ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΣΤΟΡΑΚΟΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ "Έρευνα Στην Γυναικεία Αναπαραγωγή" ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΣΤΟΡΑΚΟΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Οργάνωση: ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ (με σύμπραξη) ΤΜΗΜΑ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗΣ-ΤΕΙ ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Δρ ΣΚΙΤΣΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΑΘΗΝΑ 2016 1

Διδακτικές Σημειώσεις ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Αστική, Ποινική, Πειθαρχική ευθύνη Δεοντολογία Ενημέρωση-Συγκατάθεση ασθενή Δικαιώματα ασθενών 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ εισαγωγή στην ιατρική ευθύνη αστική ευθύνη ιατρού ποινική ευθύνη ιατρού ποινικές διατάξεις που αφορούν την άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος σύνοψη των δικαιωμάτων του ασθενή το δικαίωμα της ιατρικής υποβοήθησηςτου ασθενή στην ανθρώπινη αναπαραγωγή τα δικαιώματα του νοσοκομειακού ασθενή πειθαρχική ευθύνη ιατρού κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας (Ν. 3418/05) ασφάλιση αστικής ευθύνης ιατρού αστική ευθύνη ιατρού από την τεχνητή ανθρώπινη αναπαραγωγή σύγχρονες αντιλήψεις για την δεοντολογική συμπεριφοράτων βιοεπιστημόνων νόμος 2251/1994(ΦΕΚ 191 Α / 16 Νοεμβρίου 1994) προστασία των καταναλωτών, όπως ισχύει μετά τις τροποποιήσεις (Απρίλιος 2013) 3

Βιβλιογραφία Οι Σημειώσεις είναι βασισμένες-κυρίως- στα συγγράμματα: «ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ-Ερμηνεία Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας και όλων όσων δραστηριοποιούνται στο χώρο της υγείας», Β Έκδοση, του δικηγόρου Θεσσαλονίκης Σωκράτη Προβατά, Εκδόσεις ΤΣΙΜΟΣ, Θεσσαλονίκη, 2012 «ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ»του δικηγόρου Θεσσαλονίκης Σωκράτη Προβατά, Εκδόσεις ZYMEL, 2009 (όπου υπάρχει άλλη κύρια πηγή βιβλιογραφίας αναφέρεται ειδικά) Συμπληρωματική (ενδεικτική) Βιβλιογραφία Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ, Νομολογιακές τάσεις της τελευταίας δεκαετίας, Επιμέλεια: Κ. Γώγος, Μ. Καϊάφα-Γκμπάντι, Λ. Παπαδοπούλου, Κ. Φουντεδάκη, Εκδόσεις: Νομική Βιβλιοθήκη, 2010 Ανθρώπινη αναπαραγωγή και αστική ιατρική ευθύνη, Σειρά: Δημοσιεύματα Ιατρικού Δικαίου και Βιοηθικής, Τ. 4. Ο Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας, (ν. 3418/2005) Ευθύνη πριν από την έναρξη της κύησης - Ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, Συγγραφέας: Φουντεδάκη Κατερίνα, Εκδόσεις ΣΑΚΚΟΥΛΑ, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2007 Αστική ιατρική ευθύνη: Γενική εισαγωγή, δογματική και δικαιοπολιτική θεώρηση, θεμελιώδεις έννοιες, Συγγραφέας: Φουντεδάκη Κατερίνα, Εκδόσεις ΣΑΚΚΟΥΛΑ, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2003 Η ποινική αντιμετώπιση του ιατρικού σφάλματοςκαι η συναίνεση του ασθενούς στην ιατρική πράξη, Β' έκδοση, με τη συνεργασία των Δημητρίου Λάλα και Θεοδώρου Σακελλαρόπουλου, ασκουμένων δικηγόρων, Συγγραφέας: Σακελλαροπούλου Βιργινία, Εκδόσεις ΣΑΚΚΟΥΛΑ, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2011 Ιατρική Δεοντολογία & Ποινικό Δίκαιο, Συγγραφέας: Μαραγκάκη Ελένη, Εκδόσεις ΣΑΚΚΟΥΛΑ, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2011 Τεχνητή γονιμοποίηση και Οικογενειακό Δίκαιο, Β έκδοση, ειδική Ελληνική νομοθεσία: Ν. 3089/2002 και 3305/2005, Συγγραφέας: Κουνουγέρη- Μανωλεδάκη Έφη, Εκδόσεις ΣΑΚΚΟΥΛΑ, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2005 Αστική ευθύνη και HIV/AIDS νόσος, Συγγραφέας: Παπαζήση Θεοφανώ, Εκδόσεις ΣΑΚΚΟΥΛΑ, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2003 Η τεχνητή αναπαραγωγή στον αστικό κώδικα Νο. 4 - Σειρά: Δίκαιο και Κοινωνία στον 21ο Αιώνα, Διευθυντής Σειράς: Γ. Παπαδημητρίου, Συγγραφέας: Παπαχρίστου Θανάσης, Εκδόσεις ΣΑΚΚΟΥΛΑ, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2003 4

Ν 3418/2005, ΦΕΚ 287/Α/28-11-2005, «Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας» ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, (Εγκρίθηκε στη 299/22-03-2012 Συνεδρίαση της Συγκλήτου), ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2012, διαθέσιμο http://www.uoc.gr/files/items/9/996/kodikas_deontologias_tis_ereynas.pdf (HA 3 ος 2014) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ, ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΜΗΤΡΩΟΥ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ-ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΒΙΟΧΗΜΙΚΩΝ, Κώδικας Δεοντολογίας - Ελληνική Εταιρία Κλινικής Χημείας, Διαθέσιμο www.eekx-kb.gr/emkx-kb/kodikas_deontologias.doc(ha 5 ος 2014) ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Β Ι Ο Η Θ Ι Κ Η Σ, Υπόδειγμα Κώδικα Δεοντολογίας, Για την έρευνα στις βιολογικές επιστήμες, Οκτώβριος 2008, διαθέσιμο http://www.bioethics.gr/media/pdf/kodikas_deontologias.pdf(ha 5 ος 2014) Η ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥΑΠΟ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗΤΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ, Ισμήνη Ανδρουλιδάκη Δημητριάδη, Ομότιμη Καθηγήτρια Νομικής του Παν/μίου Αθηνών, διαθέσιμοwww.enas.gr/androulidaki.pdf(ha 6 ος 2014) Νόμος 2071/1992(ΦΕΚ Α 123) 5

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ Ιατρική πράξη Η Ιατρική πράξη αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στην πρόληψη, στη διάγνωση, στην θεραπεία και στην αποκατάσταση της υγείας καθώς επίσης στην συνταγογράφηση, στην έκδοση ιατρικών πιστοποιητικών αλλά και στην συμβουλευτική υποστήριξη του ασθενή. Όταν αναφερόμαστε στη υγεία εννοούμε την πλήρη σωματική, ψυχική, πνευματική υγείακαι κοινωνική ευεξία (ορισμός υγείας ΠΟΥ). Η ιατρική πράξη«παρεμβαίνει» στο σώμα, στην ψυχή, στο πνεύμα αλλά κατά μία έννοια και στην προσωπικότητα του ασθενή και στην προσωπική-ιδιωτική ζωή ατόμου/ασθενή. Ιατρική ευθύνη Η Ιατρική ευθύνη κυρίως αναφέρεται στα πεδία της: Αστικής Ποινικής Πειθαρχικής ευθύνης. Στην έννοια της αστικής ευθύνης περιλαμβάνεται η υποχρέωση αποζημίωσης προς τον ασθενή όταν ο ιατρός του προκάλεσε ζημιά κατά την άσκηση της δραστηριότητάς του ως ιατρού. Στην έννοια της ποινικής ευθύνης εμπεριέχεται η τυχόν επιβολή ποινής στον ιατρό όταν κατά την άσκηση των καθηκόντων του έπληξε τα έννομα αγαθά του ασθενή του (πχ σωματική ή λοιπή βλάβη, θάνατος). Στην έννοια της πειθαρχικής ευθύνης αναφερόμαστε όταν παρατηρείται παραβίαση των καθηκόντων και υποχρεώσεων του ιατρού που προκύπτουν από τον κώδικα ιατρικής δεοντολογίας ή και από άλλους συναφείς κώδικες. Οι γενικές διατάξεις του Ν. 2251/1994 σχετικά με την ευθύνη γενικώς του παρέχοντος υπηρεσίες επαγγελματία θα είχαν ενδεχομένως εφαρμογή αναλόγως των συνθηκών.. Αστική ευθύνη: ως αστικό αδίκημα χαρακτηρίζεται κάθε ζημία που προκαλείται από -κατά κανόναυπαίτια πράξη ή παράλειψη προσώπου, άσχετα του σκοπού προς τον οποίο κατευθύνεται η θέληση του ζημιούντος (αν δηλαδή αυτός τελεί ή όχι "καλή τη πίστει"). Κατά το άρθρο 914 του Αστικού Κώδικα «όποιος ζημιώσει άλλον παράνομα και υπαίτια, έχει υποχρέωση να τον αποζημιώσει". Προϋποθέσεις για αποζημίωση είναι: πράξη, παρανομία της πράξης, υπαιτιότητα του προσώπου, ζημία και αντικειμενικός αιτιώδης σύνδεσμος ανάμεσα στην παράνομη και υπαίτια πράξη και την επέλευση της ζημίας.(wikipedia). Αστική ευθύνη υπάρχει όταν με πράξη ή παράλειψη παραβιάζονται μία ή περισσότερες διατάξεις του ΑΚ. Στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει υποχρέωση αποζημίωσης του ατόμου που υπέστη βλάβη στην υγεία του (και στον υγειονομικό χώρο) εξ αιτίας της πράξης ή της παράλειψης. 6

Ευθύνη αποζημίωσης προκύπτει κυρίως: α. ευθύνη εξ αδικήματος β. συμβατική ευθύνη. Συμβατική ευθύνη:ευθύνη από προσφορά υπηρεσιών βάσει σύμβασης μεταξύ του Λειτουργού υγείας και του ασθενή, δηλ. παρατηρείται μη εκτέλεση των όρων της σύμβασης η ατελής εκτέλεση των όρων της σύμβασης. Στην ευθύνη εξ αδικήματος, κατά την άσκηση της επαγγελματικής δραστηριότητας προκαλείται «ζημία» στον ασθενή ή σε άλλα πρόσωπα (πρόκληση ζημίας ενοχικό δίκαιο-). Αστικός Κώδικας, Ενοχικό δίκαιο, άρθρο 287, έννοια ενοχής:«ενοχή είναι η σχέση, με την οποία ένα πρόσωπο έχει υποχρέωση προς ένα άλλο για παροχή. Η παροχή μπορεί να συνίσταται και σε παράλειψη». Αστικός Κώδικας, Ενοχικό δίκαιο, άρθρο 288:«ο οφειλέτης έχει υποχρέωση να εκπληρώσει την παροχή όπως απαιτεί η καλή πίστη αφού ληφθούν υπόψη και τα συναλλακτικά ήθη.» Αστικός Κώδικας, Ενοχικό δίκαιο, άρθρο 299:μη περιουσιακή ζημία, «για μη περιουσιακή ζημίαοφείλεται χρηματική ικανοποίηση στις περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος.» Όταν αναφερόμαστε σε θετική ζημία εννοούμε την ελάττωση της περιουσίας του άλλου και στην αποθετική ζημία ή διαφυγόν κέρδος θεωρούμε περαιτέρω κάθε αποτροπή επαύξησης του ενεργητικού ή μείωσης του παθητικού της περιουσίας του ζημιωθέντος, που θα επερχόταν κατά τη συνηθισμένη πορεία των πραγμάτων (ΑΚ 298 εδ. β ), αν δεν ελάμβανε χώρα το ζημιογόνο γεγονός, λαμβανομένων ιδιαιτέρως υπόψη των ειδικών περιστάσεων και των προπαρασκευαστικών μέτρων που έχουν στο μεταξύ ληφθεί από τον ζημιωθέντα. προϋποθέσεις ύπαρξης ιατρικής αστικής ευθύνης εξ αδικήματος. α. η βλάβη του ασθενή. ως βλάβη μπορεί να νοηθεί πέρα από την βλάβη της υγείας ή της ζωής του και η βλάβη της προσωπικής ελευθερίας του, της ιδιωτικής του σφαίρας κ.λ.π. β. η πράξη ή παράλειψη του ιατρού. ως τέτοια νοείται η παράνομη συμπεριφορά του ιατρού, η οποία αντιβαίνει σε ρητές διατάξεις του Νόμου αλλά και όταν αντίκειται στις επιταγές της έννομης τάξης. παράνομη συμπεριφορά είναι η με δόλο ή αμέλεια προσβολή των προστατευόμενων από το Νόμο δικαιωμάτων και συμφερόντων του ατόμου που υπέστη την βλάβη. γ. η υπαιτιότητα του ιατρού δηλαδή η παράνομη συμπεριφορά του ιατρούνα οφείλεται σε δόλο ή αμέλειά του. συμβατική υποχρέωση του ιατρού προς τον ασθενή: προσπάθεια με κάθε επιβαλλόμενο δυνατό μέσο να φέρει το επιθυμητό/θετικό αποτέλεσμα. ποινική ευθύνη ιατρού: ιατρική ευθύνη για πράξεις ή παραλείψεις μέσω των οποίων προκλήθηκε παραβατική συμπεριφορά,σύμφωνα με διατάξεις του ποινικού κώδικα, για τις οποίες προβλέπεται 7

επιβολή ποινής. Η δια νόμου επιβολή ποινής προβλέπεται όταν με πράξη ή παράλειψη τίθεται σε κίνδυνο έννομο αγαθό ατόμου και εν τέλει προκλήθηκε αδίκημα τιμωρούμενο από το ποινικό δίκαιο. ενδεχόμενα ιατρικά ποινικά αδικήματα: εγκλήματα εκ προθέσεως εγκλήματα εξ αμελείας. Ιατρικά εγκλήματα από πρόθεση: Τεχνητή διακοπή κύησης (εκτός των όρων του νόμου) Ευθανασία «Εν συναινέσει ανθρωποκτονία» Σωματική βλάβη από πρόθεση. Ιατρικά εγκλήματα από αμέλεια: έγκλημα ανθρωποκτονίας από αμέλεια έγκλημα σωματικής βλάβης από αμέλεια. άρθρο 28 του Π.Κ.: «εξ αμελείας πράττει όστις ένεκεν ελλείψεως της προσοχής ην όφειλε εκ των περιστάσεων και ηδύνατο να καταβάληείτε δεν προείδε το εκ της πράξεως του πραχθέναξιόποινον αποτέλεσμα είτε προείδε μεν τούτο ως πιθανόν επίστευεν όμως ότι δεν θα επήρχετο». Κύρια χαρακτηριστικά ιατρικής αμέλειας: υποχρέωση αλλά και δυνατότητα του ιατρού περίθαλψης του ασθενή πλημμελής ιατρική συμπεριφορά, μη δέουσα προσοχή από τον ιατρό επέλευση βλαβερής συνέπειας στα έννομα αγαθά του ασθενή αιτιώδης συνάφεια από την πλημμελή ιατρική συμπεριφορά σε σχέση με το επιβλαβές αποτέλεσμα. άρθρο 314 ΠΚ, σωματική βλάβη από αμέλεια: άρθρο 302 ΠΚ, ανθρωποκτονία από αμέλεια: Στα 2 προαναφερόμενα άρθρα είναι αναγκαίο να τεκμηριώνεταιη αιτιώδης συνάφεια του αποτελέσματοςμε την αμελή συμπεριφορά του ιατρού ήτου λειτουργού υγείας γενικότερα. Προϋπόθεσεις (ενδεικτικά): ύπαρξης ιατρικής ή άλλης αμέλειας συναφούς ποινικής ευθύνης ανάληψη υποχρέωσης του λειτουργού υγείας για την περίθαλψη ή την παροχή υπηρεσιών υγείας στο άτομο/ασθενή σύμβαση ή παροχή υπηρεσιών στον δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα άρθρο 307 ΠΚ, παράλειψη λύτρωσης από κίνδυνο ζωής: «όποιος με πρόθεση παραλείπει να σώσει άλλον από κίνδυνο ζωής αν και μπορεί να το πράξει χωρίς κίνδυνο της δικής του ζωής ή υγείας τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους». εσωτερική όψη της αμέλειας: έλλειψη προσοχήςδηλ.είτε δεν προέβλεψε το δυσμενές αποτέλεσμα είτε το προέβλεψε αλλά ήλπιζε ότι δεν θα προέκυπτε. 8

χαρακτηριστικό της αμέλειας λειτουργού υγείας και η πλάνη (αδικαιολόγητη-υπαίτια) δηλ. μη συνειδητοποίηση εσφαλμένου αποτελέσματοςείτε ως προς την ασθένειαείτε κατά την θεραπεία. η πλάνη χαρακτηρίζεται ως μη δικαιολογημένη όταν υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις γιαορθή πράξη καιγια μη παράλειψηκαιπροκύπτει εσφαλμένο αποτέλεσμα, συνεκτιμωμένων πάντα των ειδικών συνθηκών κατά περίπτωση. ανεπιθύμητο αποτέλεσμα: ύπαρξη βλαπτικού αποτελέσματοςτων εννόμων αγαθών του ατόμου ( ενδεχομένως και από τις ενέργειες του λειτουργού). άρθρο 302 ΠΚ: α. όποιος επισύρει τον θάνατο άλλου από αμέλεια τιμωρείται β. σωματική βλάβη οποιασδήποτε μορφής από αμέλεια γ. παράλειψη λήψης συναίνεσης ή λήψης συναίνεσης με αντικανονικό τρόπο ή για άλλο σκοπό δ. λοιπές περιπτώσεις που ρυθμίζονται συγκεκριμένα από τον ΠΚ,όπως: -παραβίαση απορρήτου 371 ΠΚ -μετάδοση νοσήματος από παράλειψη -μη δήλωση ορισμένων μολυσματικών νοσημάτων που ορίζονται από διατάξεις Σε κάθε περίπτωση τονίζεται (πλέον όλων των άλλων) η ανάγκη ύπαρξης αιτιώδους συνάφειας του δυσμενούς αποτελέσματος με την πράξη. Ενδεικτικές περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν καταλογίζεται αμέλεια παρά την ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας: α. ανεξαρτήτως του αποτελέσματος εάν η συμπεριφορά του λειτουργού δεν ήταν πλημμελής αλλά ενδεδειγμένη, έγκαιρη και έντεχνη β. άτεχνη και αυτοσχέδια συμπεριφορά του λειτουργού με την επιβαλλόμενη σύνεση όμως κατά την ενέργεια γ. σε περιστατικά ανάγκης ταυτόχρονης περίθαλψης πολλών περιπτώσεων ίδιας βαρύτητας. 9

Σχετικές ποινικές διατάξεις άρθρο 302. ανθρωποκτονία από αμέλεια: όποιος επιφέρει από αμέλεια το θάνατο άλλου τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών. αν το θύμα της πράξης η οποία αναφέρεται στην προηγούμενη παράγραφο είναι οικείος του υπαιτίου, το δικαστήριο μπορεί να απαλλάξει τον υπαίτιο από κάθε ποινή, αν πεισθεί ότι λόγω της ψυχικής οδύνης που υπέστη από τις συνέπειες της πράξης του δεν χρειάζεται να υποβληθεί σε ποινή. άρθρο 175. Αντιποίηση: όποιος με πρόθεση αντιποιείται την άσκηση κάποιας δημόσιας, δημοτικής ή κοινοτικής υπηρεσίας τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή με χρηματική ποινή. άρθρο 44. άρνηση γιατρών: γιατροί και μαίες, που χωρίς δικαιολογημένο κώλυμα αρνούνται την εκτέλεση των έργων τους ή που αναφορικά με αυτήν γίνονται υπαίτιοι οποιασδήποτε αμέλειας, από την οποία μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άλλον τιμωρούνταιμε πρόστιμο ή με κράτηση μέχρι τριών μηνών αν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη διάταξη. άρθρο 212. επαγγελματικό απόρρητο: η διαδικασία ακυρώνεται αν εξετασθούν στη προδικασία ή στη κύρια διαδικασία: α) κληρικοί, σχετικά με όσα έμαθαν από την εξομολόγηση, β) οι συνήγοροι, οι τεχνικοί σύμβουλοι και οι συμβολαιογράφοι σχετικά με όσα τους εμπιστεύθηκαν οι πελάτες τους. οι συνήγοροι και οι τεχνικοί σύμβουλοι κρίνουν σύμφωνα με τη συνείδησή τους εάν και σε ποιο μέτροπρέπει να καταθέτουν όσα άλλα έμαθαν με αφορμή την άσκηση του λειτουργήματος τους. γ) οι γιατροί, οι φαρμακοποιοί και οι βοηθοί τους καθώς και οι μαίες, σχετικά με όσα εμπιστευτικά πληροφορήθηκαν κατά την άσκηση του λειτουργήματος τους εκτός όταν ειδικός νόμος τους υποχρεώνει να τα αναγγείλουν στην αρχή και δ) οι δημόσιοι υπάλληλοι όταν πρόκειται για στρατιωτικό ή διπλωματικό μυστικό ή μυστικό που αφορά την ασφάλεια του Κράτους εκτός ανο αρμόδιος υπουργός, με αίτηση της δικαστικής αρχής ή κάποιου από τους διαδίκους ή και αυτεπαγγέλτως, τους εξουσιοδοτήσει σχετικά. η απαγόρευση της παρ. 1 στις περιπτώσεις α, β, και γ ισχύει ακόμα και αν τα πρόσωπα στα οποία αναφέρεται απαλλάχθηκαν από την υποχρέωση να τηρήσουν το επαγγελματικό απόρρητο από μέρους εκείνου που τους το εμπιστεύθηκε. όλοι οι παραπάνω μάρτυρες έχουν υποχρέωση να δηλώσουν ενόρκως σε αυτόν που εξετάζει ότι, αν κατέθεταν θα παραβίαζαν τα απόρρητα που μνημονεύονται στην παρ. 1. ψευδής δήλωση τιμωρείται με τις ποινές που ο ποινικός κώδικας προβλέπει για την ψευδορκία. άρθρο 371. παραβίαση επαγγελματικής εχεμύθειας: κληρικοί, δικηγόροι και κάθε είδους νομικοί παραστάτες, συμβολαιογράφοι, γιατροί, μαίες, νοσοκόμοι, φαρμακοποιοί και άλλοι, στους οποίους κάποιοι εμπιστεύονται συνήθως λόγω του επαγγέλματος τους ή της ιδιότητάς τους ιδιωτικά απόρρητα καθώς 10

και βοηθοί των προσώπων αυτών, τιμωρούνται με χρηματική ποινή ή με φυλάκιση μέχρι ενός έτους, αν φανερώσουν ιδιωτικά απόρρητα που τους τα εμπιστεύτηκαν ή που έμαθαν λόγω του επαγγέλματος τους ή της ιδιότητάς τους. όμοια τιμωρείται όποιος, μετά το θάνατο ενός από τα πρόσωπα της παρ. 1 και από αυτήν την αιτία, γίνεται κάτοχος εγγράφων ή σημειώσεων του νεκρού σχετικών με την άσκηση του επαγγέλματος του ή της ιδιότητάς του και από αυτά φανερώνει ιδιωτικά απόρρητα. η πράξη είναι δυνατόν να χαρακτηρισθεί ως μη άδικη αν ο υπαίτιος απέβλεπε στην εκπλήρωση καθήκοντος του ή στη διαφύλαξη έννομου ή για άλλο λόγο δικαιολογημένου ουσιώδους συμφέροντος δημόσιου ή του ίδιου ή κάποιου άλλου το οποίο δεν μπορούσε να διαφυλαχθεί διαφορετικά. άρθρο 216. Πλαστογραφία: όποιος καταρτίζει πλαστό ή νοθεύει έγγραφο με σκοπό να παραπλανήσει με τη χρήση του άλλον σχετικά με γεγονός που μπορεί να έχει έννομες συνέπειες τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών. η χρήση του εγγράφου από αυτόν θεωρείται επιβαρυντική περίπτωση. με την ίδια ποινή τιμωρείται όποιος για τον παραπάνω σκοπό εν γνώσει χρησιμοποιεί πλαστό ή νοθευμένο έγγραφο.αν ο υπαίτιος αυτών των πράξεων (παράγραφοι 1-2) σκόπευε να προσπορίσει στον εαυτό του ή σε άλλον περιουσιακό όφελος βλάπτοντας τρίτον ή σκόπευε να βλάψει άλλον τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών, εάν το συνολικό όφελος ή η συνολική ζημία υπερβαίνουν το ποσό των εβδομήντα τριών χιλιάδων (73.000) ευρώ (όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 14. παρ. 2α του ν 2721/1999). με την ίδια ποινή τιμωρείται ο υπαίτιος που διαπράττει πλαστογραφίες κατ επάγγελμα ή κατά συνήθεια και το συνολικό όφελος ή η συνολική ζημία υπερβαίνουν το ποσό των δέκα πέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ (όπως προστέθηκε το εδ. β με το άρθρο 14 παρ. 2β του ν2721/1999). άρθρο 314. σωματική βλάβη από αμέλεια: όποιος από αμέλεια προκαλεί σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας άλλου τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών. αν η σωματική βλάβη που προκλήθηκε είναι εντελώς ελαφρά επιβάλλεται φυλάκιση μέχρι τριών μηνών ή χρηματική ποινή. η διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 302 εφαρμόζεται αναλόγως και στην πράξη της προηγούμενης παραγράφου. «αν το θύμα της πράξης η οποία αναφέρεται στην προηγούμενη παράγραφο είναι οικείος του υπαιτίου, το δικαστήριο μπορεί να απαλλάξει τον υπαίτιο από κάθε ποινή, αν πεισθεί ότι λόγω της ψυχικής οδύνης που υπέστη από τις συνέπειες της πράξης του δεν χρειάζεται να υποβληθεί σε ποινή» (302 & 2) στην περίπτωση αυτή για την ποινική δίωξη απαιτείται πάντοτε έγκληση και δεν εφαρμόζεται το δεύτερο εδάφιο της πρώτης παραγράφου του επόμενου άρθρου. άρθρο 304. τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης: όποιος χωρίς τη συναίνεση της εγκύου διακόπτει την εγκυμοσύνη της τιμωρείται με κάθειρξη 11

όποιος, με τη συναίνεση της εγκύου διακόπτει ανεπίτρεπτα την εγκυμοσύνη της ή προμηθεύει σε αυτή μέσα για τη διακοπή της τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών και αν ενεργεί κατά συνήθεια τις πράξεις αυτές τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών. αν από την πράξη της προηγούμενης διάταξης προκληθεί βαριά πάθηση του σώματος ή της διανοίας της εγκύου, επιβάλλεταιφυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και αν προκλήθηκε ο θάνατος της επιβάλλεται κάθειρξη μέχρι δέκα έτη. έγκυος που διακόπτει ανεπίτρεπτα την εγκυμοσύνη της ή επιτρέπει σε άλλον να την διακόψει τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ένα έτος. δεν είναι άδικη πράξη η τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης που ενεργείται με τη συναίνεση της εγκύου απόγιατρό μαιευτήρα-γυναικολόγο με τη συμμετοχή αναισθησιολόγου σε οργανωμένη νοσηλευτική μονάδα, αν συντρέχει μία από τις ακόλουθες περιπτώσεις: α) δεν έχουν συμπληρωθεί δώδεκα εβδομάδες εγκυμοσύνης β) έχουν διαπιστωθεί με τα σύγχρονα μέσα προγεννητικής διάγνωσης ενδείξεις σοβαρής ανωμαλίας του εμβρύου που επάγονται τη γέννηση παθολογικού νεογνού και η εγκυμοσύνη δεν έχει διάρκεια περισσότερο από είκοσι τέσσερις εβδομάδες γ) υπάρχει αναπότρεπτος κίνδυνος για τη ζωή της εγκύου ή κίνδυνος σοβαρής και διαρκούς βλάβης της σωματικής ή ψυχικής υγείας της (στην περίπτωση αυτή απαιτείται σχετική βεβαίωση και του κατά περίπτωση αρμοδίου γιατρού). δ) η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού, αποπλάνησης ανήλικης, αιμομιξίας ή κατάχρησης γυναίκας ανίκανης να αντισταθεί και εφόσον δεν έχουν συμπληρωθεί δεκαεννέα εβδομάδες εγκυμοσύνης. αν η έγκυος είναι ανήλικη απαιτείται και η συναίνεση ενός από τους γονείς ή αυτού που έχει την επιμέλεια του προσώπου της ανήλικης. άρθρο 304Α. σωματική βλάβη εμβρύου ή νεογνού:όποιος επενεργεί παράνομα στην έγκυο με αποτέλεσμα να προκληθεί βαριά βλάβη στο έμβρυο ή να εμφανίσει το νεογνό βαριά πάθηση του σώματος ή της διάνοιας τιμωρείται κατά τις διατάξεις του άρθρου 310. άρθρο 305. διαφήμιση μέσων τεχνητής διακοπής της εγκυμοσύνης: όποιος δημόσια ή με την κυκλοφορία εγγράφων εικόνων ή παραστάσεων αναγγέλλει ή διαφημίζει, έστω και συγκαλυμμένα, φάρμακα ή άλλα αντικείμενα ή τρόπους ως κατάλληλους να προκαλέσουν τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης ήπροσφέρει με τον ίδιο τρόπο υπηρεσίες δικές του ή άλλου για την εκτέλεση ή την υποβοήθηση διακοπής της εγκυμοσύνης τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο έτη. δεν είναι άδικη πράξη η ενημέρωση ή η υγειονομική διαφώτιση σχετικά με την τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης που γίνεται από τα κέντρα οικογενειακού προγραμματισμού, καθώς και η ενημέρωση γιατρών ή προσώπων που νόμιμα διακινούν μέσα τεχνητής διακοπής της εγκυμοσύνης και οι σχετικές δημοσιεύσεις σε ειδικά ιατρικά ή φαρμακευτικά περιοδικά. άρθρο 221. ψευδείς ιατρικές πιστοποιήσεις: Γιατροί, οδοντογιατροί, κτηνίατροι, φαρμακοποιοί, χημικοί και μαίες που εν γνώσει εκδίδουν ψευδείς πιστοποιήσεις, οι οποίες προορίζονται να παρέχουν πίστη,σε δημόσια, δημοτική ή κοινοτική αρχή ή νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου ή σε μια 12

ασφαλιστική επιχείρηση ή που μπορούν να ζημιώσουν έννομα και ουσιώδη συμφέροντα άλλου προσώπου, τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών και με χρηματική ποινή. αν οι ψευδείς αυτές πιστοποιήσεις προορίζονται για δικαστική χρήση, αυτοί που τις εκδίδουν τιμωρούνται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών και χρηματική ποινή, με στέρηση των αξιωμάτων και θέσεων που αναφέρονται στο άρθρο 63 &1 ως καιμε απαγόρευση ασκήσεως του επαγγέλματος τους για χρονικό διάστημα από ένα μήνα μέχρι έξι μήνες. με φυλάκιση μέχρι ενός έτους τιμωρείται όποιος χρησιμοποιεί τέτοια ψευδή πιστοποίηση για να εξαπατήσει δημόσια, δημοτική ή κοινοτική αρχή ή νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου ή ασφαλιστική επιχείρηση. αν έγινε δικαστική χρήσητης ανωτέρω ψευδούς πιστοποίησης ο διάδικος που έκανε τη χρήση τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών. το δικαίωμα σε φροντίδα υγείας: «σύνοψη των δικαιωμάτων του ασθενή» 13

προέχει το συμφέρον του ασθενή και για το λόγο αυτό πρέπει να μπορεί αυτό να αποτελεί το κυρίαρχο κριτήριο για την επιλογή ανάμεσα σε διάφορες θεραπείες και φροντίδες. μεταξύ του ασθενή και αυτών που παρέχουν φροντίδα υγείας πρέπει να υπάρχει και να κυριαρχεί η ανθρώπινη σχέση. ο κάθε ασθενήςδικαιούται φροντίδα υγείας καλής ποιότητας η οποία να χαρακτηρίζεται από υψηλά τεχνικά επίπεδα. όταν ο ασθενής αντιμετωπίζει επείγον ιατρικό περιστατικό δικαιούται άμεση φροντίδα χωρίς καμία προϋπόθεση. ο ασθενής δικαιούται να επιλέγει το ιατρικό ίδρυμα όπως επίσης δικαιούται και να αλλάζει το ιατρικό ίδρυμα. ο ασθενής δικαιούται να έχει πλήρη ενημέρωση πριν την απόλυσή του από το ίδρυμα στο οποίο νοσηλεύεται όπως επίσης και για τη μεταφορά του σε άλλο νοσοκομειακό ίδρυμα. ο ασθενής δικαιούται, όταν απαιτείται, να έχει μετά την από λυσή του από το νοσοκομειακό ίδρυμα μια πλήρη ενημέρωση για τη θεραπευτική αγωγή που θα ακολουθήσει κατ οίκον. ο ασθενής δικαιούται να του προσφέρει ο ιατρός τις υπηρεσίες του όποτε τις χρειαστεί, εκτός αν ο ιατρός θεωρεί ότι δεν έχει την ανάλογη επιστημονική επάρκεια ή υπάρχει ειδικός λόγος που να καθιστά αδύνατη την προσφορά των υπηρεσιών του. το δικαίωμα σε αξιοπρεπή μεταχείριση κατά την παροχή φροντίδας υγείας: ο ασθενής δικαιούται να απολαμβάνει κάθε είδους υποστήριξη από την οικογένειά του, τους συγγενείς και τους φίλους του. κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του ασθενή πρέπει να γίνονται σεβαστές οι πολιτισμικές του αξίες. κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του ο ασθενής έχει δικαίωμα για συνεχή πνευματική, θρησκευτική και ψυχολογική στήριξη και καθοδήγηση. ο ασθενής κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του δικαιούται να δέχεται επισκέψεις με βάση τους κανόνες του ιατρικού ιδρύματος σε συνδυασμό με τις απαιτήσεις της φροντίδας της υγείας του. ο ασθενής δικαιούται να έχει συνεχή φροντίδα υγείας και σεβασμό της αξιοπρέπειάς του μέχρι το τελικό στάδιο της ζωής του, μέσα στο νόμιμο πλαίσιο και σε νόμιμες διαδικασίες. ο ασθενής δικαιούται να ανακουφίζεται από τον πόνο και την οδύνη με βοηθό τη διαθέσιμη επιστημονική γνώση και στα πλαίσια των κανόνων της ιατρικής δεοντολογίας, του νόμου και των νόμιμων διαδικασιών. δικαίωμα σε ισότιμη μεταχείριση: η φροντίδα υγείας πρέπει να παρέχεται σε όλους ισότιμα χωρίς δυσμενή διάκριση. όταν επιβάλλεται επιλογή μεταξύ ασθενών, αυτή πρέπει να γίνεται χωρίς δυσμενή διάκριση, με δίκαιο τρόπο και να βασίζεται σε αντικειμενικά, επιστημονικά και επαγγελματικά κριτήρια. το δικαίωμα σε επείγουσα παροχή φροντίδας υγείας: ο ασθενής, όταν αντιμετωπίζει επείγουσα παροχή φροντίδα υγείας ή σοβαρό κίνδυνο, δικαιούται: 14

α. εξέταση και περίθαλψη από το ιατρικό ίδρυμα το συντομότερο δυνατό συμπεριλαμβανομένων των ικανοτήτων και δυνατοτήτων του ιατρικού ιδρύματος κατά το μέγιστο βαθμό β. εφόσον το ιατρικό ίδρυμα, στο οποίο προσήλθε,δεν μπορεί να παράσχει την πλέον κατάλληλη φροντίδα να παραπεμφθεί άμεσα σε άλλο ιατρικό ίδρυμα όταν είναι βέβαιο ότι θα λάβει την πλέον κατάλληλη ιατρική φροντίδα γ. εφόσον είναι δυνατόν πρέπει να λαμβάνεται η σύμφωνη γνώμη του ασθενή για τη μεταφορά αυτή, αφού προηγουμένως ενημερωθεί πλήρως δ. εφόσον αποφασισθεί η μεταφορά του το ίδρυμα που τον φιλοξενεί προσωρινά πρέπει να φροντίσει για την παροχή του μέσου μεταφοράς ε. ο ιατρός υποχρεούται να παρέχει τις υπηρεσίες του για την αντιμετώπιση επειγόντων περιστατικών ανεξάρτητααπό την ειδικότητά του. η υποχρέωση αυτή βαρύνει τον ιατρό ακόμη και όταν δεν υπάρχουν τα κατάλληλα μέσα για την άσκηση της ιατρικής και ισχύει μέχρι την παραπομπή του ασθενή σε ιατρό κατάλληλης ειδικότητας ή τη μεταφορά του σε κατάλληλη μονάδα υπηρεσιών φροντίδας και περίθαλψης. σε κάθε περίπτωση, ο ιατρός οφείλει να εξαντλήσει τις υπάρχουσες, κάτω από τις δεδομένες συνθήκες, δυνατότητεςσύμφωνα με τις επιταγές της ιατρικής επιστήμης. το δικαίωμα για ολοκληρωμένη πληροφόρηση: ο ασθενής πρέπει να πληροφορείται κατά τρόπο κατανοητό και πλήρη για τα δικαιώματά του, για τις υπηρεσίες υγείας και για ολοκληρωμένη ιατρική πληροφόρηση. ο ασθενής έχει το δικαίωμα να επιλέγει το πρόσωπο που θα ενημερώνεται για λογαριασμό του. ο ασθενής πρέπει να γνωρίζει τις εξετάσεις που θα υποβληθεί, την ασθένειά του, τους τρόπους θεραπείας που θα ακολουθηθούν, τις τυχόν παρενέργειες που θα υπάρξουν και τυχόν επιπτώσεις, τον πιθανό χρόνο νοσηλείας και να έχει, όσο το δυνατόν,περισσότερη ενημέρωση για κάθε ενέργεια στην οποία θα προβεί ο ιατρός ώστε η συγκατάθεσή του να είναι έγκυρη. ο ασθενής έχει δικαίωμα να ζητά και άλλες ιατρικές γνωματεύσεις και με το δικαίωμά του αυτό, όπως και για όλα τα δικαιώματά του, πρέπει να έχει τη σχετική πληροφόρηση. όταν υπάρχει κίνδυνος στην πνευματική ή στη φυσική υγεία του ασθενούς, μπορεί ο ιατρός να μην αποκαλύψει πληροφορίες. ο ασθενής δικαιούται να λαμβάνει αντίγραφο του ιατρικού του αρχείου. ο ασθενής δικαιούται να ενημερώνεται για την ταυτότητα και την επαγγελματική θέση όσων του παρέχουν φροντίδα υγείας. ο ασθενής δικαιούται να ενημερώνεται για τους κανονισμούς του ιατρικού ιδρύματος που νοσηλεύεται (όρους και διαδικασίες παραμονής και παροχής φροντίδας υγείας) όταν ο ασθενής απολύεται από το ιατρικό ίδρυμα δικαιούται να λαμβάνει γραπτή έκθεση για την διάγνωση, τη θεραπευτική αγωγή που ακολουθήθηκε, την κατάσταση υγείας του και τη θεραπευτική αγωγή που θα ακολουθήσει μετά την απόλυσή του. 15

δικαιούται να λαμβάνει εγγράφως, όταν εισέρχεται στο ιατρικό ίδρυμα, τον υπολογισμό των οικονομικών επιβαρύνσεων που θα επωμισθεί. ο ιατρός έχει καθήκον αληθείας προς τον ασθενή. οφείλει να ενημερώνει πλήρως και κατανοητά τον ασθενή για την πραγματική κατάσταση της υγείας του, το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα της προτεινόμενης ιατρικής πράξης, τις συνέπειες και τους ενδεχόμενους κινδύνους ή επιπλοκές από την εκτέλεσή της, τις εναλλακτικές προτάσεις καθώς και για τον πιθανό χρόνο αποκατάστασης, έτσι ώστε ο ασθενής να μπορεί να σχηματίζει πλήρη εικόνα των ιατρικών, κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων και συνεπειών της κατάστασής του και να προχωρεί ανάλογα στη λήψη αποφάσεων. ο ιατρός σέβεται την επιθυμία των ατόμων τα οποία επιλέγουν να μην ενημερωθούν. στις περιπτώσεις αυτές, ο ασθενής έχει δικαίωμα να ζητήσει από τον ιατρό να ενημερώσει αποκλειστικά άλλο ή άλλα πρόσωπα, που ο ίδιος θα υποδείξει, για την κατάσταση της υγείας του, το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα της προτεινόμενης ιατρικής πράξης, τις συνέπειες ή και τους κινδύνους από την εκτέλεσή της καθώς και για το βαθμό πιθανολόγησής τους. ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να καταβάλλεται κατά την ενημέρωση που αφορά σε ειδικές επεμβάσεις, όπως μεταμοσχεύσεις, μεθόδους ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, επεμβάσεις αλλαγής ή αποκαταστάσεως φύλου, αισθητικές ή κοσμητικές επεμβάσεις. αν τα πρόσωπα δεν έχουν την ικανότητα να συναινέσουν για την εκτέλεση ιατρικής πράξης, ο ιατρός τα ενημερώνει στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό. ενημερώνει επίσης τα τρίτα πρόσωπα, που έχουν την εξουσία να συναινέσουν για την εκτέλεση της πράξης αυτής. δικαίωμα στη συγκατάθεση: για να υπάρχει έγκυρη συγκατάθεση πρέπει ο ασθενής να έχει πλήρη και κατανοητή πληροφόρηση. ουδεμία ιατρική πράξη είναι νόμιμη αν δεν υπάρχει η συγκατάθεση του ασθενούς, η οποία πρέπει να είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένης και ανεπηρέαστης πληροφόρησης, στον κατάλληλο χρόνο και κατά τρόπο κατανοητό. αν η πληροφόρηση στους τομείς της διάγνωσης, της πρόγνωσης (αν είναι εφικτό) της περιγραφής του σκοπού, του επιδιωκόμενου οφέλους, της πιθανότητας επιτυχίας, των κινδύνων της προτεινόμενης θεραπείας, των παρενεργειών, του πόνου, της δυσφορίας καιτων κινδύνων των διάφορων μορφών θεραπείας ή μη θεραπείας είναι πλήρης, αναλυτική και κατανοητή χωρίς στοιχεία επηρεασμού τότε η συγκατάθεση του ασθενούς είναι έγκυρη. περιπτώσεις που δεν απαιτείται η συγκατάθεση του ασθενή: -όταν ο ασθενής αδυνατεί να δώσει τη συγκατάθεσή του λόγω πνευματικής ή φυσικής κατάστασης καιυπάρχει ανάγκη για άμεση παροχή βοήθειας η δεν είναι δυνατόν να εξασφαλισθεί έγκαιρα η συγκατάθεση του νόμιμου αντιπροσώπου του ασθενή -στην περίπτωση του ανηλίκου απαιτείται συγκατάθεση του γονέα η του κατά το νόμο δυνάμενου να το αντιπροσωπεύσει. πρέπει να τονισθεί όμως ότι η γνώμη του ανηλίκου πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ως αποφασιστικός παράγων. -στην περίπτωση που ο ασθενής δεν μπορεί να δώσει τη συγκατάθεσή του και 16

επιβάλλεται επείγουσα φροντίδα της υγείας του καιο ιατρός κρίνει ότι η ιατρική πράξη που θα πραγματοποιήσει είναι προς το συμφέρον της υγείας του ασθενή. το δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών του δεδομένων και η προσωπική ζωή του ασθενή: το μητρώο του ασθενή είναι εμπιστευτικό ακόμη και μετά το θάνατο του. οποιοσδήποτε εργαζόμενος σε ιατρικό ίδρυμα δεσμεύεται σε εμπιστευτικότητα για το μητρώο του ασθενή. το ιατρικό ίδρυμα είναι υποχρεωμένο να λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα για την αποφυγή διαρροής των πληροφοριών που αφορούν τον ασθενή. το ιατρικό ίδρυμα μπορεί να αποκαλύπτει πληροφορίες για τον ασθενή με την συγκατάθεσή του, για σκοπούς θεραπείας του ασθενή,σε άλλο πρόσωπο παροχέα και σε ιατρικά περιοδικά, έρευνες ή για τους σκοπούς διδασκαλίας με την προϋπόθεση ότι δεν αναφέρεται η ταυτότητα του ασθενή. επίσης τα στοιχεία του ασθενή (πληροφορίες σχετικές με το ιατρικό του μητρώο) μπορούν να παρασχεθούν εφόσον υπάρχει νομική υποχρέωση. εφόσον η απόκρυψη των πληροφοριών μπορεί να συνεπάγεται σοβαρό κίνδυνο για την υγεία και σωματική ακεραιότητα άλλων ή να έχει σοβαρό αντίκτυπο στην κοινωνία, τότε μπορούν να παρασχεθούν οι πληροφορίες με την προϋπόθεση της απόκρυψης των στοιχείων ταυτότητας του ασθενούς. η προσωπική και οικογενειακή ζωή του ασθενή δεν μπορεί να ερευνηθεί χωρίς τη συγκατάθεση του ασθενή εκτός ανκρίνεται αναγκαίο για την διάγνωση, τη θεραπεία και την ιατρική του φροντίδα. ο σκοπός και η διευκόλυνση για διαφύλαξη της προστασίας της προσωπικής ζωής του ασθενή αποτελούν στοιχειώδη υποχρέωση όλων όσων προσφέρουν την ιατρική τους φροντίδα. ο ιατρός οφείλει να τηρεί αυστηρά απόλυτη εχεμύθεια για οποιοδήποτε στοιχείο υποπίπτει στην αντίληψή του ή του αποκαλύπτει ο ασθενής ή τρίτοι, στο πλαίσιο της άσκησης των καθηκόντων του, και το οποίο αφορά στον ασθενή ή τους οικείους του. για την αυστηρή και αποτελεσματική τήρηση του ιατρικού απορρήτου, ο ιατρός οφείλει: α) να ασκεί την αναγκαία εποπτεία στους βοηθούς, στους συνεργάτες ή στα άλλα πρόσωπα που συμπράττουν ή συμμετέχουν ή τον στηρίζουν με οποιονδήποτε τρόπο κατά την άσκηση του λειτουργήματος του και β) να λαμβάνει κάθε μέτρο διαφύλαξης του απορρήτου και για το χρόνο μετά την κατά οποιονδήποτε τρόπο παύση ή λήξη άσκησης του λειτουργήματος του. η άρση του ιατρικού απορρήτου επιτρέπεται όταν: α) ο ιατρός αποβλέπει στην εκπλήρωση νομικού καθήκοντος. νομικό καθήκον συντρέχει όταν η αποκάλυψη επιβάλλεται από ειδικό νόμο, όπως στις περιπτώσεις γέννησης, θανάτου, μολυσματικών νόσων και άλλες ή από γενικό νόμο, όπως στην υποχρέωση έγκαιρης αναγγελίας στην αρχή, όταν ο ιατρός μαθαίνει με τρόπο αξιόπιστο ότι μελετάται κακούργημα ή ότι άρχισε ήδη η εκτέλεσή του και ιδιαιτέρως σε χρόνο τέτοιο ώστε να μπορεί ακόμα να προληφθεί η τέλεση ή το αποτέλεσμά του. 17

β) ο ιατρός αποβλέπει στη διαφύλαξη έννομου ή άλλου δικαιολογημένου, ουσιώδους δημοσίου συμφέροντος ήσυμφέροντος του ίδιου του ιατρού ή κάποιου άλλου, το οποίο δεν μπορεί να διαφυλαχθεί διαφορετικά, γ) όταν συντρέχει κατάσταση ανάγκης ή άμυνας. η υποχρέωση τήρησης ιατρικού απορρήτου αίρεται, εάνσυναινεί σε αυτό εκείνος στον οποίο αφορά εκτός εάν η σχετική δήλωσή του δεν είναι έγκυρη, όπως: στην περίπτωση που αυτή είναι προϊόν πλάνης, απάτης, απειλής, σωματικής ή ψυχολογικής βίας ή εάν η άρση του απορρήτου συνιστά προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. οι ιατροί που ασκούν δημόσια υπηρεσία ελέγχου, επιθεώρησης η πραγματογνωμοσύνης απαλλάσσονται από την υποχρέωση τήρησης του ιατρικού απορρήτου μόνοέναντι των εντολέων τους και μόνο ως προς το αντικείμενο της εντολής και τους λοιπούς όρους χορήγησής της. η υποχρέωση τήρησης και διαφύλαξης του ιατρικού απορρήτου δεν παύει να ισχύει με το θάνατο του ασθενή. τα δικαιώματα του ασθενή στο τέλος της ζωής του: όταν ο ασθενής πάσχει από ανίατη ασθένεια και βρίσκεται στο τελικό στάδιο έχει δικαίωμα,ακόμα και αν εξαντληθούν όλα τα ιατρικά θεραπευτικά περιθώρια,να δέχεται την ιατρική φροντίδα για την ανακούφιση των ψυχοσωματικών του πόνων. έχει δικαίωμα να δέχεται από το γιατρό παρηγορητική αγωγή, του γιατρού ο οποίος προς επίτευξη του σκοπού αυτού πρέπει να συνεργάζεται με τους οικείους του ασθενή. έχει δικαίωμα σε κάθε περίπτωση, μέχρι το τέλος της ζωής του, να έχει την φροντίδα και συμπαράσταση του γιατρού ώστε να διατηρεί την αξιοπρέπειά του. έχει δικαίωμα να λαμβάνονται υπόψη οι επιθυμίες που είχε εκφράσει, ακόμα και αν κατά το χρόνο της επέμβασης δεν είναι σε θέση να τις επαναλάβει. όταν ο ασθενής βρίσκεται στο τελικό στάδιο της ζωής τουκαι εκφράζει την επιθυμία να πεθάνει, αυτή η επιθυμία δεν συνιστά νομική δικαιολόγηση για τη διενέργεια πράξεων του γιατρού, οι οποίες στοχεύουν στην επίσπευση του θανάτου. το δικαίωμα της ιατρικής υποβοήθησης του ασθενή στην ανθρώπινη αναπαραγωγή ο ιατρός οφείλει να παράσχει στον ενδιαφερόμενο κάθε χρήσιμη πληροφορία σχετικά με το θέμα της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και της αντισύλληψης. 18

ο ιατρός συζητά, ενημερώνει για τις θετικές και αρνητικές συνέπειες και ενθαρρύνει την προσφυγή στις μεθόδους ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής σε συγκεκριμένες περιπτώσεις ιατρικής αδυναμίας απόκτησης παιδιών με φυσικό τρόπο ή προκειμένου να αποφευχθεί η μετάδοση σοβαρής ασθένειας στο παιδί. η εφαρμογή των μεθόδων αυτών διέπεται από το σεβασμό στην προσωπικότητα του ανθρώπου και την ελεύθερη και σοβαρή βούλησή του, όπως αυτή σχηματίζεται μετά από πλήρη και τεκμηριωμένη ενημέρωση. σε κάθε περίπτωση, ο ιατρός απέχει από κάθε επιχείρηση ή προσπάθεια βιομηχανοποίησης της διαδικασίας της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. οποιαδήποτε παρέμβαση στο έμβρυο, η οποία γίνεται στο πλαίσιο εφαρμογής των μεθόδων ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, πρέπει να είναι σύμφωνη με τις διατάξεις για την προστασία της γενετικής ταυτότητας και την απαγόρευση τροποποιήσεων του ανθρώπινου γονιδιώματος, που είναι δυνατόν να μεταβιβασθούν στην επόμενη γενεά. η κλωνοποίηση ως μέθοδος αναπαραγωγής ανθρώπου απαγορεύεται. ο ιατρός μπορεί να επικαλεσθεί τους κανόνες και τις αρχές της ηθικής συνείδησής του καινα αρνηθεί να εφαρμόσει ή να συμπράξει στη διαδικασία της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. τα δικαιώματα του νοσοκομειακού ασθενή ο ασθενής έχει το δικαίωμα προσεγγίσεως στις υπηρεσίες του νοσοκομείου, τις πλέον κατάλληλες για τη φύση της ασθένειάς του. ο ασθενής έχει το δικαίωμα της παροχής φροντίδας σ αυτόν με τον οφειλόμενο σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια του. αυτή η φροντίδα περιλαμβάνει όχι μόνο την εν γένει άσκηση της ιατρικής και της νοσηλευτικής αλλά και τις παραϊατρικές υπηρεσίες, την κατάλληλη διαμονή, την κατάλληλη μεταχείριση και την αποτελεσματική διοικητική και τεχνική εξυπηρέτηση. 19

ο ασθενής έχει το δικαίωμα να συγκατατεθεί ή να αρνηθεί κάθε διαγνωστική ή θεραπευτική πράξη που πρόκειται να διενεργηθεί σε αυτόν. σε περίπτωση ασθενούς με μερική ή πλήρη διανοητική ανικανότητα, η άσκηση αυτού του δικαιώματος γίνεται από το πρόσωπο που κατά νόμο ενεργεί για λογαριασμό του. ο ασθενής δικαιούται να ζητήσει να πληροφορηθεί ό,τι αφορά στην κατάστασή του. το συμφέρον του ασθενούς είναι καθοριστικό και εξαρτάται από την πληρότητα και την ακρίβεια των πληροφοριών που του δίνονται. η πληροφόρηση του ασθενούς πρέπει να του επιτρέψει να σχηματίσει πλήρη εικόνα των ιατρικών, κοινωνικών, οικονομικών παραμέτρων της καταστάσεως του καινα λαμβάνει αποφάσεις ο ίδιος ή να μετέχει στη λήψη αποφάσεων που είναι δυνατόν να προδικάσουν τη μετέπειτα ζωή του. ο ασθενής ή ο εκπρόσωπος του, σε περίπτωση εφαρμογής της παρ. 3, έχει το δικαίωμα να πληροφορηθεί πλήρως και εκ των προτέρων για τους κινδύνους που ενδέχεται να παρουσιασθούν ή να προκύψουν εξ αφορμής εφαρμογής σε αυτόν ασυνήθωνή πειραματικών διαγνωστικών και θεραπευτικών πράξεων. η εφαρμογή των πράξεων αυτών στον ασθενή λαμβάνει χώρα μόνο ύστερα από συγκεκριμένη συγκατάθεση του ίδιου. η συγκατάθεση αυτή μπορεί να ανακληθεί από τον ασθενή ανά πάσα στιγμή. ο ασθενής πρέπει να αισθάνεται τελείως ελεύθερος στην απόφαση του να δεχθεί ή να απορρίψει κάθε συνεργασία του με σκοπό την έρευνα ή την εκπαίδευση. η συγκατάθεσή του για τυχόν συμμετοχή του είναι δικαίωμά του και μπορεί να ανακληθεί ανά πάσα στιγμή. ο ασθενής έχει το δικαίωμα, στο μέτρο και στις πραγματικές συνθήκες που είναι δυνατόν, προστασίας της ιδιωτικής του ζωής. ο απόρρητος χαρακτήρας των πληροφοριών και του περιεχομένου των εγγράφων που τον αφορούν, του φακέλου των ιατρικών σημειώσεων και ευρημάτων, πρέπει να είναι εγγυημένος. ο ασθενής έχει το δικαίωμα του σεβασμού και της αναγνωρίσεως σε αυτόν των θρησκευτικών και ιδεολογικών του πεποιθήσεων. ο ασθενής έχει το δικαίωμα να παρουσιάσει ή να καταθέσει αρμοδίως διαμαρτυρίες καιενστάσεις και να λάβει πλήρη γνώση των επ αυτών ενεργειών και αποτελεσμάτων πειθαρχική ευθύνη ιατρού (ενδεικτικές αναφορές) πειθαρχική ευθύνη ιατρού προκύπτει εφόσον παραβιασθούν συγκεκριμένες διατάξεις της νομοθεσίας. οι παραβιαζόμενες διατάξεις αφορούνπαράβαση κατά την άσκηση του επαγγέλματος. συνέπεια της παράβασης (εφόσον αποδειχθεί) είναι η επιβολή κυρώσεων. σκοπός των πειθαρχικών κυρώσεων είναι η διαφύλαξη του κύρους του ιατρικού σώματος. παρέμβαση μόνο του τοπικού ιατρικού συλλόγου. η παρέμβαση μπορεί να γίνει 20

-αυτεπάγγελτα -μετά από καταγγελία του ενδιαφερόμενου. αρμόδια όργανα επιβολής πειθαρχικών ποινών: -πρόεδρος του τοπικού ιατρικού συλλόγου -πειθαρχικό συμβούλιο τοπικού ιατρικού συλλόγου -ανώτατο πειθαρχικό συμβούλιο. πειθαρχικές ποινές: -επίπληξη -χρηματικό πρόστιμο -προσωρινή παύση ασκήσεως επαγγέλματος. προβλέπεται δικαίωμα άσκησης έφεσης επί της επιβληθείσας ποινής. για την ίδια παράβαση υπάρχει δικαίωμα του πληγέντος για παράλληλη προσφυγή στα ποινικά ή και αστικά δικαστήρια. Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας (Ν. 3418/05) (ενδεικτικές συνοπτικές αναφορές) άρθρο 9 1. ο ιατρός δίνει προτεραιότητα στην υγεία του ασθενή. 2. ο ιατρός δεν μπορεί να αρνείται την προσφορά των υπηρεσιών του για λόγους άσχετους προς την επιστημονική του επάρκεια εκτός εάνσυντρέχει ειδικός λόγος που να καθιστά αντικειμενικά αδύνατη την προσφορά των υπηρεσιών του. 3. ο ιατρός οφείλει να παρέχει τις υπηρεσίες του για την αντιμετώπιση των επειγόντων περιστατικών ανεξάρτητα από την ειδικότητά του. η υποχρέωση αυτή βαρύνει τον ιατρό ακόμη και όταν δεν υπάρχουν τα κατάλληλα μέσα για την άσκηση της ιατρικής, και ισχύειμέχρι την παραπομπή του ασθενή σε ιατρό κατάλληλης ειδικότητας ή 21

την μεταφορά του σε κατάλληλη μονάδα παροχής υπηρεσιών φροντίδας και περίθαλψης. σε κάθε περίπτωση ο ιατρός οφείλει να εξαντλήσει τις υπάρχουσες, κάτω από τις δεδομένες συνθήκες και δυνατότητες σύμφωνα με τις επιταγές της ιατρικής επιστήμης. 4. ο ιατρός μπορεί να διακόψει την παροχή των υπηρεσιών, που ήδη προσφέρει στον ασθενή του, για λόγους επιστημονικούς ή προσωπικούς και εφόσονδεν τίθεται σε άμεσο κίνδυνο η υγεία ή η ζωή του τελευταίου. στην περίπτωση αυτή οφείλει, εφόσον του ζητηθεί, να υποδείξει άλλο συνάδελφό του για την αναπλήρωσή του. 5. ο ιατρός οφείλει, σε κάθε περίπτωση επέλευσης έκτακτης ανάγκης ή μαζικής καταστροφής και ανεξαρτήτως της ένταξής του σε σχέδιο αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών, να προσφέρει τις ιατρικές υπηρεσίες του έστω και χωρίς αμοιβή ή αποζημίωση. άρθρο 11 υποχρέωση ενημέρωσης: 1. ο ιατρός έχει καθήκον αληθείας προς τον ασθενή. οφείλει να ενημερώνει πλήρως και κατανοητά τον ασθενή για την πραγματική κατάσταση της υγείας του, το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα της προτεινόμενης ιατρικής πράξης, τις συνέπειες και τους ενδεχόμενους κινδύνους ή επιπλοκές από την εκτέλεσή της, τις εναλλακτικές προτάσεις καθώς και για τον πιθανό χρόνο αποκατάστασης έτσι ώστε ο ασθενής να μπορεί να σχηματίζει πλήρη εικόνα των ιατρικών, κοινωνικών, οικονομικών παραγόντων και συνεπειών της κατάστασής του και να προχωρεί ανάλογα στη λήψη αποφάσεων. 2. ο ιατρός σέβεται την επιθυμία των ατόμων τα οποία επιλέγουν να μην ενημερωθούν. στις περιπτώσεις αυτές, ο ασθενής έχει το δικαίωμα να ζητήσει από τον ιατρό να ενημερώσει αποκλειστικά άλλο ή άλλα πρόσωπα, που ο ίδιος θα υποδείξει, για την κατάσταση της υγείας του, το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα της προτεινόμενης ιατρικής πράξης, τις συνέπειες ή και τους κινδύνους από την εκτέλεση της, καθώς και για το βαθμό πιθανολόγησής τους. άρθρο 12 συναίνεση του ενημερωμένου ασθενή 1. ο ιατρός δεν επιτρέπεται να προβεί στην εκτέλεση οποιασδήποτε ιατρικής πράξης χωρίς την προηγούμενη συναίνεση του ασθενή. 2. προϋποθέσεις της έγκυρης συναίνεσης του ασθενή είναι οι ακόλουθες: α) να παρέχεται μετά από πλήρη, σαφή, κατανοητή ενημέρωση β) ο ασθενής να έχει ικανότητα για συναίνεση γ) η συναίνεση να μην είναι αποτέλεσμα πλάνης, απάτης, απειλής και να μην έρχεται σε σύγκρουση με τα χρηστά ήθη 22

δ) η συναίνεση να καλύπτει πλήρως την ιατρική πράξη και κατά το συγκεκριμένο περιεχόμενο της και κατά το χρόνο της εκτέλεσής της. Περιπτώσειςπου ο ασθενής αδυνατεί να συγκατατεθεί εγγράφως: -κάτω των 14 ετών (άνω των 14-18 υπό προϋποθέσεις), -ασθενείς με περιορισμένη δικαιοπρακτική ικανότητα λόγω ψυχικής ή πνευματικής διαταραχής, -αναίσθητος -πλήρης στερητική δικαστική συμπαράσταση του ασθενή. δυνατότητα αναδρομικής συναίνεσης από τον ασθενή: ιατρική ενέργεια χωρίς συγκατάθεση: -επί σύγκρουσης καθηκόντων ( συρροή πλειόνων καθηκόντων, με αδυναμία ικανοποίησης του ενός χωρίς παραβίαση άλλου ), -επί κατάστασης ανάγκης ( παρόν και αναπότρεπτος κίνδυνος με πρώτιστη ικανοποίηση στην βαρύτερη βλάβη). άρθρο 13 ιατρικό απόρρητο: «ο ιατρός οφείλει να τηρεί αυστηρά απόλυτη εχεμύθεια για οποιοδήποτε στοιχείο υποπίπτει στην αντίληψή του ή του αποκαλύπτει ο ασθενής ή τρίτοι, στο πλαίσιο της άσκησης των καθηκόντων του, και το οποίο αφορά στον ασθενή ή στους οικείους του». ο ιατρός οφείλει: -να ασκεί την αναγκαία εποπτεία σε βοηθούς και κάθε συνεργάτη, -να λαμβάνει κάθε μέτρο διαφύλαξης του απορρήτου και για τον χρόνο μετά την παύση άσκησης του επαγγέλματός του. πότε επιτρέπεται άρση του ιατρικού απορρήτου α. όταν υπάρχει ανάγκη εκπλήρωσης νομικού καθήκοντος (από ειδικό νόμο πχ γέννηση από γενικό νόμο πχ υποχρέωση έγκαιρης αναγγελίας ότι μελετάται ή έχει ξεκινήσει κακούργημα). β. διαφύλαξη έννομου ή άλλου δικαιολογημένου, ουσιώδους δημοσίου συμφέροντος ή συμφέροντος του ιδίου του ιατρού ή κάποιου άλλου, το οποίο δεν μπορεί να διαφυλαχθεί διαφορετικά γ. όταν συντρέχει κατάσταση ανάγκης ή άμυνας. η υποχρέωση τήρησης του απορρήτου αίρεται εάν συναινεί εκείνος που τον αφορά εκτός εάν πρόκειται περί μη εγκύρου δηλώσεως (πχ προϊόν πλάνης, απάτης, 23

απειλής, σωματικής ή ψυχολογικής βίας) ή εάν ή μη άρση συνιστά προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. απαλλάσσονται επίσης της υποχρέωσης οι ασκούντες δημόσια υπηρεσία ελέγχου, επιθεώρησης, πραγματογνωμοσύνης μόνο έναντι των εντολέων τους και μόνο για το περιεχόμενο της εντολής. η υποχρέωση τήρησης και διαφύλαξης ιατρικού απορρήτου ισχύει και μετά τον θάνατο του ασθενή. άρθρο 14 υπάρχει υποχρέωση τήρησης ιατρικού αρχείουγια τα δεδομένα που συνδέονται άρρηκτα ή αιτιωδώς με την ασθένεια ή την υγεία των ασθενών του. οι κλινικές και τα νοσοκομεία τηρούν αντίστοιχα αρχεία. τα αρχεία αυτά τηρούνται με τρόπο που να διαφυλάσσεται το ιατρικό απόρρητο καθώς και τα προσωπικά δεδομένα των ενδιαφερομένων. επίσης το ιατρικό απόρρητο, σε σχέση με την προστασία των προσωπικών δεδομένων, διαφυλάσσεται και κατά τις σχετικές ανακοινώσεις σε επιστημονικά συνέδρια. ο ασθενής έχει δικαίωμα πρόσβασης στα ιατρικά αρχεία που τον αφορούν καθώς και δικαίωμα λήψης αντιγράφων. μετά τον θάνατό του το δικαίωμα αυτό ασκούν οι κληρονόμοι του εφόσον είναι συγγενείς έως 4 ου βαθμού. κατ εξαίρεση επιτρέπεται σε τρίτο πρόσωπο πρόσβαση σε ιατρικά αρχεία ασθενή: -στις δικαστικές και εισαγγελικές αρχές κατά την άσκηση των καθηκόντων τους αυτεπάγγελτα ή μετά από αίτηση τρίτου που επικαλείται έννομο συμφέρον και κατά τις ισχύουσες διατάξεις. άρθρο 22 ιατρικά συμβούλια: επί συγκρότησης ιατρικού συμβουλίου ο θεράπων ιατρός μπορεί να υποδείξει σύμβουλο της επιλογής του όμως η απόφαση επιλογής ανήκει στην οικογένεια. ο θεράπων εάν το επιθυμεί- δύναται να αποσυρθεί χωρίς δικαιολογία, οφείλει όμως να παρέξει κάθε απαραίτητη πληροφορία. άρθρο 24 ιατρική έρευνα στον άνθρωπο επιτρέπεται με τις ακόλουθες προϋποθέσεις: ενημέρωση του ατόμου που συμμετέχει στην έρευνα (υποχρέωση ενημέρωσης) και ιδίως ως προς: -την ύπαρξη και το μέγεθος πιθανών κινδύνων -τα δικαιώματα προστασίας του ατόμου -τον εθελοντικό χαρακτήρα συμμετοχής στην έρευνα και χωρίς οικονομικά ανταλλάγματα 24

-την δυνατότητα ελεύθερης ανάκλησης της παρεχόμενης συναίνεσης -την ελεύθερη, ανεπιφύλακτη, ειδική, τεκμηριωμένη συναίνεση του ανθρώπου, που υπόκειται σε ιατρική έρευνα (με την σχετική ικανότητα συμφωνίας για συμμετοχή) -ότι οι κίνδυνοι που υπόκειται το άτομο είναι δυσανάλογα μικροί σε σχέση με τα πιθανά οφέλη από την έρευνα -το πρόγραμμα έχει όλες τις προβλεπόμενες νομίμως εγκρίσεις. εάν το άτομο δεν έχει ικανότητα συναίνεσης, η συμμετοχή του σε έρευνα επιτρέπεται μόνο εφόσονπληρούνται όλες οι προαναφερθείσες προϋποθέσεις και επιπλέον -τα αποτελέσματα της έρευνας μπορούν να οδηγήσουν σε άμεσο όφελος της υγείας του ατόμου -δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί έρευνα αντίστοιχης αποτελεσματικότητας σε άτομα με ικανότητα συναίνεσης -έχει δοθεί η απαραίτητη ειδική συναίνεση -το άτομο δεν αντιτίθεται με οποιονδήποτε τρόπο. άρθρο 29 ιατρικές αποφάσεις στο τέλος της ζωής: ακόμη και όταν εξαντληθούν όλα τα ιατρικά περιθώρια ο ιατρός προσφέρει παρηγορητική αγωγή, συμπαριστάμενος στον ασθενή του και φροντίζοντας για την διατήρηση της αξιοπρέπειας του ατόμου ως το τέλος. η επιθυμία ασθενή τελικού σταδίου για επίσπευση του θανάτου του, δεν συνιστά νομική δικαιολογία για την επίσπευση. ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΑΣΤΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΙΑΤΡΟΥ η ασφάλιση αστικής ευθύνης του ιατρούκαλύπτει την οικονομική (αστική) ευθύνη του ιατρού έναντι τρίτων από λάθη ή παραλείψεις οφειλόμενες σε αμέλεια κατά την άσκηση του επαγγέλματός του. προκύπτει ότι πράξεις ή παραλείψεις που οφείλονται σε δόλο ή βαριά αμέλεια και προκαλούν υποχρέωση αποζημίωσης (συνήθως) δεν καλύπτονται ασφαλιστικά. μπορούν να καλύπτονται επίσης ευθύνες από ατυχήματα που ενδέχεται να προκύψουν στον χώρο του ιδιωτικού ιατρείου. μπορούν να καλύπτονται επίσης δικηγορικές αμοιβές και δικαστικά έξοδα. προβλέπεται ανώτατο όριο κάλυψης, σύμφωνα με την σύμβαση. μπορεί να προβλέπεται διαχωρισμός ορίων κάλυψης σε επεμβατικούς και μη επεμβατικούς ιατρούς. 25

αστική ευθύνη ιατρού από την τεχνητή ανθρώπινη αναπαραγωγή (κύρια βιβλιογραφική πηγή: σύγγραμμα Ισμήνης Ανδρουλιδάκη-Δημητριάδη, ομότιμης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Αθηνών) http://www.enas.gr/androulidaki.pdf σχετικός νόμος: 3089/2002 ρυθμίσεις με το νόμο αυτό τεχνικών και ουσιαστικών προϋποθέσεων (σύμφωνα με τις επιταγές του ΑΚ) τύπος συναίνεσης, 1456 ΑΚ 26

δυνατότητα ανάκλησης συναίνεσης, 1456(2 παρ) ΑΚ χρονικά περιθώρια μεταθανάτιας γονιμοποίησης 1457 ΑΚ πρόσθετοι όροι ξένου μητρικού σώματος κύησης 1457 ΑΚ τύχη πλεοναζόντων εμβρύων, 1459 ΑΚ. Ειδικές, συνοπτικές αναφορές: γονιμοποίηση των γενετικών κυττάρων των μελλοντικών γονέων εκτός μήτρας συνήθως- (ομόλογη τεχνητή γονιμοποίηση) χρήση γενετικών κυττάρων τρίτων προσώπων ή και δανεισμός μήτρας για την κύηση (ετερόλογη τεχνητή γονιμοποίηση). υποχρεώσεις «ασθενή» και ιατρού κατά τη διάγνωση: α. ασθενή υποχρέωση αποκάλυψης του ιατρικού ιστορικού (ο ασθενής έχει υποχρέωση αλήθειας) β. ιατρού διάγνωσηαδυναμίας φυσιολογικής αναπαραγωγής διάγνωση της σωματικής ικανότητας του ασθενή υποχρέωση ενημέρωσης του ασθενή. απαγορευτικές διατάξεις: απαγορεύεται στον ιατρό και στο λοιπό προσωπικό στελέχωσης. -υπόσχεση ή διεξαγωγή ΙΥΑσε άτομα που έχουν υπερβεί την ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής (1455 ΑΚ) -υπόσχεση ή διεξαγωγή ΙΥΑ σε άτομα που δεν έχουν αδυναμία απόκτησης τέκνων (1455 ΑΚ) -υπόσχεση ή διεξαγωγή ΙΥΑ σε άτομα που δεν υπάρχει περίπτωση μετάδοσης σοβαρής ασθένειας (1455 ΑΚ) -υπόσχεση ή διεξαγωγή μεταθανάτιας ΙΥΑ, εάν δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του 1457 ΑΚ -υπόσχεση ή διεξαγωγή ΙΥΑμε την μέθοδο της κλωνοποίησης (1455 ΑΚ) -υπόσχεση ή διεξαγωγή ΙΥΑ με επιλογή φύλου, εκτός των περιπτώσεων του 1455,2 ΑΚ -υπόσχεση ή διεξαγωγή ΙΥΑχωρίς έγγραφη ή συμβολαιογραφική συναίνεση κατά τους όρους του 1456 ΑΚ -υπόσχεση ή διεξαγωγή ΙΥΑ με χρήση ξένου μητρικού σώματος χωρίς δικαστική απόφαση σχετικής αδειοδότησης (1458 ΑΚ). ίδιες απαγορεύσεις με ίδιες συνέπειες κατά νόμο και για τα λοιπά εμπλεκόμενα πρόσωπα. 27

σύγχρονες αντιλήψεις για την δεοντολογική συμπεριφορά των βιοεπιστημόνων (ενδεικτικές συνοπτικές αναφορές) Πηγή: Διαβούλευση για τον Κώδικα Δεοντολογίας των Βιοεπιστημόνων Διαθέσιμο κατά την βιβλιογραφική σχετική αναζήτηση: file:///c:/users/user/desktop/%ce%94%ce%b9%ce%b1%ce%b2%ce%bf%cf%8d%ce %BB%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7%20%CE%B3%CE%B9%CE%B1%20%CF%84%CE% BF%CE%BD%20%CE%9A%CF%8E%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B1%20%CE%94%CE%B 5%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%CF%82 %20%CF%84%CF%89%CE%BD%20%CE%92%CE%B9%CE%BF%CE%B5%CF%80%CE%B9% CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CF%8C%CE%BD%CF%89%CE%BD.htm Σχετική διαθέσιμη συμπληρωματική πηγή (ΗΑ 18/3/2017) http://www.pev.gr/index.php/sample-content-mainmenu-29/news-feeds-mainmenu- 7/297-2011-02-02-07-13-52 28