Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ

Αθήνα, 11.10.2012 Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ ΟΛη η ΑΛηθΕΙΑ για ΤΑ ΕΠΙσΤημΟνΙκΑ συγγραμματα στην κυριακάτικη έκδοση της εφημερίδας Realnews (07.10.2012) ολόκληρη η σελίδα 42 αφιερώθηκε στο χώρο της ανώτερης και της ανώτατης εκπαίδευσης και ειδικότερα στην κρατική δαπάνη για τα επιστημονικά συγγράμματα των ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας. Τα παρατιθέμενα αριθμητικά στοιχεία επιλέχθηκαν για να στηρίξουν στην πορεία του κειμένου την «αλόγιστη», για τη συντάκτρια, δαπάνη του κράτους. Επειδή τα συγκεκριμένα στοιχεία δεν αποδίδουν ούτε αποτυπώνουν τη συνολική και, συνεπώς, την πραγματική εικόνα, επιχειρείται διά του παρόντος η αποσαφήνιση της οικονομικής κατάστασης στα επιστημονικά συγγράμματα. Αναλυτικά: 1. «Περιεχόμενο της δωρεάν παιδείας στην ανώτατη εκπαίδευση είναι η ανεξάρτητα από εισοδηματικά κριτήρια μη συμμετοχή των φοιτητών στο κόστος λειτουργίας και παροχής του εκπαιδευτικού έργου διά της καταβολής διδάκτρων καθώς και η δωρεάν προμήθεια και παροχή των αναγκαίων διδακτικών μέσων (βιβλία κ.λπ.)» [στε (Ολ.) 2411/2012]. Ως βασικές ανάγκες των φοιτητών μπορούν να χαρακτηριστούν η σίτιση και η στέγαση, αλλά βασικότατη προϋπόθεση ανώτερου και ανώτατου επιπέδου μόρφωσης αποτελεί το σύγγραμμα. σε καμμία περίπτωση στην ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση δεν υφίσταται σύγκριση ή σημασιολογική κατάταξη σίτισης - στέγασης - συγγραμμάτων. 2. Από το ακαδημαϊκό έτος 2010-2011 η επιλογή, η δήλωση, η διανομή και η οικονομική αποτίμηση ανά ακαδημαϊκό εξάμηνο γίνεται αποκλειστικά και μόνο από την ηλεκτρονικη ΥΠηρΕσΙΑ ΟΛΟκΛηρΩμΕνησ ΔΙΑΧΕΙρΙσησ συγγραμμα- ΤΩν «ΕΥΔΟξΟσ», η οποία αποτελεί ό,τι το διαυγές, δίκαιο και αποτελεσματικό έχει να επιδείξει το Υπουργείο Παιδείας στη φοιτητική μέριμνα της Ανώτερης και Ανώτα - της Εκπαίδευσης. Πριν το ακαδημαϊκό έτος 2010-2011, ως γνωστόν, τα ΤΕΙ της χώρας πλήρωναν τα συγγράμματα από τα κονδύλια που εισέπρατταν από το Υπουργείο Παιδείας, ενώ τα συγγράμματα των ΑΕΙ πλήρωνε στις εκδοτικές εταιρείες το Υπουργείο Παιδείας. μετά την ανάληψη της διαχείρισης από τον «Εύδοξο» η γραφειοκρατία εξαλείφθηκε, η διαδικασία απλουστεύθηκε, κατέστη δυνατή η εξαγωγή ασφαλών συ - μπερασμάτων, ακριβούς στατιστικής, λεπτομερών στοιχείων χρονικών, ποσοτικών, ποιοτικών. γι αυτό και ο «Εύδοξος» αποτελεί καινοτομία στην ελληνική εκπαίδευση. 1

3. Τα συγγράμματα κοστολογούνται βάσει συγκεκριμένου πίνακα τιμών (ΦΕκ 1915Β/ 2011, σ. 26120, πίν. 2) και με ηλεκτρονική διαδικασία κοστολόγησης, η οποία υποστηρίζεται από το σύστημα «Εύδοξος». σύμφωνα με τον πίνακα αυτό, η τιμή της σελίδας για ένα απλό βιβλίο (το οποίο φωτοτυπείται εύκολα) ορίζεται σε 0,035 για το σχήμα 14cmx21cm, σε 0,042 για το σχήμα 17cmx24cm κ.ο.κ., ενώ η μέση τιμή φωτοτυπίας είναι ακριβότερη (0,05-0,06 ανά σελίδα). 4. Δεν έχει καταρτιστεί και, επομένως, υπογραφεί ποτέ καμμία διμερής ή μονομερής σύμβαση μεταξύ Υπουργείου Παιδείας/αγοραστή και εκδοτών/προμηθευτών για τα επιστημονικά συγγράμματα. Ως εκ τούτου, το Υπουργείο αγοράζει τα συγγράμματα χωρίς καμμία δέσμευση (όπως, για παράδειγμα, χρόνο αποπληρωμής τους) και, μάλιστα, με επιβαρυντικούς για τους εκδότες όρους, όπως: «η τιμή κοστολόγησης κάθε διδακτικού βιβλίου δεν μπορεί να υπερβαίνει το 70% της τιμής του χωρίς το Φ.Π.Α. στο ελεύθερο εμπόριο. στην περίπτωση που η τιμή ενός διδακτικού βιβλίου υπερβαίνει το ανωτέρω ποσοστό, η τιμή του μειώνεται και ορίζεται στο 70% της τιμής του χωρίς το Φ.Π.Α στο ελεύθερο εμπόριο» (ΦΕκ 1915Β/2011, σ. 26118, άρθρο 3, 3α). για παράδειγμα, αν ένα βιβλίο έχει λιανική τιμή πώλησης 8,00 και η ηλεκτρονική κοστολόγησή του οριστεί στα 7,00, τότε ορίζεται ως τελική τιμή κοστολόγησης το ποσό των 5,60 (8,00 Χ 70% = 5,60). «Από το ακαδημαϊκό έτος 2011-2012 και σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν από το πληροφοριακό σύστημα ΕΥΔΟξΟσ, σε περίπτωση διανομής συγκεκριμένου διδακτικού βιβλίου κατά το ίδιο ακαδημαϊκό εξάμηνο σε αριθμό αντιτύπων μεγαλύτερο του χίλια πεντακόσια (1500), η τιμή του, όπως ορίζεται με τις ανωτέρω διατάξεις, μειώνεται ως ακολούθως: (i) για αριθμό αντιτύπων από 1501 έως 2000 η τιμή κοστολόγησης μειώνεται κατά 5%, (ii) για αριθμό αντιτύπων από 2001 και άνω η τιμή κοστολόγησης μειώνεται κατά 10%» (ΦΕκ 1915Β/ 2011, σ. 26119, άρθρο 3, 9). Βάσει των ανωτέρω, η φράση «επιδοτήσεις του Υπουργείου» αφορά στα ΤΕΙ και ΑΕΙ της χώρας μέσω της αγοράς των συγγραμμάτων για τους σπουδαστές και φοιτητές τους και όχι στους εκδότες ή δικαιούχους των επιστημονικών συγγραμμάτων. Πώς, λοιπόν, εννοούνται οι «επιδοτήσεις του Υπουργείου, οι οποίες συνέβαλαν στη συντήρηση των εκδοτών»; Διότι, κατά την ίδια οπτική γωνία, οι καταναλωτές επιδοτούν το super-market επιλέγοντας και αφαιρώντας από τα ράφια του αγαθά(!). 5. Τα στοιχεία που παρατίθενται στο άρθρο της κας Παπαδοπούλου για το μέσο κόστος κάθε συγγράμματος ανά σχολή ή τμήμα, χρήζουν εκτενέστερης ανάλυσης, αντι - στοίχισης και παράθεσης λεπτομερειών, διότι το κόστος παραγωγής του επιστημονικού συγγράμματος εξαρτάται κυρίως από το περιεχόμενο, το οποίο και προσδιορίζει τη διαδικασία και τις τεχνικές δημιουργίας του. Επίσης, το κόστος ενός επιστημονικού βιβλίου έχει άμεση σχέση και με το αν το σύγγραμμα προέρχεται από χώρα του εξωτερικού δηλαδή, δεν αποτελεί ελληνική έκδοση Ελλήνων συγγραφέων-επιστημόνων. για του λόγου το αληθές, παρατίθενται τα παρακάτω παραδείγματα, ώστε να καταδειχθεί πως κάθε άλλο παρά «χρυσά» πληρώνονται στην Ελλάδα τα επιστημονικά συγγράμματα: 2

α) Τίτλος συγγράμματος: σχεδιασμός και οικονομική μελέτη Εγκαταστάσεων για μηχανικούς (5η Έκδοση, Peters - Timmerhaus, σελίδες 1.008) Εκδοτική εταιρεία: McGraw-Hill Προτεινόμενη λιανική τιμή ξενόγλωσσου: 223,00 $ Τιμή Amazon: 117,99 $ Λιανική τιμή μεταφρασμένου έργου: 66,99 (σελίδες 1.216) Τιμή κοστολόγησης Υπουργείου (ΦΕκ): 46,89 β) Τίτλος συγγράμματος: Αρχές νανοηλεκτρονικής (Hanson, σελίδες 400) Εκδοτική εταιρεία: Prentice Hall Προτεινόμενη λιανική τιμή ξενόγλωσσου: 141,20 $ Τιμή Amazon: 136,16 $ (προσφορά) Λιανική τιμή μεταφρασμένου έργου: 38,27 (σελίδες 532) Τιμή κοστολόγησης Υπουργείου (ΦΕκ): 26,79 γ) Τίτλος συγγράμματος: Υψηλές Τάσεις (Kuffel-Zaengl, 2η Έκδοση, σελίδες 534) Εκδοτική εταιρεία: Elsevier Προτεινόμενη λιανική τιμή ξενόγλωσσου: 109,00 $ Τιμή Amazon: 88,15 $ (προσφορά) Λιανική τιμή μεταφρασμένου έργου: 39,81 (σελίδες 616) Τιμή κοστολόγησης Υπουργείου (ΦΕκ): 27,87 6. στον ίδιο πίνακα του άρθρου δημοσιεύεται μεν επιλεκτικά το μέσο κόστος συγγράμματος για κάποιες σχολές ή τμήματα, αλλά δεν γίνεται λόγος για το μέσο ετήσιο κόστος συγγραμμάτων ανά φοιτητή, το οποίο ανέρχεται στα 238,00 περίπου (233.668 φοιτητές δικαιούχοι συγγραμμάτων, συνολικό κόστος συγγραμμάτων 55.622.626,00 ). Ήταν υψηλότερο το μέσο ετήσιο κόστος συγραμμάτων ανά φοιτητή κατά τα προηγούμενα χρόνια, αλλά οι φοιτητές είχαν το δικαίωμα περισσότερων τίτλων (π.χ. β ή και γ τόμο του ιδίου έργου, βοήθημα). Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κατά την περίοδο αυτή εκδόθηκαν σημαντικότατα έργα υψηλού επιπέδου με αποτέλεσμα η ελληνική βιβλιογραφία να κατακτήσει τη δική της θέση στην παγκόσμια βιβλιογραφία και η ελληνική γλώσσα να διαδοθεί ως επιστημονική σε όλο τον κόσμο μεταφράστηκαν και εκδόθηκαν στα ελληνικά τα καλύτερα επιστημονικά συγγράμματα επιφανών καθηγητών διεθνώς. μ αυτό τον τρόπο, βρίσκονται στη διάθεση των Ελλήνων φοιτητών τα ίδια έργα της διεθνούς βιβλιογραφίας που διδάσκονται στα σημαντικότερα πανεπιστημιακά ιδρύματα του εξωτερικού, όπως το M.I.T., το Berkeley, το Columbia, το Harvard κ.ά., γεγονός με πολύ θετικές συνέπειες στο επίπεδο σπουδών των Ελλήνων φοιτητών. 7. στο Τμήμα μαθηματικών του καποδιστριακού Πανεπιστημίου η συντάκτρια του άρ - θρου εκφράζει την έκπληξή της για το ότι «συνεργάζονται» 42 εκδοτικοί οίκοι για συγγράμματα που αφορούν σε 36 μαθήματα. Προφανώς δεν έχει ενημερωθεί σχετικά με το σύστημα πολλαπλής επιλογής των συγγραμμάτων, σύμφωνα με το οποίο ο φοιτητής έχει τη δυνατότητα να επιλέξει για κάθε μάθημα μεταξύ δύο, τριών ή και περισσότερων διαφορετικών τίτλων και όχι μόνο το βιβλίο του διδάσκοντα καθηγητή. Επόμενο θα ήταν να συμμετέχουν και 72 ή 80 ή και περισσότεροι εκδοτικοί οίκοι. 3

8. Ως προς τη δήλωση: «Πουθενά αλλού στον κόσμο δεν αγοράζει το ίδιο το κράτος τα συγγράμματα των φοιτητών» από τον έγκριτο καθηγητή του συνταγματικού Δικαίου στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο θράκης κύριο Πέτρο Παραρά, διατηρούμε επιφυλάξεις ως προς την ακρίβεια αποτύπωσης της έκφρασης, αφού το σύνταγμα της Ελλάδας προβλέπει σαφώς τη δωρεάν διανομή συγγραμμάτων στους φοιτητές και σπουδαστές της χώρας καθ όλη τη διάρκεια των προπτυχιακών τους σπουδών. 9. Ο χαρακτηρισμός της σχέσης συγγραφέα-εκδότη ως «πελατειακής» κρίνεται επιεικώς απαράδεκτη. στη συγγραφή ενός επιστημονικού έργου ο εκδότης και ο συγγραφέας είναι τα δύο συμβαλλόμενα μέρη, από τα οποία ο μεν εκδότης προτείνει, εκδίδει και αποδίδει τα δικαιώματα, ο δε συγγραφέας έχοντας το πνευματικό δικαίωμα του έργου αποδέχεται, συμφωνεί, παραδίδει το έργο του και εισπράττει τα συμπεφωνημένα. κάτι ανάλογο γίνεται με τα άρθρα των δημοσιογράφων, με τη δημιουργία μιας διαφήμισης, με την κατοχύρωση μιας εφεύρεσης, με την παραγωγή μιας κινηματογραφικής ταινίας κ.τ.ό. Αυτό, άλλωστε, σημαίνει πνευματικό δικαίωμα για όλους τους δημιουργούς. 10. Το ότι υπάρχουν εκδότες που επενδύουν στο επιστημονικό σύγγραμμα είναι σίγουρα καλό για τον τόπο. Ωστόσο, για τα ελληνικά δεδομένα είναι σχεδόν αδύνατο εκδοτικός οίκος να προχώρησε στην έκδοση 666 πανεπιστημιακών τίτλων, αφού από τη μια στους εννιά μήνες του 2012 θα έπρεπε να εκδίδει τρεις με τέσσερις τίτλους καθημερινά και από την άλλη το κόστος έκδοσης τόσων βιβλίων είναι αποκαρδιωτικό στις ημέρες μας. Χρειάζεται προσοχή σε παρόμοιες θέσεις, διότι το αφελές λάθος απέχει ενίοτε ελάχιστα από τη σκόπιμη παραπλάνηση. 11. Ο σ.ε.ε.βι., το επίσημο όργανο των εκδοτών επιστημονικών βιβλίων από καιρού εις καιρόν έχει καταθέσει προτάσεις στις προηγούμενες πολιτικές ηγεσίες του Υπουργείου και ιδιαίτερα στην προηγούμενη, κατά τη διάρκεια της οποίας είχε αγαστή συνεργασία χάρη τόσο στην ύπαρξη και το ρόλο της Ειδικής γραμματείας Ανώτερης και Ανώτατης Εκπαίδευσης, όσο και στη στελέχωσή της από πρόσωπα, όπως του κου Παπάζογλου και των συμβούλων του για τη βελτίωση της κατάστασης στο οικονομικό μέρος του θέματος «επιστημονικά συγγράμματα». μία τέτοια πρόταση ήταν η δημιουργία βιβλιοθηκών και, μάλιστα, πανεπιστημιακών. στη χώρα μας, όμως, δεν υπάρχουν οι υποδομές, πολλώ μάλλον τα απαιτούμενα χρήματα, για μεγαλόπνοα σχέδια. Άλλη πρότασή μας ήταν η εξαίρεση από τον νόμο περί ενιαίας τιμής πώλησης των αγαθών των συγγραμμάτων σε μη δικαιούχους, πλην όμως ενεργούς φοιτητές, στην τιμή κοστολόγησης από το Υπουργείο και με το πρόσθετο βάρος του Φ.Π.Α. η καλή πρόθεση των εκδοτών φάνηκε κατά τη διετία 2009-2011, οπότε η κρίση άρχισε να γίνεται αισθητή, αφού με διάλογο αποδέχθηκαν: εκπτώσεις στις τιμές κοστολόγησης των βιβλίων (ΦΕκ 1915Β/2011, σσ. 26119-20, πίν. 1 και 2), την κατάργηση της ανακοστολόγησης των βιβλίων (ΦΕκ 1915Β/2011, σ. 26118, άρθρο 3, 1), τη μη κοστολόγηση των σελίδων που υπερβαίνουν τη χιλιοστή επίτομου έργου (ΦΕκ 1915Β/2011, σ. 26118, άρθρο 3, 4δ), 4

την κατάργηση κοστολόγησης του εξωφύλλου, ακόμη και του σκληρού, το οποίο κοστολογείται πλέον για όλα τα σχήματα βιβλίων με 1 ευρώ και εφόσον το βιβλίο υπερβαίνει τις 400 σελίδες (ΦΕκ 1915Β/ 2011, σ. 26118, άρθρο 3, 4γ), την κοστολόγηση πολλών τετράχρωμων βιβλίων με τιμές δίχρωμου (ΦΕκ 1915Β/ 2011, σ. 26118, άρθρο 3, 4β), συμβάλλοντας τα μέγιστα στη συμπίεση του κόστους των επιστημονικών συγγραμμάτων. Έτσι, σύμφωνα με στοιχεία του συλλόγου, περικοπές, όπως οι προαναφερθείσες, και καταργήσεις, όπως αυτή των τόμων ενός συγγράμματος ή εκείνη των βοηθημάτων (από την τρέχουσα περίοδο), επέφεραν τη σταδιακή μείωση του ετήσιου προϋπολογισμού για τα επιστημονικά συγγράμματα (ετήσια δαπάνη για τα συγγράμματα μόνο των ΑΕΙ κατά το ακαδημαϊκό έτος 2009-2010: 52.000.000,00 περίπου - ετήσια δαπάνη για τα συγγράμματα μόνο των ΑΕΙ κατά το ακαδημαϊκό έτος 2011-2012: 39.000.000,00 περίπου). Ο σύλλογος Εκδοτών Επιστημονικών Βιβλίων αναμένει από τον Υπουργό Παιδείας και θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού καθηγητή κωνσταντίνο Αρβανιτόπουλο ορισμό επίσημης συνάντησης με αντικείμενο την εξεύρεση ακόμη καλύτερων λύσεων στο θέμα «κόστος Επιστημονικών συγγραμμάτων». Είμαστε βέβαιοι ότι προτάσεις, όπως αυτή του να δικαιούνται δωρεάν συγγράμματα όσοι φοιτητές εξαρτώνται από φτωχό οικογενειακό εισόδημα, εκτός του ότι αντίκεινται στο άρθρο 16 του συντάγματος, θα αποφέρουν κοινωνικό χάος, αφού η εφαρμογή τέτοιων λύσεων προϋποθέτει αν μη τι άλλο ένα δίκαιο και αντικειμενικό φορολογικό σύστημα. Ειδάλλως, η σημερινή κατάσταση θα διαιωνίζεται, αφού οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι θα συνεχίσουν να πληρώνουν και όσοι φοροδιαφεύγουν να απολαμβάνουν τους καρπούς της εκάστοτε κοινωνικής πολιτικής. για το Δ.σ. μπαλιάτσας Δημήτρης Πρόεδρος Σύλλογος Εκδοτών Επιστημονικών Βιβλίων (Σ.Ε.Ε.ΒΙ.) Θεμιστοκλέους 73, «Σπίτι του Βιβλίου», 106 83 Αθήνα - Τηλ: 210-33.00.924, Φαξ: 210-33.01.617, Ηλ.Ταχ.: seebi.gr@gmail.com 5