Μια μέρα στη ζωή μιας γυναίκας που φτιάχνει «μαρτενίτσες» Ονομάζομαι Μαρία, είμαι συνταξιούχα, και κατασκευάζω «μαρτενίτσες» από χόμπι αλλά και για ένα μικρό εισόδημα. Πρώτα, όμως, θα σας εξηγήσω τι είναι η μαρτενίτσα αυτό που στα ελληνικά λέγεται «μάρτης». Η μαρτενίτσα (βουλγάρικα: мартеница, προφέρεται [ˈmartɛnit sa]) είναι ένα μικρό διακοσμητικό, κατασκευασμένο από λευκό νήμα (που συμβολίζει την αγνότητα) και κόκκινο νήμα (σύμβολο ζωής και πάθους). Αυτό το υπέροχο χειροτέχνημα προμηνύει τον ερχομό της άνοιξης. Στη βουλγάρικη λαϊκή παράδοση, συμβολίζει την ευχή για καλή υγεία, τον αέναο κύκλο ζωής και θανάτου, την ισορροπία του καλού με το κακό, και της θλίψης με την ευτυχία στις ζωές των ανθρώπων. Οι μαρτενίτσες προσφέρονται πάντα ως δώρα σε αγαπημένα πρόσωπα, φίλους, και αυτούς με τους οποίους είσαι συνδεδεμένος. Φοριούνται πάνω στα ρούχα ή γύρω απ τον καρπό και το λαιμό, ώσπου αυτός που το φοράει να δει έναν πελαργό ή ένα χελιδόνι να επιστρέφει απ τα ζεστά μέρη, ή ένα ανθισμένο δέντρο. Τότε, βγάζει τη μαρτενίτσα και την κρεμάει στο δέντρο. Είναι μια παλιά παράδοση που παρέμεινε σχεδόν ανάλλαχτη μέχρι σήμερα. Πολλοί φορούν περισσότερες από μία μαρτενίτσες, ενώ χαρίζουν άλλες τόσες σε φίλους στη Βουλγαρία και στο εξωτερικό. Τον παλιό καιρό, ο καθένας έφτιαχνε τις δικές του μαρτενίτσες στο σπίτι. Τώρα, κάθε Φεβρουάριο, όλοι αγοράζουν μαρτενίτσες απ τα καταστήματα, για να τις χαρίσουν σε φίλους, συμμαθητές, συγγενείς, ακόμη και απρόσμενους επισκέπτες! Ξεκινώ, λοιπόν, κάθε φθινόπωρο, για να είναι έτοιμες να πουληθούν πριν την άνοιξη. Συνήθως αρχίζω τη μέρα μου ετοιμάζοντας κόκκινο και λευκό νήμα, το οποίο μπορώ να υφάνω, να πλέξω με βελονάκι, ή να στρίψω.
Αφού ετοιμάσω τα νήματα, αναζητώ έμπνευση σε κάποια παραδοσιακά μοτίβα Δείτε εδώ τη συλλογή μου, με σχέδια που βρήκα σε χωριά γύρω απ τη Σιλίστρα. Αφού επιλέξω ένα σχέδιο, θα αρχίσω να πλέκω με βελονάκι, ως εξής: Εργάζομαι στο σπίτι, έτσι μπορώ να κάνω τις δουλειές μου ενώ πλέκω. Σε μία ώρα, η πρώτη μαρτενίτσα της μέρας είναι έτοιμη!
Η κατασκευή της παραδοσιακής μαρτενίτσας, «Πίζο και Πέντα» (βουλγάρικα: Пижо и Пенда), μου παίρνει μια ώρα. Πρόκειται για δύο μάλλινα κουκλάκια. Ο Πίζο είναι το αγόρι, και το χρώμα του είναι συνήθως το λευκό. Η Πέντα είναι το κορίτσι, που έχει περισσότερο κόκκινο, και ξεχωρίζει απ τη φούστα της. Συνήθως εμπνέομαι το απόγευμα, ειδικά αφού έχω κουβεντιάσει με τα εγγόνια μου. Αυτός είναι ένας υφαντός πελαργός, που σχεδίασα φέτος. Συχνά, κάθε Φεβρουάριο, με προσκαλούν οι δάσκαλοι για να βοηθήσω τα παιδιά να φτιάξουν μαρτενίτσες στην τάξη. Πηγαίνω στα απογευματινά μαθήματα, και μοιράζομαι μαζί τους τα πιο εύκολα μοτίβα.
Εδώ βλέπετε δύο αγόρια από σχολείο της Σιλίστρας, που συνεργάζονται για να φτιάξουν ένα μοτίβο. Στρίβουν λευκό και κόκκινο νήμα για να δημιουργήσουν ένα δίχρωμο σχοινάκι. Μ αυτό θα φτιάξουν μαρτενίτσες, τις οποίες θα φορούν σαν βραχιολάκια μέχρι να δουν τον πρώτο πελαργό. Είναι μια ασχολία που διασκεδάζει τα παιδιά. Μάλιστα, κάποια κορίτσια ανταγωνίζονται μεταξύ τους ποια θα φτιάξει τα πιο πολύχρωμα και πρωτότυπα κομμάτια! Συνήθως, οι μαθητές αρχίζουν να φτιάχνουν μαρτενίτσες για τους φίλους και τους συμμαθητές τους απ τις αρχές Φεβρουαρίου, όταν με προσκαλούν. Αφού τελειώσουν τα χειροτεχνήματά τους, τα βάζουν όλα σε ένα φάκελο που θα ταχυδρομηθεί. Τέλη Φεβρουαρίου, όλες οι μαρτενίτσες μπαίνουν σε βιτρίνες για να πωληθούν. Είναι πολύ δημοφιλές, στη βουλγάρικη παράδοση, να φοράς μία ή περισσότερες μαρτενίτσες. Κυριολεκτικά όλοι μας θα τις φορέσουμε και θα τις χαρίσουμε σε φίλους.
Γι αυτό το λόγο, κάθε χρόνο, στις πλατείες των πόλεων, υπάρχουν ειδικές αγορές για μαρτενίτσες. Εκείνη την περίοδο, πηγαίνω στην αγορά απ τις εννιά το πρωί μέχρι τις τρεις το απόγευμα για να πουλήσω τις μαρτενίτσες μου. Οι Βούλγαροι λατρεύουν αυτές τις ζωηρόχρωμες, υφαντές δημιουργίες, και τις φορούν μέχρι να δουν τον πρώτο πελαργό. Η αφαίρεση της μαρτενίτσας διαφέρει από το ένα μέρος της Βουλγαρίας στο άλλο. Κάποιοι δένουν τη μαρτενίτσα σε κλαδί οπωροφόρου δέντρου, για να δώσουν στο δέντρο υγεία και καλοτυχία. Άλλοι, τοποθετούν τη μαρτενίτσα κάτω από μια πέτρα. Μου αρέσει πολύ να κατασκευάζω μαρτενίτσες, απ το χάραμα μέχρι το σούρουπο, κάθε φθινόπωρο και χειμώνα, επειδή συμβολίζουν τη Μητέρα Φύση.