Министерство за образование и наука. Завршен извештај

1 Министерство за образование и наука Завршен извештај Институција: ЕКО СОЛАР дoo Штип, претпријатие за производство и услуги Управител на институцијата дип.маш.инж. Зоран Трајков, ГЛАВЕН ИСТРАЖУВАЧ: проф. д-р Славе Арменски Наслов: Воздушен колектор со селективен слој и ротирачки апсорпциони ќелии за примена во сончеви системи за загревање на воздух Траење од: 22.12.2008 до: 22.12.2009 Датум на поднесување: 21.12.2009. Клучни зборови: Воздушен колектор, заштеда на енергија, екологија, сончеви колектори, фасадни колектори, температура на стагнација, ротирачки ќелии, апсорпција, емисија Број на свески, страници и прилози: - број на свески: 1 (една) - број на страници 27

2 РЕПУБЛИКA MАКЕДОНИЈА МИНИСТЕРСТВО ЗА ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА ЗАВРШЕН ИЗВЕШТАЈ ЗА РАЗВОЈНО ИСТРАЖУВАЧКИ ПРОЕКТ Образец ОБ-3 НАСЛОВ НА ПРОЕКТОТ:. ГЛАВЕН ИСТРАЖУВАЧ: Воздушен колектор со селективен слој и ротирачки апсорпциони ќелии за примена во сончеви системи за загревање на воздух проф. д-р Славе Арменски ИНСТИТУЦИЈА: ЕКО СОЛАР дoo Штип, претпријатие за производство и услуги ТРАЕЊЕ НА ПРОЕКТОТ: од: 22.12.2008 година до: 22.12.2009 година БРОЈ НА ДОГОВОРОТ: 14-2874/1 од 19.12.2008 год. (Мин. за Образ. и Наука) 2209 од 22.12.2008 год. (ЕКО СОЛАР ) ДАТУМ НА ПОДНЕСУВАЊЕ НА ИЗВЕШТАЈОТ: 29.12.2009 Овој образец се пополнува во 3 копии и се доставува до Министерството за образование и наука како составен дел на Елаборатот на завршниот извештај

3 1. УЧЕСНИЦИ BO РЕАЛИЗАЦИЈАТА HA ПРОЕКТОТ: ( Име и презиме, научно, наставно начно звање, матична институција) а) Главен истрижувач Славе Арменски, доктор по технички науки, редовен професор на Машински факултет, Универзитет Св. Кирил и Методиј Скопје. б) Соработници истражувачи 1. Зоран Трајков дипл.маш.инж Еко Солар - Штип 2. Златко Шумански дипл.ел.инж УНИ СОЛ 13 - Штип 4. 5. 6. 7. 8. 9. б) Соработници млади истражувачи 1. асс. Марија Шуманска дип.маш.инж. Машински факултет Штип 2. 3. 4.

4 2. ЦЕЛИ HA ИСТРАЖУВАЊЕТО СОДРЖАНИ ВО ПРЕДЛОГ ПРОЕКТОТ: Цел на истражувањето е: Цел е создавање на нов производ на воздушен колектор за загревање на воздух наменет за индустриски објекти, гаражи, домови, галерии со прифатлива цена и добра ефикасност. Oвој сончев колектор како медиум за пренесување на топлината наместо течност користи воздух. Мал вовед: Сончевото зрачење паѓа на апсорберот на воздушниот колектор. Тој ја апсорбира енергијата на сончевото зрачење и ја предава на воздухот, кој се загрева над и под апсорберот. Овој загреан воздух може да се употреби за разни намени, опишани подолу. Статистички во светот од сите инсталирани сончеви колектори, било кој вид (фотонапонски, термички плочести, вакуумски), околу 3% се воздушни и нивната примена континуирано се зголемува. Воздушните сончеви колектори можат да се споредат со сончевите системи со течен медиум за пренос на топлина, но сепак вреди да се спомене дека воздухот како медиум за пренесување на топлина има многу поразлични физички својства од тие на водата или антифризот. Ова нормално многу се одразува на карактеристиките на воздушните системи. воздух вода Густина на медиум ( kg/m3) 1,185 998,200 Специфичен топлински капацитет c p (маса) Wh/kgK 0,28 1,16 Специфичен топлински капацитет c p ( волумен) Wh/m 3 K 0,31 1158 Топлинска преносливост ( W/mk) 0,026 0,0559 Воздухот се загрева побргу од водата заради малиот топлински капацитет. Тоа значи дека со воздушните сончеви колектори можат да се постиgнат употребливи температури и при ниско ниво на зрачење. Пример: Собната температура најчесто треба да се движи во граници од 19 до 23 o C. Ако собата (просторијата) е релативно мала, тогаш мал воздушен сончев систем може да помогне во загревањето на тој простор. Таков пример е анализиран во овој развојно истражувачки проект. Температурите на воздухот во музеите и уметничките галерии не мора да се повисоки од 15 o C. Овде е поважно воздухот да е сув за да не дојде до оштетувања кај уметничките дела од присуството на влага. Температурите во големите производствени погони зависат од процесот на производство и овде поголем проблем е загадувањето на воздухот, отколку ниската температура.

5 Поделба на воздушните колектори во зависност од протокот на воздухот Сончевите воздушни колектори може да се поделат според видот на протокот во апсоберот. Тие се клацифицираат во три видови: Воздушен проток врз апсорберот Проток под апсорберот Проток од двете страни на апсорберот Во na{iot случај воздушниот проток е од двете страни на апсорберот. Како што е веќе напоменато, преносот на топлина од апсорберот до воздухот е многу помал отколку кај колекторите кои користат течен медиум, па затоа главниот фокус на развојот обично е насочен кон оптимизација на преносот на топлина. При проценка на овие развојни постигнувања, мора да се земе во предвид дека постои постојано барање за намалување на падот на притисокот во сончевите колектори. На тој начин всушност се добиваат две спротивставени цели: Подобрување на преносот на топлина Намалување на падот на притисокот Сончевите воздушни колектори според видот на покривката можат да бидат: 1. Со провидна покривка 2. Без покривка Кај воздушни колектори без провидна покривка има поголеми топлински загуби, посебно при повисоки температури на апсорберот. Затоа нивната ефикасност е помала. Меѓутоа ваквите колектори можат да бидат интересни кога се работи за пониски температури на апсорберот. Трошоците за матерјали се ниски и нивното производство е поедноставно, па при поволни абмиентални услови можат да се постигнат многу ниски трошоци за производство на топлина. Овој тип на сончеви колектори се користи за пред-загревање на свеж воздух. За примени кај кои е потребна повисока температура во колекторот, се користат сончеви воздушни колектори со провидна покривка.

6 Воздушни системи Наједноставниот систем за загревање на воздух се состои во тоа што во колекторите навлегува свеж воздух од околината или од самата просторија, се затоплува низ колекторите и навлегува во просторијата. Искористениот воздух ја напушта просторијата со инфилтрација или низ испусни воздушни отвори. На пример: Kога надворешната температура е -10 o C, а во просторијата е потребно 20 o C, тогаш сончевиот систем би можел да го предзагрее воздухот до +5 C, а потоа истиот да се догрее до baranata температура. На ваков начин би се намалила потрошувачката на енергија за 50 %. Ако се работи за нискоенергетски објекти (пасивни куќи), овие воздушни сончеви системи би можеле да ја снабдуваат целокупната потребна топлинска енергија. Вградувањето на сончеви воздушни системи е интересно и ефтино решение за фабрики и канцелариски простории. Овде во многу случаеви веќе постојат вградени воздушни канали. Покрај тоа, потребите од топлинска енергија се во исто време со расположивоста на сончевата енергија, бидејќи зградите најчесто се користат преку ден. Значи сончевиот систем одлично се вклопува кај ваквите објекти, особено за нови згради кај кои големите колекторски површини можат да се вклопат во дел од фасадата на зградата, или покривот. Ваквите системи можат да се применат за различни згради, како што се спортски сали, затворени базенти, магацини и фабрички згради, супермаркети, канцелариски простории и училишта. Посебно просперитетна е примената за загревање на воздух кај затворените базенти за пливање. Кај нив постои потреба од енергија за загревање na vozduhot речиси во текот на целата годишна, со истовремена потреба од висока стапка на измена на воздухот заради големата влажност. Во суштина концепцијата на системот е слична на малите системи кои се применуваат кај стамбените објекти. Заради големината на колекторската површина, основно е да се обезбеди адекватна поставеност на колекторскиот круг и колекторските површини за да се овозможи соодветен проток на воздухот. Утврдено е дека паралено поврзување на колекторите дава поволен распоред. Покрај тоа, треба да се предвидат најкратки можни патеки на цевките, или каналите од колекторските површини до просториите кои го користат загреаниот воздух. 3. ОСВРТ HA ОПРАВДАНОСТА НА ИСТРАЖУВАЊЕТО ВО ПОГЛЕД НА ПОСТИГНУВАЊЕТО НА ДЕФИНИРАНИТЕ ЦЕЛИ И ОЧЕКУВАНИТЕ РЕЗУЛТАТИ СОДРЖАНИ ВО ПРЕДЛОГ - ПРОЕКТОТ Ова истражување има голема оправданост бидејќи воздушниот колектор има широка примена. Фирмата Еко-Солар годишно добива по 3 до 4 барања за проектирање и изведба на воздушен сончев систем, но бидејќи nemame таков тип на колектор, а ниту пак фирмата има доволно искуство, барањата gi одбиваvme. Во 2010 година, воздушниот колектор ќе биде ставен во редовната производна програма на Еко Солар. Проектот има голема економска, еколошка и комерцјална оправданост. Vоздушниte колектори може да се применat за:

7 Предгревање на воздух во спортски сали Предгревање на воздух во затворени базенти Предгревање на воздух за индустриски објекти (работилници, фарбари и сл.) Предгревање на воздух за греење на комерцјални простории (продавници, канцеларии, гаражи) Предгревање на воздух во индивидуални објекти Сушење на зеленчук и овошје Сушење на алишта и текстил Одржување на влажноста (сув воздух) во галерии и музеи со уметнички слики Вентилација и предгревање на воздух за сауни. Цел на ова истражување е да се создаде домашен македонски воздушен сончев колектор кој би се употребувал во различни објекти со цел заштеда на енергија и подобрување на квалитетот на воздухот. ОЧЕКУВАНИ РЕЗУЛТАТИ ОД ИСТРАЖУВАЊЕТО СОДРЖАНИ ВО ПРЕДЛОГ ПРОЕКТОТ: Како резултат на проектот се очекува во експерименталната просторија со димензии 3mx4mx2.5 m (висина) да дојде до зголемување на температурата. Оваа просторија нема прозорци кон југ, туку кон север. До неа не доаѓа директно сончево зрачење, така да топлината во таа просторија ќе биде најмногу од воздушните колектори. Ѕидовите на просторијата не се термички изолирани. Има топлински загуби од прозорците на север и преку ѕидовите. Се очекува да се подобри микроклимата со внесување на чист и предгреан воздух. Се очекува да се проектира таков облик на воздушните ќелии кои би давале добар пренос на топлина а малку би влијаел на намалување на падот на притисокот Се очекува да се дефинира големината и конструкцијата на сончевиот колектор, поврзувањето на колекторите еден со друг, проблемот со влага на допирот со ѕидот, поставувањето на фасада, цевководите, вентилаторот, автоматиката за контрола на вентилаторот и производната цена. Економски ефекти - Намалување на трошоците за греење на овој простор. Лесна манипулација при ротирањето на келиите за да се оствари апсорбција или емисија на сончевата енергија, во завiсnоsт од потребите. Намалување на емисијата на штетни гасови во атмосферата, бидејќи за догревање на простор ќе се употреби обновлив извор на енергија. Предности на воздушниот колектор Намалени проблеми и трошоци за одржување. За разлика од системите кои користат течност, кај воздушните системи не постојат такви проблеми со безбедноста на системот, заради својствата на воздухот. Тој не мрзне и не испарува, па не е потребно да се превземаат мерки за заштита од смрзнување или испарување на течноста. Воздушниот сончев колектор има мала маса и ниска производна цена. Едноставно се монтира, има ниски трошоци за инсталирање.

8 Воздухот е помалку корозивен од течностите. Ова го зголемува работниот век на колекторите. Основна предост при користење на воздушни сончеви колектори за загревање на простор е пониската влезна температура на воздухот во просториите, во споредба со потребната повисока температура кај класичното загревање со вода. Така системот може да се проектира за пониски температури, што има позитивен ефект врз ефикасноста на колекторите. Нема потреба од резервоар за вода (акумулатор или голем бојлер за складирање на енергијата). Овде акумулатор на топлина е самиот простор. Претварањето на сончевата енергија во топол водух е еден од најефикасните начини на трансформација на енергија со степен на корисно дејство од 75 % до 80 %. За споредба, скапите фотонапонски колектори имаат коефициент од 12 до 17% Ваквите својства дозволуваат многу едноставен концепт за директно сончево загревање на згради. Воздухот кој поминува низ колекторите може директно да се доведе до зградата. Понатаму, постојано може да се загрева свеж воздух, со што се подобрува квалитетот на воздухот во зградите, а се намалуваат дополнителните енергетски потреби. За добра интеграција на сончев воздушен колектор во зграда, корисно е да има постоечки системи за централна инсталација, ако не постои тогаш ќе треба да се инсталира. Се почесто во новите згради (комерцјални и јавни) кои се одликуваат со висока енегетска ефикасност, т.е. ниски енергетски потреби, се воведува контролирана вентилација. Помалите загуби во преносот на топлина, заедно со враќањето на топлината (рецилкулацијата на воздухот) може да доведат до уште помала потрошувачка на енергија. Недостатоци Преносот на топлина од апсорберот до воздухот е полош кај сончевиот воздушен колектор отколку кај сончев колектор со слична големина кој користи течен медиум, главно поради помалата топлинска спроводливост на воздухот. Преносот на топлина кај воздух бара поголем масен или волуменски проток во споредба со преносот на топлина со течен медиум. Ова повлекува поголеми дијаметри на цевките и поголеми топлино- разменувачки површини. 4. ДЕТАЛЕН ИЗВЕШТАЈ ЗА РАЗВОЈНО ИСТРАЖУВАЧКИОТ ПРОЕКТ: 4.1 Дефинирање на големината (габаритот) на сончевиот колектор 4.2 Дефинирање на профилот на телото на воздушниот колектор 4.3 Примена на селективен слој на келиите 4.4 Дефинирање на воздушните келии за загревање на воздух 4.5 Ротација на воздушните келии 4.6 Димензионирање на воздушниот колектор и воздушниот систем 4.7 Одредување на вентилатор, цевки и провидна покривка 4.8 Дефинирање на контролер за воздушен сончев систем. 4.9 Мерење на резултати со нумерички и граички приказ

9 4.1 Дефинирање на големината (габаритот) на сончевиот колектор Анализирајќи ги воздушните сончеви колектори кои денес се произведуваат одлучено е прототипот да има стандардни димензии од 1x2 m и да се постави фасадно на ѕид. При поставувањето на ѕидот, со цел да се избегнат проблемите со појава на влага, сончевиот колектор е поставен на растојание од 2 cm од надворешниот зид. Сл.4a. Димензии на сончевиот колектор за загревање на воздух Отворите за влез на воздух во колекторот се димензионирани така да во нив влезе цевка 75. Како што порано е спомнато, протокот на воздух е значително поголем во однос на сончевите колектори со течен флуид. Овде постои можност да се појави случај на еднонасочно движење на воздухот од едниот отвор кон другиот, а полињата на апсорберот означени со А и Б (местата кои се поблиску до страниците на колекторот) би биле полиња каде воздухот послабо поминува. Тие би биле неискористен дел од апсорберот или таканаречено мртво поле. Затоа е направено решение со дупчење на повеќе отвори на вториот внатрешен зид од двокоморниот профил на телото на колекторот, со цел воздухот да минува рамномерно низ целиот абсорбер (слика 4а i slika 4 c). 4.2. Дефинирање на профилот на телото на воздушниот колектор Примена на сосема нов тип на еднокоморен профил за тело на колектрот Еднокоморниот профил овоможува подобро распространување на воздухот низ апсорберот. Тоа се постигна со правилно дупчење на отворите за довод и одвод на воздух. Vo воздушниот колектор има комора низ која што воздухот се дисперзира низ целата ширина на апсорберот (слика 4b). Сл.4b. Пресек на профилот Сл.4c. Отвори изработени во профилот на воздушниот колектор Дупчењата на отворите се така направени да воздухот повеќе струи под апсорберот отколку над него (слика 4c).

10 4.3. Примена на селективен слој на воздушниот абсорбер Во нанесувањето на селективен слој ќе се користат најновите искуства на ЕКО СОЛАР за изработка на селективни колектори. Нанесувањето на слојот се одвива по точно одреден редослед и во строго одредени услови и температури. Оваа постапка ЕКО СОЛАР ја применува успешно повеќе од 3 години и има добиено атест од Австрискиот институт AEE INTEC за термичкиот сончев колектор EKO MAG II. Иако апсорберот на термичкиот колектор EKO MAG II и новиот прототип на воздушен колектор значително се разликуваат, сепак основниот матерјал на кој се нанесува селективниот слој е ист и постапката за нанесување на селективен слој е веќе технолошки разработена. Сл.4d. Насочување на воздухот низ колекторот Сл.4e. Насочување на воздухот низ колекторотфото Бидејќи коефициентот на апсорбција на оваа селективна боја е околу 80 %, а коефициентот на емисија околу 20%, струењето на ладниот воздух е повеќе концентрирано под воздушните ќелии, отколку над воздушните ќелии. Затоа на слика 4c, се гледа дека отворите во горната половина се помали од отворите во долната половина на еднокоморниот профил. Еко Солар има инвестирано во алатот за извлекување на овој профил, така да овој профил е достапен на користење единствено на oваа фирма. Резултатот од ова дупчење на отворите е даден на слика 4c и слика 4d. Тихелманов принцип Кај двата прототипa на воздушните колектори е внимавано во што е можно поголема мера да се примени Тихелмановото правило, односно цел е да се обезбеди рамномерен проток низ индивидуалните делови (т.е. падот на притисокот во секој колектор, или низа на колектори да биде ист). Затоа се извршени и тие спецјални дупчења со различна геометрија на отворите на профилот на слика 4c. 4.4. Дефинирање на воздушните ќелии за загревање на воздух Како што и претходно напоменато во овој завршен извештај, пред тимот на конструктори се исправи тешка задача поради постојаното барање за намалување на падот на притисокот во сончевите колектори. Значи овде постојат две спротивставени цели:

11 Подобрување на преносот на топлина Намалување на падот на притисокот При тоа се појавија доста проблеми и дилеми. Првите 30 vozu{ni ќелии беа направени од челик, со цел да се добие поефтина конструкција, но прототипот доби многу голема маса. Vтората негативност koja што се увиде при првичните мерења se лошиte резултати во однос на предавањето на топлина од келијата на воздухот. Причина, премногу едноставниот облик на келијата. На сликата бр 4е се гледа пресекот на првиот тип на воздушни келии. Slika 4е Сл.4f. Prvi~ni ~eli~ni vozu{ni kelii При поставување на првичните метални ќелии од сликата бр.4f во апсорберот се увиде дека во сончевиот колектор се постигнува температура до 55 C vo mesec Oktomvri 2009, но воздухот многу слабо ја превземаше оваа енергија од апсорберот за да ја пренесе во експерименталната просторија. Овде се бележеа многу пониски температури од температурите на апсорберот на колекторот, иако вентилаторот работеше. Се увиде дека е направена конструктивна грешка и мораше да се побара еkспертска помош, бидејќи се дојдов до еден слеп колосек и навистина не се знаеше како да се продолжи понатаму. Еспертската помош беше од консултанската куќа FARABI CONSULTING LTD CO, Turkey. Тие соработуваат со многу турски компании кои се занимаваат со оваа област. Беа побарани совети и од Италјанската фирма Termotend. Од нив пристигнаа позитивни инофмации за транспарентната покривка, како и за видовите на воздушните колектори кои тие самите ги произведуваат.

12 Termotend се обиде да даде подетални информации, нормално бранејќи го нивниот производ со деловна тајна, но од сликите што ги испратија веќе стана јасно во кој правец треба да се движат работите околу овој прв прототип, а покасно и вториот прототип. Решенито почна да се бараме не само во промена на обликот, туку i vo основниот матерјал. По направените корекции на обликот и основниот матерјал на келија се дојде до многу подобри резултати. Наместо челик, употребен е алуминиум. Еве го пресекот на новиот тип на воздушна келија на слика 4h. Сл.4h. Пресек на noviot Aluminiumski профил на vo absorberot na возд. kolektor Сл.4i. Подготовка на noviot tip na профилите за absorber na воздушен колектор изработенi од Aluminium Резултат од промената на обликот на ќелијата и нејзиниот основен матерјал беше Сл.4j. Montiran fasaden vоздушen sistem od ovoj proekt задоволувачки. Масата на воздушниот сончев колектор се намали за 7,8 kg, а температурите на воздухот кој што излегуваше од колекторот и влегуваше во собата беше само за 5 до 7 степени пониска од температурата на апсорберот. На сликата 4i од лево се прикажани обликувани келии од Алуминиум пред монтажа во апсорберот на воздушниот колекторот Резултат на ова беше изработката на прв проторип, а бидејќи резултатите беа задоволителни се пристапи кон конструирање и на вториот прототип. На сл.4ј се прикажани двата воздушни колектори поврзани паралелно vo vozdu{en sistem.

13 4.5 Ротација на воздушните ќелии Како што е и насловот на овој развоен проект воздушен колектор со ротирачки ќелии кај двата прототипа е овозможено ќелиите да можат да се завртат за 180 степени (да се ротираме околу нивната оска на ротација) со помош на посебен рачен клуч. Сл.4k. Вртење на ќелиите кај воздушниот колектор Сл.4l. Свртени ќелии за 180 о кај воздушен колектор Ротацијата се врши за 6 минути по колектор и секогаш има редослед на ротирање на келиите. Оваа операција ќе се врши два пати годишно или во зависност од потребите ако и во лето ни е потребен сув и топол воздух за сушење Воздушен сончев систем со колектор со ротирачки за 180 о ќелии е наменет за да ја одбиваат сончевата енергија во периоди кога нема потреба во просторијата да се внесува загреан воздух. Оваа положба на келиите ќе овозможи две функции: 1. Во лето кога не е потребно загревање на просторот, ќе се врши рефлексија на сончевата енергија. Паралелно со ова ќе се извади горната излезна цевка 100 наместо да внесува загреан воздух во експерименталната просторија, таа да го испушта надвор во околината бидејќи нема потреба од топол воздух. 2. Бидејќи сега келиите се бели, ова е идеална подлога за на нив да се направи некоја комерцјална реклама или натпис. Значи преку 6 месеци (половина пролет, лето и рана есен) воздушниот колектор би имал комерцјална улога на рекламно пано, а останатите 6 месеци (касна есен, зима и рана пролет) ќе си ја врши улогата на воздушен сончев колектор. За оваа комерцјална новина ќе се заинтересираат 2 рекламни фирми, кои би го поставиле воздушниот сончев систем на некоја зграда покрај која има голема фрекфенција на возила и граѓани. Сопствениците на зградата би се согласиле да имаат топол ходник 6 месеци во годината, а 6 месеци да биде рекламно пано. Ovoj сончев систем можe да биде поставен и на јужните ѕидови на некоја фабричка хала. Таму во и во лето може да биде вклучен и вентилаторот за да се внесува чист воздух од околината во фабричката хала. Оваа можност во лето временски ќе биде ограничена до 11 h. Pо овој темин иако келиите се бели сепак ќе дојде до непотребно загревање на воздухот во апсорберот. Некогаш, во зависност од потребите на корисникот, можно е и во лето да си остане селективната страна на келиите. Тогаш во колекторите ќе се произведува поголема количина на сув и топол воздух наменет за сушење на зеленчук, алишта или други технолошки потреби.

14 4.6 Димензионирање на воздушниот колектор и воздушниот систем: Бидејќи објектите обично се загреваат во зима и во преодните сезони, односно при ниски агли на поставеност на сонцето, toga{ вертикалната положба на колекторите во тие периоди овозможува поголемо зафаќање на енергијата. Затоа, воздушните сончеви колектори можат комплетно да ја заменат фасадата или може да се постават на постоечката фасада. Избрана локација на поставување: фасадно (кога на објектот се уште нема поставено фасада, или после тоа). Протокот на воздухот и големината на колекторската површина главно зависат од побарувањата на објектот. Степенот на замена на воздух зависи од: корисната површина од активностите во објектот и присуството на луѓе Во зависност од овие фактори, таа може да биде од 3 до 20 m 3 /m 2 h Проектирање и димензионирање Проектирањето на сончеви воздушни системи во голема мерка зависи од карактеристичниот климат и намена на објектот. Основно е да се знае потребниот степен за замена на воздухот во зградата. Врз база на тоа се пресметува колкав волумен на воздух треба да циркулира низ просторијата за 1 час. Пресметките треба да се усогласат со локалните барањата според постојните закони и правилници за вештачка вентилација, каде се дефинирани ограничувањата во зависност од видот и активноста која се одвива во зградата. Овие закони може да наметнат неопходен минимален проток, како на пример: Минимум 40 m 3 /h по човек во седечка положба, Минимум 70 до 90 m 3 /h по човек кој е физички активен Односот меѓу степенот на замена на воздух и барањата за вентилација може да се пресмета од волуменот на градежниот објект. Барање за вентилација (m 3 /h) = Степен на замени на воздухот на час (h) x Волумен на објектот (m 3 ) Конкретна пресметка на потребниот проток на воздух, колекторска површина и поврзување на колекторите Просторијата наменета за испитување на ефикасноста на воздушниот сончев систем има димензии (3x4) x 2.5 m висина =30 m 3. Препорачлив број на измени на воздухот е усвоен да биде 6, што значи дека Потребната вентилација = 6 замени (h) * 30 m 3 = 180 m 3 /h Производителите на воздушни колектори препорачуваат волуменски проток од 40 до 80 m 3 /h за метар квадатен колекторска површина. Еко Солар за својот воздушен колектор препорачува специфичен волуменски проток од 50 m 3 /h за 1 m 2 колекторска површина.

15 Потребната површина на колекторите ќе се пресмета како : Колекторска повшина (m 2 /) = Потребна вентилација (m 3 ) Специфичен волумен (m 3 / m 2 h) Односно: A 3 k = 180 [ m / h] = 3 2 50 [ m / m h] 3,6 [ m 2 ] Усвоена вредност е 4 m 2 (или 2 воздушни сончеви колектори oд 2 m 2 ) Брзината на воздушниот протокот низ пресекот на абсорберот треба да биде најмалку 2 m/s (заради поволна топлинска размена) и максимум 7 m/s (заради загуби од триење и појава на турболенција). 4.7 Одредување на вентилаторот, цевки и провидна покривка на колекторот Вентилаторите кои обично се користат во сончевите воздушни системи се исти како и кај обичните системи за вентилација, односно се користат стандардни делови. Покрај радијалните вентилатори, кои најчесто се користат, постојат и аксијални радијатори и вентилатори со вкрстен проток. За да се транспортира загреаниот воздух до саканата локација, потребно е да се обезбеди соодветен потисок од вентилатор, односно треба да се определи капацитетот (моќ) на вентилаторот P (W). За да се определи капацитетот на вентилаторот, потребно е да се знае вкупниот пад на притисокот во системот кој треба да го совлада потисокот. Пад на притисокот настанува поради триење на воздухот со зидовите на цевките (апсорберот, дистрибутивните цевки) како и локални отпори (кривини, разгранувања, вентили, промена на дијаметар и др.) Пресметка на пад на притисок: Дел од системот Индивидуален пад на притисокот Број на исти делови Вкупен пад на притисок Систем Цевки 1 Pa/m 2 2 Доводи и одводи 9.5 Pa 2 19 Свиоци 13 Pa 4 52 Колектори 4.6 Pa/m 2*2= 4 m 18,4 Вкупно 91,4 Vкупниот пад на притисокот изнесува 91,4 Pa. Моќта на вентилаторот се пресметува на следниот начин: P= (V* P)/η

16 V Потребен волуменски проток на воздухот (потребна вентилација пресметана на стр.15) P- Вкупен пад на притисокот (пресметан на стр.15) η - Ефикасност на вентилаторот (според производителот е 70 %, или η= 0,7) 180 91,4 P = = 6,5 0 7, 3600 [W ] Усвоен е вентилатор тип AST 100 со моќност од 12 W, кој може да се вгради во цевка 100 Способни се за транспорт на чист воздух со максимална температура до 40 C. Напон: 230 V, 50 Hz Model Naziv Snaga (W) Transp. vaz. (m³/h) Pritisok (Pa) Buka Masa db (A) (kg) IP AST 100 Ceven ventilator, Ø100 12 90 22 38 0,5 44 Графикон на притисок - количина на транспортиран ваздух за вентилација AST 100 Цевки Цевките за сончевите воздушни системи одговараат на барањата на нормален систем за вентилација. Тие мораат да бидат отпорни на корозија. Најчесто се употребува челик и плочи од нерѓосувачки матерјали. Во определени околности се употребува и алуминиум. Кај системите со централно греење се користат и пластични цевки направени од ПЕ или ПП. Колекторските врски се топлински изолирани. За цевки кои одат надвор од зградата се препорачува изолација отпорна на УВ зрачењето и другите надворешни влијанија.

17 Избор на провидна покривка на воздушниот колектор Бидејќи се работи за покриен воздушен колектор, за провидна покривка е употребен поликарбонат со 86 % пропустливост на сончевото зрачење. Дебелина на поликарбонатот е усвоена да е 6 mm. Овој матерјал е применет затоа што: Има мала маса i подобри термички изолациони својства од стаклото Добра пропусност на сончевото зрачење Достапна е на пазарот со пристапна цена Според анализата на другите воздушни сончеви колектори од други производители, најголем број од нив за транспарентна покривка имаат токму поликарбонат. Насочувач на топлиот воздух кон долниот дел на собата. Од аспект на подобар дизајн, сите мали воздушни системи на излезната цевка од воздушниот систем треба да имаат насочувач на топлиот воздух кон долниот дел на собата, каде што е и најмногу потребен. Ова е во случај ако не е предвидено додатно догревање на воздухот. Ако е предвидено догревање на воздухот, тогаш тоа догревање ќе биде лоцирано помеѓу вентилаторот и насочувачот. Заштитна преграда на влез на ладниот воздух кон воздушниот колектор Со цел да се спречи навлегување на инсекти, птици или други мали животни во воздушниот систем, мора да се постави заштитна решетка на влезот на ладниот воздух. Таа лесно се прицврстува со силиконски кит за пластичната цевка 100, не е скапа и достапна е на пазарот. 4.8 Дефинирање на контролер за воздушен сончев систем Контролерот или диференцијалниот термостат ја игра една од најважните улоги во сончевиот систем. Прикажан е на сликата од десно. Тој со своите две сонди ја мери моменталната температура во колекторот преку црвената сонда и во собата преку сината сонда. Доколку преку тие две сонди, тој утврди дека во колекторот температурата е за 5 до 6 о С поголема од температурата на просторијата, тогаш тој dava електрична енергија до вентилаторот за истиот да се вклучи. Утврдено е дека оваа температурна разлика од 5 до 6 о С е најпогодна со цел да се избегне многу често вклучување и исклучување на вентилаторот. Кога вентилаторот ќе се вклучи почнува да циркулира воздухот низ сончевиот систем, се одзема топлината од колекторот за истата да се предаде во просторијата. По ова, температурата во просторијата почнува да расте и

18 во моментот кога тие приближно ќе се изедначат, диференцијалниот термостат го стопира вентилаторот за да не дојде до ладење на просторијата. Просторијата има улога на акумулатор на сончева енергија. На самиот диференцијален термостат се поставени уште 2 независни термометри со сопствено напојување од батерија. Сонди 2 Работен напон 220-240 V maks. Потрошувачка 2 W Диференца t 5-6 степени ц Максимална Моќност на max. до 450 W вентилаторот Вентилаторот троши многу мала енергија (12 W) и работи во интервали (вклучена - исклучена), под команда на диференцијалниот термостат. Овој термостат има два режими на работа AUTO и MANU (се гледа од сликата од диферeнцијалниот термостат). Кога преклопникот е префрлен во позиција AUTO, тогаш диферецијалниот термостат работи автоматски. Ја мери температурата преку двете сонди и ја командува работата на вентилаторот. Ова е правилната положба на работа. Во положба MANU, вентилаторот работи нон-стоп, без разлика какви се температурите. Оваа положба е за проверки. 4.9 Мерење на резултати со нумерички и графички приказ Мерени се три температури (надворешната T1, во апсорберот на воздушниот колектор T2, и во експерименталната реална просторија T3) и е следено времето V во минути на вклучување и исклучување на вентилаторот. Во таа просторија е обезбедено присуство на еден вработен, кој ги извршува своите работни обврски. Како дополнителна задача му била да ги следи и забележува сите овие величини и секојневно да ги доставува во писмен облик ( табеларно). Нумеричко преставување на резултатите 26.11 Четврток Променливо облачно 27.11 Петок Сончево дата час надворешна температур а во C, T 1 Температур а во колектор C, T 2 Температур а во просторија C, T 3 рабоtа вентилаторот vo min 26 N 7 7.7 8.9 9.0 26 N 8 8.2 10.6 9.5 26 N 9 11.3 12.6 10.3 26 N 10 13.8 13.2 9.5 26 N 11 12.5 12.4 11.5 7 min 26 N 12 15.9 16.8 11.2 10 min 26 N 13 14.4 14.1 11.5 12 min 26 N 14 15.8 16.4 12.0 14 min 26 N 15 15.3 16.0 12.2 13 min 27 N 7 5.2 7.2 8.2 27 N 8 7.5 13.1 8.5 27 N 9 10.7 22.5 9.6 27 N 10 11.5 37.3 11.1 27 N 11 12.6 53.5 12.3 27 N 12 18.5 59.4 13.4 27 N 13 19.4 68.5 13.1 27 N 14 18.6 44.7 13.3 27 N 15 19.6 46.4 13.7 01.12. Вторник, 1 D 7 12.7 11.9 9.5 променливо облачно 1 D 8 13.2 13.6 10.5 на проблем сo вентилаторот и тој е isклучен. Се случува режим на стагнација, но сепак во собата доаѓа топол воздуh

19 02.12 Среда дождливо, но топло 03.12. Четврок дождливо 04.12. Петок, променливо облачно 05.12. Сабота, променливо облачно 07.12 Понеделник, променливо облачно и магла 8.12 Понеделник, облачно и слаб дожд и магла 1 D 9 13.3 13.6 10.3 1 D 10 13.8 13.2 9.5 1 D 11 12.6 12.4 11.5 15 min 1 D 12 15.9 16.4 10.4 10 min 1 D 13 14.4 14.1 11.5 12 min 1 D 14 15.8 16.4 12.0 14 min 1 D 15 15.3 16.0 12.2 13 min 2 D 7 12.4 12.2 11.0 2 D 8 15.8 15.7 13.5 2 D 9 14.5 14.3 11.5 2 D 10 15.6 15.5 12.5 2 D 11 15.7 15.4 12.5 2 D 12 16.0 15.7 13.5 2 D 13 15.5 15.5 12.5 2 D 14 15.6 15.6 12.2 3 D 7 13.3 13.5 9.0 3 D 8 14.9 14.9 11.5 3 D 9 14.7 14.6 11.5 3 min 3 D 10 14.8 14.9 11.6 8 min 3 D 11 14.4 14.2 10.5 8 min 3 D 12 15.4 15.8 12.5 6 min 3 D 13 14.4 15.5 11.5 8 min 3 D 14 14.0 14.8 11.7 3 D 15 14.4 15.5 11.4 4 D 7 12.7 11.9 9.5 4 D 8 13.2 13.6 10.5 4 D 9 13.3 13.6 10.3 4 D 10 13.8 13.2 9.5 2 min 4 D 11 12.6 12.4 11.5 7 min 4 D 12 15.9 16.4 10.4 8 min 4 D 13 14.4 14.1 11.5 5 min 4 D 14 15.8 16.4 12.0 8 min 4 D 15 15.3 16.0 12.2 5 D 7 12.7 11.9 9.5 5 D 8 13.2 13.6 10.5 5 D 9 13.3 13.6 10.3 5 D 10 13.8 13.2 9.5 5 D 11 12.6 12.4 11.5 15 min 5 D 12 15.9 16.4 10.4 10 min 5 D 13 14.4 14.1 11.5 12 min 5 D 14 15.8 16.4 12.0 14 min 5 D 15 15.3 16.0 12.2 13 min 7 D 7 11.0 11.1 7.0 7 D 8 10.5 10.1 7.5 7 D 9 10.2 10.6 8.5 7 D 10 11.3 11.7 8.7 7 D 11 9.8 10.9 7.5 15 min 7 D 12 11.1 12.8 9.5 10 min 7 D 13 11.4 12.3 8.5 12 min 7 D 14 10.7 10.8 9.5 14 min 7 D 15 10.0 10.3 9.5 13 min 8 D 7 6.5 7.6 4.5 8 D 8 7.5 7.8 4.6 8 D 9 7.9 7.6 3.8 8 D 10 7.1 8.8 3.5 8 D 11 8.3 9.7 4.5 2 min 8 D 12 9.1 10.7 5.5 5 min 8 D 13 10.0 11.2 6.5 8 min 8 D 14 10.5 11.5 7.5 3 min 8 D 15 10.9 12.0 7.5 4 min

20 Мерењето ќе продолжи и во месец Јануари, Фебруари и Март 2010, со цел да се види какви температури ќе се добијат ако надворешната температура падне под 0 C а времето е сончево. Колку често ќе се вклучува венетилаторот, кои ќе бидат максималните температури на апсорберот, дали ќе се покачува температурата во просторијата. Графичко прикажување на резултатите 80.0 Nadvoresna temperatura vo C T1 Temperatura vo kolektor C T2 Temperatura vo eksperim. soba C T3 70.0 60.0 50.0 40.0 30.0 20.0 10.0 0.0 22 N 22 N 22 N 27 N 27 N 27 N 01 D 1 D 1 D 2 D 2 D 2 D 03 D 3 D 3 D 4 D 4 D 4 D 5 D 5 D 5 D 7 D 7 D 7 D 8 D 8 D 8 D Објаснување за шпицот што се јавил на 27.11.2009 петок (време сончево и тивко). Вентилаторот не работи поради проблем со заглавување на лопатките од мало парче пур пена. Тој е исклучен од мрежата и започнал процес на стагнација. Бидејќи времето беше сончево и топло за овој период на годината, во мерењето се забележани доста високи температури на стагнација. Овој ден во 11 часот се забележани температури од 12 C на надворешна на околината, а во апсорберот започнува процес на стагнација и приметена е температура од 53.6 C. (слика бр 8). Во 13 часот е приметена е максимална температура на стагнација во апсорберот на воздушниот колектор од 68.5 C, при надворешна температура од 15.9 C. Забележан е и термосифонски ефект, одноносно иако вентилаторот не е монтиран во системот, поради високата температура во апсорберот, самиот воздух се затоплува, станува полесен и влегува со просторијата. Резултат на ова е покачување на собната температура од 8.2 C во 7 часот до 15.9 C вo 13 часот. Струењето на воздухот беше многу приметливо со ставање на рака до излезната цевка. Приметено е дека не влегува чист воздух, туку воздух со силен

21 мирис од селективната боја која на апсорберот беше нанесена пред 13 дена. Фактички продолжил процесот на сушење на бојата при повисоки температури. Овој мирис траеше 6 дена и потоа доаѓаше само чист воздух, без мирис на боја. Dijagram za rabota na ventilatorot 16 Minuti kolku raboti ventilatorot 14 12 10 8 6 4 2 0 22 N 22 N 22 N 27 N 27 N 27 N 01 D 1 D 1 D 2 D 2 D 2 D 03 D 3 D 3 D 4 D 4 D 4 D 5 D 5 D 5 D 7 D 7 D 7 D 8 D 8 D 8 D Сл.8. Температури на надворешниот воздух и на апсорберот во воздушниот колектор Вентилаторот се вклучуваше најчесто по 10 или 11 часот, што има логика. Потребно е време за да се апсорбира сончевата енергија во воздушниот колектор и неговата температура да порасне. Се јавува диференцијална разлика меѓу температурата T2 во колекторот и T3 во просторијата. Реагира контролерот (диференцијалниот термостат) DT 01 и дава напон на вентилаторот до приблично изедначување на температурите Т2 и Т2. Овој диф. термостат е производ на Еко Солар, модифициран за ovoj proekt. Се пробаше да се наштелува разликата на 2 до 3 C, но е увидено дека има многу чести и краткотрајни вклучувања и искучувања на вентилаторот. Приметено е дека оваа разлика е многу мала, нема да постигне некој позначаен ефект i ќе го намали векот на траење на вентилаторот. Тие vklu~uvawa траеја по 15 до 40 s, а во еден час такви циклуси имаше најмалку 40. Со поместувањето на разликата на 6 C, вентилаторот работеше поретко, но периодите на работа беа подолги. Увозните термостати DT 3 и DT3.1 кои ги имаme во понудата, имаат во себе вградени мерачи на температура, но не се адекватни за овој проект. Тие почнуваат да мерат разлика, ако и само ако Т2 се покачи над 40 C, затоа што првенствено се наменети за термички соончеви колектори со течен флуид во абсорберот.

22 Ред бр 1 2 3 4 5 6 7 8 5 ИСТРАЖУВАЧКА ОПРЕМА НАБАВЕ- НА ВО ТЕКОТ НА ИСТРАЖУВАЊЕТО: (вид, марка, година на производство, намена и цена на чинење) Компјутер Notebook marka"toshiba satelite L 300-1F8", произведен 2009 год, наменет за обработка на податоци, фактура бр 157/09 од Полипроект Штип, платена на 21.Април 2009 Дигитален фотоапарат марка "Fuji Fine Pix S 5800", произведен 2008 год, наменет за сликање на позиции, фактура бр М1/394 од Пикс Плус Траде Скопје, платена на 30 Дек. 2008 Столбна Дупчалка марка "rd bd 03 2107", призведена 2008, наменета за дупчење ф22 отвори, фактура бр 1-1/900057 од Еуротоолс Скопје, платена на 21. Март 2009 Циркулар Електричен столен, марка RD MS 06", произведен 2007 год, наменет за сечење Ал.профили, фактура бр 1/91720, платена на 27. Август 2009 на Бен Трејд Скопје Мала Работна маса за прицврстување делови при обработка, фактура бр 1/91720, платена на 27. Август 2009 на Бен Трејд Скопје Бормашинки RD ID 23, произведена 2009 год, за дупчење мали отвори ф4 за поп нитни, фактура бр 1-1/900187, платена на 13 Август 2009 год Вентилатор марка AST 100, произведен 2009 год, намена за сончев систем Диференцијален термостат DT 01, произведен 2009 год, намена за воз.сол.систем вредност вкупно бр 1 30500 30500 бр 1 10500 10500 бр 1 10000 10000 бр 1 9099 9099 бр 1 1170 1170 бр 2 1990 3980 1 790 790 1 14900 14900 9 Дигитални покажувачи на температура 2 1300 2600 10 Сонди за диференц. тремостат, за мерење и споредување на температури 4 1200 4800 Вкупно само за опрема 88339 Р бр МАТЕРИЈАЛИ И СУРОВИНИ вредност вкупно 1 Бургии 10.5 за дупчење, фактура бр 1-1/900187, платена на 13 Август 2009 год бр 4 80 320 2 Стриропор 1cm бр 4 250 1000 3 Алуминумски ednoкоморен профил за воздушен колектор m 80 290 23200 4 Поп нитни 4 mm бр 1000 2 2000 5 Бургии 4.2 бр 20 50 1000 6 Силиконски кит ( транспарентен) бр 8 110 880 7 Поцинкуван лим 0.5 mm, по мерка бр 2 700 1400 8 Поликарбонат 6 mm, сечен по мерка бр 2 4300 8600 9 Нанесување на селективна превлака на абсорберот 4 m2 m2 4 6100 24400 10 Алуминиумски ламарина 1mm во табла бр 2 9242 18484 11 Полиуретанска пена во боци бр 10 220 2200 12 Пластични аголници за спојување бр 40 120 4800 13 Ситен споен материјал (паушално) 1 4000 4000 14 Кетриџи за печатар HP 4 Laser jet:. бр 5 3400 17000

23 15 Кетриџи за печатар Xerox C6 Printer Ink jet:. бр 1 12453 12453 16 Рис бела Харија за печатар бр 1 700 700 17 Метална база за 2 воздушни колектора за прицврстување фасадно на зид бр 2 8580 17160 Сумарно за материјали и суровини вкупно 139597 Ред КОНСУЛТАНСКИ УСЛУГИ, РАБОТНА бр РАКА И ОБЈАВУВАЊЕ РЕЗУЛТАТИ вредност вкупно 1 Nabavka na istra`uva~ka literatura бр 1 35000 35000 2 Изработка на конструктивна документација бр 1 55000 55000 3 Ekspertski услуги за дефинирање на дизајнот на производот бр 1 75000 75000 4 Proizvodni i neproizvodni uslugi бр 1 66640 66640 5 Работна рака за изработка на прототип и корекции бр 1 75200 75200 6 Објавување на резултатите од испитувањето на нова веб.страница бр 1 30000 30000 www.vozdusenkolektor.mk20.com 7 Трошоци за завршен извештај бр 1 50000 50000 Сумарно за консултански усуги, работна рака објавување на резултати 386840 Ред ДНЕВНИ И ПАТНИ ТРОШКОВИ ЗА бр ИСТРАЖУВАЧИТЕ вредност вкупно 1 Патни трошоци за главниот истражувач бр 10 3500 35000 2 Трошоци за дневници на главниот истражувач бр 1 60000 60000 3 Патни трошоци за носителот на проектот бр 30 1500 45000 4 Трошоци за дневници за носителот на проект. бр 1 40000 40000 5 Посета на Интернационален саем на техника во Пловдив, Р. Бугарија окт.2009 (фактура бр бр 1 4950 4950 684/2009) 6 Посета на обука за сончеви системи организирана од регионална комора на занаетчии Koblenc Германија во Скопје од 15 бр 1 28800 28800 до19 Ноеmvri 2009. (фак.бр 2/2009) Сумарно за дневни и патни трошоци за истражувачите 213750 Ред ДНЕВНИ И ПАТНИ ТРОШКОВИ ЗА бр ИСТРАЖУВАЧИТЕ вредност вкупно 1 ИСТРАЖУВАЧКА ОПРЕМА 88339 2 МАТЕРЈАЛИ И СУРОВИНИ 139597 3 КОНСУЛТАНСКИ УСЛУГИ, РАБОТНА РАКА, ОБЈАВ. РЕЗУЛТАТИ 386840 4 ДНЕВНИ И ПАТНИ ТРОШКОВИ ЗА ИСТРАЖУВАЧИТЕ 213750 5 В К У П Н О 828526 6 Д Д В 18 % 149135 С Е В К У П Н О денари 977661

24 6. РЕЗИМЕ НА ПОСТИГНАТИТЕ РЕЗУЛТАТИ ОД ИСТРАЖУВАЧКАТА РАБОТА: 6.3. КЛУЧНИ ЗБОРОВИ: 6.3.1. На македонски јазик: сончева енергија, сончеви денови, воздушни термички сончеви колектори, воздушен сончев систем, контролер за воздушни системи 6.3.2. На англиски јазик: Solar energy, sunny days, air solar collector, diferentilal thermostat for air solar systems. 7. ЗНАЧАЈНИ НАУЧНИ СОЗНАНИЈА ЗДОБИЕНИ СО РЕАЛИЗАЦИЈА НА ПРОЕКТОТ: Обликот и самиот основен матерјал на ќелиите во апсорберот многу влијаат на ефикасноста и масата. Најдобар матерјал за ќелиите е Алуминиум. Кај диференцијалниот термостат не треба да постои услов за мерење на температурната разлика ако Т2 е помала од 40 C. Затоа треба многу да се внимава при набавката на овој уред и да се прочитаат техничките карактeristiki од производителот. Мислевме дека диференцијална разлика од 3 C ќе биде најдобро решение, но истражувањето покажаа дека диференцијалната разлика треба да е поголема и оптималната вредност се движи околу 6 C. При монтажата на поликарбонатот со колекторот, тој треба да се доведе во фаза на преднапрегнување. Вредноста на долгата страница на поликарбонатот најдобро е да е за 9 mm поголема од вредноста каде што тој треба да се монтира во колекторот. Поликабонатот дилатира со температурата и оваа мерка се покажа како најдобра. Со тоа се добивa крут цврст склоп na транспарентната покривка. Во случај да дојде до недостаток на електрична енергија во зима, воздушниот сончев систем самостојно преминува во термосифонски режим на работа и повторно си ја врши својата функција да го затоплува простор, но со многу помало дејство бидејќи протокот на воздухот е доста мал. Не дојде до никаква опасност од стагнација и досигнување на високи температури. Со воздушните сончеви системи можат да се намалат трошоците за греење и да се подобри микро-климата во работните просториите. Кај некои пасивни објекти кои имаат добра термичка изолација, греењето на просторот комплетно може да се обезбеди од воздушен сончев систем. Останати други помали согледувања и препораки Насочувачот на воздушното струење, кој се наоѓа на крај од излезната воздушна цевка кај малите воздушни системи покажа многу позитивна улога насочувајќи го топлиот воздух надолу. Втора негова фунција беше од аспект на дизајн. Во првите 7 дена на работата на воздушниот сончев систем, наместо чист воздух од воздушниот сончев систем доаѓаше јак мирис од селективната боја. По овој период непријатниот мирис исчезна. Ова значи дека периодот на сушење на селективната боја мора да е најмалку 2 недели пред да се започне со употребата на воздушниот систем и на корисниците да им се укаже за ова привремена појава. Прицвстувањето на цевката 100 mm со ѕидот најдобро е извршено со полиуретанска пена од пиштол, а не со обична pur пена. Мора да се стави заштитна решетка кај влезот на ладниот воздух за да се спречи навлегување на инсекти, птици или други мали животни во системот.

25 8. КОРИСНИЦИ НА ИСТРАЖУВАЧКИТЕ РЕЗУЛТАТИ, НАЧИН НА ПРЕНЕСУВАЊЕ И ПРИМЕНА НА ИСТИТЕ: Производствени погони Одржување на атмосфера на сув и топол водух во галериите, музеите, црквите спортски сали, базенти, гаражи... Во земоделието кај сушарите за сушење на зеленчук и овошје. Овде се очекува голема примена. Забрзување на процесот на сушење на текстил во текстилни фабрики со помош на сув и топол воздух (во Штип ги има над 75 текстилни конфекции). Зголемување на инсталирање на воздушни сончеви системи во индивидуални објекти, станови, викендици. 9. ТЕХНОЛОШКИ ИНОВАЦИИ ПАТЕНТИ: Во текот на изработката на развојно-истражувачкиот проект не се пријавени патенти. 10. МОЖНИ ЕКОНОМСКИ И КОМЕРЦИЈАЛНИ ЕФЕКТИ: За овие можности претходно е подробно кажано во завршниот извештај, но некои ќе се повторат: намалување на трошоците за греење, можна комерцјална примена и како рекламно пано закачено на зидот на некоја зграда или објект, зголемување на инсталирање на воздушни сончеви системи во индивидуални објекти, станови, викендици итн. 11. МЕЃУНАРОДНА СОРАБОТКА ОСТВАРЕНА ПРИ РЕАЛИЗАЦИЈАТА НА ПРОЕКТОТ: FARABI CONSULTING LTD CO, manager Arzy Firlarer, Turkey - за детаљи околку воздушниот колектор. 12. ОБЈАВЕНИ РЕЗУЛТАТИ КОН ПРОИЗЛЕГУВААТ ОД ИСTРАЖУВАЊЕТО а) Оригинални научни трудови објавени во списанија во: земјата: / странство: / б) Монографски публикации во: земјата: / странство: / в) Трудови презентирани на научни собири во: земјата: / странство: /

26 13. МАГИСТЕРСКИ, ДОКТОРСКИ СТУДИИ, СПЕЦИЈАЛИЗАЦИИ, УСОВРШУВАЊА, СТУДИСКИ ПРЕСТОИ И КОРИСТЕЊЕ НА ЕКСПЕРТИ ВО ТЕКОТ НА ИСТРА- ЖУВАЊЕТО Усовршувања и обуки 1. Во рамките на проектот за економска соработка помеѓу Rajnland-Pfalc и земјите на Југоисточна европа, Балканското биро за подржшка на малото стопанство и знаетчиство во тек е проект со обука на тема техника на сончеви инсталации. Целта на оваа обука е од една страна да се одговори на засиленото барање на такви специјалисти во контекст на зголемената актуелност на темата обновливи енергии и од друга страна создавање на група на експерти кои во рамките на соодветна организација ќе ги предадат стекнатите сознанија на други заинтересирани лица. Обуката ќе опфаќа 3 модула, секој од времетраење од 5 дена. Два од трите модули се теоретски и ќе се одржат во Скопје, Македонија, а последниот трет модул ќе се одржи во Koblenc Германија, Фебруари 2010. Пријавени за оваа обука од Еко Солар е Зоран Трајков дип.маш.инж. и асистент Марија Шуманска дип.маш.инж. кои веќе присуствуваа на предавањето на првиот модул во Скопје од 15 до 19 Ноември 2009. Предавачите беа од Германија, со симултан превод на македонски јазик. Користење на експерти во тек на истражувањето FARABI CONSULTING LTD CO Arzy Firlarer, Turkey - за детаљи околку воздушниот колектор. господин Minert од Комора на занаетчии во Koblenc, Германија (кластер - сончева енергија). Termotend Italy, Meh.Ing. Claudio Menegatti -производители на воздушни колектори. Rudi Moshik- AEE INTEC - употреба на матерјали за абсорбери за воздушни колектори. а) Надомесг за исгражувачи пензионери / 6) Непосредни материјални трошоци: Потрошена eнергија, матeријали и суровини: 139597 Патувања во земјата: 80000 Патувања во странство 33750 Дnевници, теренски додатоци и други надоместоци: 100000 Ангажирање на експерти: 75000 Производни и непроизводни услуги (информатички, ПТТ и сл): 66640 Набавка на научно истражувачка литература: 35000 Други трошоци: 447646 В к у п н о: 977661 в) Извори на средства: Сопствено учество: 724661 Учество на други институции: Учeство на Министерството за овразование и наука: 253000 В к у п н о: 977661

27 16. ПОВАЖНИ ЗАКЛУЧУВАЊА И HACOKИ ЗА ПОНАТАМОШНИ ИСТРАЖУВАЊА КОИ ПРОИЗЛЕГУВААТ ОД ИСТРАЖУВАЧКИТЕ РЕЗУЛТАТИ: Фунцкијата на воздушните колектори можат да ја вршат и модифицирани термални "flat-plate" колектори со одредени конструктивни зафати околу влезот и излезот на воздухот. Еко Солар во текот на ова истражување дојде до идеја во идната 2010 да констурира фасаден хибриден "flat-plate" термички сончев колектор кој во зима би греел простор, а во лето санитарна топла вода или која функција од оваа ќе се врши да се остави по избор на самиот корисник. 17. ВЕРИФИКАЦИЈА НА ГОДИШНИОТ ИЗВЕШТАЈ: Одлука на стручниот орган за прифаќање на годишниот извештај: (во прилог да се достави Одлуката) бр. од год. Потпис на главниот истажувач: Потпис на одговорното лице на институцијата: Датум и печат: