ИМАМ АҒЗАМ ӘБУ ХАНИФА ИМАМ ƏБУ ХАНИФА ӨСИЕТІ (Араб тілінен аударған Ризабек Ілімбаев) Алматы Баспалар үйі, 2014
ӘОЖ 297 КБЖ 86.38 И 48 Қазақстан Республикасы Мәдениет министрлігі «Әдебиеттің әлеуметтік маңызды түрлерін басып шығару» бағдарламасы бойынша жарық көрді И48 Имам Ағзам Әбу Ханифа. Имам Әбу Ханифа өсиеті Алматы: Баспалар үйі. 2014. 40 бет. ISBN 978-601-80386-8-6 ӘОЖ 297 КБЖ 86.38 ISBN 978-601-80386-8-6 Имам Ағзам Әбу Ханифа, 2014 Ілімбаев Р., аударма, 2014 Баспалар үйі, 2014
МЕЙІРІМДІ, РАҚЫМДЫ АЛЛАНЫҢ АТЫМЕН БАСТАЙМЫН! Уа халқым! Бауырларым! Біліп қойыңдар, Аһлүс сүннәт 1 1 ( ) сүннәт тілде жол деген мағына бере- 3
уәл жамағат 2 мәзһәбында он екі өсиет бар. Кімде-кім осы өсиет терді бе кем ұстаса, ол ешқашан бидғатшы 3 (дін нің негізі не жаналық енгізушілерден) әрі жалғаншылар дан саналмайды. Хақ Елші сінің (Оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) шапағатына ие болу үшін сендер осы өсиеттерге бекем болу ға тиіссіңдер. ді, діндегі мағынасы Пайғамбарымыздың (Оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) салып, қалыптастырып кеткен жолы. 2 ( ) жамағат Мұхаммед (Оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) пайғамбарымыздың жолын ұстанушылар. 3 (Діннің негізіне жаңалық енгізушілерден) 4
БІРІНШІ ӨСИЕТ Иман дегеніміз тілмен айтып, жүрекпен бекіту. Жалғыз тілмен ғана айту иманның кәміл болуы үшін жеткіліксіз. Егер тілмен айтудың бір өзі кә- 5
міл (толыққанды) иман бол са, екіжүзділердің барлығы мо мын сана лар еді. Сол сияқты Ал ланы ғана та нып қою да иманның толыққанды кемеліне келуі үшін жеткіліксіз, өйткені, танып қана қою толыққанды иман болса, онда Кітап иелері нің (христиан мен ияхудилер) бәрі да момын саналар еді. Екі жүзділер жайында Алла Тағала Құран Кәрімде: «Сондай-ақ Алла Тағала расында, екі жүзділердің мүлдем өтірікші екендігіне куә лік етеді» 4 деп бұйырады. Сондайақ Кітап иелері жайында Алла Тағала Құран Кәрімде: «Өздеріне кітап бергендеріміз Мұхам медті (Оған Ал- 4 Мұнафиқун сүресі, 1-аят. 6
ланың игілігі мен сәлемі болсын) ұлдарын танығандай та ниды» 5 деп бұйырады. Иман көбеймейді де, азаймай ды. Өйтке ні, иман азайса күпірліктің артқаны. Ал көбейсе күпірліктің азайғанын білдіреді. Ал енді бір адамның бір уақытта момын әрі имансыз (кәпір) болуы мүмкін емес. 5 Барақа сүресі, 146-аят. 7
Момын ғана шынайы момын бола алады, ал дінсіз тек қана дінсіз бола алады. Кү пірлікте кү мән болмағаны сияқты, иманда да күмән болмайды. Алла Тағала Құран Кәрімде: «Міне солар, шынайы мо мындар» 6 десе және бір аятта: «Міне олар анық кәпірлер» 7 деп бұйы рады. Сонымен қатар, Хақ Елшісінің (Оған Ал ланың игілігі мен сәлемі болсын) үм бетіндегі кү нәһарлардың барлығы мұсыл ман, олар кәпір емес. 6 Әнфәл сүресі, 4-аят. 7 Ниса сүресі, 151-аят. 8
Құлшылық иманның бір бөлігі емес, сол сияқты иман да құлшылықтан емес. Кей жағдайда момынның мойнынан құлшылық жа сау түсіріледі (яғни орындау міндет бол май қалады), бірақ одан иман түседі деп ай тылмайды. Мысалы, етеккірі келген әйелден Алла Тағала намаз оқуды алып тастады, бірақ одан иманды түсірді, иманды тастауға бұйырды деп айтуға болмайды. Шын мәнін де, Хақ 9
Тағала оған (етеккірі келеген әйелге) «оразаңды үз, кейін өтейсің» деді емес пе? Алайда, «иманыңды қоя тұр, кейін өтеп бересің» деп айта алмаймыз. Сол сияқты, кедейге зекет беру міндетті емес десек, ен деше оған иман келтірмесең болады деу де дұрыс емес. Тағдырдан көретін жақсы лық пен жаман дық та Хақ Тағала дан. Кімде-кім ондағы жақ сы лық пен жамандық Алла Тағала дан басқа біреу ден келеді деп сенсе, имансызға айналып, Хақ ты бірлеуі (тануы) бекерге шығады. 10
ЕКІНШІ ӨСИЕТ Амалдар үш түрлі бола тындығы бекі тілген. Олар: парыз амал дар, қосымша амал дар және күнә істер. Парыз Хақ Тағаланың бұйрығымен, қа лауымен, жақ сы көруімен, разы болуы мен, тағ- 11
дырда белгіленуімен, шешімімен, жара туы мен, үкімімен, ілімімен, жәрдем беруімен әрі Әл Ләухта (тақтада) жа зып қоюымен болады. Ал қосымша амалдар Хақ Та ғаланың бұй рығымен емес, бірақ қалауымен, жақ сы көруі мен, разы болуымен, шешімімен, тағдыр да белгілеуімен, үкі мімен, ілімімен, жәрдем беруімен және жаратуымен әрі Әл-Ләухта (тақ тада) жазып қоюымен орындалады. 12
Күнә істер болса, Хақ Таға ланың әмі рі мен, разы болуымен, жәрдем беруімен, жақ сы көруімен болмайды, бірақ қалауымен, ше ші мімен, тағдырында бел гіленуімен, жәр дем сіз қалдыруымен, ілімімен әрі Әл-Ләухта (тақтада) жазып қоюымен жү зеге асады. 13
ҮШІНШІ ӨСИЕТ Хақ Тағаланың Аршыға ешбір қажетсіз әрі оған орнығу сыз истәуә 8 қылғанына иман кел- 8 «Истәуә» сөзі араб тілінде «меңгеру», 14
тіреміз. Алла Тағала Аршыны да, одан басқаны да сақтаушы әрі оған мұқтаж емес. Егер Хақ Тағала Аршыға мұқтаждық таныт са, Жаратылған жара тылыстың денгейіне тү сіп, әлемді жаратуға, басқаруға шамасы кел мес еді. Егер Хақ Тағала оған отыруға, орнығуға мұқтаждық танытса, Аршы жара тылмай тұрып, Алла қайда болды? Хақ Та ғала мұндай кемшіліктерден пәк, әрі ұлы. «орнығу», «отыру», «басқару», т. б. бірнеше мағынада қолданылып келген. Халаф ғалымдары осы сөздердің ішіндегі Алланың сипатына лайықты мағынасын алып, астарлап түсіндірген. Тауил жасау таухид ілімін терең пайымдай бермейтін жалпы халықты қате ұғымнан, ойлардан сақтау. 15
ТӨРТІНШІ ӨСИЕТ 16
Құран Хақтың сөзі, ол жаратылма ған, Құран Алланың уахиы және түсірген Кітабы деп иман келтіреміз. Ол қағаз беттеріне жазылған, тіл мен оқылатын, жүректерде жатталатын Хақ Тағаланың сөзі, кітаптарға, жүректерге, тіл дерге бай ланысты емес, Хақтың сипаты. Сиясы, қа ғазы, жазылуына келсек, олар дың бар лығы жаратылған, өйткені ол нәрселер пенденің істерінен. Хақ Тағаланың сөзі жаратылмаған, ал жазу, әріптер, сөздер, аят тар бұл нәрселерді пенделер қажет қыл ғандықтан, Құранның дәлелі болып есептеледі. Алла Тағаланың сөзі Өзіне тән сипаттарының бірі нен, оның мағына сы осы нәр селермен түсіндіріледі. Ал енді кімде-кім Хақ Тағаланың сөзі жаратыл ған десе, ол діннен шығады. Құлшылық қылу мәң гі 17
өзгермейтін Алла Тағалаға ғана бағытталады. Алла Тағала ның сөзі оқылып, жатталса да, Оның сипатынан ажырамайды. 18
БЕСІНШІ ӨСИЕТ Хақ Елшісі Мұхаммедтен (Оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) кейінгі осы үмбеттің ең абзал адамдары: Әбу 19
Бәкір, Омар, Осман, Али (Олардың барлығына Алла разы болсын) екенін мойындаймыз. Бұл хақында Хақ Тағала Құран Кәрімде: «Озаттар алдыңғы қатарда болады. Міне солар, Аллаға жақын болғандар. Жаннәтта нығметке бөленеді» 9 деп бұйырады. Бізден бұрын өткендер (Саха балар) абзал адамдар, оларды әрбір та қуа момын жақсы көреді, ал бақытсыз екі жүзділер жек көреді. 9 Уақиға сүресі, 10,11,12-аяттар. 20
АЛТЫНШЫ ӨСИЕТ Пенденің өзі мен істері, куәлік беруі мен Алланы тануы да жаратылған нәрселер екендігіне иман келтіреміз. Егер адамның өзі жа ратылған жаратылыс болса, онда істері нің де жаратылған нәрсе екендігі әлдеқайда лайығырақ (ақиқат). 21
ЖЕТІНШІ ӨСИЕТ 22
Әлбетте, Алла Тағланың барша жара ты лысты жаратқан дығына және олардың өз бе тімен еш нәрсеге шамалары жет пей тіндігіне иман келтіреміз. Өйт кені, олар өте әлсіз, дәр менсіз, сондықтан өздігінен ештеңе іс тей алмайды. Хақ олардың жа ратушысы әрі ризық берушісі. Бұл хақында Алла Тағала Құран Кәрімде: «Ол Алла сендерді жаратып, сосын ри зық берді, одан кейін өлтірді, кейін тіріл теді» 10 деп бұйырады. Кәсіп ету, малды адалдан жинау халал, ал хараммен жинау харам. Адамдар үш түр лі болады: ә) Иманына берік шынайы момын. 10 Рұм сүресі, 40-аят. 23
а) Күпірлігіне берік бас тартушы кәпір. б) Екіжүзділігіне берік екіжүзді ай лакер. Хақ Тағала момынға амал етуді, кәпірге иман келтіруді, екіжүздіге ықыласты болу ды парыз қылды. Бұл турасында, Хақ Таға ла Құран Кәрімде: «Әй, адам баласы! Раббы ларыңнан қор қыңдар» 11 деп бұйырады. Яғни, мағынасы «Уа, момындар, бойұсыныңдар! Әй, дін сіз дер, иман келтіріңдер! Әй екіжүзділер! Ықы лас танытыңдар» дегенді білдіреді. 11 Ниса сүресі, 1-аят. 24
СЕГІЗІНШІ ӨСИЕТ Адамның бір нәрсеге шамасы келуіне, амалмен бірге жү ретіндігіне иман кел тіреміз. Пенденің бір іске шамасының келуі сол істен бұрын немесе 25
кейін мүм кін болады деп айта алмаймыз. Себебі, егер шамасы ке летін іс жүзеге аспастан бұ рын мүмкін болса, онда өзіне қажет уақытта Хақ Тағалаға мұқ таждық танытпаған бола ды. Ал бұл Құранның үкіміне қайшы. Алла Тағала Құран Кәрімде: «Алла бай, сендер кедейсіндер» 12 деп бұйы рады. Ал егер кейін болса, онда қарама-қай шы лық туындайды, өйткені, іс-әрекет ша масы келетін, күш жететіннен бұрын орын далып қойған. 12 Мұхаммаед сүресі, 38-аят. 26
ТОҒЫЗЫНШЫ ӨСИЕТ Мәсіге мәсіх тарту жергілікті тұрғын (үйдегі кісі) үшін бір күн, бір түн, ал мү сәпірге үш күн, үш 27
түн тарту уәжиб (мін дет) екендігін мойындаймыз. Өйткені, хадисте осылай айтылған. Кімдекім оны мойындамаса күпірлік ке түсіп қалуы ға жап емес. Себебі, бұл хабар жайындағы хадис (кескінді үкім) мұтауатирге жақын дәрежеде. Сапар кезін де намазды қысқарту және ораза ұстамау Құран аяттары арқылы рұқсат етілген. Хақ Тағала Құран Кәрімде: «Қашан жер жүзінде сапарда болсаң дар, кәпірлердің өздеріңе бір қастандық істеуінен қорықсаңдар, сендерге намаз ды қысқартуларыңда күнә жоқ» 13 десе, ауыз бекітпеуге қатыс ты Құран Кәрімде: 13 Ниса сүресі, 101-аят. 28
«Сонда сендерден кім ауру немесе жо лаушы болса, басқа күндерде өтер» 14 деп бұйырады. 14 Бақара сүресі, 184-аят. 29
ОНЫНШЫ ӨСИЕТ Хақ Тағала Қаламға жазуды бұйырғандығына иман келтіреміз. Сонда Қалам: «Уа Раб бым, не жазамын? дегенде, Жаббар Хақ: «Қия мет күніне дейінгі болатын нәрсе ні жаз» деді. Бұл 30
турасында, Алла Таға ла Құ ран Кәрімде: «Олар істеген әр нәрсе дәптерде бекі тілген. Үлкен-кіші әр нәрсе жазулы» 15 деп бұйырады. 15 Қамар сүресі, 52,53-аяттар. 31
ОН БІРІНШІ ӨСИЕТ Хадистерде айтылғандай, Қабір азабы сөзсіз болатынына 32
және Мүңкәр мен Нә кирдің сұрақ алатындығына иман келтіре міз. Жаннат пен Тозақ хақ. Ол екеуі өзі не лайық тұрғындары үшін жаратылған. Момындардың хақында Хақ Таға ла Құран Кәрімде: «Тақуалар үшін әзірленген» 16 десе, дінсіздер хақында Хақ Тағала Құран Кәрімде: «Кәпірлер үшін әзірлен ген» 17 деп бұйы рады. Алла Таға ла жан нат пен тозақты сауап пен жаза үшін жаратты. Сондай-ақ, таразы хақ. Алла Тағала Құран Кәрімде: 16 Әл Ғымран, сүресі, 133-аят. 17 Бақара сүресі, 24-аят. 33
«Қиямет күні, тақуалық таразысын қоя мыз» 18 деп бұйырады. Кітаптың (амал дәп тері) оқылуы да хақ. Бұл хақын да Алла Тағала Құран Кәрімде: «Кітабыңды оқы. Бүгін есеп көру тұр ғысынан өз-өзіңе жетесің» 19 деп бұйырады. 18 Әнбия сүресі, 47-аят. 19 Исра сүресі, 14-аят. 34
ОН ЕКІНШІ ӨСИЕТ 35
Хаһ Тағала жан (аруақтарды) өлген нен кейін қайта тірілтетіндігіне және оларды ша мамен елу мың жылға созылатын бір күні құқықтарын өтеуге, сауаптарын беру мен жазасын өтеуге қайта жинайтындығына иман келтіреміз. Бұл турасында Хақ Тағала Құран Кәрімде: 36
«Шәксіз Алла, қабырда ғы ларды тіріл теді» 20 деп бұйы рады. Хақ Тағаланың Жаннат иелеріне еш кейіп сіз, тарапсыз, ұқсаусыз көрінетіндігі хақ. Хақ Елшісі Мұхаммедтің (Оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) шапағаты жаннат тық әрбір пендеге бағыштала ды, тіпті үл кен күнә жа са ған дар да оның шапағатынан құр қалмайтындығы хақ. Хадиша анамыздан кейінгі әлемдегі әйел дердің абзалы әрі момындардың анасы Айша анамыз (Алла ол екеуіне разы болсын) зина дан пәк, Рауафидтар 21 жапқан жалалардан пәк. Ал кімде-кім Ай ша анамызға ойнас жа сады деп айып тағатын болса, онда оның өзі ойнастан туғаны. 20 Хаж сүресі, 7-аят. 21 Шиғалардан шыққан адасқан топтардың бірі. 37
Жұмақ иелері сол пейі ште мәңгі қалады, Тамұқ иелері сол тозақта мәңгі қалады. Мо мындардың хақында Хақ Тағала Құран Кә рімде: «Жаннаттық болып, олар онда мәңгі қалады» 22 деп бұйырса, дінсіздер хақында Құран Кәрімде: «Тозақтық болып, олар онда мәңгі қалады» 23 деп бұйырған. 22 Бақара сүресі, 82-аят. 23 Бақара сүресі, 39-аят. 38
МАЗМҰНЫ Мейірімді, рақымды Аллаһтың атымен бастаймын!... 3 Бірінші өсиет... 5 Екінші өсиет... 11 Үшінші өсиет... 14 Төртінші өсиет... 16 Бесінші өсиет... 19 Алтыншы өсиет... 21 Жетінші өсиет... 22 Сегізінші өсиет... 25 Тоғызыншы өсиет... 27 Оныншы өсиет... 30 Он бірінші өсиет... 32 Он екінші өсиет... 35
ИМАМ АҒЗАМ ӘБУ ХАНИФА ИМАМ ӘБУ ХАНИФА ӨСИЕТІ (Араб тілінен аударған Ризабек Ілімбаев) (Қазақ тілінде) Редакторы Құттыбек Байділдаұлы Дизайнері Нағым Нұрмұханбетов Техникалық редакторы Гүлмаржан Сәбитова Компьютерде беттеген Әйгерім Молдахметова Басуға 02.09.14 ж. қол қойылды. Пiшiмi 60х90 1 / 16. Офсеттiк басылым. Әрiп түрi MM Mekteptik. Офсеттiк қағаз. Шартты баспа табағы 2,5. Есептік баспа табағы 1,0. Таралымы 2000 дана. «Баспалар үйі» АҚ. Алматы қаласы, Абай даңғылы, 143-үй.