ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ψυχανάλυση, Πολιτισμὸς καὶ κοινωνικὲς ἐπιστῆμες 13 ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ Πρὸς μία ψυχαναλυτικὴ ἐπιστημολογία τῶν κοινωνικῶν ἐπιστημῶν I. Ψυχανάλυση καὶ ἐπιστῆμες τοῦ πολιτισμοῦ Ἡ ψυχανάλυση, «ἐπιστήμη τοῦ ἀνθρώπου»;... 25 Ὁρισμὸς τῆς ψυχανάλυσης... 27 «Ἐπιστῆμες τῆς φύσης» καὶ «ἐπιστῆμες τοῦ πνεύματος»: ἡ «διαμάχη τῶν μεθόδων» καὶ ἡ φροϋδικὴ θέση... 29 Οἱ θεμελιώδεις ἔννοιες τῶν ἐπιστημῶν τοῦ πνεύματος... 34 Ἡ ψυχαναλυτικὴ συνεισφορὰ στὶς ἐπιστῆμες τοῦ πνεύματος 39 Ἀπὸ τὴν «ἐφηρμοσμένη» ψυχανάλυση στὶς ἐπιστῆμες τοῦ πολιτισμοῦ... 46 II. Μεταψυχολογία καὶ ἐπιστῆμες τοῦ πολιτισμοῦ Ὁ Φρόυντ καὶ ὁ Πολιτισμός: ἕνα πρωταρχικὸ «ἐνδιαφέρον» 51 Γένεση τῆς φροϋδικῆς θεωρίας τοῦ Πολιτισμοῦ... 57 Ψυχαναλυτικὴ τοπογραφία τῶν ἐπιστημῶν τοῦ πολιτισμοῦ.. 60 Ψυχανάλυση καὶ Kulturwissenschaft: ἡ «γενετικὴ» ὀπτική.. 62 Πρὸς μία «μεταψυχολογία τοῦ κοινωνικοῦ»: ἡ «ψυχοπολιτισμικὴ οἰκονομία»... 66 7
Ο ΦΡΟΫΝΤ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Ὁ Φρόυντ καὶ ἡ γενεαλογία τοῦ Πολιτισμοῦ ΙΙΙ. Οἰδίπους, νεύρωση καὶ Sittlichkeit Οἰδιπόδειο σύμπλεγμα καὶ πολιτισμικὴ ἀπαγόρευση... 73 Τὸ ἐκπολιτισμένο παιδί: σεξουαλικότητα καὶ πολιτισμός... 76 Πολιτισμικὴ συνθήκη καὶ «ἱκανότητα πρὸς τὸ ζῆν»... 78 «Νεύρωση καὶ «πολιτισμικὸ dessein»... 82 Ἀπὸ τὴ «νευρικὴ συνθήκη τῆς σύγχρονης ἐποχῆς» στὴν ἀρχικὴ δυσφορία... 85 IV. Πρὸς μία γενεαλογία τοῦ Πολιτισμοῦ Τὸ ψυχαναλυτικὸ «διεγερτικὸ» στὶς ἐπιστῆμες τοῦ πολιτισμοῦ... 89 Ψυχολογία τοῦ λαοῦ καὶ ψυχανάλυση... 92 Πέρα ἀπὸ τὸ «συλλογικὸ ἀσυνείδητο»: ἡ πολιτισμικὴ μεταβίβαση... 97 Ἡ αἱμομιξία ἢ τὸ τυφλὸ σημεῖο τῆς ἐθνολογικῆς θεωρίας... 102 Ὁ πρωταρχικὸς μῦθος τοῦ Πολιτισμοῦ: ὁ Φόνος τοῦ Πατέρα 105 V. Μῦθος, ἀσυνείδητο καὶ Πολιτισμός Ψυχανάλυση καὶ ἐπιστήμη τῶν μύθων: ἡ Völkerphantasie.. 111 Ὄνειρα καὶ μύθοι: Mythenbildung καὶ σύμπτωμα... 116 Μυθολογία καὶ «οἰκογενειακὸ μυθιστόρημα»... 119 Ἀπὸ τὸν Οἰδίποδα στὸν Προμηθέα: ἡ τραγωδία τοῦ Πολιτισμοῦ... 121 Φροϋδικὸς λόγος καὶ μῦθος: ὁ «ἐπιστημονικὸς μῦθος»... 125 8
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ VI. Οἰδίπους, Πολιτισμὸς καὶ πολιτισμοί. Ψυχανάλυση καὶ ἐθνολογία Μία «ἀμφιλεγόμενη» ἱστορία... 127 Οἰδίπους καὶ Πολιτισμός: ἡ διαμάχη μὲ τὸν Μαλινόφσκι... 129 Ὀντογένεση καὶ φυλογένεση τοῦ Πολιτισμοῦ: Φρόυντ καὶ Ροχάιμ... 135 Ἡ οἰδιπόδεια γενεαλογία: fons καὶ origo τοῦ Πολιτισμοῦ... 138 ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ Ὁ Φρόυντ καὶ ἡ μεταψυχολογία τοῦ κοινωνικοῦ VII. Ψυχανάλυση καὶ κοινωνικὴ ψυχολογία Ἀπὸ τὴν ψυχανάλυση τοῦ Πολιτισμοῦ στὴν φροϋδικὴ συνεισφορὰ στὶς «κοινωνικὲς ἐπιστῆμες»... 143 Μεταξὺ κοινωνικῆς ψυχολογίας καὶ ψυχανάλυσης: «ἡ ψυχολογία τῶν μαζῶν»... 144 Ἡ ψυχανάλυση ὡς «κοινωνικὴ ψυχολογία»: ἡ λειτουργία τοῦ Ἄλλου... 147 Ἡ ψευδο «κοινωνικὴ ἐνόρμηση» καὶ ἡ οἰκογένεια... 150 Ἀπὸ τὴν πρωτόγονη ὁρδὴ στὸν μῦθο τοῦ ἥρωα... 153 Ἀπὸ τὴν «συλλογικὴ ψυχὴ» στὴ «διεργασία τοῦ ἰδανικοῦ»... 157 VIII. Ψυχανάλυση καὶ κοινωνιολογία Κοινωνία καὶ κοινωνιολογία στὴν φροϋδικὴ θεωρία... 167 Ἡ κοινωνία καὶ τὸ «ἀπόβλητό» της: τὸ «ὄνειδος... 171 Ἡ «κοινωνικὴ στιγμὴ» τοῦ ἄγχους... 176 Γένεση τῶν «κοινωνικῶν ἐνορμήσεων»: ψύχωση καὶ κοινωνικότητα... 181 Κοινωνικὴ νόρμα καὶ σύμπτωμα: «ἀνομία» καὶ ἀσυνείδητο.. 183 9
Ο ΦΡΟΫΝΤ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ IX. Ψυχανάλυση, ἐπιστήμη τοῦ δικαίου καὶ ἐγκληματολογία Ἡ νόρμα ὑπὸ συζήτηση: ἀπὸ τὴν κοινωνία στὸ Δίκαιο... 189 Ἡ «πρωταρχικὴ συνθήκη»: ὁ τοτεμισμὸς ἢ ἡ ἐπαν ἐγκαθίδρυση τοῦ πατέρα... 192 Ὁ Φρόυντ καὶ τὸ «δημόσιο δίκαιο»: Κράτος, ἐξουσία καὶ Δίκαιο... 197 Ψυχανάλυση, ποινικὸ δίκαιο καὶ ἐγκληματολογία... 200 Ἀπὸ τὸ πρωταρχικὸ Ἔγκλημα στὴν «πρωταρχικὴ Νόρμα».. 208 ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ Πεπρωμένα καὶ ψευδαισθήσεις τοῦ πολιτισμοῦ X. Ἡ Kultur καὶ ἡ δυσφορία της Ἡ Kultur, μία «θεμελιώδης ἔννοια»... 213 Κουλτούρα καὶ/ἢ Πολιτισμός: ἡ διαμάχη καὶ ἡ φροϋδικὴ ἄρνηση τοῦ δυϊσμοῦ... 216 Τὸ «σημασιολογικὸ πεδίο» τῆς Kultur στὸν Φρόυντ... 221 Ἡ Kulturmensch καὶ ἡ «ἐνορμητικὴ ἀποποίηση»... 224 Πολιτισμὸς καὶ θρησκεία: ἡ «πίστη»... 227 Πολιτισμὸς καὶ μετουσίωση... 230 Ἡ Kultur ὡς μεταψυχολογικὸ ἀντικείμενο: δυσφορία καὶ ἐνόρμηση θανάτου... 235 ΧΙ. Ψυχανάλυση, πολιτισμὸς καὶ ἐκπαίδευση Ἡ ἐκπαίδευση: μεταξὺ κοινωνικῶν ἐπιστημῶν καὶ θεωρίας τοῦ πολιτισμοῦ... 239 Τὸ «δόγμα τῆς ἐκπαίδευσης» καὶ ἡ «παιδικὴ σεξουαλικότητα»... 245 Πολιτισμικὸ καὶ ἐκπαιδευτικὸ ἰδεῶδες: ὁ παιδαγωγὸς στὸ σχολεῖο τῆς νεύρωσης... 248 10
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ἐκπαίδευση καὶ «μετεκπαίδευση»: ἀπὸ τὸν κύριο στὸν ἀναλυτή... 256 XII. Τὸ θῆλυ ἢ ἡ ἄλλη ὄψη τοῦ Πολιτισμοῦ Ἡ θηλυκότητα, «σύμπτωμα» τῆς Kultur... 261 Οἱ γυναῖκες στὴ «νεωτερικὴ νευρωτικὴ συνθήκη»... 263 Θηλυκότητα, ἐνοχὴ καὶ κοινωνικότητα: ἡ ἄλλη ὄψη τοῦ Φόνου τοῦ Πατέρα... 265 Κοινωνικὰ ἰδεώδη καὶ πολιτισμικὸς Ἔρως: «ἄρρεν» καὶ «θῆλυ»... 268 Θηλυκότητα καὶ Δυσφορία στὸν Πολιτισμό... 271 Ἡ Γυναίκα καὶ τὸ «ἀσυνείδητο» τοῦ Πολιτισμοῦ... 274 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ὁ Φρόυντ, ὁ Πολιτισμὸς καὶ οἱ κοινωνικὲς ἐπιστῆμες... 277 Φροϋδισμὸς καὶ «κοινωνικὴ νεωτερικότητα»: ἡ «νέα δυσφορία τοῦ πολιτισμοῦ»... 281 Ἡ ψευδαίσθηση τοῦ Πολιτισμοῦ καὶ τὸ μέλλον του... 284 ΕΠΙΜΕΤΡΟ Νίκου Παπαχριστόπουλου, Ψυχαναλυτικὴ μυθολογία Ἡ λογικὴ τοῦ μύθου... 289 Ὁ μῦθος στὸ φροϋδικὸ συγκείμενο... 293 Ἡ λακανικὴ μυθολογία... 304 Ἡ σύγχρονη ψυχαναλυτικὴ μυθολογία... 318 11