خطاهاي دارويي و محاسبه دوز داروها به کوشش :پروين تتر پور- سوپروايزر آموزشي بیمارستان حضرت علي اصغر)ع( با همکاري: سپیده امیني فر کارشناس 1 آموزش مديريت پرستاري معاونت درمان
فهرست 1. واحدهاي اندازه گيري معمول و تبديل داروها واحدهاي اندازهگيري معمول وزن و تبديالت آنها واحدهاي اندازهگيري معمول حجم و تبديالت آنها واحدهاي اندازهگيري معمول انرژي و تبديالت آنها 2. مقدار موثر داروها در محلولها محاسبه و تبديل درصدهاي دارويي به گرم 3. اهميت محاسبات كلينيكي داروها در پيشگيري از عوارض دارويي در بخشهاي ويژه محاسبات رايج داروها در بخشهاي ويژه 4. فرمولهاي محاسبه داروهاي رايج 5. عوارض ناخواسته داروها روشهاي پيشگيري از عوارض ناخواسته دارويي.6 1
واحدهاي اندازه گيري معمول و تبديالت آنها واحد اندازه گيري معمول وزن و تبديالت آنها عبارتند از : يك كيلوگرم برابر با 1111 گرم يك گرم برابر با 1111 ميلي گرم يك ميلي گرم برابر با 1111 ميكروگرم يك ميكروگرم برابر با 1111 نانو گرم يك پوند برابر با 453/55 گرم يا 16 اونس.1.2.3.4.5 واحد اندازه گيري معمول حجم و تبديالت آنها عبارتند از : يك ليتر برابر است با 1111 سي سي يك سي سي برابر است با 15 قطره ست سرم يا ماكرودراپ يك سي سي برابر است با 61 قطره ميكرودراپ يك ليتر مايع برابر است با يك كيلوگرم.1.2.3.4 واحد اندازه گيري معمول انرژي و تبديالت آنها عبارتند از : يك كالري = 42 ژول يك كالري = 42 ژول = 4/2 كيلوژول يك گرم چربي = 33 كيلوژول يك گرم پروتيين = 11 كيلوژول يك گرم كربوئيدرات )قند( = 16 كيلوژول.1.2.3.4.5 2
مقدار موثر داروها در محلولها : محاسبه و تبديل درصدهاي دارويي به گرم : با توجه به اينكه تعداد زيادي از داروها و سرم ها ( مقدار داروي موجود در ظروف آنها به صورت درصد )%( نوشته شده است )كلسيم ليدوكائين گلوكز هيپرتونيك( پرستار براي رساندن مقدار داروي دستور داده شده بايد بتواند آن مقدار را محاسبه و از ظروف داروهاي فوق برداشت كند: درصد % = گرم در سي سي محلول ليدوكايين % 1 مثال : محلول ليدو كائين % 1.1 111 سي سي ميلي گرم 1111 = 1 گرم X 1 سي سي يك سي سي= 10 ميلي گرم اهميت محاسبات كلينيكي داروها در پيشگيري از عوارض دارويي در بخشهاي ويژه يكي از مراقبتهايي كه پرستاران براي بيماران خود انجام مي دهند مراقبت دارويي مي باشد. بمنظور پيشگيري از عوارض دارويي پرستاران ضمن دادن دارو از راههاي مجاز مقدار داروي دستور داده شده را مي بايست محاسبه كرده و به بيمار خود بدهند. بدين منظور و بدليل زير محاسبات كلينيكي داروها از اهميت بسزايي برخوردار مي باشد : 1/ اجازه تجويز و استفاده داروها توسط پرستار در موقعيت هاي بحراني 2/ تنوع نوع روش استفاده از داروها ( بولوس انفوزيون ) 3 اثر گذاري بعضي از داروها با دوزهاي خيلي كم ( دوپامين ) 4/ اختالف زياد بين دوز درماني در بين داروها ( آتروپين بريتليوم ) 5/ اختالف كم بين حداقل وحداكثر دوز درماني داروها ( ايزوپرترنول نيپرايد ليدو كائين ) 6/ تغيير در مكانيسم تاثير داروها با كمترين تغيير در دوز دارو ( دوپامين ) 1 /اختالف زيادبين دوز دارو و مقدار دارو درآمپول ها و ويالهاي موجود TNG( نيپرايد و..( محاسبات رايج داروها در بخشهاي ويژه 1/ محاسبه و تنظيم تعداد قطرات ميكرو ست حاوي دارو = تعدادقطرات مقدار داروي دستور داده شده مقدار حجم سرم 61 مقدار كل داروي موجود 3
مثال : اگر 10 μg/ kg / min دوپامين براي بيمار 61 كيلوگرمي تجويز شده باشد با توجه به اينكه يك آمپول 200 mg دوپامين در 111 سي سي ميكروست حل شود تعداد قطرات چند است = تعداد قطرات 111 ) 11 61 kg ( 61 211 mg 1111 = 211111 حال بدون توجه به فرمول هاي روتين شما را با فرمول جديد SRF1 آشنا مي كنيم. با اين فرمول شما در عرض چند ثانيه مي توانيد بدون محاسبات فراوان و در ذهن خود سريع تعداد قطرات ميكروست حاوي دارو را حساب كنيد كه به قرار زير است : هرگاه هردارويي باهر ميزاني در 111 سي سي ميكروست ريخته شود 6 قطره آن حاوي همان مقدار داروست كه ريخته ايد با يك واحدكوچكتر يعني اگر شما : TNG 5mg در 111 سي سي ميكروست حل كرديد TNGدارد. 5μg دوپامين در 111 سي سي ميكروست حل كرديد 6 قطره آن 200 mg 6 قطره آن 211 ميكروگرم دوپامين دارد. 50 mg نيپرايد در 111 سي سي ميكروست حل كرديد 6 قطره آن 51 ميكروگرم نيپرايد دارد. 2/ محاسبه و تبديل درصدهاي دارويي به گرم با توجه به اينكه تعداد زيادي از داروها و سرم ها ( مقدار داروي موجود در ظروف آنها به صورت درصد )%( نوشته شده است ( كلسيم ليدوكائين گلوكز هيپرتونيك و...( پرستار براي رساندن مقدار داروي دستور داده شده بايد بتواند آن مقدار را محاسبه و از ظرف فوق برداشت كند. درصد % = گرم در سي سي مثال : محلول ليدو كائين % 1 100 سي سي = ميلي گرم = 1111 1 گرم 1111 = 11 Mg 1 سي سي X 1 111 حال بدون توجه به تناسب رياضي فوق توجه شما را به SRF2 جلب مي كنيم كه هر گاه خواستيد مقداريك سي سي دارويي كه بر حسب درصد نوشته شده است را محاسبه كنيد و نياز به تناسب رياضي نباشد : هر گاه غلظت دارويي با درصد مشخص شده باشد فقط با حذف عالمت درصد ( % ) و گذاشتن رقم صفر جلوي عدد آن دارو يك سي سي آن دارو حاوي اين عدد بدست آمده به واحد ميلي گرم مي باشد مثال : %1 يعني : يك سي سي آن 11 ميلي گرم دارو دارد. %2 يعني : يك سي سي آن 21 ميلي گرم دارو دارد. % 21 يعني : يك سي سي آن 211 ميلي گرم دارو دارد. % 51 يعني : يك سي سي آن 511 ميلي گرم دارو دارد. 4
3/ تبديل اكي واالن به گرم و سي سي ( گرم ) جرم ملكولي = ظرفيت يك اكي واالن جرم مولكولي منيزيم- سولفات- سديم- اكسيژن- كلر- پتاسيم -5/35 35-16 -2-3 3 2-24 )جرم مولكولي ) ظرفيت امالح شايع مورد استفاده عبارتند از : كلرور پتاسيم = 1 كلرور سديم = 1 سولفات منيزيم = 2 مثال : با توجه به اينكه KCL موجود % 15 مي باشد يك سي سي آن چند ميلي اكي واالن KCL دارد 1 KCl = 14/5 گرم = 35/5 + 35 = يك اكي واالن 14511mg و چون = 1111 meq يك اكي واالن است و 1111 Meq = 14511 mg خواهد بود پس يك ميلي اكي واالن 14 /5 mg = KCL خواهد بود. از طرفي % 15 يعني يك سي سي آن 151 ميلي گرم و 111 سي سي آن 15 گرم و 1111 سي سي آن 151 گرم KCL داردطبق فرمول زير : پس هر يك سي سي آن حاوي 2 ميلي اكي واالن KCL مي باشد. 1 ( 151 گرم / ليتر ) ميلي اكي واالن / ليتر X151111 = 2 14 /5 پمپ انفوزيون و سرنگ پمپ با توجه به شيوع استفاده از اين دستگاه توجه شما را به رابطه زير جلب مي كنيم : اگرچنانچه براساس روش ميكروستي همان مقداردارو را درسرنگ 111 سي سي حل كنيدكافي است برطبق فرمول SRF1 تعداد قطره ميكروست را محاسبه كنيد و سپس تعداد قطره در دقيقه بدست آمده همان مقدار سي سي در ساعت خواهد بود مثال : اگر بيماري دستور 10μ g/min سرم TNGدارد اگر همانند روش ميكروستي شما 5 ميلي گرم TNG در 111 سي سي سرنگ بريزيد چون در روش ميكروستي 12 قطره در دقيقه مي شود پس همان 12 سي سي در ساعت در روش سرنگي خواهد بود فقط اگر سرنگ 51 سي. سي استفاده كرديد مقدار سي سي در ساعت نصف مقدار محاسبه بر اساس SRF1 خواهد بود انفوزين هپارين هر گاه براي انفوزين هپارين فقط 11111 واحد هپارين در 111 سي سي ميكروست حل كرديد تعداد قطرات تنظيمي همان مقدار دستور داده شده پزشك در ساعت است فقط با حذف دو رقم سمت راست آن. مثال : 5
اگر دستور 511 واحد در ساعت است تعداد آن 5 قطره در دقيقه اگر دستور 1111 واحد در ساعت است تعداد آن 11 در دقيقه اگر دستور 1511 واحد در ساعت است تعداد آن 15 قطره در دقيقه اكسيژن همانطور كه مي دانيد اكسيژن يكي از داروهاي مهم است كه در بخشهاي ويژه مصرف فراواني دارد و معموال از طريق سوند بيني ماسك و ماسك به همراه كيسه داده مي شود كه بايد ميزان مورد نياز آن را بر حسب ميزان Pao2 بيمار در درصد *Fio2 تغييراتي داد. به همين منظور پرستار بايد بداند كه هر ليتر اكسيژن كه در دقيقه به بيمار مي دهد چند درصد اكسيژن دارد. Lit/min 5-6 6-1 جدول زير روابط بين تعداد ليتر در دقيقه و Fio2 را نشان مي دهد وسيله اكسيژن رساني Fio2 ديف ماسك اكسيژن %41 1 ماسك اكسيژن %51 2 1-3 ماسك اكسيژن %61 3 1 كاتتر يا سوند بيني %24 4 2 كاتتر يا سوند بيني %23 5 3 كاتتر يا سوند بيني %32 6 4 كاتتر يا سوند بيني %36 1 5 كاتتر يا سوند بيني %41 3 6 كاتتر يا سوند بيني %44 5 1 همراه كيسه ه 6 % 11 1 ماسك به همراه كيسه 70% 11 3 ماسك به همراه كيسه 80% 12 5 ماسك به همراه كيسه 90% 13 11 ماسك به همراه كيسه 100% 14 درصد اكسيژن جاري دمي = Fio2 * 6
خالصه : حال بدون توجه به تناسب رياضي فوق شما مي توانيدهر گاه خواستيد مقدار يك سي سي دارويي كه بر حسب درصد نوشته شده است را محاسبه كنيد بدون نياز به تناسب رياضي : هر گاه غلظت دارويي با درصد مشخص شده باشد فقط با حذف عالمت درصد ( % ) و گذاشتن رقم صفر جلوي عدد آن دارو يك سي سي آن دارو حاوي اين عدد بدست آمده به واحد ميلي گرم مي باشد مثال : %1 يعني : يك سي سي آن 11 ميلي گرم دارو دارد. %2 يعني : يك سي سي آن 21 ميلي گرم دارو دارد. % 21 يعني : يك سي سي آن 211 ميلي گرم دارو دارد. % 51 يعني : يك سي سي آن 511 ميلي گرم دارو دارد. فرمولهاي محاسبه داروهاي رايج : 1 دوپامين : 61 دقيقه حجم سرنگ وزن بيمار به كيلوگرم دوز تجويز شده بر حسب ميكروگرم سي سي در ساعت = مقدار داروي اضافه شده به سرنگ بر حسب ميكروگرم 2 دوبوتامين : 61 دقيقه حجم سرنگ وزن بيمار به كيلوگرم دوز تجويز شده بر حسب ميكروگرم سي سي در ساعت = مقدار داروي اضافه شده به سرنگ بر حسب ميكروگرم : TNG 3 61 دقيقه سي سي در ساعت = حجم سرنگ دوز تجويز شده بر حسب ميكروگرم مقدار داروي اضافه شده به سرنگ بر حسب ميكروگرم - 4 آميودارون : 7
61 دقيقه حجم سرنگ دوز تجويز شده سي سي در ساعت = مقدار داروي كشيده شده در سرنگ بر حسب ميلي گرم - 5 ليدوكايين : 61 دقيقه حجم سرنگ دوز تجويز شده سي سي در ساعت = مقدار داروي كشيده شده در سرنگ بر حسب ميلي گرم 6 هپارين : سي سي در ساعت = حجم سرنگ دوز تجويز شده در ساعت مقدار داروي كشيده شده درسرنگ بر حسب واحد 1 محاسبه تعداد قطرات در دقيقه براي سرم : تعداد قطرات در دقيقه = مقدار محلول 15 61 زمان انفوزيون 3 محاسبه تعداد قطرات در دقيقه براي سرم با ميكروست : تعداد قطرات در دقيقه = مقدار محلول 61 61 زمان انفوزيون راهنماي سريع سرعت انفوزيون نيتروگليسيرين : در صورتي كه 5 ميلي گرم نيتروگليسيرين در 111 ميلي ليتر محلول قندي % 5 مخلوط شود سرعت انفوزيون بر حسب قطره در دقيقه مطابق جدول زير ميباشد به ازاي هر 5 ميكروگرم سرعت انفوزيون 6 قطره افزايش مي يابد. مقدار داروي تجويز شده )ميكروگرم در دقيقه ) 5 11 15 21 25 سرعت انفوزيون )قطره در دقيقه ) 6 12 13 24 31 8
36 42 43 61 12 34 56 113 121 131 241 31 35 41 51 61 11 31 51 111 151 211 راهنماي سرعت انفوزيون دوپامين در صورتي كه 211 ميلي گرم دوپامين در جدول زير مي باشد : قدار داروي تجويز شده 111 سي سي سرم قندي % 5 مخلوط شود سرعت انفوزيون بر حسب قطره در دقيقه مطابق سرعت قطرات 115 111 55 51 35 31 15 11 65 61 55 51 45 وزن 41 كيلو گرم ) 3 6/1 2/1 3/6 4/6 6 6/5 2/5 3/4 4/4 4 3/3 4/3 3 5/2 3/15 15 4/14 6/13 3/12 12 4/11 6/11 3/5 5 3/4 6/1 3/6 6 5 6/23 4/22 2/21 2/21 15 13 3/16 6/15 4/14 4/13 2/12 2/11 11 5 5/1 4/31 31 4/23 21 4/25 24 4/22 21 4/15 13 4/16 15 4/13 12 11 2/35 4/31 6/35 6/33 3/31 31 23 2/26 2/24 4/22 6/21 13/6 3/16 15 5/12 2/41 45 2/43 4/41 2/33 36 6/33 4/31 2/2 21 3/24 3/22 2/21 13 15 2/63 61 6/51 4/54 2/51 43 6/45 4/42 2/31 36 6/32 4/31 2/21 24 21 15 15 12 63 61 51 53 45 45 42 33 34 31 25 9
خطاهاي دارويي تعريف واژه ها عواقب ناخواسته دارويي: تظاهر عالئم و نشانه هاي ناخوشايند ناشي از تأثير مستقيم و يا مرتبط دارويي كه منجر به بروز معلوليت ويا كاهش سطح سالمتي شرايط جسماني و يارواني در فرد مي شود. عواقب ناخواسته دارويي شامل انواع مختلف واكنشهاي ناخواسته و واكنشهاي متقابل دارويي مي با شد. عوارض ناخواسته دارويي: تأثير ثانويه ي ناخواسته دارويي كه متفاوت از اثرات مفيد و درماني دارو مي باشد. عوارض ناخواسته دارويي كه خود از انواع عواقب ناخواسته دارويي است شامل عوارض جانبي افزايش حساسيت پاسخ ايدئوسينكرازي واكنش سمي و يا واكنشهاي دارويي مي باشد. اتفاقات /حوادث ناخواسته دارويي : شامل عواقب ناخواسته دارويي واكنشهاي ناخواسته دارويي و اشتباهات دارويي مي باشد. عوارض جانبي كولينرژيك دارويي: تأثير دارويي كه منجر به شروع و يا فعال شدن سيستم عصبي پارا سمپاتيك )كولينرژيك(در حدي مي شود كه با تظاهر عالئم نامطلوب و مشكل زايي نظير خشكي دهان تاري ديد تاكي كاردي احتباس ادراري يبوست گيجي دليريومو يا هذيان تؤام مي شود. عوارض جانبي اكستراپاراميدال: عالئم ونشانه هاي مرتبط به تخريب سيستم عصبي اكستراپاراميدال : نظير لرز عدم تعادل كندي حركات ريزش بزاق صورت بي حالت كشيدن پاها در هنگام راه رفتن اكتيزياو سفتي عضالت تنه اندامها و گردن. كاهش تدريجي دوز دارويي: كاهش گام به گام و مرحله اي دارو به منظور تعيين تأثير كاهش دوز دارو در كنترل نشانه ها شرايط و يا خطرات دارويي و يا امكان قطع دارو. اشتباه دارويي: اتفاق/حادثه قابل اجتناب دارويي است كه مي تواند منجر به استفاده نامناسب دارويي و يا ضرر و آسيب دائمي شود. اينگونه حوادث ممكن است مرتبط به چگونگي ارائه خدمات محصوالت فرآوردهها پروسيجرها و سيستمهاي بهداشتي درماني باشد. واكنشهاي متقابل دارويي: تأثير ديگر مواد نظير: داروها محصوالت گياهي غذايي و يا مواد مورد استفاده براي پروسيجرهاي تشخيصي بر روي يك دارو كه مي تواند منجر به تغيير جذب تأثير دارويي طول تأثير درماني خنثي سازي دفع و يا ايجاد امكان بالقوه براي بروز عواقب ناخواسته دارويي شود. 10
روشهاي كاستن احتمال بروز خطاهاي دارويي 1- به منظور كاهش و يا حذف احتمال بروز اتفاقات ناخواسته دارويي درمرحله پذيرش بيمار )از منزل ) به بيمارستان انتقال بين و يا داخل بيمارستاني و ترخيص بيمار از بيمارستان رعايت موارد ذيل ضروري است: 1-1( در هنگام پذيرش بيمار كليه بسته هاي دارويي مورد استفاده بيماردر منزل را بررسي نماييد )حتي داروهايي كه بيماربدون تجويز پزشك مصرف مي كند (و در صورت هر گونه ابهامي نسخه اوليه تجويز داروي بيمار را از وي يا خانواده درخواست نمائيد و يا آنان درخواست نمائيد كه كليه داروهاي مورد مصرف بيمار در منزل را به همراه بياورند سپس داروهاي جديد تجويز شده به بيمار را با ساير داروهاي مورد مصرف بيمار تطبيق داده و به لحاظ وجود هر گونه واكنشهاي متقابل دارويي مقايسه نمائيد. Medication Administration Record/Treatment 2-1 (در هنگام انتقال بين بيمارستاني بيماران برگه دستورات پزشك و (MARs/TARs) Administration Record و خالصه پرونده بيمار را جهت آگاهي ازآخرين داروهاي تجويز شده براي بيمار بررسي نمائيد) بمنظور كاهش اتفاقات ناخواسته دارويي انحصارا به يكي از اين مدارک به تنهايي بسنده نكنيد (و در صورت وجود هر گونه ابهامي با بيمارستان و بخش مبداء تماس بر قرار نمائيد سپس داروهاي جديد تجويز شده به بيمار را با ساير داروهاي مورد مصرف بيمار تطبيق داده و به لحاظ وجود هر گونه واكنشهاي متقابل دارويي مقايسه نمائيد. 3-1( جهت انتقال داخل وبين بيمارستاني الزاميست ليست داروهاي تجويزي بيمارمندرج دربرگه دستورات پزشك به روز باشد. 4-1( برگه انتقال داخل بيمارستاني بيمار توسط پزشك معالج بيمار امضاء مي شود. 5-1 (برنامه و طرح مراقبتي بيمار در برگه دستورات پزشك به تاريخ روزدر زمان انتقال موجود است. 6-1( در حين انتقال داخل و بين بيمارستاني داروهاي مورد مصرف بيمار وضعيت جسماني و رواني بيمار بصورت تلفني از بخش مبدا به بخش مقصد در صورت نياز اطالع داده مي شود. 1-1( در صورتي كه بيمار بعد از ترخيص به علت عارضه ي مرتبط به تشخيص قبلي بستري در بيمارستان مجددا پذيرش مي شود الزاميست داروهاي وي براساس نسخه به روز تجويز شود. 3-1( در هنگام ترخيص بيمار به منزل كليه داروهاي مورد مصرف بيمار در منزل را همراه با داروهاي جديد تجويز شده به بيمار مطابقت داده و دقيقا بصورت دستورات دارويي كتبي براي بيمار و در صورت لزوم خانواده وي مشخص نمائيد كه چه دارويي بايد مصرف شود. 2- به منظور كاهش اتفاقات ناخواسته دارويي دستورات شفاهي دارويي فقط در هنگام اورژانس مورد پذيرش است. 11
د( 1-2( در صورت اضطرار جهت تجويز تلفني دارو الزاميست پرستار مسئول شيفت در ابتدا نام نام خانوادگي سن جنس و وزن بيمار تشخيص وجود هر گونه آلرژ ي شناخته شده ي دارويي و يا غذايي در بيمار كليه داروهاي جاري مورد مصرف بيمار عالئم و نشانه هاي و نتايج تست هاي آزمايشگاهي اخير بيمار را با پزشك در ميان بگذارد 2-2 ر گام دوم تأكيد مي شود كه پرستار مسئول شيفت پس از گوش دادن دقيق به دستورات پزشك داروي مورد تجويز را در پرونده بيمار يادداشت نموده و سپس آن را براي تأييد مجدد پزشك قرائت نمايد. در مرحله سوم به منظور كاهش هر گونه اشتباه دارويي دستور دارويي توسط پرستار بخش به پزشك دورنويس شده و توسط پزشك پس از درج نام و نام خانوادگي و تاريخ امضاء مي شود و سپس به پرستار دورنويس مي شود. با توجه به اينكه فقدان اطالعات كافي مرتبط به مشخصات بيمار از عوامل خطرزا در وقوع حوادث ديده وري دارويي مي باشد لذا -3 ضروريست اطالعات كافي و مناسب از بيمار شامل تاريخچه صحيح دارويي و داروهاي كنوني مورد مصرف بيمار ايجاد و بمنظور تأمين تداوم مراقبت مناسب در دسترس كاركنان خدمات بهداشتي درماني كه در فرآيند تجويز داروهاي بيمار دخالت دارند قرار گيرد. حداقل اين اطالعات به شرح ذيل مي باشد: سن بيمار جنس بيمار داروهايي كه در حال حاضر مورد مصرف بيمار است. تشخيص بيمار بيماريهاي همراه و وضعيت كنوني بيمار. نتايج مرتبط به تست هاي آزمايشگاهي. وجود هر گونه آلرژي وسابقه حساسيت هاي قبلي در بيمار. وزن و قد. حاملگي و وضعيت شير دهي بيماردر صورت نياز. ساير اطالعات الزام شده توسط بيمارستان جهت تجويز ايمن داروها. 4- نسخه پزشك واجد موارد ذيل است: نام و نام خانوادگي بيمار 12
تشخيص بيمار تاريخ و زمان تجويزدارو نام كامل دارو دوز راه تجويز طول مدت تجويز دارو از بكار گيري اختصارات در تجويز دارو اجتناب نمائيد نسخه پزشك جهت تجويز داروهاي تزريقي بايد شامل موارد ذيل باشد: -5-6 نام و نام خانوادگي بيمار امضاء و نام و نام خانوادگي پزشك معالج به صورت خوانا نام كامل ژنريك داروي مورد تجويز دوزودفعات تجويز دارو ( با كسب اطمينان از اينكه شاخص هايي نظير وزن بيمار و نتايج تست هاي اخير آزمايشگاهي بيماردر تجويز دارو مد نظر واقع شده اند(. تاريخ و زمان و راه تزريق حساسيت بيمار نسبت به هر گونه دارو 1- در صورت نياز نسخه دارويي موارد ذيل را نيز ضروريست شامل گردد: نام تجاري و فرموالسيون دارو غلظت و ميزان كلي دارو درسرنگ و يا محلول دارويي نهايي آماده انفوزيون براي بيمار نام و حجم حالل و محلول انفوزيون ميزان و طول مدت تجويز زمان انقضاء محلول نهايي سن و وزن بيماران كمتر از 16 سال تاريخ بازنگري دستور دارويي)تاريخ و زمان قطع( 13
دستور پزشك به منظورپايش تعادل مايعات و يا پايش باليني بيمار بمنظور كاهش وقوع اتفاقات ناخواسته دارويي الزاميست بيمارستان داراي ليست داروهاي پر خطر و ليست واكنشهاي متقابل دارويي -3 خطرناک باشد. هر گونه داروي تجويز شده جهت بيماران ضروريست با اين ليست مطابقت داده شود. بمنظور كاهش وقوع اتفاقات ناخواسته دارويي الزاميست بيمارستان داراي پروتوكل تأييد شده پايش آزمايشگاهي داروهاي خاص باشد. در بيمارستان خط مشي و ضوابط مرتبط به موارد ذيل ضروريست موجود باشد: -5-11 -11 انقضاء/توقف دستور پزشك اشتباهات دارويي عوارض ناخواسته دارويي پايش /مانيتورينگ آزمايشگاهي داروهاي ضد انعقادي خود درماني اختصارات ليست داروهاي پر خطر 12- قبل از تجويز به بيمارپرستار مسئول شيفت/سر پرستار و نيز قبل از پيچيدن نسخه پزشك داروساز مسئول داروخانه بيمارستان نسخ پزشكي را به لحاظ هر گونه ابهام منجمله ناخوانا بودن دستنويس كامل نبودن دستور دارويي و يا هر گونه سؤال بررسي و رفع مي نمايد. 13- ضروريست كادر درماني را در خصوص امكان بروز اشتباهات /وقايع ناخواسته دارويي در ارتباط با تشخيص نادرست داروها ضمن شنيدن و يا خواندن نام داروها هشيار نمائيد. 14- به منظور دادن داروي صحيح به بيمار صحيح اقدامات ذيل را رعايت نمائيد: 14-1( در هنگام دادن اولين دوز داروي جديد به بيمار بمنظور كسب اطمينان از صحت داروي مندرج در كارت دارويي/كاردكس دارويي الزاميست دارو را با دستور دارويي بيمار كنترل كنيد. 14-2( برچسب دارويي را در سه مرحله ذيل با دستور دارويي بيمار مندرج در كاردكس كارت دارويي كنترل نمائيد. 14
درزمان برداشتن دارو از قفسه دارويي و چيدن و آماده نمودن دارو قبل از دادن دارو به بيمار در بالين بيمارو در هنگام دادن دارو به بيمار 15- با استفاده از حداقل دو روش ذيل بصورت تؤامان بيمار صحيح را شناسايي نمائيد: پرسش نام و نام خانوادگي از بيمار باند شناسايي بيماران شناسايي توسط كادر درماني يادآوري مي شود هيچگاه از شماره تخت و شماره اتاق براي شناسايي بيمار استفاده نشود. رعايت استانداردهاي ذيل بمنظور اطمينان از تجويزداروي صحيح به بيمار صحيح ضروري است: -16-11 11-1 (آماده نمودن دارو براي تزريق 11-1-1( نسخه دارويي را با مشخصات بيمار كنترل نمائيد. 11-1-2( دارو را در اتاق درمان بخش كه تميز وخلوت و بدون مزاحمت است آماده نمائيد. 11-1-3( بمنظور رعايت موازين كنترل عفونت آمپول / ويال تزريق سرنگ ها حالل استريل سوآب پنبه آغشته به الكل %11 و دستكش يكبار مصرف را در يك سيني تميزومخصوص دارو قرار دهيد. ) 11-1-4 تاريخ انقضاء دارو شفافيت وجود كريستال ويا هر گونه آسيب به جداره ويال /آمپول داروو يا بسته بندي آنها شرايط نگهداري قبلي دارو)براي مثال خارج از يخچال( را كنترل نمائيد. 11-2( برچسب داروها را با دقت مطالعه نمائيد تا از اشتباه درداروهاي مشابه پيشگيري شود 11-3( فرموالسيون دوز نوع حالل استريل مايع انفوزيون و سرعت تجويز را با اطالعات مندرج بر روي برچسب ويال /آمپول به جهت وجود هر گونه مغايرتي كنترل كنيد. 11-4( از بيماربه لحاظ وجود هر گونه آلرژي و حساسيت شناخته شده دارويي سؤال نمائيد. 15
11-5( در صورتي كه داروي مورد تجويز در ليست داروهاي پرخطر بيمارستان قرار دارد حجم محلول داروجهت دوز تجويزي را محاسبه نمائيد. مورد محاسبه شده را نوشته و از يكي ديگر از همكاران واجد شرايط خود درخواست نمائيد كه آن را محاسبه نمايد. 11-6( براي داروبرچسب تهيه نمائيد. 11-1( برچسب دارو شامل مشخصات ذيل است : نام دارو دوز دارو راه تجويز حالل و حجم نهايي نام بيمار تاريخ و زمان انقضاء نام پرستار تهيه كننده دارو 11-3 (دستها را شسته و يا با به روش hand rub تميز نمائيد. 11-9( دستكش يكبار مصرف را بدست نمائيد. 11-10( با استفاده از سوآب پنبه آغشته به الكل %11 سطح سيني را تميز نمائيد و سپس وسايل را مرتب در داخل آن بچينيد. 11-11 (در صورتي كه محتوي ويال دارويي بصورت پودر مي باشد بعنوان حالل از آمپول هاي حاوي (water for injections or (0.9% sodium chloride آب مقطر به اندازه مورد نياز استفاده كنيد واز استفاده از سرم هاي فيزيولوژي نيم يا يك ليتري بعنوان حالل بپرهيزيد. 11-12 (درصورتي كه ويال / آمپول دارويي بصورت سوسپانسيون است جهت مخلوط شدن كامل قبل از كشيدن محتوي آن بداخل سرنگ آمپول / ويال را به آرامي تكان بدهيد. 11-13 (جهت تزريق به بيمار بعد از هواگيري سرنگ سر سوزن را عوض كنيد. 16
11-14 (در صورتي كه براي تزريق به بيمار نياز است دارو به سرم اضافه شود و حجم دارويي كه به سرم اضافه مي شود بيش از %11 مقدار مايع اوليه سرم است )51 ميلي ليتر در مورد سرم نيم ليتري و 111 ميلي ليتر در مورديك سرم يك ليتري( قبل از اضافه نمودن دارو به سرم ضروريست مطابق با حجم داروي مورد نظرتوسط يك سرنگ و سر سوزن استريل مايع از سرم تخليه شود. برچسب تهيه شده دارو و يا سرم دارويي را بچسبانيد. )بطور اكيد الزاميست كه هيچگاه داروي كشيده شده در سرنگ و يا محلول سرم دارويي آماده براي انفوزيون را بدون برچسب دارويي صحيح رها ننماييد(. 11-15 (دارو را از وسط سر سرم بداخل سرم تزريق نمائيد.پس از خروج سر سوزن ظرف سرم را حداقل 5 بار به آرامي معكوس نمائيد تا از مخلوط شدن كامل دارو مطمئن شويد. 11-16 (اكيدا يادآوري مي شود در صورتي كه چندين داروآماده تزريق مي باشد و يا بر حسب مقررات بيمارستان فاصله زماني بين آماده نمودن و تزريق دارو مجاز است كه موجود باشد ضروريست محلولهاي انفوزيون و سرنگ ها ي حاوي محلول دارويي داراي برچسب مناسب باشند. 11-11( از آنجا كه مخلوط شدن كامل دارو با سرم در حال انفوزيون به بيمار ممكن نيست از اضافه نمودن هر گونه دارويي به سرم آويزان و متصل به بيمار جدا اجتناب نمائيد.در صورت ضرورت فقط اضافه نمودن دارو به سرمهاي شيشهاي ممكن است. 11-81( در صورتي كه قصد داريد دارويي را به سرمهاي شيشه اي در حال انفوزيون اضافه نمائيد جريان سرم را قطع نموده و پس از اضافه نمودن دارو به سرم ظرف سرم را با ماليمت تكان دهيد تا كامال دارو با آن مخلوط شده. محلول را از لحاظ هر گونه كدورت تغيير رنگ غير مرتبط و وجود ذرات جامد بررسي نمائيد.بر روي آن برچسب دارو را بزنيد. 11-19 (قبل از تجويز دارو به بيمار موارد ذيل را كنترل نمائيد: نام نام خانوادگي و در صورت نياز نام پدر بيمار امضاء پزشك معالج نام ژنريك دارو دوز و دفعات تجويز دارو تاريخ و راه تجويز دارو بررسي بيمار از نظر وجود آلرژي 17
11-2 (در 0 صورت نياز موارد ذيل را نيز كنترل نماييد : نام تجاري و فرموالسيون دارو غلظت و ميزان كلي دارو درسرنگ و يا محلول دارويي نهايي آماده انفوزيون براي بيمار نام و حجم حالل و محلول انفوزيون ميزان و طول مدت تجويز زمان انقضاء محلول نهايي سن و وزن بيماران كمتر از 16 سال تاريخ بازنگري دستور دارويي 11-28 (قبل از تجويز داروبه بيمار كليه وسايل و موارد مورد نياز را در دسترس قرار دهيد )منجمله در صورت نياز آب مقطربراي شستشوي داخل عروقي محل تزريق( 11-22 (در هنگام تجويز داروي وريدي از سالمت و كارآيي مناسب وسيله داخل عروقي كسب اطمينان حاصل نمائيد و فورا قبل و بعد از تزريق وريدي داروو يا ما بين تزريق دو داروي وريدي اقدام به شستشوي رگ با استفاده از آب مقطر نمائيد. 11-22 (واكنشهاي ناخواسته به مايعات و يا داروهاي تجويز وريدي شامل شوک نروژنيك آنافيالكتيك و هيپوولميك كارديوژنيك و سپتيك ويا بروز آلرژي مي باشد. 11-22 (بروز هر گونه واكنش ناخواسته دارويي را درپرونده بيمار ثبت كنيد. 11-22 (بعد از اتمام تزريق وسايل مصرف شده را بصورت مناسب دفع كنيد. ياد آوري مي شود هرگز از يك آمپول و يا ويال دو بار استفاده ننمائيد مگر در صورتي كه در برچسب كارخانه سازنده دارو قيد شده باشد. 11-22 (موضع ورود آنژيوكت را از نظر وجود عالئم نشت عفونت و التهاب بررسي نمائيد.سرم قبلي و يا قطع شده بيمار را مجددا وصل و بر اساس دستور پزشك تنظيم قطره نمائيد. 18
منبع: - مستوفيان فرناز. كتاب الكترونيكي "گايدالين شناسايي صحيح بيماران در بخش بستري و سرپايي انتقال خون درمان دارويي اعمال جراحي و اقدامات آزمايشگاهي به منظور كاهش وقوع اتفاقات ناخواسته بهداشتي درمان". 1333 جاويدان نژاد صادق اطالعات دارويي ژنريك انتشارات تهران چاپ پنجم سال 1333 مهابادي حسن دفتر امور پرستاري وزارت بهداشت محاسبات باليني داروها سال 1313 - - Patricia, Dwyer. Scull.iv drug handbook.mcgraw hill.sep 2008. كليد واژگان محاسبه دوز دارويي واحدهاي اندازه گيري داروها خطا خطاهاي دارويي تجويز دارو عوارض ناخواسته. 19