Η Κοινωνική,πολιτιστική οικονομική και πολιτική εξέλιξη στην Τουρκία, από τον 19 ο αιώνα ως σήμερα Αρχικά, ως χημικοί γνωρίζουμε, ότι η σύγχρονη επιστήμη μπορεί να εξηγήσει όλα τα μυστικά της φύσης, με τη βοήθεια των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των βασικών στοιχείων και ορισμένων φυσικών φαινομένων. Αλλά παράλληλα με την επιστήμη στην ανθρώπινη ζωή πορεύονται και η πολιτική, η οικονομία, η ιδεολογία, η ηθική και με τις αλληλεπιδράσεις τους γράφεται τελικά και η ιστορία. Άλλωστε, η ιστορία της πατρίδας μας, των γειτόνων μας και του κόσμου όλου, βασίζεται στις αλληλεπιδράσεις. Γι αυτό κι εμείς, θα εμβαθύνουμε στις αλληλεπιδράσεις, ανάμεσα στους άξονες της κοινωνίας, της πολιτικής, της οικονομίας και της πολιτικής, τον 19 ο, τον 20 ο και 21 ο αιώνα. Αναφορικά με τον 19 ο αιώνα, θα εστιάσουμε στην περίοδο των Τανζιμάτ, καθώς έπαιξε καθοριστικό ρόλο, από το 1839-1876, διότι έγιναν μεταρρυθμίσεις με στόχο την αναδιάρθρωση της οθωμανικής αυτοκρατορίας σε επίπεδο διοίκησης, οικονομίας και σχέσεων με τους υπηκόους. Εκτός από αυτά, με το Τανζιμάτ, η κρατική πολιτική της οθωμανικής αυτοκρατορίας, στόχευε στον εκμοντερνισμό της εκπαίδευσης. Οι πρωτοπόροι του Τανζιμάτ ήταν τα εξής πρόσωπα: Σουλτάνος Σελήμ Γ, ( φωτογραφία ) σουλτάνος Μουσταφά Δ, Μέγας Βεζίρης, σουλτάνος Μουσταφά Ρεζίτ, Αμπντούλ Μεζίτ Α, Αμπντούλ Χαμίτ Β, και ο πατριάρχης Γρηγόριος. Στην ουσία, αυτή η λέξη σημαίνει στα οθωμανικά αναδιάρθρωση, ενώ οι δυτικοί μελετητές την μετάφρασαν, ως εκσυγχρονισμό.
Έπειτα, κάτι άλλο, που αξίζει να αναφέρουμε, είναι η δημιουργία Lycee de Galatasaray, ( φωτογραφία ) όπου ήταν το προπαρασκευαστικό στάδιο του πανεπιστημίου και εξακολουθεί να λειτουργεί και σήμερα. Εκεί διδάσκονταν ανθρωπιστικές και θετικές επιστήμες. Στη συνέχεια, της εισήγησής μας, θα κάνουμε μια σύντομη μνεία σε ορισμένα τεκταινόμενα, που συνέθεσαν το οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό, πολιτιστικό προφίλ της Τουρκίας, τον 20 ο αιώνα. Όλα αυτά, που σχόλια, που θα γίνουν πάνω στη σχετική ιστορική μελέτη, δεν θα είναι μόνο ιστορικού-φιλολογικού περιεχομένου, αλλά θα είναι και θετικού ενδιαφέροντος, εξαιτίας των καταβολών της πανεπιστημιακής μας κατάρτισης. Ποια είναι λοιπόν αυτά τα γεγονότα, που δεν είναι και τόσο γνωστά σε αρκετούς από εμάς; Ας δούμε και ας ακούσουμε με προσοχή. Αρχικά, στην πρώτη δεκαετία του 20 ου αιώνα, καθοριστικό ρόλο στο ευρύτερο πολιτικό σκηνικό της Τουρκίας διαδραμάτισαν οι Νεότουρκοι, οι οποίοι δρομολόγησαν ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων από το 1908, μέσα στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού της χώρας. Έτσι, ακολουθούν αλλαγές στην εκπαίδευση, αφού η πρωτοβάθμια εκπαίδευση γίνεται πλέον υποχρεωτική για τις γυναίκες. Παρόλα αυτά, προχωρώντας στην 2 η δεκαετία, το 1923, ορίστηκε από το κοινοβούλιο στην Άγκυρα, ότι το πολιτικό καθεστώς στην Τουρκία, θα είναι κοινοβουλευτική δημοκρατία. Έπειτα, από το 1925-1929, λόγω της μονοκομματικής κυβέρνησης του Μουσταφά Κεμάλ (φωτογραφία ), γίνονται αλλαγές σε όλους τους τομείς και η Τουρκία άλλαξε σιγά- σιγά φυσιογνωμία.
Το 1929, με το να ξεσπάσει παγκόσμια οικονομική κρίση, η τουρκική οικονομία χτυπήθηκε βαριά. Περνώντας στην 3 η δεκαετία του 20 ου αιώνα, σκόπιμο κρίνεται να επισημανθεί ότι ξεκίνησε καινούριο σύστημα εξωτερικού εμπορίου με άλλες χώρες, οι συμφωνίες clearing, δηλαδή ένα κλειστό εμπόριο διακρατικών συμφωνιών, χωρίς εμπόρους. Έτσι, από αυτό το σύστημα το 1933, η Τουρκία απέκτησε αυτάρκεια και επεκτάθηκε ο βιομηχανικός της τομέας, μέσω των Σοβιετικών. Έπειτα, αξίζει να υπογραμμιστεί από την πλευρά μας, ότι από το 1940-1944 παρατηρήθηκε έξαρση ασθενειών, αύξηση θανάτων και υπογεννητικότητα. Συγχρόνως με αυτά, την ίδια περίοδο, το κράτος ανάγκαζε τους χωριάτες να κτίζουν με δικά τους έσοδα σχολεία στα χωριά, μιας και δεν υπήρχαν εκεί κρατικά σχολεία. Τώρα, όσον αφορά τις εξελίξεις, που παρουσιάστηκαν στην Τουρκία την δεκαετία του 50 και συγκεκριμένα στο β μισό αυτής της δεκαετίας, ήταν η έμφαση στην επιχειρηματικότητα, καθώς είχαμε άνοιγμα μονοπωλίου. Οι εξελίξεις όμως συνεχίζονται, εφόσον από την μια, αυξήθηκε η δύναμη κι ο ρόλος της αστικής τάξης και από την άλλη πλευρά, παρουσιάστηκε ένα τεράστιο ρεύμα εξωτερικής και εσωτερικής μετανάστευσης. Επιπρόσθετα, από το 1950-1954 πρωταγωνιστικό ρόλο στον πολιτικό τομέα, έπαιξε το δημοκρατικό κόμμα, αφού ήταν κυβερνών κόμμα. Τώρα, εστιάζοντας στα πιο αξιοπρόσεκτα γεγονότα, που έγιναν στην Τουρκία την δεκαετία του 60, καλό θα ήταν να αναφέρουμε, ότι δημιουργήθηκαν παραγκουπόλεις: Γκετζέκοντού, ( φωτογραφία) όπου έφεραν μια νέα κουλτούρα στην Τουρκία, συνέβαλλαν στην πολιτική βία, επειδή οι άνθρωποι εκεί ήταν αποκομμένοι από τις πόλεις. Από το 1965, αναπτύχθηκαν οι βιομηχανίες,
αυξήθηκε η βιομηχανική παραγωγή και πλέον καθιερώθηκε μια εσωτερική αγορά καταναλωτών. Ωστόσο, στα τέλη αυτής της δεκαετίας η Τουρκία αντιμετώπισε οικονομικά προβλήματα και προέκυψαν πολιτικές συγκρούσεις εντός των πανεπιστημίων, λόγω της αύξησης της ανεργίας. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί, ότι από την μια πλευρά, αρκετά κόμματα προσπάθησαν να προσεγγίσουν τις πολιτικές του δημοκρατικού κόμματος και από την άλλη, εμφανίστηκαν ακροδεξιά, ισλαμικά, εθνικιστικά κόμματα. Με την μετάβαση στην 7 η δεκαετία του 20 ου αιώνα, τα πανεπιστήμια σχεδόν δεν λειτουργούσαν, η αυτονομία των εργατικών ενώσεων μειώθηκε και παρακρατικές ακροδεξιές ομάδες δρούσαν ελεύθερα (π.χ Γκρίζοι Λύκοι), γι αυτούς τους λόγους και το 1971 έγινε πραξικόπημα, από το στρατό. Ακόμη, με το ξέσπασμα της πετρελαϊκής κρίσης το 1973, έφερε αλλαγές. Έτσι, από το 1973 μέχρι το 1976 έδρασαν μονοπωλιακές εταιρείες και δεν υπήρχε αναγκαίο συνάλλαγμα στην Τουρκία. Εκείνο το διάστημα ξεχώρισε στο ευρύτερο πολιτικό σκηνικό, ο Ετζεβίτ ( φωτογραφία) και πιο συγκεκριμένα, από το 1974-2002. Στη συνέχεια, καθ όλη την διάρκεια της δεκαετίας του 80, επικράτησαν τα εξής: 1) Υπερβολική αύξηση δύναμης του στρατού, 2) κρατικός έλεγχος στα πανεπιστήμια, 3) καταστολή ελευθερίας τύπου. Εκτός από αυτά, θεμιτό κρίνεται να παραθέσουμε, ότι το 1983 η Τουρκία είχε πια νέο σύνταγμα και συνεργάστηκε με το διεθνές νομισματικό ταμείο. Στη πορεία, κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 90, στην Τουρκία αυξήθηκε ο πληθυσμός, παρουσιάστηκαν οικονομικές κρίσεις ( 1991, 1994, 1999) και το 1997συνέβη ένα μεταμοντέρνο πραξικόπημα, με το οποίο ασκήθηκε πίεση, μέσω του τύπου. Καταληκτικά, σχετικά με τα πιο αξιοπρόσεκτα γεγονότα, που έλαβαν χώρα στις αρχές του 21 ου αιώνα, θα συνοψίζαμε τα παρακάτω.
Αναλυτικότερα, το 2001 ιδρύθηκαν 2 ισλαμικά κόμματα : 1) Κόμμα ευδαιμονίας, 2) κόμμα του Ερντογάν ( φωτογραφία) / κόμμα δικαιοσύνης και ανάπτυξης. Την επόμενη χρονιά, από το 2002 έχουμε, με τον Ερντογάν νέο μοντέλο ανάπτυξης σε εξαγωγές και σε βιομηχανία, που στόχευε σε δεκαπλάσια αύξηση των εξαγωγών, για τα επόμενα 20 χρόνια. Ενδεικτική Βιβλιογραφία: Feroz Ahmad, The making of Modern Turkey(Λονδίνο: Routledge, 1993) Ridvan Akar, Οι τελευταίοι εξόριστοι της Κωνσταντινούπολης( Αθήνα: Εκδόσεις Τσουκάτου, 2004) Hamit Bozarslan, Ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας (Αθήνα: Σαββάλας, 2004) Kemal Karpat. The Gecekondu: rural migration and urbanization (Cambridge: Cambridge university press, 1976) Resat Kasaba, the Cambridge history of Turkey, Τόμος 4, Turkey in the modern world ( Cambridge: Cambridge university press, 2008) Bernard Lewis, Η ανάδυση της σύγχρονης Τουρκίας ( Αθήνα: Παπαζήσης 2001)