ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΗΓ' ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ

ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΗΓ' ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΗΜΑ : ΣΟΠΙΚΗ ΑΤΣΟΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΘΔΜΑ ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ: «Ο ΡΟΛΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΜΟΓΙΟΣΗΣΔ ΣΩΝ ΟΡΓΑΝΙΜΩΝ ΣΟΠΙΚΗ ΑΤΣΟΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙ ΘΔΜΑΣΩΝ ΠΡΟΣΑΙΑ ΣΟΤ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΟ». ΤΝΣΑΚΣΡΙΑ Μαπία Μάνος ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ Κωνζηανηίνορ Γ. Αθαναζόποςλορ Θεζμικό πλαίζιο Σοπικήρ Πεπιθεπειακήρ Γιοίκηζηρ και Σοπικήρ Αςηοδιοίκηζηρ ΑΘΗΝΑ - ΟΚΣΩΒΡΙΟ 2003 2

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ 0. ΔΗΑΓΧΓΖ. ει.1 1.0 Ο ΘΔΜΟ ΣΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ 1.1 Ηζηνξηθή εμέιημε ηνπ ζεζκνύ. ει. 2 1.2 ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ 1.2.1 Σν ηζρύνλ θαζεζηώο. ει. 4 1.2.3. Οη πξόζθαηεο ξπζκίζεηο γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε θαη ηελ Πεξηθέξεηα ζηελ Διιάδα. ει. 6 ει. 6 1.3. ΠΟΡΟΗ ΣΧΝ ΟΣΑ Α ΚΑΗ Β ΒΑΘΜΟΤ. ει. 11 1.3.1 Νέεο αξκνδηόηεηεο- πξννπηηθέο. ει. 11 1.3.2. Έζνδα ΟΣΑ. ει. 12 1.Σαθηηθά έζνδα. ει. 12 2.Έθηαθηα έζνδα. ει. 12 3. Οη Κεληξηθνί Απηνηειείο Πόξνη. ει. 13 1.3.3. Πόξνη ΟΣΑ α βαζκνύ. ει. 15 1.3.4. Πόξνη ΟΣΑ β βαζκνύ(ννκαξρηαθώλ Απηνδηνηθήζεσλ) ει. 16 1.4.ΣΟ ΑΝΑΠΣΤΞΗΑΚΟ ΥΡΖΜΑΣΟΓΟΣΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ. 1.4.1. Πεξηθεξεηαθό θαη Ννκαξρηαθό Πξόγξακκα Γεκνζίσλ Δπελδύζεσλ. ει. 17 1.4.2.Δηδηθό Πξόγξακκα Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (ΔΠΣΑ). ει. 19 1.4.3. Γάλεηα γηα ηελ εθηέιεζε ησλ έξγσλ. ει. 20 2.0. ΓΔΝΗΚΖ ΘΔΧΡΖΖ ΣΖ ΝΟΜΟΘΔΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΟΤ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ. ει. 22 2.1. ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΟΤ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΚΑΣΑ ΣΟ ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΟΤ 1975. ει. 23 2.1.1. Καζεζηώο πξνζηαζίαο πξηλ ηελ αλαζεώξεζε ηνπ 2001. ει. 25 2.2. ΣΟ ΝΟΜΟΘΔΣΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ. ει. 28 2.2.1. Ζ ΦΖΦΗΖ ΣΟΤ Ν. 360/76 ΚΑΗ Ζ ΤΕΔΤΞΖ ΥΧΡΟΣΑΞΗΑ ΚΑΗ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ. ει. 30 2.3. Ζ ΗΓΡΤΖ ΑΤΣΟΣΔΛΟΤ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟΤ ΚΑΗ Ζ ΘΔΠΗΖ ΣΟΤ Ν. 1650/1986 ει. 31 3

2.4. ΒΑΗΚΖ ΓΟΜΖ- ΠΔΡΗΛΖΠΣΗΚΖ ΠΑΡΑΘΔΖ ΓΗΑΣΑΞΔΧΝ ΣΟΤ Ν.1650/86. Α. Βαζηθέο έλλνηεο. ει. 33 Β. Πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο από έξγα θαη δξαζηεξηόηεηεο. ει. 33 Γ. Πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο από ηε ξύπαλζε. ει. 35 Γ. Πξνζηαζία θαη δηαηήξεζε ηεο θύζεο θαη ηνπ ηνπίνπ. ει. 37 Δ. Εώλεο Δηδηθώλ Πεξηβαιινληηθώλ Δληζρύζεσλ. θαη Εώλεο Παξαγσγηθώλ Γξαζηεξηνηήησλ. ει. 38 Σ. Τπεξεζίεο Πεξηβάιινληνο. Ε. Κπξώζεηο θαη Αζηηθή Δπζύλε. ει. 38 2.5. Ζ ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΖ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΟΤ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΝΑΘΔΧΡΖΖ ΣΟΤ 2001. 2.5.1. Γεληθέο έλλνηεο θαη αξρέο ηελ αλαζεώξεζεο ηνπ 2001. ει. 39 2.5.2. Γαζηθά νηθνζπζηήκαηα. ει. 40 2.5.3. Υσξνηαμία- Πνιενδνκία. ει. 41 3.0. Ζ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΖ ΔΤΡΧΠΑΨΚΖ ΔΝΧΖ. 3.1. Ζ πξνζηαζία ην πεξηβάιινληνο ζην πξσηνγελέο θνηλνηηθό δίθαην. ει. 44 3.2. Μέζα θαη εθαξκνγή. ει. 49 3.3. Ζ δηεύξπλζε. ει. 50 3.4.Ζ δηεζλήο ζπλεξγαζία. ει. 50 3.5. ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΖ ΠΡΟΣΑΗΑ ΚΑΗ ΑΔΗΦΟΡΟ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΟ ΓΗΔΘΝΔ ΓΗΚΑΗΟ ΚΑΗ ΓΗΔΘΝΔ ΤΣΖΜΑ. 3.5.1. Γηεζλήο πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία. ει. 51 3.5.2. Αεηθόξνο αλάπηπμε. ει. 52 3.5.3. Γηεζλείο νξγαληζκνί- δηεζλείο παξάγνληεο θαη πεξηβάιινλ. ει. 53 4.0.ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ, ΚΔΝΣΡΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ 4

ΣΟ ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ 4.1. Φνξείο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο 4.1.1. Ζ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο από ηελ θεληξηθή θαη απνθεληξσκέλε δηνίθεζε. ει. 54 4.1.2.Πεξηβαιινληηθέο ππεξεζίεο ησλ ΟΣΑ Α θαη Β βαζκνύ. ει. 57 4.1.3. Απηνδηνηθνύκελα δεκόζηα λνκηθά πξόζσπα. ει. 57 4.1.4. Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλώζεηο (ΜΚΟ) πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο. ει. 59 4.2. Ο ξόινο ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. ει. 60 4.3. Αξκνδηόηεηεο ησλ ΟΣΑ Α Βαζκνύ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην πεξηβάιινλ. ει. 61 4.4. Οη Ννκαξρηαθέο Αξκνδηόηεηεο. ει. 63 4.5. Σξόπνο άζθεζεο ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ ΟΣΑ. 4.5.1. Άζθεζε αξκνδηνηήησλ από ηνπο ίδηνπο ηνπο ΟΣΑ. ει. 66 4.5.2. Αλάζεζε αξκνδηνηήησλ ζην Κξάηνο. ή ζε άιιν λνκηθό πξόζσπν. ει. 67 4.5.3. ύζηαζε δεκνηηθώλ θαη θνηλνηηθώλ λνκηθώλ πξνζώπσλ. ει. 67 4.5.4.ύζηαζε Γεκνηηθώλ ή Κνηλνηηθώλ Δπηρεηξήζεσλ. ει. 68 4.5.5. ύλδεζκνη Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ. ει. 69 4.5.6. Πξνγξακκαηηθέο πκβάζεηο. ει. 70 4.6. ΑΝΑΛΤΣΗΚΖ ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΣΧΝ ΑΡΜΟΓΗΟΣΖΣΧΝ ΣΧΝ ΟΣΑ Δ ΘΔΜΑΣΑ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΟΤ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ 4.6.1. Σνκέαο ύδξεπζεο- απνρέηεπζεο. Α. Γεληθά. ει. 71 Β. Δηδηθέο ξπζκίζεηο. Γεκνηηθέο Δπηρεηξήζεηο Ύδξεπζεο- Απνρέηεπζεο. ει. 72 5

4.6.2. Σνκέαο δηαρείξηζεο απνξξηκκάησλ. 1. Μέζνδνη επεμεξγαζίαο- δηάζεζεο θαη ζπκκεηνρή ησλ ΟΣΑ. ει. 75 4.6.3. Ννκηθό πιαίζην γηα ηελ πξνζηαζία από ηελ ερνξύπαλζε θαη αξκόδηνη θνξείο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ. ει. 77 4.6.4. πκκεηνρή ησλ ΟΣΑ ζε όξγαλα πξνζηαζίαο θαη ειέγρνπ ηνπ πεξηβάιινληνο. ει. 79 4.6.5. Πξνζηαζία ησλ δαζώλ θαη ησλ δαζηθώλ εθηάζεσλ. ει. 79 4.6.6. Οξηνζέηεζε ησλ πδαηνξεκάησλ θαη αληηπιεκκπξηθή πξνζηαζία. ει. 80 4.7. Γεκνηηθά θαη Ννκαξρηαθά Ληκεληθά Σακεία θαη Γξαθεία. ει. 81 4.8. Ρόινο θαη αξκνδηόηεηεο ηεο Γεκνηηθήο Αζηπλνκίαο. ει. 82 5.0 ΥΧΡΟΣΑΞΗΚΟ ΚΑΗ ΠΟΛΔΟΓΟΜΗΚΟ ΥΔΓΗΑΜΟ 5.1. Υσξνηαμηθόο θαη πνιενδνκηθόο ζρεδηαζκόο. Οηθηζηηθή αλάπηπμε θαη πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. ει. 86 5.2. πκκεηνρή ησλ ΟΣΑ ζηε δηαδηθαζία ραξαθηεξηζκνύ εηδηθώλ πεξηβαιινληηθώλ πεξηνρώλ θαη έγθξηζεο πεξηβαιινληηθώλ όξσλ. ει. 89 5.3. Ο ξόινο ησλ ΟΣΑ ζηελ νηθηζηηθή αλάπηπμε. ει. 91 5.4. Αλάιπζε ησλ εηδηθώλ αξκνδηνηήησλ ησλ ΟΣΑ Α βαζκνύ ζηνλ πνιενδνκηθό ζρεδηαζκό. 5.4.1.πκκεηνρή ηεο Σ.Α. ζηελ εθπόλεζε θαη ηξνπνπνίεζε πνιενδνκηθνύ ζρεδίνπ. ει. 94 5.4.2. Έγθξηζε Πνιενδνκηθώλ ρεδίσλ από ηνπο Οξγαληζκνύο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. ει. 96 5.4.3. πκκεηνρή ζηε δηαδηθαζία νξηζκνύ Εσλώλ Οηθηζηηθνύ Διέγρνπ. ει. 96 6

5.5. Απαιινηξηώζεηο θαη επεκβάζεηο ζηελ ηδηνθηεζία. ει. 97 5.6. Νέεο αξκνδηόηεηεο. Ο Νόκνο 2508/1997«Βηώζηκε νηθηζηηθή αλάπηπμε ησλ πόιεσλ θαη νηθηζκώλ ηεο ρώξαο θαη άιιεο δηαηάμεηο». ει. 99 5.7. Σν ζεζκηθό Πιαίζην ρσξηθνύ ζρεδηαζκνύ ζηελ Διιάδα θαη ν ξόινο ηεο Ννκαξρηαθήο Απηνδηνίθεζεο.: θαηαγξαθή θαη αμηνιόγεζε πθηζηακέλεο θαηάζηαζεο. 5.7.1. Δηζαγσγηθέο παξαηεξήζεηο. ει. 102 5.7.2. Σν ζπληαγκαηηθό πιαίζην θαη ε λνκνινγηαθή εξκελεία ηνπ. ει. 103 5.7.3. Σν ηζρύνλ λνκνζεηηθό θαη θαλνληζηηθό πιαίζην. ει. 104 5.7.4.Σα δηδάγκαηα ηεο Δπξσπατθήο εκπεηξίαο. ύγθξηζε θαη αμηνιόγεζε ηεο ειιεληθήο πεξίπησζεο. ει. 106 5.7.5. Ζ ειιεληθή πεξίπησζε ππό ην θσο ηεο επξσπατθήο εκπεηξίαο. ει. 109 6.0. ΚΟΗΝΟΣΗΚΑ ΠΛΑΗΗΑ ΣΖΡΗΞΖ, ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΚΟΗΝΟΣΗΚΧΝ ΠΡΧΣΟΒΟΤΛΗΧΝ ΚΑΗ ΑΛΛΑ ΔΤΡΧΠΑΨΚΑ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ. ει. 112 6.1. ΚΠ, ΔΠΠΔΡ ΗΗΗ θαη Σακείν πλνρήο. ει. 113 6.2. ΚΟΗΝΟΣΗΚΔ ΠΡΧΣΟΒΟΤΛΗΔ. 6.2.1. Urban II. ει. 114 6.2.2. INTERREG ΗΗΗ. ει. 116 6.2.3. LEADER + ει. 118 6.3. Σν πξόγξακκα LIFE ει. 120 6.3.1. LIFE- Πεξηβάιινλ. ει. 121 6.3.2. LIFE-Φύζε. ει. 123 6.4. Ζ ζπκβνιή ησλ Σνπηθώλ Αξρώλ ζηελ επίηεπμε ηεο αεηθνξίαο. ει. 124 7

6.4.1. Σνπηθή Αηδέληα 21 θαη βηώζηκε αζηηθή αλάπηπμε. ει. 125 6.4.2. Δθαξκνγή ηεο Σνπηθήο Αηδέληαο 21 ζηνλ ειιεληθό ρώξν. ει. 129 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ 1.0. ΟΗΚΟΛΟΓΗΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΚΑΗ ΔΛΔΓΥΟ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ (EMAS) 1.1. Ζ ινγηθή γηα ηελ ζπλεξγαζία Σ.Α. θαη επηρεηξήζεσλ. ει. 132 1.2.Οη ζηόρνη θαη νη αμίεο ησλ ηνπηθώλ αξρώλ. ει. 135 1.3. Σξόπνο ιεηηνπξγίαο ηνπ EMAS. ει. 136 1.4.Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ηεο εθαξκνγήο ηνπ EMAS. ει. 139 2.0. ΚΟΗΝΟΣΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ ΚΑΗ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ 2.1. Ζ πξνζηαζία ην πεξηβάιινληνο ζην θνηλνηηθό δίθαην. Αξρέο πξνζηαζίαο. ει. 143 2.2.Σν δηθαίσκα ειεύζεξεο πξόζβαζεο ζηηο πιεξνθνξίεο γηα ζέκαηα πεξηβάιινληνο. ει. 149 2.3. Σνκεαθέο πνιηηηθέο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο. 2.3.1. Ζ δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ. ει. 149 2.3.2. Οη ερεηηθέο νριήζεηο. ει. 150 2.3.3. Ζ ξύπαλζε ησλ πδάησλ. ει. 151 2.3.4.Ζ ξύπαλζε ηνπ αέξα. ει. 151 2.3.5. Ζ πξνζηαζία ηεο θύζεσο. ει.153 2.3.6. Οη θπζηθνί θαη ηερλνινγηθνί θίλδπλνη. ει. 153 8

3.0. ΥΧΡΟΣΑΞΗΚΖ ΚΑΗ ΠΟΛΔΟΓΟΜΗΚΖ ΝΟΜΟΘΔΗΑ 3.1. Σν εζληθό πιαίζην ρσξνηαμηθνύ ζρεδηαζκνύ. ει. 154 3.2. Ζ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο ζην Διιεληθό Πνιενδνκηθό Γίθαην. ει. 157 4. 0. ΓΗΔΘΝΖ ΚΔΗΜΔΝΑ ΠΔΡΗ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ 4.1. Ο Δπξσπατθόο Υάξηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. ει. 162 4.2. Κείκελν ηεο Γηάζθεςεο ηνπ Κνγθ. ει. 166 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ-ΠΡΟΣΑΔΗ ει. 168 ΔΝΓΔΗΚΣΗΚΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ. ει. 172 9

0. ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε απνηέιεζε, απφ ζπζηάζεσο ηνπ Διιεληθνχ Κξάηνπο (1828), έλα μερσξηζηφ ζεζκφ Σνπηθήο Γηνίθεζεο, κε ηελ αλάιεςε ζεκαληηθψλ αξκνδηνηήησλ σο πξνο ηελ πξνζηαζία ηεο δσήο, ηεο πγείαο θαη ησλ νηθνλνκηθψλ αγαζψλ ησλ πνιηηψλ. Μεηά απφ αιιεπάιιειεο δηαθπκάλζεηο ηνπ βαζκνχ ζπκκεηνρήο ηεο ζην πνιηηηθφ γίγλεζζαη θαη ηεο απφιπηεο ή ζρεηηθήο νηθνλνκηθήο εμάξηεζήο ηεο απφ ηελ θεληξηθή πνιηηηθή εμνπζία, ε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε αλαβαζκίδεηαη εληππσζηαθά ην ηειεπηαίν ηέηαξην ηνπ 20νπ αηψλα. Ζ παξνχζα κειέηε αζρνιείηαη εηδηθφηεξα κε ηηο αξκνδηφηεηεο ηεο Σ.Α. πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηελ πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο. Αξρίδνληαο απφ ηελ ηζηνξία ηνπ ζεζκνχ ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαη ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ ηελ δηέπεη, αλαθέξνληαο ηηο ζπληαγκαηηθέο ξπζκίζεηο, ηελ πξφζθαηε λνκνζεζία, θαη ηνπο πφξνπο ησλ δχν βαζκίδσλ Σ.Α., ε κειέηε πξνρσξάεη κε ηελ πξσηνπνξηαθή δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 24 ηνπ πληάγκαηνο, πνπ θαηνρπξψλεη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο σο βαζηθή ππνρξέσζε ηνπ Κξάηνπο, πξηλ θαη κεηά ηελ αλαζεψξεζε. ηε ζπλέρεηα, αλαθέξνληαη νη βαζηθνί λφκνη γηα ην πεξηβάιινλ, θπξίσο ν Νφκνο-πιαίζην 1650/86, φπσο επίζεο θαη νη πεξηβαιινληηθέο έλλνηεο θαη δξάζεηο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο ζην Κνηλνηηθφ θαη Γηεζλέο Γίθαην. ην επφκελν θεθάιαην αλαιχνληαη νη εηδηθφηεξεο αξκνδηφηεηεο ηεο Σ.Α. ζρεηηθά κε ηελ πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία, φπσο πξνθχπηνπλ απφ ηε βαζηθή λνκνζεζία πνπ αλαθέξζεθε. Γίλεηαη, επίζεο, αλαθνξά ζην ρσξνηαμηθφ θαη πνιενδνκηθφ δίθαην ηεο ρψξαο, ψζηε λα δηαθαλεί ην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηηο δξάζεηο ησλ θνξέσλ ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, πνπ αλαιχνληαη παξαθάησ, σο πξνο ηελ νηθηζηηθή αλάπηπμε, ηελ έγθξηζε πνιενδνκηθψλ ζρεδίσλ, ηνλ θαζνξηζκφ φξσλ θαη ρξήζεσλ γεο θιπ. Σέινο, αλαθέξνληαη ηα θνηλνηηθά ρξεκαηνδνηηθά κέζα θαη πξνγξάκκαηα, πνπ έρνπλ σο ζηφρν ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη πνιιά απφ απηά απεπζχλνληαη ζε ηνπηθέο αξρέο θαη θνξείο, ηα θχξηα απφ ηα νπνία είλαη ην Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο, ηα Πξνγξάκκαηα Κνηλνηηθψλ Πξσηνβνπιηψλ, ην πξφγξακκα LIFE, θαη ηελ Σνπηθή Αηδέληα 21. 10

1.0 Ο ΘΔΜΟ ΣΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ 1.1 Ηζηνξηθή εμέιημε ηνπ ζεζκνύ. Ο ζεζκφο ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ζηελ Διιάδα 1 έρεη κεγάιε ηζηνξηθή δηαδξνκή, αθνχ μεθηλά απφ ηελ επνρή ηνπ Κιεηζζέλε, ν νπνίνο ρψξηζε ηελ Αζελατθή Πνιηηεία ζε εθαηφ δήκνπο. Ο θάζε δήκνο είρε ηε δηθή ηνπ δηνηθεηηθή πεξηθέξεηα θαη ηα δηθά ηνπ δηνηθεηηθά φξγαλα, ηα νπνία εθιέγνληαλ απφ ηνπο θαηνίθνπο. ηε ζχγρξνλε επνρή, νη βάζεηο γηα έλα απνθεληξσκέλν ζχζηεκα δηνίθεζεο κπήθαλ ην 1828 απφ ηνλ Ησάλλε Καπνδίζηξηα κε ηελ θαζηέξσζε ησλ Κνηλνηηθψλ θαη Δπαξρηαθψλ Γεκνγεξνληηψλ. Σν ζχζηεκα απηφ ήηαλ πεξηζζφηεξν έλα ζχζηεκα Κεληξηθήο Γηνίθεζεο, αθνχ νη απηνδηνηθνχκελεο θνηλφηεηεο ήηαλ παξαξηήκαηά ηεο θαη δηνξηδφηαλ θπβεξλεηηθνί εθπξφζσπνη, πνπ αζθνχζαλ ηνπηθή δηνίθεζε. Αξγφηεξα, ηελ επνρή ηεο Αληηβαζηιείαο, ε δηάξζξσζε ηεο Σ.Α. άιιαμε κε ην Νφκν ηεο 27 εο Γεθεκβξίνπ 1833 «Πεξί ζπζηάζεσο ησλ Γήκσλ», κε ηνλ νπνίν θαηαξγήζεθαλ νη θνηλνηηθέο θαη επαξρηαθέο δεκνγεξνληίεο θαη θαζηεξψζεθε ν ζεζκφο ηνπ Γήκνπ. Ο Νφκνο ΓΝΕ /1912 απνηέιεζε γηα ηελ Σ.Α. ζηαζκφ, θαζψο κε απηφλ δηαηεξήζεθαλ νη δήκνη θαη επαλήιζε ν ζεζκφο ηεο θνηλφηεηαο. Δηδηθφηεξα, δήκνπο απνηεινχζαλ νη πξσηεχνπζεο ησλ λνκψλ θαη νη πφιεηο κε πιεζπζκφ πάλσ απφ 10.000 θαηνίθνπο, ελψ γηα ηηο θνηλφηεηεο ην ειάρηζην φξην ήηαλ 300 θάηνηθνη. Με ηελ εθαξκνγή ηνπ λφκνπ απηνχ δεκηνπξγήζεθαλ πεξίπνπ 6.000 δήκνη θαη θνηλφηεηεο, αξηζκφο ν νπνίνο παξέκεηλε ζρεδφλ ακεηάβιεηνο κέρξη ηελ εθαξκνγή ηνπ ζρεδίνπ «Η. Καπνδίζηξηαο» ην 1997. Σν πξψην χληαγκα, ην νπνίν αλαθέξζεθε νπζηαζηηθά ζε ζέκαηα Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο είλαη απηφ ηνπ 1927. χκθσλα κε ην άξζξν 107, ην Κξάηνο δηαηξέζεθε ζε πεξηθέξεηεο, κέζα ζηηο νπνίεο νη πνιίηεο ζα είραλ ηε δπλαηφηεηα λα δηαρεηξίδνληαη απεπζείαο ηηο ηνπηθέο ππνζέζεηο πνπ πξνζδηφξηδε ν λφκνο. Οη ΟΣΑ έπξεπε λα είλαη ηνπιάρηζηνλ δχν βαζκψλ, φπνπ ηελ πξψηε βαζκίδα ζα απνηεινχζαλ νη θνηλφηεηεο. Με ηελ έθδνζε ζρεηηθνχ λφκνπ, ην Κξάηνο ζα κπνξνχζε λα αζθεί κφλν αλψηαηε επνπηεία ζηνπο ΟΣΑ θαη λα ηνπο εληζρχεη νηθνλνκηθά ρσξίο λα εκπνδίδεη ηελ 11

πξσηνβνπιία θαη ηελ ειεχζεξε δξάζε ηνπο. Γπζηπρψο, φκσο, δελ εθδφζεθαλ νη αλαγθαίνη λφκνη πνπ πξνέβιεπε ην άξζξν 107 θαη έηζη δελ πινπνηήζεθαλ φζα πξνέβιεπε ην χληαγκα. Έηζη, ην 1935 θαηαξγήζεθε ε ζρεηηθή δηάηαμε θαη επαλήιζε ε δνκή πνπ ίζρπε κε ην λφκν ΓΝΕ / 1912. Με ην χληαγκα ηνπ 1952 παξέκεηλε ε δνκή ακεηάβιεηε, ελψ κε ην χληαγκα ηνπ 1975 θαη ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 1986, επήιζαλ νξηζκέλεο ζεκαληηθέο αιιαγέο. χκθσλα κε ην άξζξν 102 1975/86, ε Σ.Α. δηαξζξψλεηαη ζε βαζκίδεο, φπνπ ηελ πξψηε βαζκίδα απνηεινχλ νη δήκνη θαη νη θνηλφηεηεο, ελψ νη ππφινηπεο βαζκίδεο αθέζεθε λα νξηζζνχλ κε λφκν. Δπίζεο, ε δηνίθεζε ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ αλήθεη ζηνπο ΟΣΑ, νη νπνίνη απνιακβάλνπλ δηνηθεηηθή απηνηέιεηα. Σν Κξάηνο αζθεί επνπηεία ζηνπο ΟΣΑ, ρσξίο λα εκπνδίδεη ηελ πξσηνβνπιία θαη ηελ ειεχζεξε δξάζε ηνπο, ελψ παξάιιεια θξνληίδεη θαη γηα ηελ εμαζθάιηζε ησλ πφξσλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ εθπιήξσζε ηεο απνζηνιήο ηνπο. Με ηνλ Νφκν 1622/86, κε ηίηιν «Σνπηθή Απηνδηνίθεζε, Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε θαη Γεκνθξαηηθφο Πξνγξακκαηηζκφο». άιιαμε ξηδηθά ε δνκή ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαη ε ιεηηνπξγία θαη ε ζεκαζία ησλ ΟΣΑ κπήθε ζε εληειψο λέα βάζε 2. Πην ζπγθεθξηκέλα, κε βάζε ηνλ λφκν απηφλ πξνβιεπφηαλ ε χπαξμε δχν βαζκίδσλ Σ.Α. θαη κίαο πεξηθεξεηαθήο δηνίθεζεο σο εμήο : Σελ πξψηε βαζκίδα Σ.Α. απνηεινχζαλ νη Γήκνη θαη νη Κνηλφηεηεο, νη νπνίνη ήηαλ ππεχζπλνη λα θαιχπηνπλ φιν ην θάζκα ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ θαη έξγσλ. Δπεηδή, φκσο, απηφ ήηαλ αδχλαην λα γίλεη, δεδνκέλνπ ηνπ κηθξνχ κεγέζνπο ησλ ΟΣΑ, πξνβιέθζεθε ν θαζνξηζκφο γεσγξαθηθψλ ελνηήησλ κέζα ζηηο νπνίεο ζα ζπλελψλνληαλ νη θνηλφηεηεο θαη ε παξνρή γηα κηα ηξηεηία κίαο ζεηξάο νηθνλνκηθψλ θηλήηξσλ ζε φζνπο ΟΣΑ ζα ήζειαλ λα ζπλελσζνχλ θαη απνηειέζνπλ λέν δήκν. Σε δεχηεξε βαζκίδα Σ.Α. απνηεινχζαλ νη Ννκνί. ην επίπεδν απηφ αζθνχληαη νη επηηειηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο Σ.Α., θπξίσο αλαπηπμηαθνχ ζρεδηαζκνχ, θαηαζθεπήο έξγσλ ζε επίπεδν λνκνχ θαη πξνζθνξάο ππεξεζηψλ αλψηεξνπ επηπέδνπ, φπσο ε πγεία, ε παηδεία, ε ζπγθνηλσληαθή ππνδνκή. ηε βαζκίδα απηή, φκσο, παξέκεηλε πξνο ην παξφλ θαη κέρξη ην 1994 ε παξνπζία ηεο θξαηηθήο δηνίθεζεο (λνκαξρία)κε ζαθψο θαζνξηζκέλεο αξκνδηφηεηεο. 1 Βι. Αζαλαζφπνπινο, Κσλ. ΓΔ. «Πεξηθεξεηαθή Γηνίθεζε θαη Σνπηθή Απηνδηνίθεζε», Σφκνο Α Δ Έθδνζε, Αζήλα 2000 ΔΛ.28-40. 12

Σν ηξίην επίπεδν δηνίθεζεο απνηεινχλ νη Πεξηθέξεηεο, νη νπνίεο βέβαηα δελ αλήθνπλ, κε ηε λνκηθή θαη νπζηαζηηθή έλλνηα, ζηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε, αιιά απνηεινχλ κέζν πεξηθεξεηαθήο απνθέληξσζεο ηνπ θξαηηθνχ δεκνζίνπ ηνκέα θαη βαζκφ νινθιήξσζεο ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ δεκνθξαηηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ. Ζ Πεξηθέξεηα είλαη ε βαζκίδα γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη ν θχξηνο αιιά φρη ν κφλνο ζεζκφο ηεο απνθεληξσκέλεο Κξαηηθήο Γηνίθεζεο. Δίλαη, ηαπηφρξνλα, ρψξνο ζπλάληεζεο κε ηελ Σ.Α. κε θχξην πεδίν δξάζεο ηνλ αλαπηπμηαθφ ζρεδηαζκφ θαη ηνλ θνηλσληθφ έιεγρν ηνπ Κξάηνπο κέζα απφ ηα Πεξηθεξεηαθά πκβνχιηα, φπνπ θπξηαξρνχζαλ νη εθπξφζσπνη ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. Με ην ΠΓ 51/87 ε ρψξα δηαηξέζεθε ζε 13 Πεξηθέξεηεο. 1.2 ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ 1.2.1 Σν ηζρύνλ θαζεζηώο. χκθσλα κε ην χληαγκα ηεο Διιάδαο, φπσο ηζρχεη κεηά ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 2001, ηα άξζξα πνπ αθνξνχλ ηελ απνθεληξσκέλε δηνίθεζε θαη ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε έρνπλ σο εμήο 3. Σκήκα Σ :Γηνίθεζε. Άξζξν 101. (Απνθέληξσζε) 1. Ζ δηνίθεζε ηνπ Κξάηνπο νξγαλψλεηαη ζχκθσλα κε ην απνθεληξσηηθφ ζχζηεκα. 2. Ζ δηνηθεηηθή δηαίξεζε ηεο Υψξαο δηακνξθψλεηαη κε βάζε ηηο γεσνηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο θαη ζπγθνηλσληαθέο ζπλζήθεο. **3. Σα πεξηθεξεηαθά φξγαλα ηνπ Κξάηνπο έρνπλ γεληθή απνθαζηζηηθή αξκνδηφηεηα γηα ηηο ππνζέζεηο ηεο πεξηθέξεηάο ηνπο. Σα θεληξηθά φξγαλα ηνπ Κξάηνπο, εθηφο απφ εηδηθέο αξκνδηφηεηεο, έρνπλ ηε γεληθή θαηεχζπλζε, ην ζπληνληζκφ θαη ηνλ έιεγρν λνκηκφηεηαο ησλ πξάμεσλ ησλ πεξηθεξεηαθψλ νξγάλσλ, φπσο λφκνο νξίδεη. **Δξκελεπηηθή δήισζε: Ο θνηλφο λνκνζέηεο θαη ε δηνίθεζε φηαλ δξα θαλνληζηηθά, έρνπλ ππνρξέσζε λα ιακβάλνπλ ππφςε ηηο ηδηαίηεξεο ζπλζήθεο ησλ λεζησηηθψλ πεξηνρψλ. 2 Βι. Μπεζίια- Βήθα Δπξ. «χγρξνλεο αξκνδηφηεηεο ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαη Δπξσπατθή Δλνπνίεζε». Δθδφζεηο άθθνπια, Αζήλα- Κνκνηελή 1997, ζει.13 3 Βι. Βνπιή ησλ Διιήλσλ. Σν χληαγκα ηεο Διιάδαο. Όπσο αλαζεσξήζεθε κε ην ςήθηζκα ηεο 6 εο Απξηιίνπ 2001 ηεο Ε Αλαζεσξεηηθήο Βνπιήο ησλ Διιήλσλ. 13

**Άξζξν 101 Α. (Αλεμάξηεηεο αξρέο) **Άξζξν 102 (Σνπηθή Απηνδηνίθεζε) 1. Ζ δηνίθεζε ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ αλήθεη ζηνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο πξψηνπ θαη δεχηεξνπ βαζκνχ. Τπέξ ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζπληξέρεη ηεθκήξην αξκνδηφηεηαο γηα ηε δηνίθεζε ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ. Νφκνο θαζνξίδεη ην εχξνο θαη ηηο θαηεγνξίεο ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ, θαζψο θαη ηελ θαηαλνκή ηνπο ζηνπο επί κέξνπο βαζκνχο. Με λφκν κπνξεί λα αλαηίζεηαη ζηνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ε άζθεζε αξκνδηνηήησλ πνπ ζπληζηνχλ απνζηνιή ηνπ Κξάηνπο. 2. Οη νξγαληζκνί ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο έρνπλ δηνηθεηηθή θαη νηθνλνκηθή απηνηέιεηα. Οη αξρέο ηνπ εθιέγνληαη κε θαζνιηθή θαη κπζηηθή ςεθνθνξία, φπσο λφκνο νξίδεη. 3. Με λφκν κπνξεί λα πξνβιέπνληαη γηα ηελ εθηέιεζε έξγσλ ή ηελ παξνρή ππεξεζηψλ ή ηελ άζθεζε αξκνδηνηήησλ ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο αλαγθαζηηθνί ή εθνχζηνη ζχλδεζκνη ΟΣΑ πνπ δηνηθνχληαη απφ αηξεηά φξγαλα. 4. Σα Κξάηνο αζθεί ζηνπο ΟΣΑ επνπηεία πνπ ζπλίζηαηαη απνθιεηζηηθά ζε έιεγρν λνκηκφηεηαο θαη δελ επηηξέπεηαη λα εκπνδίδεη ηελ πξσηνβνπιία θαη ηελ ειεχζεξε δξάζε ηνπο. Ο έιεγρνο λνκηκφηεηαο αζθείηαη, φπσο λφκνο νξίδεη. Πεηζαξρηθέο πνηλέο ζηα αηξεηά φξγαλα ηεο ηνπηθή απηνδηνίθεζεο, εθηφο απφ ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ζπλεπάγνληαη απηνδηθαίσο έθπησζε ή αξγία, επηβάιινληαη κφλν χζηεξα απφ ζχκθσλε γλψκε ζπκβνπιίνπ πνπ απνηειείηαη θαηά πιεηνςεθία απφ ηαθηηθνχο δηθαζηέο, φπσο λφκνο νξίδεη. 5. Σν Κξάηνο ιακβάλεη ηα λνκνζεηηθά, θαλνληζηηθά θαη δεκνζηνλνκηθά κέηξα πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο νηθνλνκηθήο απηνηέιεηαο θαη ησλ πφξσλ πνπ είλαη αλαγθαίνη γηα ηελ εθπιήξσζε ηεο απνζηνιήο θαη ηελ άζθεζε ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ ΟΣΑ κε ηαπηφρξνλε δηαζθάιηζε ηεο δηαθάλεηαο θαηά ηε δηαρείξηζε ησλ πφξσλ απηψλ. Νφκνο νξίδεη ηα ζρεηηθά κε ηελ απφδνζε θαη θαηαλνκή, κεηαμχ ησλ ΟΣΑ, ησλ θφξσλ ή ηειψλ πνπ θαζνξίδνληαη ππέξ απηψλ θαη εηζπξάηηνληαη απφ ην Κξάηνο. Κάζε κεηαβίβαζε αξκνδηνηήησλ απφ θεληξηθά ή πεξηθεξεηαθά φξγαλα ηνπ Κξάηνπο πξνο ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε ζπλεπάγεηαη θαη ηε κεηαθνξά ησλ αληίζηνηρσλ πφξσλ. Νφκνο νξίδεη ηα ζρεηηθά κε ηνλ θαζνξηζκφ θαη ηελ 14

είζπξαμε ηνπηθψλ εζφδσλ απεπζείαο απφ ηνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. (Οη ** ππνδεηθλχνπλ αιιαγέο ζην αληίζηνηρν άξζξν ή παξάγξαθν ζε ζρέζε κε ην πξνεγνχκελν χληαγκα). 1.2.3. Οη πξόζθαηεο ξπζκίζεηο γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε θαη ηελ Πεξηθέξεηα ζηελ Διιάδα. ε εθαξκνγή ησλ ζπληαγκαηηθψλ απηψλ επηηαγψλ, φπσο ίζρπαλ θαη πξηλ ηελ αλαζεψξεζε, εθδφζεθαλ κέρξη ηψξα δηάθνξα λνκνζεηήκαηα πεξί Σνπηθήο ελ γέλεη Απηνδηνίθεζεο. Σα ζεκαληηθφηεξα απφ απηά είλαη : 1. Ν. 2218/94 (ΦΔΚ Α 90/94) «Ίδξπζε Ννκαξρηαθήο Απηνδηνίθεζεο, ηξνπνπνίεζε δηαηάμεσλ γηα ηελ πξσηνβάζκηα Απηνδηνίθεζε θαη ηελ Πεξηθέξεηα θαη άιιεο δηαηάμεηο». Οη θπξηφηεξεο ξπζκίζεηο ηνπ Νφκνπ έρνπλ σο εμήο 4 : Α. Γηνίθεζε ησλ Σνπηθψλ ππνζέζεσλ. Αξκνδηφηεηεο Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ (άξζξν 41) ( Σν άξζξν απηφ πεξηειήθζε σο άξζξν 24 ζηνλ Γεκνηηθφ θαη Κνηλνηηθφ Κψδηθα θαη αλαιχεηαη παξαθάησ). Β. Δθρψξεζε αξκνδηνηήησλ πξνο άζθεζε ππφ Σξίησλ. Με εηδηθή ξχζκηζε (άξζξν 46 ηνπ Νφκνπ), Γήκνη, Κνηλφηεηεο, χλδεζκνη απηψλ, Ννκαξρηαθέο Απηνδηνηθήζεηο θαη ΝΠΓΓ ηεο Απηνδηνίθεζεο, κπνξνχλ λα ζπλάπηνπλ κεηαμχ ηνπο ζπκβάζεηο, κε ηηο νπνίεο αλαηίζεηαη ε άζθεζε αξκνδηνηήησλ ηνπ ελφο θνξέα ζηνλ άιιν. ηελ αλάζεζε κπνξεί λα πεξηιακβάλεηαη ε αξκνδηφηεηα επηβνιήο, βεβαίσζεο θαη είζπξαμεο ηειψλ, δηθαησκάησλ θαη εηζθνξψλ. Σα παξαπάλσ Πξφζσπα κπνξνχλ, επίζεο, λα αλαζέηνπλ ζε θπζηθά ή λνκηθά πξφζσπα ή θνηλνπξαμίεο, ηελ παξνρή ππεξεζηψλ ή ηελ εθηέιεζε πξνγξακκάησλ, κε δηαγσληζκφ. Γ. πκβνχιηα Πεξηνρήο, Σνπηθά Αλαπηπμηαθά Πξνγξάκκαηα. Με ην άξζξν 48 ηνπ Νφκνπ, ζπληζηψληαη ζε θάζε Ννκφ χλδεζκνη- κε ηελ νλνκαζία «πκβνχιηα Πεξηνρήο»- ησλ νπνίσλ ε εδαθηθή πεξηθέξεηα νξίδεηαη εθ άπαμ κε Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα πνπ εθδίδεηαη κεηά απφ πξφηαζε ησλ Τπνπξγψλ ΔΓΓΑ θαη ΠΔΥΩΓΔ. Γηα ηελ έθδνζε ηνπ Γ/ηνο ιακβάλνληαη ππ φςηλ νη 4 Βι. Αζαλαζφπνπινο, Κ. ΓΔ. Πεξηθεξεηαθή Γηνίθεζε θαη Σνπηθή Απηνδηνίθεζε. Σφκνο Β. Δ Έθδνζε. Αζήλα 2000, ΔΓΓ. Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ 2002. ζει.54-66. 15

ζπγθνηλσληαθέο, πιεζπζκηαθέο θαη δεκνγξαθηθέο, νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο, πνιηηηζηηθέο θαη νηθηζηηθέο ζπλζήθεο. Οη ιεηηνπξγνχληεο, ζηα φξηα ησλ πκβνπιίσλ Πεξηνρήο(Π), αλαπηπμηαθνί χλδεζκνη θαηαξγνχληαη απηνδηθαίσο ηξεηο κήλεο κεηά ηελ έλαξμε ιεηηνπξγίαο ησλ Π. Σα Π έρνπλ ζθνπφ ηνλ ζρεδηαζκφ θαη πξνγξακκαηηζκφ ηεο αλάπηπμεο ησλ πεξηνρψλ ηνπο, ηελ εθηέιεζε έξγσλ θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε πξνκεζεηψλ, ηελ παξνρή ππεξεζηψλ γηα ηελ θνηλή εμππεξέηεζε ησλ ΟΣΑ- κειψλ ηνπο θαη ησλ θαηνίθσλ. 2. ΠΓ 410/14-11-95 (ΦΔΚ 231 Α ) «Κσδηθνπνίεζε ζε εληαίν θείκελν λφκνπ κε ηίηιν «Γεκνηηθφο θαη Κνηλνηηθφο Κψδηθαο» ησλ ηζρπνπζψλ δηαηάμεσλ ηνπ Γεκνηηθνχ θαη Κνηλνηηθνχ Κψδηθα, φπσο ηξνπνπνηήζεθαλ θαη ζπκπιεξψζεθαλ». 3. Α. Νόκνο 2503/30-5-97 (ΦΔΚ 107 Α ) «Γηνίθεζε, νξγάλσζε, ζηειέρσζε ηεο Πεξηθέξεηαο, ξχζκηζε ζεκάησλ γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε θαη άιιεο δηαηάμεηο». Σν άξζξν 6 ηνπ Νφκνπ απηνχ, πξνβιέπεη ηελ ζπγθξφηεζε ζηελ Πεξηθέξεηα, Γηεχζπλζεο Απηνδηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο, κε αξκνδηφηεηεο ηελ άζθεζε επνπηείαο θαη ηελ ιήςε ησλ αλαγθαίσλ κέηξσλ γηα ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ησλ ΟΣΑ Α θαη Β Βαζκνχ θαη ησλ αληίζηνηρσλ ΝΠΓΓ, φπσο επίζεο θαη ηελ εθαξκνγή ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο δηνηθεηηθήο απνθέληξσζεο. Β. Άιιεο ξπζκίζεηο ηνπ Νφκνπ : Β1. Με ην άξζξν 11 απηνχ, πξνβιέπεηαη ε δηαδηθαζία έθδνζεο αδεηψλ θαηαζηεκάησλ θ.ι. επηρεηξήζεσλ. Ζ άδεηα ίδξπζεο θαη ιεηηνπξγίαο φισλ ησλ θαηαζηεκάησλ θαη επηρεηξήζεσλ, νη φξνη ιεηηνπξγίαο ησλ νπνίσλ θαζνξίδνληαη απφ ηηο νηθείεο πγεηνλνκηθέο δηαηάμεηο, θαζψο θαη ε άδεηα εγθαηάζηαζεο θαη ιεηηνπξγίαο ζεάηξσλ, θηλεκαηνγξάθσλ θαη παξεκθεξψλ επηρεηξήζεσλ, πνπ πξνβιέπνληαη απφ ηνπ ΑΝ 445 θαη 446/1937, φπσο θαη ησλ ςπραγσγηθψλ παηγλίσλ, πνπ πξνβιέπνληαη απφ ηηο δηαηάμεηο ηνπ Ν. 2323/1925, ρνξεγνχληαη απφ ηνλ Γήκαξρν ή ηνλ Πξφεδξν ηεο Κνηλφηεηαο, κεηά απφ απφθαζε ηνπ Γεκ ή Κνηλ. πκβνπιίνπ, πνπ εθδίδεηαη κεηά απφ πξνέιεγρν ηνπ ζρεηηθνχ αηηήκαηνο ηνπ ελδηαθεξνκέλνπ. Γηα ηνλ έιεγρν απηφ, ην πκβνχιην ιακβάλεη ππφςε ηνπ, νπσζδήπνηε, δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηηο ρξήζεηο γεο, ηνπο φξνπο δφκεζεο, ηελ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο, ηελ πξνζηαζία ηνπ αηγηαινχ θαη ηεο παξαιίαο, ησλ αξραηνινγηθψλ θαη ηζηνξηθψλ ηφπσλ, θαζψο θαη ησλ ελ γέλεη ιεηηνπξγηψλ ηεο πφιεο. 16

4. Νόκνο 2539/1997 (ΦΔΚ 244 Α ) «πγθξφηεζε ηεο Πξσηνβάζκηαο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο» Α. Πξφγξακκα «Ησάλλεο Καπνδίζηξηαο» γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο Διιεληθήο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο». α. Δηζαγσγή. Με βάζε ηα ζηνηρεία απνγξαθήο ηνπ 1991 ην 83% ησλ ειιεληθψλ ΟΣΑ έρνπλ πιεζπζκφ θάησ ησλ 1000 θαηνίθσλ, ζε αληίζεζε κε φηη παξαηεξείηαη ζηηο άιιεο ρψξεο κέιε ηεο Δ.Δ.. χλνιν ΟΣΑ ηεο ρψξαο 5022. Σν γεγνλφο απηφ δεκηνπξγεί ζεηξά πξνβιεκάησλ φπσο, ν «ρεηξηζκφο» ηφζν κηθξψλ ΟΣΑ, ηφζν απφ πιεπξάο Κεληξηθήο Γηνίθεζεο, φζν θαη απφ πιεπξάο Πεξηθεξεηαθψλ Τπεξεζηψλ. Γεχηεξν πξφβιεκα είλαη ην γεγνλφο φηη ηφζν κηθξά κεγέζε πιεζπζκνχ, ιεηηνπξγνχλ απνηξεπηηθά γηα ηελ εθαξκνγή φπνησλ πξνγξακκάησλ εθζπγρξνληζκνχ θαη αλάπηπμεο γηα πνιινχο θαη πνηθίινπο ιφγνπο. Σν κηθξφ κέγεζνο ηνπ πιεζπζκνχ, δελ επηηξέπεη ζε θακία πεξίπησζε άληιεζε πφξσλ ζε ηνπηθφ επίπεδν, κέζσ κεραληζκψλ θνξνιφγεζεο ηδηνθηεζηψλ θαη επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θιπ. Σν κηθξφ κέγεζνο ησλ ΟΣΑ, δελ επηηξέπεη, επίζεο, ηελ αλάπηπμε απφ κέξνπο ηνπο επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ γηα ηελ παξνρή ζηνπο θαηνίθνπο ηνπο ππεξεζηψλ θαη αγαζψλ θαιήο πνηφηεηαο θαη ρακεινχ θφζηνπο. Απφπεηξεο εζεινληηθήο ζπλέλσζεο ησλ κηθξψλ ΟΣΑ, έγηλα κε ηνπο Ν. 1416/1984 θαη Ν. 1622/1986 αιιά ηα απνηειέζκαηα ήηαλ πεληρξά (123 ΟΣΑ ζπλελψζεθαλ ζε 49 Γήκνπο κε ηνλ πξψην λφκν θαη άιινη 246 «ζπλέπεμαλ» 59 λένπο Γήκνπο κε ηηο πξνβιέςεηο ηνπ δεχηεξνπ λφκνπ). Ο κηθξφο αξηζκφο ζπλελψζεσλ, πξέπεη λα απνδνζεί ζην αηειέο ζεζκηθφ πιαίζην, ζηελ έιιεηςε ελεκέξσζεο ησλ πνιηηψλ, ζηηο εκπεδσκέλεο ηνπηθηζηηθέο πξνθαηαιήςεηο θαη λννηξνπίεο θ.ά. Ζ επηρεηξεζείζα κε ην «ρέδην Η. Καπνδίζηξηαο» κεηαξξχζκηζε «εκπλέεηαη θαη εκθνξείηαη»- θαηά ηελ εηζεγεηηθή έθζεζε- απφ ηηο εμήο αξρέο : - Αξρή ηεο ζπληνληζκέλεο δξάζεο (άξζ. 13 ζρεδίνπ), κε ηελ νπνία ζεζκνζεηνχληαη νη πφξνη θαη ηα ρξεκαηνδνηηθά κέζα ηνπ πξνγξάκκαηνο. ηελ ζρεηηθή δηάηαμε ζπκππθλψλεηαη ε θξνληίδα ηεο Πνιηηείαο, πνπ ζηνρεχεη, φρη κφλν, ζηελ θάιπςε βαζηθψλ πξνυπνζέζεσλ βησζηκφηεηαο 17

ηεο κεηαξξχζκηζεο, αιιά θαη ζηε ζπλερή απφδεημε ηνπ νθέινπο, πνπ επηδηψθεηαη κε ηελ ίδξπζε λέσλ ΟΣΑ. - Αξρή ηεο θνηλσληθήο ζπλαίλεζεο. Ζ ζπλαίλεζε ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ είλαη αζθαιψο κηα απφ ηηο πξνυπνζέζεηο επηηπρίαο ηεο κεηαξξχζκηζεο. Καλέλα κέηξν πνιηηηθήο, δελ είλαη δπλαηφ λα επηηχρεη ηνλ ζθνπφ ηνπ, ζην πιαίζην ηεο δεκνθξαηηθήο πνιηηείαο, ρσξίο ηελ απνδνρή απφ εθείλνπο πξνο ηνπο νπνίνπο απεπζχλεηαη θαη ησλ νπνίσλ πξνζδνθίεο πξννξίδεηαη λα ηθαλνπνηήζεη. - Αξρή ηεο απνηειεζκαηηθήο δηνίθεζεο θαη ηεο δεκνθξαηηθήο αληηπξνζψπεπζεο. Κεληξηθφο ζηφρνο ηεο κεηαξξχζκηζεο έρεη νξηζζεί, ε ζπγθξφηεζε πξσηνβάζκησλ ΟΣΑ, ηθαλψλ λα πξνγξακκαηίδνπλ θαη λα ππνζηεξίδνπλ ηελ αλάπηπμε ζην ρψξν ηνπο θαη ηθαλψλ λα παξέρνπλ ππεξεζίεο βάζεη ζχγρξνλσλ κνξθψλ δηνηθεηηθήο νξγάλσζεο. - Αξρή ηεο ελδνδεκνηηθήο αλαπηπμηαθήο ηζνξξνπίαο. ηφρνο ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη ν ζπγθεξαζκφο θαη ηαπηφρξνλα ε εγγχεζε έθθξαζεο ησλ ηδηαηηεξνηήησλ πνπ αθνξνχλ πιεζπζκηαθά κεγέζε ησλ ζπλελνχκελσλ ΟΣΑ, ηα δηαθνξεηηθά επίπεδα αλάπηπμεο ησλ ππνδνκψλ, αθφκε θαη ηηο δηαθνξέο ζηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή θπζηνγλσκία ηνπο. Δπηρεηξείηαη, επίζεο, ε εμαζθάιηζε ελφο ειάρηζηνπ νξίνπ έξγσλ, πνπ ζα ρσξνζεηεζνχλ ζηνπο νηθηζκνχο ηνπ λένπ Γήκνπ κε νξζνινγηθά θξηηήξηα. - Αξρή ηεο εγγπεκέλεο αληηπξνζψπεπζεο. Σα πξφγξακκα επηρεηξεί λα θαζηεξψζεη θαη λα θαηνρπξψζεη ηελ αξρή ηεο ειάρηζηεο εγγπεκέλεο αληηπξνζψπεπζεο ησλ θαηαξγνχκελσλ ΟΣΑ ζην λέν Γήκν. - Αξρή ηεο δηαηήξεζεο ησλ δηεπθνιχλζεσλ ησλ θαηνίθσλ κηθξψλ ρσξηψλ. Ζ βειηίσζε ησλ φξσλ δηαβίσζεο θαη επαγγεικαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηα κηθξά θαη ζρεδφλ «άδεηα» ρσξηά ηεο ππαίζξνπ θαη ε αλάγθε λα παξακείλεη ην παξαγσγηθφ δπλακηθφ ζε απηά, απνηεινχλ ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο θπζηνγλσκίαο ηνπ πξνγξάκκαηνο «Η. Καπνδίζηξηαο». Οη βαζηθέο ξπζκίζεηο ηνπ Ν. 2539/1997 (πνπ ίζρπζε απφ 1-1-1999) έρνπλ σο εμήο : - Άξζξν 1. Πξνβιέπεη ηελ ζπγθξφηεζε 51 Ννκψλ θαη 1033 λέσλ ΟΣΑ(936 Γήκσλ θαη 97 Κνηλνηήησλ, πνπ ηειηθά έγηλαλ ζήκεξα 900 θαη 133 αληίζηνηρα). - Άξζξα 2 έσο 10- ξπζκίδνπλ ζέκαηα εθινγήο ησλ Αξρψλ ησλ ΟΣΑ (Γεκάξρσλ, Παξέδξσλ, Σνπηθψλ πκβνπιίσλ θιπ). Σν άξζξν 13 18

πξνβιέπεη ηελ εθπφλεζε ηνπ Δηδηθνχ Πξνγξάκκαηνο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (ΔΠΣΑ- αλαπηπμηαθνχ ραξαθηήξα πξφγξακκα ζχκθσλα κε ην άξζξν 71 παξ.4 Ν.1622/86) - Σν άξζξν 23 ξπζκίδεη ζέκαηα ζπκβάζεσλ δηαδεκνηηθήο ζπλεξγαζίαο. 5. Νόκνο 2647/1998 «Μεηαβίβαζε αξκνδηνηήησλ ζηηο Πεξηθέξεηεο θαη ζηελ Απηνδηνίθεζε θαη άιιεο δηαηάμεηο». Α. Γεληθά ζηνηρεία. Οη αθφινπζεο αξκνδηφηεηεο ηνπ Τπνπξγείνπ Γεκνζίαο Σάμεο κεηαβηβάδνληαη ζηνπο ΟΣΑ, νη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο νπνίεο είλαη ειεγθηηθέο αξκνδηφηεηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο: - Ζ δηαηάμεσλ γηα ηελ θνηλή εζπρία, ηελ θαζαξηφηεηα θαη ηελ αηζζεηηθή ησλ πφιεσλ, επθνζκία θαη επηαμία. - Ο έιεγρνο ηεο ηήξεζεο ησλ δηαηάμεσλ πνπ αθνξνχλ ηελ ιεηηνπξγία ησλ θαηαζηεκάησλ θαη επηρεηξήζεσλ πγεηνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο, ζεάηξσλ, θηλεκαηνγξάθσλ, ςπραγσγηθψλ παηδηψλ, εθκίζζσζεο κνηνπνδειάησλ. - Ο έιεγρνο ζηάζκεπζεο ησλ απηνθηλήησλ. - Ο έιεγρνο ζήκαλζεο ησλ εξγαζηψλ πνπ εθηεινχληαη ζηηο νδνχο. - Ζ ξχζκηζε ηεο θπθινθνξίαο κε ππνδείμεηο θαη ζήκαηα ηξνρνλφκσλ. - Ο έιεγρνο εθπνκπψλ ξχπσλ θαη ζνξχβσλ απφ νρήκαηα. - Ο έιεγρνο ηήξεζεο ησλ ππνρξεψζεσλ απηψλ πνπ εθηεινχλ έξγα θαη ελαπνζέηνπλ πιηθά θαη εξγαιεία ζηηο νδνχο ζην δεκνηηθφ ή θνηλνηηθφ δίθηπν. - Ζ εθαξκνγή ηνπ Γεληθνχ Οηθνδνκηθνχ Καλνληζκνχ θαη ησλ δηαηάμεσλ γηα ηηο επηθίλδπλεο νηθνδνκέο. - Ζ επίβιεςε εθαξκνγήο ηεο δηαθνπήο εξγαζηψλ ιφγσ έιιεηςεο κέηξσλ αζθαιείαο θαη πγηεηλήο. - Ο έιεγρνο ηνπ σξαξίνπ ιεηηνπξγίαο θέληξσλ δηαζθέδαζεο θαη ζπλαθψλ θαηαζηεκάησλ, θαζψο θαη ησλ εκπνξηθψλ θαηαζηεκάησλ. - Ζ αθαίξεζε άδεηαο νηθνδνκήο γηα αζθαιηζηηθέο εηζθνξέο. - Ο έιεγρνο επηρεηξήζεσλ ηνπξηζηηθνχ ελδηαθέξνληνο. - Ζ πξνζηαζία ησλ ζπειαίσλ. - Ο έιεγρνο ηεο ηήξεζεο ησλ δηαηάμεσλ πνπ αθνξνχλ ηελ αιηεία ζηα εζσηεξηθά χδαηα (ιηκλνζάιαζζεο, ιίκλεο, ηρζπνηξνθεία, πνηακνί). - Ζ εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ γηα ηνπο ρψξνπο εγθαηάζηαζεο πιαλφδησλ λνκάδσλ. 19

- Ο έιεγρνο ηήξεζεο ησλ δηαηάμεσλ, ζρεηηθψλ κε ηελ θαηάιεςε θνηλφρξεζησλ ρψξσλ. - Ο έιεγρνο ηήξεζεο ησλ δηαηάμεσλ πνπ αθνξνχλ ην ππαίζξην εκπφξην θαη ηηο ιατθέο αγνξέο. - Ζ βεβαίσζε κφληκεο θαηνηθίαο γηα κεηαδεκφηεπζε. - Ζ ζεψξεζε ησλ ηηκνθαηαιφγσλ ησλ δσκαηίσλ μελνδνρεηαθψλ επηρεηξήζεσλ θαη θαηαιπκάησλ ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ απηέο ιεηηνπξγνχλ ζε λνκνχο θαη λεζηά φπνπ δελ εδξεχνπλ ππεξεζίεο ηνπ ΔΟΣ. Οη αξκνδηφηεηεο απηέο κεηαβηβάδνληαη ζηνπο ΟΣΑ θαη αζθνχληαη απφ ηελ εηδηθή ππεξεζία «Γεκνηηθή Αζηπλνκία» επζχο σο εθδνζεί ην Π.Γ. πνπ πξνβιέπεηαη απφ ηελ παξ.8 ηνπ άξζξνπ 11 ηνπ Ν. 2503/1997. Μέρξη ηφηε νη αξκνδηφηεηεο απηέο εμαθνινπζνχλ λα αζθνχληαη απφ ηηο Αζηπλνκηθέο Αξρέο. 1.3. ΠΟΡΟΗ ΣΧΝ ΟΣΑ Α ΚΑΗ Β ΒΑΘΜΟΤ. Ζ ελίζρπζε ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ θαη εμνπζηψλ θαη ε ζσξάθηζή ηνπο κε ζεζκνχο πνπ πξνσζνχλ ηε δεκνθξαηηθή ζπκκεηνρή ηνπ πνιίηε, είλαη πιένλ ζήκεξα αλάγθε πνπ δελ ακθηζβεηείηαη απφ θαλέλα. Οη αιιαγέο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε κέζα ζην 2001 ή πξνγξακκαηίζηεθαλ γηα ην 2002, ηφζν ζε ζεζκηθφ φζν θαη ζε νηθνλνκηθφ επίπεδν, είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθέο. Νέεο αξκνδηφηεηεο κεηαθέξζεθαλ ή πξνγξακκαηίδεηαη λα κεηαθεξζνχλ ζηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε χζηεξα απφ νπζηαζηηθφ δηάινγν θαη ζπλεξγαζία κε ηελ ΚΔΓΚΔ θαη ηελ ΔΝΑΔ. 1.3.1 Νέεο αξκνδηόηεηεο- πξννπηηθέο. Με ην Ν. 2880/2001 κεηαθέξζεθαλ ήδε ζηελ πξσηνβάζκηα Σ.Α. νξηζκέλεο λέεο αξκνδηφηεηεο 5, φπσο π.ρ. νη αξκνδηφηεηεο ζπληήξεζεο θαη επηζθεπήο ησλ ζρνιείσλ απφ ην Τπνπξγείν Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ, νη αξκνδηφηεηεο γηα ηα αζιεηηθά θέληξα θαη γπκλαζηήξηα απφ ην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ θαη νη αξκνδηφηεηεο γηα ηνπο θξαηηθνχο βξεθνλεπηαθνχο ζηαζκνχο. Γηα ηελ απνηειεζκαηηθή άζθεζε ησλ παξαπάλσ δξαζηεξηνηήησλ, αιιά θαη γηα ηελ αλαβάζκηζε πνζνηηθά θαη πνηνηηθή ησλ 5 Βι. απνπλάθεο, Α. «Σα Οηθνλνκηθά ηεο Απηνδηνίθεζεο. Γηαδηθαζίεο εθαξκνγήο ηνπ ινγηζηηθνχ ησλ ΟΣΑ». ΔΓΓ. Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ 2002. ζει. 30-32 20

αληίζηνηρσλ ππεξεζηψλ, ν πην πάλσ λφκνο πξνέβιεςε θαη ηε κεηαθνξά ησλ αλαγθαίσλ πφξσλ. Σν ΤΠΔΓΓΑ ζέζπηζε ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα θαηαλνκήο ησλ λέσλ απηψλ πφξσλ θαη, γηα πξψηε θνξά, επηρνξήγεζε Γήκνπο θαη Κνηλφηεηεο κε θνλδχιηα κεγαιχηεξα εθείλσλ πνπ εδηθαηνχλην απφ ηνπο ΚΑΠ, πξνθεηκέλνπ λα πινπνηήζνπλ πξνγξάκκαηα ζρεηηθά κε ηελ πνιηηηθή πξνζηαζία. Γηα ην 2002, απνθαζίζηεθε λα κεηαθεξζνχλ ζηελ πξσηνβάζκηα Σ.Α. νη αξκνδηφηεηεο ησλ πγεηνλνκηθψλ επηζεσξεηψλ, λα νινθιεξσζεί ε κεηαθνξά ησλ ιηκεληθψλ ηακείσλ θαη λα αξρίζεη ε ιεηηνπξγία ηεο Γεκνηηθήο Αζηπλνκίαο. Οη αξκνδηφηεηεο απηέο, ζχκθσλα κε ην άξζξν 102 παξ.5 ηνπ πληάγκαηνο, ζα ζπλνδεχνληαη θαη απφ αλάινγνπο πφξνπο. ην πιαίζην ηεο δηαθάλεηαο θαη ηελ βειηίσζεο ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ Α ζκησλ ΟΣΑ, εθαξκφζηεθαλ ή πξνσζνχληαη κέηξα φπσο : Γηαδεκνηηθέο θαη δηαλεζησηηθέο ζπλεξγαζίεο ησλ ΟΣΑ, Δθαξκνγή δηπινγξαθηθνχ ζπζηήκαηνο ζε ΟΣΑ κε πιεζπζκφ άλσ ησλ 5.000 θαηνίθσλ ή κε έζνδα άλσ ησλ 500 εθαη. δξρ. εηεζίσο. Τπνρξεσηηθή δεκηνπξγία ηακεηαθψλ ππεξεζηψλ ζε φινπο ηνπο δήκνπο άλσ ησλ 5.000 θαηνίθσλ, χζηεκα παξαθνινχζεζεο θαη ειέγρνπ ησλ νηθνλνκηθψλ ηνπο ζηνηρείσλ. 1.3.2. Έζνδα ΟΣΑ. Σα έζνδα ησλ δήκσλ θαη θνηλνηήησλ θαζνξίδνληαη απφ ηνλ Ν. 1828/1989 «Αλακφξθσζε θνξνινγία εηζνδήκαηνο θιπ. Κεθ Γ νηθνλνκηθνί πφξνη ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο» Απηά δηαθξίλνληαη ζε : 1.Σαθηηθά, ηα νπνία πξνέξρνληαη απφ Α. ζεζκνζεηεκέλνπο ππέξ απηψλ πφξνπο, Β. ηα εηζνδήκαηα ηεο θηλεηήο θαη αθίλεηεο πεξηνπζίαο ηνπο, Γ. αληαπνδνηηθά ηέιε θαη δηθαηψκαηα, Γ. θφξνπο, ηέιε, δηθαηψκαηα θαη εηζθνξέο, Δ. ηνπηθά δπλεηηθά ηέιε θαη εηζθνξέο. 2. Σα έθηαθηα έζνδα ησλ δήκσλ θαη θνηλνηήησλ είλαη απηά πνπ πξνέξρνληαη απφ: Α. δάλεηα, δσξεέο, θιεξνδνηήκαηα θαη θιεξνλνκηέο, 21

Β. εθπνίεζε πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ Γ. έθηαθηεο επηρνξεγήζεηο πξνζσπηθή εξγαζία Γ. πξνζαπμήζεηο- πξφζηηκα- παξάβνια Δ. θάζε άιιε πεγή. ηα έζνδα ζπκπεξηιακβάλνληαη θαη ηα ηαθηηθά θαη έθηαθηα έζνδα παξειζφλησλ εηψλ. 3. Οη Κεληξηθνί Απηνηειείο Πόξνη Α. Οη Κεληξηθνί Απηνηειείο Πφξνη ησλ ΟΣΑ 6 πξνβιέθζεθαλ απφ ην άξζξν 25 ηνπ Ν.1828/89. Ζ θηινζνθία απηήο ηεο ξχζκηζεο είλαη ε νηθνλνκηθή ελίζρπζε ησλ ΟΣΑ κε έλα ζχζηεκα πφξσλ πνπ επηβάιινληαη θαη εηζπξάηηνληαη απφ ηελ Κεληξηθή Γηνίθεζε θαη ζηε ζπλέρεηα απνδίδνληαη ζηνπο ΟΣΑ, ην χςνο ηνπο φκσο δελ εμαξηάηαη απφ ηελ βνχιεζε ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο, αιιά απφ ηε δπλακηθφηεηά ηνπο (απηνηειείο). Οη ΚΑΠ απνηέιεζαλ έλα κεγάιν βήκα πξνο ηελ νηθνλνκηθή απηνδπλακία ησλ ΟΣΑ, ζηνπο νπνίνπο δφζεθε ε δπλαηφηεηα λα δξάζνπλ κε πξφγξακκα, αθνχ είλαη έγθαηξα γλσζηά ηα έζνδα πνπ κπνξνχλ λα δηαρεηξηζηνχλ. Οη ΚΑΠ πξνέξρνληαη απφ ηηο παξαθάησ πεγέο εζφδσλ θαη θαηαηίζεληαη ζην Σακείν Παξαθαηαζεθψλ θαη Γαλείσλ ππέξ ησλ ΟΣΑ: Α. Πνζνζηφ 20% ησλ ζπλνιηθψλ εηήζησλ εηζπξάμεσλ απφ ην θφξν εηζνδήκαηνο θπζηθψλ θαη λνκηθψλ πξνζψπσλ, Β. Πνζνζηφ 50% απφ ηα ηέιε θπθινθνξίαο απηνθηλήησλ πνπ εηζπξάηηνληαη θάζε ρξφλν Γ. Φφξνη Αθίλεηεο πεξηνπζίαο (θαηαξγήζεθε κε ην άξζξν 37 ηνπ Ν. 2065/92) Γ. Οη θφξνη πνπ έρνπλ ζεζπηζηεί ππέξ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη δελ θαηαξγνχληαη κε ηνλ Ν. 1828/1989 (ηέηνηνο είλαη ην 3% απφ ηηο κεηαβηβάζεηο ησλ αθηλήησλ πνπ απνδίδεηαη ζηνπο ΟΣΑ). Δπίζεο ζηνπο ΚΑΠ ελζσκαηψζεθαλ νη επηρνξεγήζεηο ηνπ ππνπξγείνπ Τγείαο θαη Πξφλνηαο γηα ηελ θάιπςε ησλ ιεηηνπξγηθψλ δαπαλψλ θαη ησλ δαπαλψλ κηζζνδνζίαο πξνζσπηθνχ ησλ ΚΑΠΖ,(άξζξν 68 Ν. 1416/84) θαη νη επηρνξεγήζεηο ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο γηα ηελ θάιπςε ησλ ιεηηνπξγηθψλ αλαγθψλ ησλ ζρνιείσλ (άξζξν 44 Ν. 1566/85). 6 Βι. απνπλάθεο, Α. «Σα Οηθνλνκηθά ηεο Απηνδηνίθεζεο. Γηαδηθαζίεο εθαξκνγήο ηνπ ινγηζηηθνχ ησλ ΟΣΑ» ΔΓΓ. Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ 2002, ζει. 32-34. 22

Β.Καηαλνκή ησλ ΚΑΠ. Σν 1/3 ησλ εζφδσλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ην 20% ηνπ θφξνπ εηζνδήκαηνο εγγξάθεηαη ζηνλ Πξνυπνινγηζκφ Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ (ΠΓΔ) θαη δηαηίζεηαη γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε επελδπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ ΟΣΑ. Σν πνζφ απηφ ραξαθηεξίδεηαη κε ηνλ φξν πιινγηθή Απόθαζε Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (ΑΣΑ). Με ην άξζξν 13 ηνπ Ν. 2539/97, πνζνζηφ 20% ηεο ΑΣΑ απνηειεί απφ ην 1998 πφξν ηνπ Δηδηθνχ Πξνγξάκκαηνο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (ΔΠΣΑ). Σν ππφινηπν 80% ηεο ΑΣΑ θαηαλέκεηαη ζηνπο λνκνχο κε βάζε ηα θξηηήξηα θαη ηελ δηαδηθαζία πνπ θαζνξίδνληαη θάζε θνξά κε ΚΤΑ ησλ Τπνπξγψλ Οηθνλνκίαο θαη Δζσηεξηθψλ πνπ εθδίδεηαη χζηεξα απφ πξφηαζε ηεο ΚΔΓΚΔ θαη δεκνζηεχεηαη ζηελ Δθεκεξίδα ηεο Κπβεξλήζεσο. Ζ ΑΣΑ θαηαλέκεηαη : ε πνζνζηφ 5% πνπ αλαινγεί ζε θάζε λνκφ απφ ηνλ λνκάξρε κε ζχκθσλε γλψκε ηεο ΣΔΓΚ (άξζ. 13 απξ.37 Ν. 2307/95) ε πνζνζηφ 1% ζηηο Πεξηθέξεηεο γηα ηελ θάιπςε ησλ δαπαλψλ θίλεζεο εθηφο έδξαο ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο ΣΤΓΚ (άξζ.52 Ν. 1832/89) ε πνζνζηφ 94% ηνπο ΟΣΑ θάζε λνκνχ κε πιεζπζκηαθά, θπξίσο, θξηηήξηα. Απφ 1-1-1999 ηα θξηηήξηα θαη ε δηαδηθαζία θαηαλνκήο ηεο ΑΣΑ θαζνξίδνληαη κε θνηλή απφθαζε ησλ Τπνπξγψλ Δζσηεξηθήο θαη Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, πνπ εθδίδεηαη χζηεξα απφ πξφηαζε ηεο ΚΔΓΚΔ βάζεη ηνπ άξζξνπ 13 παξ.10 ηνπ Ν. 2539/97. Σν ππφινηπν πνζφ ησλ ΚΑΠ (2/3 ηνπ θφξνπ εηζνδήκαηνο, 5-% ησλ ηειψλ θπθινθνξίαο θιπ) εγγξάθεηαη ζηνλ ηαθηηθφ πξνυπνινγηζκφ ηνπ θξάηνπο θαη θαηαλέκεηαη ζηνπο ΟΣΑ κε βάζε ηα θξηηήξηα πνπ θαζνξίδνληαη κε θνηλή απφθαζε ησλ Τπνπξγψλ Δζσηεξηθψλ θαη Οηθνλνκηθψλ, χζηεξα απφ πξφηαζε ηεο ΚΔΓΚΔ. Απνηειεί γεληθφ έζνδν ησλ ΟΣΑ θαη κπνξεί λα δηαηεζεί γηα ηελ θάιπςε νπνηαζδήπνηε δαπάλεο, εθηφο θάπνησλ πεξηπηψζεσλ. Με ην άξζξν 13 παξ.10 ηνπ Ν.2539/97, απφ 1-1-1999 κε θνηλή απφθαζε ησλ Τπνπξγψλ ΔΓΓΑ θαη Οηθνλνκηθψλ, πνπ εθδίδεηαη χζηεξα απφ πξφηαζε ηεο ΚΔΓΚΔ θαζνξίδνληαη, γηα πξψηε θνξά, αληηθεηκεληθά θαη φρη κε βάζε ηνλ πιεζπζκφ, θξηηήξηα θαη ε δηαδηθαζία θαηαλνκήο ησλ εζφδσλ πνπ εγγξάθνληαη ζηνλ Πξνυπνινγηζκφ Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ θαη ζηνλ ηαθηηθφ πξνυπνινγηζκφ. Ωο θξηηήξηα θαηαλνκήο ιακβάλνληαη ππφςε ηδίσο : 23

Α. Σν κήθνο ησλ δηθηχσλ χδξεπζεο- απνρέηεπζεο, Β. Σν κήθνο θαη ε βαηφηεηα ηνπ νδηθνχ δηθηχνπ, Γ. Ο νξεηλφο, πεδηλφο ή λεζηψηηθνο ραξαθηήξαο ησλ ΟΣΑ, Γ. Σν επίπεδν ησλ θνηλσληθψλ εμππεξεηήζεσλ, Δ. Ζ δπλαηφηεηα άληιεζεο ηνπηθψλ πφξσλ, Σ. Σν πιεζπζκηαθφ κέγεζνο, νη πιεζπζκηαθέο δηαθπκάλζεηο αλά επνρέο θαη ε δεκνγξαθηθή ηάζε, Ε. Οη θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο θαη ν αξηζκφο ησλ ζρνιηθψλ αηζνπζψλ, Ζ. Οη πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο. 1.3.3. Πόξνη ΟΣΑ α βαζκνύ. πσο είλαη γλσζηφ, έλα κεγάιν κέξνο ησλ αλαγθψλ ησλ ΟΣΑ α βαζκνχ ρξεκαηνδνηείηαη 7 απφ ηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ θπξίσο κέζσ ησλ Κεληξηθψλ Απηνηειψλ Πφξσλ (ΚΑΠ) (Ν. 1828/89). πλεπψο ε νηθνλνκηθή ηνπο απηάξθεηα δελ εμαξηάηαη πιένλ απφ ηηο ηξέρνπζεο πνιηηηθέο εμειίμεηο θαη δελ επεξεάδεηαη απφ ηελ εθάζηνηε βνχιεζε ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο. Σν ππφινηπν κέξνο ησλ αλαγθψλ ησλ νξγαληζκψλ απηψλ θαιχπηεηαη απφ ηα ηδία ηνπο έζνδα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηνπηθνχο θφξνπο, εηζθνξέο, ηέιε, δηθαηψκαηα ή θαη απφ ηελ αμηνπνίεζε ηεο θηλεηήο θαη αθίλεηεο πεξηνπζίαο ηνπο, αιιά θαη κε εηδηθέο ή έθηαηεο εληζρχζεηο φπσο : 1. Απνδφζεηο ηνπηθνχ ραξαθηήξα. Οη ελ ιφγσ απνδφζεηο έρνπλ θαζηεξσζεί κε εηδηθέο δηαηάμεηο θαη αθνξνχλ κφλν ηνπο ΟΣΑ α βαζκνχ ησλ λνκψλ Γσδεθαλήζνπ θαη Αηησιναθαξλαλίαο. 2. Υνξεγίεο- ζπληάμεηο. Σα ζρεηηθά θνλδχιηα εγγξάθνληαη ζηνλ πξνυπνινγηζκφ ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ θαη πξννξίδνληαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ζπληάμεσλ ησλ δεκνηηθψλ θαη θνηλνηηθψλ ζπκβνχισλ, θαζψο επίζεο θαη γηα ηελ θαηαβνιή ρνξεγηψλ ζε δεκάξρνπο θαη πξνέδξνπο θνηλνηήησλ. 3. Δληζρχζεηο- επηρνξεγήζεηο. Οη πφξνη απηνί κεηαθέξνληαη ζηνπο ΟΣΑ κε ηε κνξθή θξαηηθήο επηρνξήγεζεο, δειαδή απφ πηζηψζεηο πνπ εγγξάθνληαη ζηνλ πξνυπνινγηζκφ ηνπ ΤΠΔΓΓΑ θαη πξννξίδνληαη γηα ηελ πεξαηηέξσ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ησλ δήκσλ θαη θνηλνηήησλ πνπ είηε ζπλελψλνληαη νηθεηνζειψο, είηε απνθαζίδνπλ λα ζπλελσζνχλ γηα αλαπηπμηαθνχο ζθνπνχο. 7 Βι. απνπλάθεο, Α. «Σα Οηθνλνκηθά ηεο Απηνδηνίθεζεο. εκεηψζεηο, άξζξα, πίλαθεο, βηβιηνγξαθία» ΔΓΓ. Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ 2002, ζει.162-164. 24

4. Δηδηθφ Πξφγξακκα Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο(ΔΠΣΑ). Οη πξσηνβάζκηνη ΟΣΑ εληζρχνληαη, επίζεο, θαη απφ ηνπο πφξνπο ηνπ ΔΠΣΑ. Οη ζρεηηθέο κε ην πξφγξακκα απηφ δηαδηθαζίεο πξνβιέπνληαη απφ ην Ν.2539/97. Μέζσ ησλ πφξσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο απηνχ, νη ΟΣΑ πινπνηνχλ επελδπηηθνχο θαη αλαπηπμηαθνχο ηνπο ζηφρνπο ή δεκηνπξγνχλ ηηο αλαγθαίεο, θαηά πεξίπησζε, ππνδνκέο γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο ησλ θαηνίθσλ ηνπο. 1.3.4. Πόξνη ΟΣΑ β βαζκνύ(ννκαξρηαθώλ Απηνδηνηθήζεσλ) χκθσλα κε ηνλ Ν. 2672/98, νη ηαθηηθνί πφξνη ησλ ΝΑ 8 πξνέξρνληαη ηφζν απφ ηα ηδία ηνπο έζνδα (θφξνη, ηέιε, δηθαηψκαηα), φζν θαη απφ θξαηηθέο επηρνξεγήζεηο. Σν κεγαιχηεξν, φκσο, κέξνο ησλ ηαθηηθψλ πφξσλ ησλ ΝΑ πξνέξρνληαη απφ ηνπο ΚΑΠ. Πέξα ησλ ηαθηηθψλ εζφδσλ, νη ΝΑ δηαζέηνπλ θαη έθηαθηα έζνδα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηέιε γηα ρξήζε έξγσλ, απφ δάλεηα, δσξεέο, επηρνξεγήζεηο θνξέσλ ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα θαη ρξεκαηνδνηήζεηο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Δηδηθφηεξα : Α. Κεληξηθνί Απηνηειείο Πόξνη. Κπξηφηεξε πεγή εζφδσλ ησλ ΝΑ είλαη νη ΚΑΠ, δειαδή ε απφδνζε πνζνζηνχ νξηζκέλσλ εζφδσλ ηνπ ηαθηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ (ηέιε θπθινθνξίαο, ηέιε ηαμηλφκεζεο απηνθηλήησλ, θφξνη κεηαβίβαζεο αθηλήησλ, ΦΠΑ θαη ηειψλ ΣΔΟ). Καηά ζεηξά πξνηεξαηφηεηαο, απφ ηνπο πφξνπο απηνχο θαιχπηνληαη νη εμήο δαπάλεο ησλ ΝΑ. : Βνεζήκαηα πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο θαη επηδφκαηα θνηλσληθήο πξφλνηαο. Δπελδχζεηο νπ ρξεκαηνδνηνχληαη απφ εζληθνχο πφξνπο. Λνηπέο πάζεο θχζεο ιεηηνπξγηθέο δαπάλεο. Ζ θαηαλνκή ησλ ΚΑΠ ζηηο ΝΑ γίλεηαη κε θνηλή απφθαζε ησλ Τπνπξγψλ ΔΓΓΑ θαη Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, αθνχ ιεθζνχλ ππφςε ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα (γεσγξαθηθά, πιεζπζκηαθά θιπ). Β. Δπηρνξεγήζεηο. Πέξαλ ησλ ΚΑΠ νη ΝΑ εληζρχνληαη θαη κε επηρνξεγήζεηο 9 απφ ηνλ Κξαηηθφ Πξνυπνινγηζκφ, πξνθεηκέλνπ λα θαιχςνπλ νξηζκέλεο άιιεο, πέξαλ 8 Βι. απνπλάθεο, Α. «Σα Οηθνλνκηθά ηεο Απηνδηνίθεζεο. εκεηψζεηο, άξζξα, πίλαθεο, βηβιηνγξαθία» ΔΓΓ. Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ 2002, ζει.164-166.. 9 Βι. απνπλάθεο, Α.. «Σα Οηθνλνκηθά ηεο Απηνδηνίθεζεο. εκεηψζεηο, άξζξα, πίλαθεο, βηβιηνγξαθία» ΔΓΓ. Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ 2002,ζει.162-166 25

ησλ πξναλαθεξζεηζψλ, δαπάλεο ηνπο, φπσο ηελ πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε ησλ αζθαιηζκέλσλ ηνπ Γεκνζίνπ, ηε κηζζνδνζία ηνπ ππεξεηνχληνο πξνζσπηθνχ ηνπο 10, ηηο δαπάλεο ιεηηνπξγίαο ησλ λνζειεπηηθψλ ηδξπκάησλ, ηηο δαπάλεο ιεηηνπξγίαο θαη κηζζνδνζίαο ηνπ πξνζσπηθνχ ησλ ηδξπκάησλ πξφλνηαο, ηηο δαπάλεο κεηαθνξά καζεηψλ δεκφζησλ ζρνιείσλ, ηηο επελδχζεηο γηα εθηέιεζε ζπγρξεκαηνδνηνχκελσλ έξγσλ (ΑΝΑ 029/2) θιπ. 1.4.ΣΟ ΑΝΑΠΣΤΞΗΑΚΟ ΥΡΖΜΑΣΟΓΟΣΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ. 1.4.1. Πεξηθεξεηαθό θαη Ννκαξρηαθό Πξόγξακκα Γεκνζίσλ Δπελδύζεσλ Σν βαζηθφ ρξεκαηνδνηηθφ εξγαιείν 11 ηεο πεξηθεξεηαθήο θαη ηνπηθήο αλάπηπμεο είλαη ην Πεξηθεξεηαθό Πξόγξακκα Γεκνζίσλ Δπελδύζεσλ (ΠΠΓΔ), ην νπνίν ρξεκαηνδνηεί ηα έξγα ηερληθήο ππνδνκήο θαη θνηλσληθνχ εμνπιηζκνχ θαη ζπγρξεκαηνδνηεί ηηο ηδησηηθέο παξαγσγηθέο επελδχζεηο θαη ηα πξνγξάκκαηα επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο. Έξγα, παξαγσγηθέο επελδχζεηο θαη πξνγξάκκαηα κε ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε, ρξεκαηνδνηνχλ επίζεο ην Δζληθφ Πξφγξακκα Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ θαη νη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο θαη νξγαληζκνί (ΓΔΖ, ΟΣΔ, ΟΑΔΓ θιπ). ηα πιαίζηα ηνπ πεξηθεξεηαθνχ πξνγξάκκαηνο εληάζζνληαη ην Ννκαξρηαθό Πξόγξακκα Γεκνζίσλ Δπελδύζεσλ(ΝΠΓΔ), ην νπνίν εθπνλεί θαη δηαρεηξίδεηαη ε Ννκαξρηαθή Απηνδηνίθεζε θαη ηα έξγα ηεο πξσηνβάζκηαο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, πνπ ρξεκαηνδνηνχληαη είηε απφ ην ΠΠΓΔ είηε απφ ην ΝΠΓΔ. Ζ έληαμε έξγσλ θαη επελδχζεσλ ζηα παξαπάλσ πξνγξάκκαηα πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ησλ πιινγηθώλ Απνθάζεσλ Έξγσλ, νη νπνίεο θαζνξίδνπλ ην χςνο ησλ πηζηψζεσλ πνπ ζα δηαηεζνχλ εηεζίσλ θαη ηνπο θνξείο εθηέιεζεο ησλ έξγσλ. Οη ζπιινγηθέο απνθάζεηο πνπ εληάζζνληαη ζην ΠΠΓΔ ηαμηλνκνχληαη σο εμήο : 1. πιινγηθέο Απνθάζεηο Έξγσλ Πεξηθέξεηαο ΑΔΠ, ζηηο νπνίεο εληάζζνληαη ηα έξγα θαη νη επελδχζεηο ηνπ ΔΠΣΑ. 10 Δπηζεκαίλεηαη φηη, απφ ην έηνο 2002 θαη εληεχζελ νη πηζηψζεηο γηα ηε κηζζνδνζία ηνπ πξνζσπηθνχ ησλ ΝΑ γξάθνληαη ζηνλ πξνυπνινγηζκφ ηνπ ΤΠΔΓΓΑ θαη ζα θαηαβάιινληαη κέζσ ηνπ ζπζηήκαηνο ΓΗΑ θαη φρη κε θξαηηθή επηρνξήγεζε, φπσο ζπλέβαηλε κέρξη ηνχδε. Με ηελ θαζηέξσζε ηνπ λένπ ηξφπνπ κηζζνδνζίαο ησλ ππαιιήισλ ησλ ΝΑ ιχλνληαη κηα ζεηξά απφ πξνβιήκαηα πνπ πξνέθππηαλ απφ ηελ πιεξσκή ηνπο κε ρξεκαηηθά εληάικαηα.). 11 Βι. απνπλάθεο, Α. «Σα Οηθνλνκηθά ηεο Απηνδηνίθεζεο. Ζ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ ΟΣΑ» ΔΓΓ. Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ 2002ζει. 67-68. 26

2. πιινγηθέο Απνθάζεηο Ννκαξρηαθήο Απηνδηνίθεζεο- ΑΝΑ, νη νπνίεο θαηαλέκνληαη ζε ΑΝΑ-1 (έξγα θαη επελδχζεηο πνπ ρξεκαηνδνηνχληαη απφ εζληθνχο πφξνπο) θαη ΑΝΑ- 2 (έξγα θαη επελδχζεηο πνπ ρξεκαηνδνηνχληαη απφ θνηλνηηθνχο πφξνπο). 3. πιινγηθή Απφθαζε Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο- ΑΣΑ, ε νπνία πεξηιακβάλεη ηα έξγα ησλ δήκσλ θαη θνηλνηήησλ. Οη πξσηνβάζκηνη ΟΣΑ εθηεινχλ επίζεο έξγα κε ίδηνπο πφξνπο ή κε ζπγρξεκαηνδνηήζεηο Κνηλνηηθψλ πξνγξακκάησλ. Αμηφινγν πνζνζηφ ηνπ Πξνγξάκκαηνο Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ (πνπ θπκαίλεηαη ζπλήζσο απφ 30% έσο 70%) θαιχπηεηαη απφ πφξνπο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη εηδηθφηεξα : Απφ ην Γ Κνηλνηηθό Πιαίζην ηήξημεο, πνπ πεξηιακβάλεη 11 Σνκεαθά (Δζληθά) Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα (Δθπαίδεπζε, Απαζρφιεζε, Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο, Τγεία- Πξφλνηα, Πεξηβάιινλ, Πνιηηηζκφο, Αγξνηηθή Αλάπηπμε, Αιηεία, Αληαγσληζηηθφηεηα, Οδηθνί Άμνλεο- Ληκάληα- Αζηηθή Αλάπηπμε, ηδεξφδξνκνη-αεξνδξφκηα- Αζηηθέο πγθνηλσλίεο) θαη 13 Πεξηθεξεηαθά Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα. Απφ ην Σακείν πλνρήο, πνπ ζπγρξεκαηνδνηεί ππνδνκέο κεηαθνξψλ θαη έξγα πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο. Απφ ηηο Κνηλνηηθέο Πξσηνβνπιίεο, νη νπνίεο γηα ηελ πεξίνδν 2000-2006 είλαη νη εμήο: Interreg III, Leader +, Urban II θαη Equal. Δηδηθά Κνηλνηηθά Πξνγξάκκαηα πξνσζνχλ ηηο θαηλνηνκηθέο ελέξγεηεο θαη ηελ δηαπεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία (κέζσ ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ, ηεο κεζνγεηαθήο πνιηηηθήο θιπ). Υξεκαηνδνηήζεηο έξγσλ θαη πξνγξακκάησλ πεξηθεξεηαθήο ζεκαζίαο πξνβιέπνληαη θαη απφ ηνλ Υξεκαηνδνηηθό Μεραληζκό ηεο ΔΕΔ ζηνπο ηνκείο ηνπ πεξηβάιινληνο, ησλ κεηαθνξψλ, ηεο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο θαη ησλ πνιενδνκηθψλ αλαπιάζεσλ. Σέινο, δελ πξέπεη λα παξαιεηθζνχλ νη δπλαηφηεηεο δαλεηνδόηεζεο έξγσλ θαη επελδχζεσλ πνπ πξνζθέξεη ε ηξαπεδηθή αγνξά θαη εηδηθά ε Δπξσπατθή Σξάπεδα Δπελδύζεσλ, θαζψο θαη ηα θαηλνηνκηθά ρξεκαηνδνηηθά κέζα πνπ έρεη αξρίζεη, έζησ θαη δεηιά, ε αμηνπνίεζή ηνπο (ζθαηξηθέο επηρνξεγήζεηο, επηδνηήζεηο επηηνθίνπ, εηαηξείεο ακνηβαίσλ εγγπήζεσλ, πηζησηηθνί ζπλεηαηξηζκνί, εηαηξείεο θεθαιαίνπ επηρεηξεκαηηθψλ ζπκκεηνρψλ, ρξεκαηνδνηηθή κίζζσζε θ.ά.) 27

1.4.2.Δηδηθό Πξόγξακκα Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (ΔΠΣΑ). Γηα ηελ αλάπηπμε ησλ ππνδνκψλ 12 θαη ηελ ππνζηήξημε ηεο νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ ζρεδίνπ «Η. Καπνδίζηξηαο», θαζψο θαη γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ αλαγθαίσλ δεκνζίσλ επελδχζεσλ ηνπηθήο αλάπηπμεο, θαηαξηίδεηαη σο εηδηθφ αλαπηπμηαθφ πξφγξακκα ην Δηδηθφ Πξφγξακκα Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (ΔΠΣΑ) (άξζξν 13 παξ.1 ηνπ Ν. 2539/97). Σν ΔΠΣΑ Η έρεη πεληαεηή δηάξθεηα (1998-2002) πνπ κπνξεί λα παξαηαζεί ζε επηά ρξφληα (1998-2004) κε απφθαζε ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ. Σν ΔΠΣΑ πεξηέρεη : Σν ππνπξφγξακκα 1 γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ησλ αλαγθαίσλ ιεηηνπξγηθψλ δαπαλψλ ησλ λέσλ δήκσλ θαη θνηλνηήησλ. Σν ππνπξφγξακκα 2 γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ησλ αλαγθαίσλ κειεηψλ θαη ηελ αληίζηνηρεο ζπκβνπιεπηηθή ππνζηήξημεο γηα ηελ πξνκήζεηα θαη εγθαηάζηαζε κεραλνγξαθηθνχ εμνπιηζκνχ θαη ησλ απαξαίηεησλ πξνγξακκάησλ ελεκέξσζεο, θαηάξγεζεο θαη αλάπηπμεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Σν ππνπξόγξακκα 3 γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ηεο κειέηεο θαη θαηαζθεπήο έξγσλ ηερληθήο ππνδνκήο, πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη αλαβάζκηζεο ηεο πνηφηεηαο δσήο. Σν ππνπξφγξακκα 4 γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ηεο δηνηθεηηθήο, θνηλσληθήο, αζιεηηθήο θαη πνιηηηζηηθήο ππνδνκήο, θαζψο θαη γηα ηελ πξνκήζεηα κεραλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ θαη νρεκάησλ. Σν ππνπξφγξακκα 5 γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε έξγσλ αλάινγσλ κε ηα ππνπξνγξάκκαηα 2,3, θαη 4 πνπ αθνξνχλ απνθιεηζηηθά ηνπο ΟΣΑ ζηνπο νπνίνπο δελ επέξρεηαη κεηαβνιή κε ην ζρέδην «Η. Καπνδίζηξηαο».(άξζ. 13 παξ. 3 ηνπ Ν. 2539/97) Πφξνη ηνπ ΔΠΣΑ είλαη : Πνζνζηφ 8,5% ησλ ΚΑΠ πνπ εγγξάθνληαη ζηνλ Σαθηηθφ Πξνυπνινγηζκφ. Πνζνζηφ 20% ηεο ΑΣΑ. Σν πνζφ ηνπ ινγαξηαζκνχ ηνπ άξζξνπ 67 ηνπ Ν. 3053/54. 12 απνπλάθεο, Α. «Σα Οηθνλνκηθά ηεο Απηνδηνίθεζεο. Γηαδηθαζία εθαξκνγήο ηνπ ινγηζηηθνχ ησλ ΟΣΑ» ΔΓΓ. Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ 2002. ζει.34-35 28

Οη ηφθνη ησλ ρξεκαηηθψλ ππνινίπσλ ησλ ΟΣΑ ρσξίο ηακεηαθή ππεξεζία, πνπ θαηαηίζεληαη ζην Σακείν Παξαθαηαζεθψλ θαη Γαλείσλ. ια ηα πνζά ησλ εηδηθψλ ινγαξηαζκψλ θαη πφξσλ ηνπ Κξαηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ πνπ δηαρεηξίδνληαη ηα Τπνπξγεία, απηνηειείο δεκφζηεο ππεξεζίεο θαη νη δεκφζηνη νξγαληζκνί. Πνζνζηφ 80% ηνπ θφξνπ ησλ ηφθσλ θαηαζέζεσλ. Οη πφξνη ησλ εζληθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ Κνηλνηηθψλ πξνγξακκάησλ θαη πξσηνβνπιηψλ πνπ δηαρεηξίδνληαη ην Τπνπξγεία θαη νη Πεξηθέξεηεο θαη αθνξνχλ έξγα Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ. Οη πφξνη ηνπ Πξνγξάκκαηνο Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ κε ηνπ νπνίνπο ρξεκαηνδνηνχληαη έξγα ησλ Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ. Γηα ηελ θαηάξηηζε, παξαθνινχζεζε, ππνζηήξημε θαη δηνίθεζε ηεο εθαξκνγήο ηνπ ΔΠΣΑ ζπγθξνηείηαη επηηξνπή ζην ΤΠΔΓΓΑ κε θνηλή ππνπξγηθή απφθαζε. Με απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Δζσηεξηθψλ, κεηά απφ εηζήγεζε ηεο αλσηέξσ επηηξνπήο θαη ηεο ΚΔΓΚΔ, ξπζκίδνληαη ηα ηεο θαηάξηηζεο θαη εθαξκνγήο ηνπ ΔΠΣΑ. 1.4.3. Γάλεηα γηα ηελ εθηέιεζε ησλ έξγσλ. Με ζηφρν ηελ νηθνλνκηθή ππνβνήζεζε εθηέιεζεο ησλ ζρεηηθψλ έξγσλ ηνπ άξζξνπ 237 ΓΚΚ, πξνβιέπεηαη (βι. θαη άξζξν 10,ηνπ Ν.2503/97) ε δπλαηφηεηα δαλεηνδφηεζεο ησλ ΟΣΑ. 13 (πλαθείο δηαηάμεηο : άξζξν 167 Ν. 1065/80, άξζ. 18 Ν. 1270/82, άξζ. 207 ΠΓ 76/85, άξζ. 237 ΓΚΚ 1995). Σα δάλεηα απηά κπνξνχλ λα ζπλνκνινγεζνχλ κε ην θξάηνο, κε αλαγλσξηζκέλα πηζησηηθά ηδξχκαηα ε ρξεκαηνπηζησηηθνχο νξγαληζκνχο ηεο ρψξαο ή ηνπ εμσηεξηθνχ, φπσο ε Δπξσπατθή Σξάπεδα Δπελδχζεσλ, φπσο επίζεο θαη κε θάζε είδνπο δεκφζηνπο νξγαληζκνχο ή ΝΠΓΓ, γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε, απνθιεηζηηθψο, ζθνπψλ πνπ αλήθνπλ ζηελ αξκνδηφηεηά ηνπο. Απαξαίηεηνο φξνο γηα λα ζπλαθζεί δάλεην, είλαη ε χπαξμε πξνθαηαξθηηθήο κειέηεο, ή πξνκειέηε, ή νξηζηηθή κειέηε ησλ έξγσλ ή πξνκεζεηψλ. Γηα ηε ζπλνκνιφγεζε δαλείνπ άλσ ησλ πεληαθνζίσλ εθαηνκκπξίσλ δξαρκψλ (ηζφπνζν 1.500.000 Δπξψ), ε ζρεηηθή απφθαζε ηνπ 13 Βι. Αζαλαζφπνπινο, Κ. ΓΔ. Πεξηθεξεηαθή Γηνίθεζε θαη Σνπηθή Απηνδηνίθεζε. Σφκνο Β. Δ Έθδνζε. Αζήλα 2000, ΔΓΓ. Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ 2002. ζει.109-118 θαη ΚΔΓΚΔ. Ο Γεκνηηθφο θαη Κνηλνηηθφο Κψδηθαο. Με ηηο ηξνπνπνηήζεηο & ζπκπιεξψζεηο ησλ δηαηάμεσλ κέρξη ηελ εθαξκνγή ηνπ Ν. 2753/1999. Δ.Δ.Σ.Α.Α. Αζήλα 2000. 29

Γεκνηηθνχ ή Κνηλνηηθνχ πκβνπιίνπ ιακβάλεηαη κε ηελ απμεκέλε πιεηνςεθία ησλ 2/3. Κχξηνη ζθνπνί ησλ δαλείσλ είλαη ε εθηέιεζε έξγσλ θνηλήο σθέιεηαο (χδξεπζε, απνρέηεπζε, νδνπνηία), ε θαηαβνιή απνδεκηψζεσλ γηα απαιινηξηψζεηο θαη ξπκνηνκήζεηο θαη πξνκήζεηα εμνπιηζκνχ γηα αλάγθεο θαζαξηφηεηαο, πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο θιπ. Δπί πιένλ, κε ην άξζξν 304 ΓΚΚ ζεζπίδεηαη απαιιαγή ησλ ΟΣΑ, ησλ ηδξπκάησλ θαη ησλ Ννκηθψλ Πξνζψπσλ ηνπο, ησλ επηρεηξήζεσλ, ζπλδέζκσλ θαη ελψζεψλ ηνπο, απφ θάζε είδνπο θφξν, δαζκφ, ηέινο, ραξηφζεκν θαη εηζθνξά ππέξ νηνπδήπνηε ηακείνπ, εηζθνξά ππέξ ΔΡΣ θαη νπνηαδήπνηε ραξηφζεκα θαη δηθαζηηθά έμνδα. 2.0. ΓΔΝΗΚΖ ΘΔΧΡΖΖ ΣΖ ΝΟΜΟΘΔΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΟΤ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ. ΓΔΝΗΚΑ. Σν χληαγκα, ν ζεκειηψδεο Νφκνο ηεο Πνιηηείαο, πξνζδηνξίδεη, θαη αξρήλ ηελ κνξθή ηνπ πνιηηεχκαηνο θαη ηα φξγαλα ηνπ Κξάηνπο, αιιά θαη ηα βαζηθά βηνηηθά αγαζά, δηθαηψκαηα θαη αμίεο, δει. ηα έλλνκα αγαζά πνπ ζεσξνχληαη άμηα ηεο αλψηαηεο ζπληαγκαηηθήο πξνζηαζίαο. ηελ Διιάδα 14, πξηλ απφ ηε ςήθηζε ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 1975, θαη παξά ην γεγνλφο φηη δελ ππήξρε ζπληαγκαηηθή πξφβιεςε γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ζεζκνζεηήζεθαλ θαηά θαηξνχο θαλφλεο δηθαίνπ πνπ είραλ σο έκκεζν απνηέιεζκα θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Ζ ςήθηζε, φκσο, απηψλ ησλ θαλφλσλ ζεκειησλφηαλ ζε ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο, πνπ είραλ άκεζν ζθνπφ ηελ πξνζηαζία ηεο αλζξψπηλεο δσήο, ηεο δεκφζηαο πγείαο, ηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ θαη δαζηθψλ εθηάζεσλ θαη άιισλ ελλφκσλ αγαζψλ. Απηή ε λνκηθή πξαγκαηηθφηεηα ήηαλ δηθαηνινγεκέλε θαη απφ ην γεγνλφο φηη ε θνηλσληθή ζπλεηδεηνπνίεζε γηα ηελ πεξηνξηζκέλε θέξνπζα ηθαλφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ησλ θπζηθψλ πεγψλ λα αλερζνχλ ηελ αλζξψπηλε δξάζε, θπξίσο φηαλ απηή δελ είλαη ζπκβαηή κε απηφ πνπ νλνκάδνπκε ζήκεξα «νξζνινγηθή πεξηβαιινληηθή δηαρείξηζε», άξρηζε κεηά 14 Βι. Διιεληθή Δηαηξία Σνπηθήο Αλάπηπμεο θ Απηνδηνίθεζεο. Οδεγφο ζε ζέκαηα πξνζηαζίαο πεξηβάιινληνο γηα ηνπο ΟΣΑ. ΔΔΣΑΑ 1989, ζει 121-122. 30

ηελ θαηαθαλή ππέξβαζε θάπνησλ νξίσλ θαη ηε δεκηνπξγία νξαηψλ πξνβιεκάησλ, φπσο ην λέθνο, ε ξχπαλζε ηεο ζάιαζζαο θιπ. Σέινο, ν αλνηθηφο θνηλσληθφο δηάινγνο θαη νη αληηδξάζεηο ησλ πνιηηψλ γηα ηε ξχπαλζε ηνπ αέξα θαη ησλ ζαιαζζψλ, ηελ ππνβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο πνηφηεηαο δσήο ελ γέλεη, ηελ αιφγηζηε θαη ρσξίο φξνπο ρξήζε γεο πνιενδφκεζε, φπσο επίζεο θαη γηα ηελ ππέξκεηξε νηθνλνκηθή αλάπηπμε πνπ νδεγνχζε ζηελ εμάληιεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, άξρηζε κεηά ηε κεηαπνιίηεπζε ηνπ Ηνπιίνπ 1974, δειαδή αθφηνπ ε πνιηηηθή θαηάζηαζε επέηξεςε ηελ αλάπηπμε αλνηθηνχ δηαιφγνπ κεηαμχ πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθψλ θηλεκάησλ θαη εθπξνζψπσλ εξγνδνηηθψλ θαη εξγαηηθψλ νξγαλψζεσλ ηεο ρψξαο. 2.1. ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΟΤ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΚΑΣΑ ΣΟ ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΟΤ 1975. Γηα πξψηε θνξά, κε ην χληαγκα ηνπ 1975, ζεζπίζηεθε εηδηθή ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο παξάιιεια κε ηηο γεληθέο δηαηάμεηο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ αλζξψπνπ θαη άιισλ ελλφκσλ αγαζψλ. Οη πξσηνπνξηαθέο, γηα ηελ επνρή ηεο ζέζπηζήο ηνπο, δηαηάμεηο ηνπ Διιεληθνχ πληάγκαηνο 1975, αλ θαη θαηά κεγάιν κέξνο γεληθφινγεο ψζηε λα θηλδπλεχνπλ λα ραξαθηεξηζηνχλ σο απιέο θαηεπζχλζεηο πξνο ηνλ θνηλφ λνκνζέηε, εξκελεχηεθαλ δεκηνπξγηθά απφ ηα Γηθαζηήξηα. Κπξίσο ην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο, εθάξκνζε θαη εξκήλεπζε ηηο δηαηάμεηο θαηά ηέηνην ηξφπν, ψζηε ην θαλνληζηηθφ ηνπο πεξηερφκελν λα εμεηδηθεπζεί ζε δεζκεπηηθέο αξρέο θαη θαλφλεο, πνπ ζπγθξνηνχλ έλα απζηεξφ πξνζηαηεπηηθφ θαζεζηψο. Σν θαζεζηψο απηφ, φπσο δηακνξθψζεθε κε ηε λνκνινγία ησλ δηθαζηεξίσλ, ε νπνία κε ηε ζπκβνιή θαη ηελ παξφηξπλζε θαη ηεο πιεηνςεθίαο ησλ ζεσξεηηθψλ ηνπ πεξηβάιινληνο, πξνζέδσζε ζηε ιηηή δηαηχπσζε ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ δπλακηθφ πεξηερφκελν 15,, ψζηε ν ζθνπφο ηνπ ζπληαγκαηηθνχ λνκνζέηε λα ηθαλνπνηείηαη δηαρξνληθά ζηηο ζπλερψο κεηαβαιιφκελεο νηθνλνκηθέο θαη ηερλνινγηθέο ζπλζήθεο. Δηδηθφηεξα, ζην άξζξν 24 ηνπ πληάγκαηνο, πνπ πεξηιακβάλεηαη ζην θεθάιαην γηα ηα αηνκηθά θαη θνηλσληθά δηθαηψκαηα, πξνβιέπνληαη ηα εμήο : 15 Βι. φ.π. ΔΔΣΑΑ Οδεγφο ζε ζέκαηα πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο γηα ηνπο ΟΣΑ, ει 122-23. 31