περίπτωση αυτή είναι ουσιαστική η αυτόµατη σύνδεση µε την Πυροσβεστική Υπηρεσία µέσω αυτόµατου τηλεφωνικού ειδοποιητή, ο οποίος συνεργάζεται µε τον πίνακα πυρανίχνευσης. Κατηγορία 1 Στην κατηγορία αυτή όλοι οι χώροι του κτιρίου καλύπτονται από ανιχνευτές εκτός από τους χώρους ύψους 80 cm. Κατηγορία 2 Στην κατηγορία αυτή καλύπτονται οι χώροι που είναι επικίνδυνοι για φωτιά. Οι χώροι αυτοί πρέπει να αποτελούν ξεχωριστό πυροδιαµέρισµα εφ όσον είναι απροστάτευτοι. 23

Β. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΖΩΗΣ Τα συστήµατα πυρανίχνευσης που χρησιµοποιούνται για προστασία της ανθρώπινης ζωής πρέπει να βασίζονται πρωταρχικά στην δηµιουργία ηχητικού συναγερµού έγκαιρα ώστε ο χρόνος που αποµένει µετά την έναρξη της φωτιάς για διαφυγή των ανθρώπων να είναι επαρκής, πριν η φωτιά εξαπλωθεί. Κατηγορία 1 Τα συστήµατα είναι ίδια µε αυτά της κατηγορίας 1 προστασίας περιουσίας. Κατηγορία 2 Τα συστήµατα στην κατηγορία αυτή καλύπτουν ειδικές περιοχές του κτιρίου όπου η φωτιά µπορεί να απειλήσει άµεσα την ζωή των ανθρώπων. Παραδείγµατα: 2α. Περιοχές ύπνου χωρίς επιτήρηση. 2β. Περιοχές µε υψηλό κίνδυνο ανάφλεξης και ταχεία εξάπλωση της φωτιάς µε άµεση απειλή για τους ανθρώπους. 2γ. Περιοχές που υπάρχουν άνθρωποι µε ειδικές ανάγκες, ηλικιωµένοι, άρρωστοι ή ανεξοικείωτοι µε το κτίριο. Κατηγορία 3 Τα συστήµατα της κατηγορίας αυτής αφορούν σε προστασία των οδεύσεων διαφυγής: 3α. ιάδροµοι, περάσµατα και περιοχές κυκλοφορίας. 3β. Χώροι που βρίσκονται στην πορεία οδεύσεων διαφυγής. 3γ. Οροφές κλιµάκων σε ορόφους. 3δ. Ταβάνια πλατύσκαλων στα κατακόρυφα ανοίγµατα. 3ε. Οροφές εσωτερικών κατακόρυφων αγωγών π.χ, φρεάτιο ασανσέρ 3στ. Σε κάθε χώρο πρόσβασης προς κατακόρυφα φρεάτια µε ύψος µεγαλύτερο από 1,5 µ. Γ. ΧΕΙΡΟΚΙΝΗΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ Στο σύστηµα αυτό δεν υπάρχει αυτόµατη πυρανίχνευση αλλά η ειδοποίηση των ανθρώπων σε περίπτωση φωτιάς γίνεται µε χειροκίνητη ενεργοποίηση του ηχητικού συστήµατος µέσω των αναγγελτήρων φωτιάς (µπουτόν συναγερµού). ΖΩΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΥΡΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ(ΣΥΜΒΑΤΙΚΟ) Για τον γρήγορο και ακριβή εντοπισµό της φωτιάς, η προστατευόµενη επιφάνεια χωρίζεται σε ζώνες. Όταν ορίζουµε τις ζώνες πρέπει να δίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην πρόσβαση, το µέγεθος, τις προϋπόθεσης κατάσβεσης ειδικά για τις περιπτώσεις προστασίας της περιουσίας καθώς επίσης και την προσέγγιση των ζωνών από την όδευση κύριας κυκλοφορίας και ξεκινώντας από το σηµείο που βρίσκεται ο πίνακας ελέγχου πυρανίχνευσης. Γενικά,για τον καθορισµό του µεγέθους µίας ζώνης πρέπει να λαµβάνονται υπ' όψη τα εξής: 1. Εάν η συνολική επιφάνεια του κτιρίου δεν υπερβαίνει τα 300 τ.µ το κτίριο χρειάζεται µία ζώνη, άσχετα από πόσους ορόφους έχει. 24

2. Η µέγιστη επιφάνεια που καλύπτει µία ζώνη δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 2000 τ.µ. 3. Η απόσταση που θα διανύσει ένας άνθρωπος για τον εντοπισµό της φωτιάς µέσα σε µία ζώνη δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 30 µέτρα. Η χρήση φωτεινών επαναληπτών (REMOTE INDICATORS) του σήµατος των ανιχνευτών έξω από τις πόρτες των προστατευοµένων χώρων µπορεί να περιορίσει τον αριθµό των αναγκαίων ζωνών. 4. Εάν µία ζώνη καλύπτει περισσότερα του ενός πυροδιαµερίσµατα,τότε τα όρια της καθορίζονται από τα όρια των πυροδιαµερισµάτων. 5. Εάν το κτίριο χωρίζεται σε διαφορετικές ιδιοκτησίες,τότε κάθε ιδιοκτησία πρέπει να καλύπτεται από ξεχωριστές ζώνες και να µην διακόπτεται µία ζώνη από διαφορετικές ιδιοκτησίες. 6. Οι ζώνες δεν έχουν περιοριστικά όρια στα χειροκίνητα συστήµατα συναγερµού. 7. Είναι σηµαντικό πλεονέκτηµα να εγκαθίστανται τα µπουτόν συναγερµού (αναγγελτήρες) σε ξεχωριστές ζώνες από αυτές των ανιχνευτών, διότι έτσι αναγνωρίζεται ο χειροκίνητος συναγερµός και ότι η φωτιά έχει εντοπισθεί. Στην Ελληνική Νοµοθεσία (Π. ιάταξη 3/81 Παράρτηµα Α) απαιτείται η αναγνώριση του χειροκίνητου συναγερµού. 8. Όταν οι ανιχνευτές και τα µπουτόν συναγερµού(αναγγελτήρες) βρίσκονται στην ίδια ζώνη, πρέπει η αφαίρεση ανιχνευτή να αναγνωρίζεται από τον πίνακα ελέγχου µε τρόπο ώστε να µην διακόπτεται η ζώνη αποµονώνοντας την λειτουργία των χειροκίνητων αναγγελτήρων. Στην περίπτωση που αυτό δεν είναι δυνατόν, πρέπει οι αναγγελτήρες να συνδέονται µεταξύ του πίνακα πυρανίχνευσης και του πρώτου ανιχνευτή της ζώνης. ΙΕΥΘΥΝΣΙΟ ΟΤΟΥΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (ADDRESSABLE) Τα διευθυνσιοδοτούµενα συστήµατα βασίζονται σε µία παραλλαγή σχεδιασµού κυκλωµάτων µε γνώµονα τον κώδικα πρακτικής και µε το σκεπτικό ότι η προστασία δεν χάνεται από ένα σφάλµα ή περισσότερα που µπορούν να συµβούν στο κύκλωµα. Στο συµβατικό (ζωνικό) σύστηµα αυτό επιτυγχάνεται µε την ύπαρξη πολλών κυκλωµάτων(ζωνών), όπου βλάβη µίας ζώνης δεν επηρεάζει την λειτουργία των άλλων ζωνών. Στο διευθυνσιοδοτούµενο σύστηµα όπου το κύκλωµα είναι ένας βρόγχος (loop) µε αρχή και τέλος στον πίνακα ελέγχου, οι ανιχνευτές αποτελούν προσδιοριζόµενα διευθυνσιακά σηµεία (100 έως 130 περίπου) που µπορούν οµαδοποιηµένα να χωρίζονται σε ζώνες οι οποίες πρέπει να αναγνωρίζονται µε ενδεικτικές λυχνίες LEDS στην περίπτωση συναγερµού. Εδώ η έννοια της προστασίας εξασφαλίζεται µε ειδικές συσκευές που λέγονται αποµονωτές βραχυκυκλώµατος (short circuit isolators) και µπορούν να αποµονώνουν περιοχές του βρόχου σε περίπτωση βραχυκυκλώµατος χωρίς να διακόπτεται η λειτουργία των υπολοίπων τµηµάτων του βρόγχου. Το µήκος ενός βρόγχου είναι συνήθως µέχρι 2000 µέτρα και απαιτούνται αποµονωτές βραχυκυκλωµάτων κατ' ελάχιστο ανά 100 µέτρα βρόγχου καθώς επίσης απαιτείται ειδικός αποµονωτής βραχυκυκλώµατος στο σηµείο σύνδεσης του πίνακα µε τον βρόγχο. Στους βρόγχους συνδέονται οι ανιχνευτές καθώς και διάφορες διευθυνσιοδοτούµενες συσκευές (interfaces) όπως για την σύνδεση συµβατικών ζωνών, για την σύνδεση κυκλωµάτων συναγερµού (alarm), για την είσοδο και έξοδο εντολών. Οι περισσότεροι κατασκευαστές συστηµάτων κατασκευάζουν συστήµατα όπου το ρεύµα που διαρρέει τους βρόγχους να είναι πολύ χαµηλό και οι συσκευές στον βρόγχο είναι ανιχνευτές και συσκευές χαµηλού ρεύµατος,ενώ για τα ηχητικά 25

συστήµατα (σειρήνες, φάροι) χρησιµοποιείται ηλεκτρική τροφοδοσία διαφορετική από αυτή του βρόγχου. Στην περίπτωση που ο βρόγχος τροφοδοτεί µε ρεύµα και τις συσκευές πυρανίχνευσης και τις σειρήνες συναγερµού απαιτείται αποµονωτής βραχυκυκλώµατος σε κάθε συσκευή. Η µέγιστη επιφάνεια κάλυψης ενός βρόγχου δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 10.000 τ.µ. Το Βρετανικό Πρότυπο απαιτεί τον σαφή καθορισµό της ζώνης στην οποία ανήκει ένας ανιχνευτής ή χειροκίνητος αναγγελτήρας και αυτό επιτυγχάνεται µε σχεδίαση της εγκατάστασης και καθορισµό των ζωνών σε διάγραµµα που θα βρίσκεται κοντά στον πίνακα ελέγχου πυρανίχνευσης και το οποίο θα δίδει σαφείς πληροφορίες για την ακριβή θέση της φωτιάς. Σε µικρά συστήµατα που ο εντοπισµός των συσκευών πυρανίχνευσης δεν προκαλεί σύγχυση δεν είναι απαραίτητο το πιο πάνω διάγραµµα. 3.3 Εγκαταστάσεις πυρανίχνευσης Σύµφωνα µε την ελληνική νοµοθεσία [7] ένα σύστηµα πυρανίχνευσης πρέπει να περιλαµβάνει: α) Πίνακα β) Καλωδιώσεις γ) Ανιχνευτές δ) Φωτεινούς επαναλήπτες ε) Σειρήνες συναγερµού στ) Ένδειξη ενεργοποίησης χειροκίνητου συστήµατος ζ) Εφεδρική πηγή ενέργειας 3.3.1 Πίνακας πυρανίχνευσης Ο πίνακας πυρανίχνευσης πρόκειται για τη συσκευή που αποτελεί την "καρδιά" ενός συστήµατος πυρανίχνευσης. Απ' αυτόν εξαρτάται η τροφοδοσία και η σωστή λειτουργία όλων των επιµέρους εξαρτηµάτων του συστήµατος. Έργο του είναι η αναγνώριση και η επεξεργασία των σηµάτων που φτάνουν σ' αυτόν από τις συσκευές ελέγχου και η παραγωγή των κατάλληλων σηµάτων εξόδου προς τις συσκευές ένδειξης και σήµανσης. Ο τρόπος κατασκευής και λειτουργίας του πίνακα υπόκειται στις αυστηρές απαιτήσεις των Ευρωπαϊκών προτύπων ΕΝ 54-2 και ΕΝ 54-4. Κάθε πίνακας ελέγχου πυρανίχνευσης πρέπει να περιλαµβάνει: Βασική µονάδα παροχής τάσης, η οποία συνδεόµενη µε το δίκτυο της ΕΗ αναλαµβάνει να τροφοδοτήσει όλες τις συσκευές του συστήµατος µε την ασφαλή τάση (24 V dc) που αυτές απαιτούν. Μονάδα εφεδρικής τροφοδοσίας (µπαταρίες), η οποία αναλαµβάνει να τροφοδοτήσει όλες τις συσκευές του συστήµατος µε τάση σε περίπτωση διακοπής της τάσης του δικτύου. Οι µπαταρίες πρέπει να παρέχουν αυτονοµία, όταν ο πίνακας βρίσκεται σε κατάσταση ηρεµίας, για τουλάχιστον 24 ώρες και για τουλάχιστον 30 λεπτά σε κατάσταση συναγερµού. Σε κάποιες χώρες απαιτούνται χρόνοι αυτονοµίας 36 ή και 72 λεπτών. Μονάδα αυτόµατης µεταγωγής από τη βασική στην εφεδρική τροφοδοσία και αντίστροφα. 26

Μονάδα φόρτισης των µπαταριών, η οποία φροντίζει να είναι πάντα φορτισµένες οι µπαταρίες της εφεδρικής τροφοδοσίας. Μονάδες τροφοδοσίας, ελέγχου και επιτήρησης συσκευών ανίχνευσης φωτιάς (ζώνες ή βρόχοι ανίχνευσης). Είναι τα κυκλώµατα που αναλαµβάνουν την τροφοδοσία, την επιτήρηση και τη λήψη των σηµάτων από τους ανιχνευτές, τα κοµβία και τις άλλες συσκευές ανίχνευσης. Μονάδες ενεργοποίησης µέσων σήµανσης, στις οποίες συνδέονται οι σειρήνες, τα κουδούνια, οι φάροι και οι άλλες συσκευές που ενεργοποιούνται σε περίπτωση συναγερµού φωτιάς. Πίνακα ενδείξεων (από λάµπες, LEDs ή οθόνη υγρού κρυστάλλου) µέσα από τον οποίο ο χρήστης λαµβάνει πληροφορίες για τη σωστή λειτουργία και τα συµβάντα συναγερµού ή σφάλµατος όλου του συστήµατος πυρανίχνευσης. Χειριστήριο, από διακόπτες, κλειδαριές και µπουτόν µέσω του οποίου ο χρήστης µπορεί να ενεργοποιήσει χειροκίνητα το ' σύστηµα, να σταµατήσει τις σειρήνες και να κάνει επανάταξη (reset) του συστήµατος. Στους συµβατικής συνδεσµολογίας πίνακες πυρανίχνευσης το µέγεθος του πίνακα καθορίζεται από το πλήθος των ζωνών και στους διευθυνσιοδοτοΰµενους από το πλήθος των βρόχων. Γενικά, οι συµβατικοί πίνακες µε λίγες ζώνες (π.χ. 2,4,6) διαθέτουν τις πλέον απαραίτητες ενδείξεις και χειρισµούς όπως αυτές προβλέπονται στον κανονισµό ΕΝ-54. Αντίθετα οι µεγάλοι συµβατικοί και οι διευθυνσιοδοτούµενοι πίνακες συνήθως διαθέτουν πλέον των βασικών, µεγάλες οθόνες υγρού κρυστάλλου, εκτυπωτές και λειτουργίες που επιτρέπουν τον εύκολο έλεγχο της εγκατάστασης από το χρήστη και τον συντηρητή. [5] Η σύγχρονη τεχνολογία που την τελευταία πενταετία επηρεάστηκε από τα νέα Ευρωπαϊκά Πρότυπα (Εuropean Normes) οδηγεί σε πίνακες προγραµµατιζόµενους µε δυνατότητα ελέγχου από ανειδίκευτους, ηλεκτρονική καταγραφή ηµεροµηνιακών συµβάντων και διαθέτοντες την εξυπνάδα των συγχρόνων µικροϋπολογιστών που επιτρέπει την εξασφάλιση της σωστής λειτουργίας του συστήµατος και της άριστης συντήρησης κατά τις απαιτήσεις του BS5839 Pt1:1988. Η θέση εγκατάστασης των πινάκων πρέπει να βρίσκεται: 1. Σε περιοχή σίγουρη από φωτιά. 2. Στο ισόγειο του κτιρίου και κοντά στην είσοδο,ώστε να προσεγγίζεται από την Πυροσβεστική Υπηρεσία. Όταν πρόκειται για έλεγχο ταυτόχρονο από control room πρέπει να χρησιµοποιείται επαναληπτικός(µιµικός) πίνακας που θα διαθέτει ακριβώς τον ίδιο χειρισµό και έλεγχο µε τον κεντρικό πίνακα. 3. Σε περιοχή που προσεγγίζεται από όλους τους χρήστες του κτιρίου. 4. Ο χώρος που βρίσκεται ο πίνακας πρέπει να προστατεύεται από ανιχνευτές καπνού. 5. Οπωσδήποτε πρέπει να υπάρχει σειρήνα κοντά στον πίνακα. [8] 3.3.2 Καλωδιώσεις Γενικά τα καλώδια του συστήµατος πυρανίχνευσης πρέπει να εξασφαλιστεί ότι θα λειτουργήσουν για ορισµένο χρόνο σε περιβάλλον µε υψηλή θερµοκρασία ή φλόγες. Η σωστή λειτουργία του συστήµατος πυρανίχνευσης εξαρτάται από την σωστή σύνδεση των εξαρτηµάτων του. 27

Μία κατάλληλη κατηγορία καλωδίων είναι η ΝΗΧΗ FE 180/E30. Στα συµβατικά συστήµατα, στις ζώνες ανίχνευσης, το απαιτούµενο καλώδιο είναι πολύκλωνο 2 x 0,75 mm 2 µέχρι 2 x 1,5 mm2 ανάλογα µε την απόσταση από τον πίνακα µέχρι το τελευταίο εξάρτηµα της ζώνης. Στα συµβατικά συστήµατα, στις γραµµές των σειρήνων που η κατανάλωση σε περίπτωση συναγερµού είναι µεγάλη (µπορεί να φτάσει και τα 500 ma), το απαιτούµενο καλώδιο είναι πολύκλωνο 2 x 1,5 mm2 ανεξάρτητα από την απόσταση του πίνακα από την τελευταία σειρήνα. Μικρότερης διατοµής καλώδιο χρησιµοποιείται µόνον όταν η συνδεδεµένη κατανάλωση είναι µικρή. Σε διευθυνσιοδοτούµενα συστήµατα, στους βρόχους ανίχνευσης, απαιτείται θωρακισµένο καλώδιο. Για κάθε βρόχο, το καλώδιο που απαιτείται εξαρτάται από το είδος και το πλήθος των εξαρτηµάτων και από το συνολικό µήκος του καλωδίου. Επειδή ο τρόπος υπολογισµού της απαιτούµενης διατοµής είναι πολύπλοκος υπάρχουν ειδικά προγράµµατα, που παρέχονται από τους κατασκευαστές των συστηµάτων, που υπολογίζουν τη διατοµή του καλωδίου λαµβάνοντας υπ όψιν κάποιες παραµέτρους της κάθε εγκατάστασης. Γενικά µπορούµε να πούµε ότι απαιτείται καλώδιο µε διατοµή 2 x 1,5 mm 2 αν στο βρόχο δεν υπάρχουν εξαρτήµατα που καταναλώνουν µεγάλο ρεύµα (π.χ. σειρήνες βρόχου) και 2 x 2mm 2 αν υπάρχουν. Σε διευθυνσιοδοτούµενα συστήµατα, για τις γραµµές των σειρήνων, ισχύει ότι και στα συµβατικά. [5] Κάθε καλώδιο πρέπει να προστατεύεται µηχανικά από απόξυση,κρούση και φθορά από τρωκτικά. Γενικά, µπορεί να χρησιµοποιείται κάθε καλώδιο που µπορεί να εξασφαλίζει τις ανωτέρω προϋποθέσεις. Σηµαντικό όµως είναι ότι τα καλώδια της πυρανίχνευσης πρέπει να οδεύουν σε ξεχωριστούς αγωγούς από καλώδια άλλων εγκαταστάσεων, αν αυτό δεν συµβαίνει πρέπει αυτά ιδίως σε κοιλότητες να απέχουν από άλλα καλώδια κατά 30 cm. Όταν τα καλώδια βρίσκονται σε χώρους µε υγρασία, σε διαβρωτικό περιβάλλον ή κάτω από το έδαφος πρέπει να φέρουν υποχρεωτικά µόνωση PVC, επίσης µηχανική προστασία αν αυτό είναι αναγκαίο. Πάντα προτιµάται η όδευση των καλωδίων να γίνεται µέσα σε χώρους χαµηλού κινδύνου. Ο τρόπος εγκατάστασης πρέπει να είναι σύµφωνος µε τους τελευταίους κανονισµούς ΙΕΕ. Η σύνδεση της κύριας ηλεκτρικής παροχής πρέπει να γίνεται µέσω ανεξάρτητου ασφαλειοδιακόπτη που θα εξυπηρετεί αποκλειστικά το σύστηµα πυρανίχνευσης. Το κάλυµµα του διακόπτη πρέπει να έχει κόκκινο χρώµα και να υπάρχει ειδική πινακίδα fire alarm - Μην κλείνετε αυτόν τον διακόπτη. 3.3.3 Ανιχνευτές Οι ανιχνευτές αποτελούν το κυριότερο µέρος της εγκατάστασης πυρανίχνευσης. Η κατάλληλη επιλογή ανιχνευτών για κάθε χώρο και η τοποθέτησή τους παίζει µεγάλο ρόλο στην αξιοπιστία του συστήµατος. Βασικό κριτήριο επιλογής ανιχνευτή για χρήση σε κάποιο χώρο είναι η ικανότητα διαχωρισµού της φωτιάς από την συνήθη κατάσταση του περιβάλλοντος του εν λόγω χώρου (κάπνισµα στα δωµάτια των ξενοδοχείων, καυσαέρια από τους ανυψωτές εµπορευµάτων, καπνοί από κουζίνες κλπ). Ο κύριος διαχωρισµός των ανιχνευτών γίνεται ως προς το περιεχόµενο που ανιχνεύεται. Παρακάτω παρουσιάζονται οι διάφοροι τύποι [5] : 28