σήμαινε η αλλαγή της ώρας απ το στοματάκι του ξύλινου πουλιού, το γουργούρισμα της αδέσποτης γάτας που είχε περιμαζέψει η Ζοζεφίνα και όποτε δεν κυνηγούσε νυχτοπεταλούδες στην αυλή καθόταν και ΛΙΛΗ ΤΣΩΝΗ γουργούριζε ευτυχισμένη δίπλα από το κρεβάτι της Λέλας. που δεν έλεγαν να σταματήσουν τους καβγάδες ολάκερη τη νύχτα μερικές φορές. Εκεί που η Λέλα έλεγε «πάνε, έφυγαν» εκείνες ξαναγύριζαν κυνηγώντας η μια την άλλη, νιαουρίζοντας σαν να τις έγδερναν ζωντανές και δεν αποτελείωναν ποτέ τον καβγά τους πριν χαράξει η μέρα. Όλα τούτα, σαν έπεφτε το σκοτάδι, μαζί και με τις σκιές των γνώριμων αντικειμένων του σπιτιού, για τη Λέλα γίνονταν εφιαλτικά. Παντού, ήταν ξέχειλη μια νυχτερινή, σκοτεινή συνωμοσία. Ακόμα κι οι πατημασιές της, ακόμα κι αυτές την τρόμαζαν. Ο αντίλαλος των ίδιων των βημάτων της, την έκανε να πιστεύει ότι κάποιος την ακολουθούσε βήμα προς βήμα, ακόμα κι αν ήταν ξυπόλυτη Κι όταν η ξύλινη σκάλα Η ΛΙΛΗ Ζοζεφίνα ΤΣΩΝΗ η Η άσπρη, η Ζοζεφίνα μαύρη, η κίτρινη και η κόκκινη που οδηγούσε από το ισόγειο στα υπνοδωμάτια, έκανε κανένα σιγανό τρίξιμο, η Λέλα έβαζε το κεφάλι μέσα στα σκεπάσματα και με κρατημένη την αναπνοή περίμενε να δει ποιος ανεβαίνει.όμως η αλήθεια ήταν, ότι στη Λέλα άρεσε να μένει μόνη στο σπίτι. Χόρευε ακούγοντας Έλβις Πρίσλεϋ και Ανταμό, κρατώντας σφιχτά ένα μαξιλάρι στην αγκαλιά της η άσπρη, η μαύρη, η κίτρινη και η κόκκινη ή ακούγοντας Μπητλς και Τομ Τζόουνς με καβαλιέρο το κοντάρι της ηλεκτρικής σκούπας. Δοκίμαζε τα ρούχα, τα παπούτσια, τα αξεσουάρ και τα καλλυντικά της Αυγούστας και τραγουδούσε μπροστά στον καθρέφτη. Έκανε την Ανν Μαρί Νταβίντ, τη Φρανσουάζ Αρντί, τη Συλβί Βαρτάν και τη Ρίτα Παβόνε, αλλά τραγουδούσε επίσης με τις ώρες το ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΚ ΟΣΕΙΣ οσελότος pour un flirt, τo petit demoiselle, οσελότος τo teenie weenie yellow polkadot bikini και το stasera mi butto. Και φυσικά, δεν φοβόταν τίποτα!
Τιτλος H Zoζεφίνα, η άσπρη, η μαύρη, η κίτρινη και η κόκκινη Συγγραφέας Λίλη Τσώνη Εικονογραφηση Αλεξάνδρα Χριστοπούλου - De Palo, Λίλη Τσώνη Εξώφυλλο Λίλη Τσώνη Σειρα Ελληνική λογοτεχνία [1358]0711/17 Copyright 2011 Λίλη Τσώνη Δευτερη Εκδοση Αθήνα, Αύγουστος 2011 ISBN 978-960-9499-78-1 Η επιμέλεια της έκδοσης έγινε από τις εκδόσεις οσελότος Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η κατ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα. ΕΚΔΟΣΕΙΣ οσελότος Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108 e-mail: ekdoseis.ocelotos@gmail.com, ocelotos@otenet.gr www. ocelotos. gr
Χαρισμένο σ όόόόλα τα παιδιά του κόσμου, άσπρα, μαύρα, κίτρινα και κόκκινα... Τα σημερινά, μα και σε κείνα του χτες και σ αυτά που θα γεννηθούν, όσο τούτος εδώ ο πλανήτης θα γυρίζει... Χαρισμένο και στο χαριτωμένο φαντασματάκι της αθωότητας των παιδικών μας χρόνων, που από καιρό σε καιρό μολονότι πάντοτε ακάλεστο με επισκέπτεται, χωρίς όμως ποτέ να με τρομάξει και στον πατέρα μου, που ήταν ο... μπαμπάς της Ζοζεφίνας, και στις αγριόχηνες, την Ίκσι και την Κάκσι, την Κόλμε και τη Νέλια, τον Άσπρο Χήνο, τον Βίζι και την Κούζι, που το κοπάδι τους το οδηγεί η ίδια πάντα αρχηγός, κι αυτή είναι η Άκα απ' το Κάμπνεκαϊζ...
λιλη τσωνη Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α ΠΩΣ ΜΕΓΑΛΩΣΑ Ο κόσμος της Ζοζεφίνας, μέσα από μια μικρή χαραμάδα στο χρόνο...6 ΚΑΠΟΤΕ, ΜΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Οι ρίζες της Ζοζεφίνας...8 Η ΚΟΥΚΛΟΜΑΜΑ Σαν κοριτσάκι, δεν είχε ποτέ της μια κούκλα!...14 Ο ΠΑΠΠΟΥΣ, Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΟΥ ΜΑΡΙΟΥ Ο παππούς της Ζοζεφίνας και: ο Νέτος με το πατίνι του, ο Αχιλλέας με την κύλα του, ο Σίμος στα ξυλοπόδαρά του, μια νεαρή Γιαπωνέζα στο τσαγκάρικο και η Ελενίτσα που έφαγε φιδόχορτο....20 ΤΟ ΡΗΧΤΟ, ΜΑΛΛΙΝΟ ΒΕΡΜΙΓΙΟΝ ΦΟΡΕΜΑΤΑΚΙ ΜΕ ΤΟΝ ΑΣΠΡΟ ΔΑΝΤΕΛΕΝΙΟ ΓΙΑΚΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΜΠΛΕ ΦΙΟΓΚΟ Ένα ατύχημα που δεν συνέβη.... 34 ΚΟΜΜΩΣΕΙΣ ΛΟΥΛΟΥΔΙΩΝ Ήταν το αγαπημένο, κρυφό παιχνίδι της....41 ΕΝΑ ΜΠΟΥΚΕΤΟ ΓΙΑ ΤΗ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ Τι έπαθαν τα τριαντάφυλλα;... 47 ΜΠΡΑΒΟ Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΑ! Η Τζόαν η Αμερικάνα στη «Μαίρη Κουάντ» μίνι φούστα της, το δράμα των δυο μικρών κοριτσιών και η υιοθεσία τους...51 «ΚΟΙΤΑ ΤΟ ΠΟΥΛΑΚΙ!» Γαμπροί από τον άλλη άκρη του Ωκεανού και νύφες που έλεγαν «κοίτα το πουλάκι!»...60 Η ΖΟZΕΦΙΝΑ Η ΑΣΠΡΗ, Η ΜΑΥΡΗ, Η ΚΙΤΡΙΝΗ ΚΑΙ Η ΚΟΚΚΙΝΗ Τα σοκολατάκια της Ντομινίκ...... 67 Η ΓΡΙΑ Η ΒΟΥΛΑ Πίστευε ότι μπορούσε να παχαίνει τα παιδιά...... 78 ΟΙ ΜΑΓΟΥΛΑΔΕΣ Πως η Γριά η Βούλα «θεράπευε» τις μαγουλάδες...... 87 Ο ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΚΑΙ Η ΜΑΡΙΑ Εκείνη -που έμοιαζε με την «Τρελή» του Ζερικώ- και οι γυναίκες με τις παρδαλές μαντήλες με τα τριαντάφυλλα.... 92 ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΡΥΘΡΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ Η Λέλα, το τυχερό καστανάκι και η Κάκια η γιατρίνα...... 99 Ο ΔΙΚΟΣ ΜΑΣ Ο ΚΑΤΑΣΚΟΠΟΣ Έγινε θέμα συζήτησης για τη γειτονιά και θέμα ζωγραφικής για την Άμπηγκεηλ.... 109 ΕΝΑΣ ΣΒΙΓΚΟΣ ΜΕ ΤΟ ΡΑΜΜΑ. Τα παιδιά εκεί, έφτιαχναν μόνα τους τα παιχνίδια τους....115 Η ΚΙΚΙΤΣΑ ΠΟΥ ΕΦΥΓΕ Τώρα έρχεται μονάχα στα όνειρα......124 Η ΓΙΑΓΙΑ, Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΗΣ ΑΥΓΟΥΣΤΑΣ Ήταν σπουδαία και αξιοσέβαστη κι η αγαπημένη της προσευχή ήταν λατινική και αυτή ήταν η «Άβε Μαρία»....135 4
Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α ΚΙ ΕΓΩ ΤΩΡΑ ΠΙΑ Λοιπόν ναι, που ξέρετε, μπορεί να είμαι κι εγώ η Ζοζεφίνα η άσπρη, η μαύρη, η κίτρινη κι η κόκκινη... Η Ζοζεφίνα η φίλη της Άκας από το Κάμπνεκαϊζ, και του Νιλς Χόλγκερσσον όπως και της Ελενίτσας, του Αχιλλέα, του Νέτου και του Σίμου, του Βελισσάρη, της Σωτηρίας και του Στάθη. Που φοβόμουν τη γριά τη Βούλα και την κοντούλα την Ουρανία και που εύχομαι να είχα γνωρίσει τη γιαγιά που πήρα το όνομά της, τον παππού τον Νικόλα που έμεινε για πάντα στη Γαλλία και μακάρι όλοι οι αγαπημένοι μου που έφυγαν να ήταν τώρα δα εδώ και... μου λείπει ο πατέρας μου...)...153 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ...156 5
λιλη τσωνη Πώς μεγάλωσα... Έμαθα να οδηγώ στη μάντρα με τα χαλασμένα κι εγκαταλελειμμένα αυτοκίνητα της γειτονιάς μου. Έκανα και τον οδηγό και τη μηχανή του αυτοκινήτου και την κόρνα του. Και σταματούσα να κάνω τον οδηγό, τη μηχανή του αυτοκινήτου και την κόρνα του, μέχρι να περάσει από μπροστά μου ο δικός μας ο κατάσκοπος κι ύ- στερα συνέχιζα μέχρι να με φωνάξουν οι μεγάλοι και να γυρίσω στο σπίτι. Έμαθα να χορεύω κοιτάζοντας στα πόδια τα βήματα και στα κορμιά το ρυθμό, στα πάρτυ που με έπαιρναν κοντά τους η μαμά και ο μπαμπάς μου. Ανάμεσα στο χάλι-γκάλι και το τσα-τσα, το βαλς, το τουίστ και το ταγκό, το τσάρλεστον, το σέικ και το μπλουζ. Ταΐζοντας φιδόχορτο την Ελενίτσα, έμαθα τι θα πει φιλία, επειδή δεν μου κράτησε ποτέ της κακία Έχασα για πάντα τη μικρή Κική κι από την απώλειά της έμαθα νωρίς, πώς είναι να χάνεις κάποιον και συ να ξέρεις ότι δε θα τον δεις ποτέ ξανά στο δρόμο σου, ούτε από μακριά Με έμαθαν ν αγαπώ όλα τα χρώματα της παλέτας κι όλους τους ανθρώπους και να σέβομαι τη διαφορετικότητά τους, όποια κι αν ήταν. Μεγάλωσα μέσα στην αγάπη και τη φαντασία Οι γονείς, ο παππούς και η γιαγιά, η πόλη ολάκερη Κι αλήθεια σας λέω, δεν ήταν λίγες οι φορές μέχρι να μεγαλώσω, που βοήθησα τη Σταχτοπούτα να σκουπί- 6
Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α σει γρήγορα-γρήγορα τις στάχτες απ το τζάκι, ενώ ψάξαμε πολλές φορές μαζί το πορσελάνινο γοβάκι της κι α- φού ποτέ δεν το βρίσκαμε, την παρηγορούσα καθισμένη δίπλα της στην κολοκύθα-άμαξά της. Ούτε ήταν λίγες οι φορές που, μικρούλα και κοντούλα, στάθηκα α- νάμεσα στους νάνους χωρίς να με πάρει είδηση η Χιονάτη. Ούτε οι φορές που μαζί με τον μπαμπά μου, ψάχναμε μες το δάσος τα ψίχουλα, για να βοηθήσουμε τον Κοντορεβυθούλη να βρει το δρόμο του, ούτε κι εκείνες ή- ταν λίγες Και με έπαιρνε ο ύπνος στα γόνατα του παππού, στην αγκαλιά της γιαγιάς, της μαμάς και της Λέλας κι εγώ ονειρευόμουνα πως με είχε στα φτερά της η αγριόχηνα η Άκα από το Κάμπνεκαϊζ Και ξύπναγα πότε απ το θόρυβο που έκανε ο γίγαντας τη στιγμή που έ- πεφτε από τη μαγική τη φασολιά κι ακούμπαγε στη γη κι άλλοτε τη στιγμή που πέφτοντας εγώ, πατούσα το πόδι μου μαζί με την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων, που στο τέλος, μη νομίζετε, έμοιαζε να μην απέχει και πολύ από τη δική μου 7
λιλη τσωνη Κάποτε, μια οικογένεια... ΠΑΙΔΙ, γένους Δεν την έφερε ο πελαργός. Ούτε τη βρήκαν μέσα σε κανένα από τα λάχανα του κήπου. Απλά, γεννήθηκε. Όπως τόσα και τόσα άλλα μωρά στον κόσμο. Στο ιδιωτικό μαιευτήριο που άκουγε στο ό- νομα «Αγία Ελένη». Μεγάλωνε παραδοσιακά. Με πολλή αγάπη και πολλά παραμύθια πότε στα γόνατα της γιαγιάς ή του παππού και πότε στην αγκαλιά της Αυγούστας ή της Λέλας. Αργότερα διάβαζε την Πολυάννα 1, τη Λιλίκα 2, τον Ζιλ και τη Ζακότ 3. Και κόντευε να την πάρει ο ύπνος πάνω στα φτερά της Άκας από το Κάμπνεκαϊζ, της αγριόχηνας, πετώντας μαζί της και με τις υπόλοιπες του σμήνους, την Ίκσι και την Κάκσι, την Κόλμε και τη Νέλια, τον αγριόχηνο τον Βίζι και την Κούζι, αλλά και τον Άσπρο Χήνο, που στα δικά του τα φτερά ήτανε που πέταγε ο Νιλς Χόλγκερσσον... 4 Η Αυγούστα, ήταν η μητέρα της. Ήταν γύρω στα εικοσιπέντε, με καστανά μαλλιά και μάτια. Ήταν απέριττα όμορφη. Οι λεπτοί της τρόποι και η εξωτερική της φινέτσα, συμπλήρωναν μια προσωπικότητα που επιβαλλόταν θετικά στο χώρο, σε όποιον χώρο κι αν βρισκόταν, χωρίς καν να το προσπαθήσει. Όπως ήξερε να φέρεται, ήξερε και να ντύνεται. Σανέλ ταγιέρ, ριχτά μαντώ, γόβες στιλέτο. Βαθειά ντεκολτέ, ανοίγματα στην πλάτη. Ασορτί καπελάκια, εσάρπες, ακόμη και ίδια παπούτσια και τσάντες και γάντια άλλοτε κοντούλικα, που σταματούσαν πριν τον καρπό, άλλοτε μακριά, πάνω από τον αγκώνα. Αλλά και λου- 1 Η Πολυάννα (1913) της Eleanor H. Porter (πρωτότυπος τίτλος: Pollyanna). Νουβέλα, η πρώτη της ομώνυμης σειράς. 2 Η Λιλίκα (1954) μικρή ηρωίδα σειράς βιβλίων (Martine στα Γαλλικά, Εmma στα Αγγλικά) των Gilbert Delahaye-Marcel Marlier. 3 Ο Ζιλ και η Ζακότ (α έκδοση 1879) ένα από τα πολλά «βιβλία για κορίτσια» της Luisa May Alcott (πρωτότυπος τίτλος Jack and Jill). 4 Από το βιβλίο Το Θαυμαστό ταξίδι του Νιλς Χόλγκερσσον (1906-1907, πρ - τότυπος τίτλος Nils Holgerssons underbara resa genom Sverige) που χάρισε στην Σουηδέζα Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf τον τίτλο της πρώτης γυναίκας που βραβεύτηκε με Nobel Λογοτεχνίας. 8
Κάποτε, μια οικογένεια... λουδάτες ή πουά, ριγέ και καρό φουσκωτές φούστες. Σαλοπέτες, blue jeans και παντελόνια κάντρι. Κοντούλικα ριχτά ζακετάκια, φιόγκοι, αγκράφες και τιράντες και πλατιές ελάνκα κορδέλες για τα μαλλιά, αλλά και μαρινιέρες και ελβιέλες για το περπάτημα... Μια προσεγμένη γυναικεία σιλουέτα, με ένα εφηβικό πρόσωπο. Ένα δροσερό, μεγάλο κοριτσόπουλο, ακόμα και κάτω από τις προσεγμένες μεταμφιέσεις της... Πατέρας της ήταν ο Μάριος. Ένας ντεστιγκές 5. Ένας πανέμορφος νεαρός άντρας, με ά- ψογους τρόπους και χόμπι του το διάβασμα, πέντε χρόνια μεγαλύτερος της Αυγούστας. Μεγαλωμένος σ ένα ορεινό χωριό και αυτοδημιούργητος, είχε αποδείξει με την εργατικότητά του, από τότε που ήταν μόλις δώδεκα χρονών παιδί μαθητευόμενος, ότι θα πήγαινε μπροστά. Στα είκοσι οχτώ του διηύθυνε ένα ατελιέ ραπτικής, για άντρες κατά κύριο λόγο, και για λίγες αλλά εκλεκτικές, κοκέτες και εύπορες πελάτισσες, που τους άρεσε το προσεγμένο, στυλιζαρισμένο, εξαντρίκ ντύσιμο πανωφόρια και παντελόνια, κοστούμια «le smoking» 6 τριών και τεσσάρων τεμαχίων, που το τρίτο τεμάχιο ήταν το γιλέκο και το τέταρτο η φούστα. Με μοναδικό δάσκαλό του εκείνον του μονοθέσιου δημοτικού σχολείου του χωριού του, που κοντά του είχε βγάλει και τις έξι τάξεις, πέρα από τα όχι ιδιαίτερα ευχάριστα και εύκολα βιώματά του, αφού μεγάλωσε μέσα στην κατοχή, το μεγαλύτερο «συν» για κείνον ήταν η επιθυμία του για βελτίωση της ζωής του, από τότε που, παιδάκι ακόμα, έπλαθε στο μυαλό του το μέλλον του και το ονειρευόταν. Όμως, ο Μάριος είχε και μία πρακτική εξάσκηση στον κόσμο της μόδας στην Ιταλία. Που οφειλόταν σε γεγονότα, που μάλλον μυθιστόρημα θύμιζαν, όπως είχαν συμβεί και όπως είχαν εξελιχθεί, 5 Ιδιαίτερος, κομψός στους τρόπους και το πνεύμα, ξεχωριστός. (Αγγλικά: distinguished, Γαλλικά: distingué) 6 Δημιουργία του Yves Saint Laurent (1966, Le Smoking Tuxedo suit). Πρ - τοποριακό, δυναμικό, ημιεπίσημο, μακρύ, μίνιμαλ, ανδρικού στιλ τρουάπιές (τριών τεμαχίων) κυρίως ένδυμα, για να φορέσουν οι γυναίκες ρούχα, που συνήθιζαν να φορούν μόνο άνδρες. Έγινε δημοφιλές πρώτα μέσα από φωτογραφίες του Helmut Newton. 9
λιλη τσωνη κάτω από απρόβλεπτες συνθήκες, μιας ακόμα πιο απρόβλεπτης φιλοξενίας και φιλίας. Ένας Ιταλός στρατιώτης λοιπόν, Αντόνιο τον έλεγαν, είχε ξεμείνει τραυματισμένος από τον πόλεμο, στο χωριό του μικρού τότε Μάριου. Κρύφτηκε κάμποσες μέρες ο Ιταλός στον αχυρώνα του σπιτιού της οικογένειας του Μάριου. Ήταν τραυματισμένος, νηστικός κι αποκαμωμένος. Τον ανακάλυψε κάποια μέρα τελικά ο σκύλος του σπιτιού, όταν κυνηγώντας μια κότα, η κότα έτρεξε να κρυφτεί στον αχυρώνα κι εκείνος την είχε ακολουθήσει μέχρι εκεί. Η καχυποψία, οι επιφυλάξεις και οι αναστολές, παραμερίστηκαν τις πρώτες κιόλας στιγμές μετά τη μεγάλη έκπληξη. Άλλωστε, δεν είχαν τίποτα να φοβηθούν από έναν κοντούτσικο, αδύναμο, σκελετωμένο και αξιολύπητο ανθρωπάκο, όπως ήταν ο Αντόνιο, όταν τον ανακάλυψαν. Τότε κατάλαβαν και γιατί έβρισκαν εδώ και αρκετές μέρες, σπασμένα τσόφλια αυγών πίσω από ένα δεμάτι τριφυλλιού σε μια γωνιά του αχυρώνα. Τα αυγά που έβρισκε στις φωλιές που είχαν οι κότες εκεί γύρω και τα έτρωγε ωμά, τον είχαν κρατήσει στη ζωή, κατά πως φαινόταν, τις μέρες που κρυβόταν. Είκοσι έξι ολόκληρες μέρες, όπως τους έδειξε και τους ξανάδειξε με τα δάχτυλά του ο απρόσμενος φιλοξενούμενος κι επαναλάμβανε τους αριθμούς στα ιταλικά για να καταλάβουν «ούνο, ντούε, τρε, κουάτρο, τσίνκουε, σέι, σέττε, όττο, νόβε, ντιέτσι, ούνντιτσι, ντόντιτσι, τρέντιτσι, κουατόρντιτσι, κουίντιτσι, σέντιτσι, ντιτσιασέττε, ντιττσιόττο, ντιτσιανόβε, βέντι, βεντούνο, βεντιντούε, βεντιτρέ, βεντικουάτρο, βεντιτσίνκουε, βεντισέι τζιόρνι!» Τον φρόντισαν και τον περιποιήθηκαν, τον τάισαν και του έδωσαν ένα κρεβάτι να κοιμάται κι ο Ιταλός δεν έλεγε να φύγει. Τους βοηθούσε μάλιστα στις δουλειές της οικογένειας, στα χωράφια και στο σπίτι. Μάθαινε υποτυπώδη ελληνικά και το ίδιο έκανε απ την πλευρά του ο Μάριος, που πάσχιζε να μάθει ιταλικά. Τις ελεύθερες ώρες, πήγαιναν στο ποτάμι για ψάρεμα και έτρεχαν με τ άλογα. Ο Αντόνιο ήξερε καλή ιππασία κι έδειχνε στο Μάριο διάφορες τεχνικές. Όπως θυμόταν και γέλαγε με την καρδιά του ο Μάριος, κάποια μέρα που ο Αντόνιο του μάθαινε τα μυστικά της ιππασίας, για κάποιο λόγο το άλογο του Μάριου δεν τον υπάκουσε. Συνέχιζε να τρέχει αφηνιασμένο και δεν σταμάταγε με τίποτα. Τότε, κατατρόμαξε κι ο γάιδαρος, που βρέθηκε στο ίδιο μονοπάτι. Καβάλα στο γάιδαρο ήταν μια γριά συγχωριανή, μαζί με δύο δεμάτια ξύλα κι ένα φόρ- 10
Κάποτε, μια οικογένεια... τωμα καστανόχωμα. Πάνω στην τρομάρα του, ο γαϊδαράκος εκείνος είχε ρίξει κάτω τη γριά. Το καστανόχωμα χύθηκε πάνω της. Ο Μάριος, που το άλογο του αμέσως μετά το πέσιμο της γριάς σταμάτησε να καλπάζει και στύλωσε τα πόδια του, γελούσε ασταμάτητα αντί να κατεβεί και να τη βοηθήσει. Εκείνη πάλι, μάταια προσπαθούσε να σηκωθεί, γιατί ο γάιδαρος της κράταγε πατημένο κάτω α- πό το ένα του πόδι, το μεσοφόρι της. Μπροστά στην επιμονή του γαϊδάρου, η γριά με μεγάλη δυσκολία κι ύστερα από ώρα, κατάφερε να ελευθερωθεί απ το πάτημα του ζώου, σκίζοντας το μεσοφόρι της. Μόλις σηκώθηκε, άρχισε να χτυπάει με χέρια και με πόδια τον γάιδαρό της και να τον καταριέται. Ύστερα, βάλθηκε να κυνηγάει, όχι το ζωντανό της, που μπροστά στις κλωτσιές της άρχισε να τρέχει γκαρίζοντας, αλλά το Μάριο, που στο μεταξύ είχε πηδήξει από το άλογο του και συνέχιζε να ξεκαρδίζεται στα γέλια, κρατώντας την κοιλιά του. Ο Αντόνιο είχε φτάσει πάνω στην ώρα, χτυπώντας τη φοράδα του με το καμουτσίκι και φωνάζοντάς της παραγγέλματα στην ι- ταλική, στην προσπάθεια του να φτάσει επιτέλους το Μάριο, που μπορεί και να κινδύνευε έτσι όπως είχε κινήσει μ ένα άλογο, που κάλπαζε σαν τρελό. Αυτός ήταν που τον είχε γλυτώσει εκείνη τη μέρα απ το θυμό της έξαλλης γυναίκας, που χτύπαγε το Μάριο όπου έφτανε με τα χέρια της και μ ένα σπασμένο κλωνάρι, που βρέθηκε μπροστά της. Του τραβούσε τα μαλλιά και ούρλιαζε ότι θα του τα ξεριζώσει, μολονότι ο Μάριος ήταν σίγουρος ότι έτσι θα γινόταν, α- κόμη κι αν δεν του το διευκρίνιζε η γριά. Και ο Αντόνιο μπορεί να γλύτωσε το Μάριο, αλλά τις έφαγε κι ο ίδιος κι είδε κι έπαθε μέχρι να ξεκολλήσει απ τα χέρια της. Της φώναζε στα Ιταλικά «στρέγα, στρέγα!», δηλαδή «μάγισσα», «στρίγγλα», κάτι τέτοιο. Η γριά νόμιζε ότι της έλεγε «στέκα, στέκα!» που για τους ανθρώπους του χωριού σήμαινε «στάσου» και του απαντούσε «όχι, βρε παλιοϊταλέ, δε στέκομαι! Θα σε χτυπάω μέχρι να σε σκοτώσω!» Κι έσκυβε για πέτρες, που τις εκσφενδόνιζε και στους δυo τους. Εκείνοι έκρυβαν το κεφάλι με τα χέρια τους και χοροπηδούσαν για να γλιτώσουν α- πό το πετρoβόλημα. Τελικά, ο αγροφύλακας ήταν που τους γλίτωσε και τους δυο από το «θάνατο διά λιθοβολισμού», που τους είχε καταδικάσει η συγχωριανή. Ένα σωρό ακόμα μικροσυμβάντα, αστεία τα περισσότερα, είχαν δέσει το Μάριο με τον Αντόνιο. Για το Μάριο, ήταν σαν να χε απο- 11
[...] Είχε γεννηθεί το θέρο, στο σταροχώραφο που θέριζε ο πατέρας του µε λιλη τσωνη το δρεπάνι. Η µάνα του έδενε τα δεµάτια µε την κοιλιά στα δόντια. Εκεί την έπιασαν κτήσει οι ξαφνικά πόνοι. Τον ένα γέννησε μεγαλύτερο και τον αδελφό, αφαλόκοψε και µονάχη μάλιστα της, έναν κάτω αδελφό, Έτσι που δεν κι αλλιώς τον έδερνε, δεν προλάβαινε ούτε τον περιγελούσε να πάει στο σαν χωριό. έκανε Ύστερα κάτι φώναξε κου- τον από έναν έλατο. άντρα τό. Έναν της, που αδελφό, συνέχιζε που να είχε θερίζει ξεφυτρώσει και δεν ξαφνικά, είχε πάρει για είδηση, να τον προστατεύει. και του δειξε το γιο του.[...] Έναν αδελφό, που μπορεί να μην καταλάβαιναν ολοένα ο έ- νας τι έλεγε ο άλλος, όμως έμοιαζαν να συνεννοούνται οι δυο τους [...] μια θα χαρά. έπρεπε ν αρχίσει γαλλικά τότε, όπως την είχε συµβουλέψει η Μαντεµουαζέλ Όταν έφτασε, Μαρί, που ύστερα έµενε από δίπλα δυο-τρία τους, και χρόνια, θα χρειαζόταν να πάρει δυο-τρία την απόφαση ο Αντόνιο να γυρίσει στην Ιταλία, όλοι βουβάθηκαν. Όταν βιβλία που δεν βρίσκονταν εύκολα και κόστιζαν κιόλας αρκετά. «Θα σου χρειαστούν ήρθε κι η στιγμή να τον αποχαιρετήσουν, όλοι στο σπίτι έκλαιγαν. του Αλλά παραχρόνου τον Αντόνιο στο Γυµνάσιο» τον είχαν αγαπήσει της είχε πει. κι όλοι «Του στο παραχρόνου; χωριό κι ήταν Μα κάμποσα για του τα μάτια παραχρόνου! που βούρκωσαν, Θα ξανατραγουδήσω σαν έμαθαν και ότι θ «φεύγει αγοράσω ο βιβλίο! Ιτα- Την έχουµε καιρό κούκλα, λός». όµως, που θα την ξαναβρώ;» Της είχε πει ότι αυτά ήταν πιο χρήσιµα από την Ο κούκλα, Αντόνιο που έφυγε στο για τέλος την θα πατρίδα της έβγαινε του, γιατί και το οι δικοί κεφάλι του και άνθρωποι τον της. περίμεναν. Εκείνη βέβαια, Όπως είχε επέµεινε υποσχεθεί ότι τίποτα στο Μάριο, δεν θα της δεν έβγαινε! τον ξέχα- Ούτε το τα χέρια και τα πόδια σε. Η φιλία τους συνεχίστηκε κι όταν ο Αντόνιο πέρασε την Αδριατική. Έστελνε καρτούλες κι ο Μάριος τις έδειχνε στους συγχωρια- κεφάλι ούτε τα χέρια ούτε τα πόδια της! Τίποτα δε θα άφηνε να της βγει! Θα την πρόσεχε σαν τα µάτια της! [...] νούς τα βράδια στο καφενείο του χωριού. «Αφτά ίνε «TRULLI» πολί [...] Ο ορέο Στάθης σπίτι. οδηγούσε Καλό κίµονα το φανταστικό όλα» (αυτά αυτοκίνητό είναι παραδοσιακά του. εν κράταγε σπίτια τίποτα στα «Τρούλλοι». Καλό χειµώνα σε όλους). «Χρόνια πολλά. Χαλί χρονιά χέρια του, όµως έστριβε το ανύπαρκτο τιµόνι του κι άλλαζε τις ταχύτητες σαν όλα» (Χρόνια πολλά. Καλή χρονιά σε όλους). Προσπαθούσε να γράφει στα ελληνικά Έκανε και ο Αντόνιο. κόντρες µε Σε το χαριτωμένα, Βελισσάρη. αστεία, Εκείνος σπαστά οδηγούσε (χιλιο- το αόρατο να υπήρχαν. αυτοκίνητό σπασµένα του για κι την είχε ακρίβεια) για τιµόνι ελληνικά, το καπάκι κι της όλοι ολοκαίνουργιας στο χωριό καμάρωναν µάνας που του. ο Ιταλός Σίγουρα σεβόταν το χε τη πάρει γλώσσα κρυφά, τους χωρίς και την να μάθαινε τον δει, κιόλας. και καµάρωνε κατσαρόλας της λέγοντας Στον στο Αντόνιο, Στάθη «αγόρασα λοιπόν, χρώσταγε καινούργιο ο αµάξι, Μάριος σ το αρέσει;» ταξίδι [...] του στην Ιταλία, που για τρία ολάκερα χρόνια του είχε προσφέρει εκείνο ακριβώς που ήθελε μια καλή πρακτική εξάσκηση δίπλα σ έναν σπουδαίο Ένα Ιταλό memoir μόδιστρο. τρυφερό και ζεστό, αστείο και σοβαρό, γραµµένο µέσα από την καρδιά της Ζοζεφίνας, που ήθελε σαν θα µεγάλωνε, να γίνει για λίγο... Τη βάφτισαν Ζοζεφίνα. Πήρε το όνομα της μάνας του πατέρα της. Μιας γιαγιάς, που δεν είχε προφτάσει να τη χορέψει στα γόνατά της. Τούτο το ιταλόφωνο το όνομα, η γιαγιά το χρώσταγε στη Ρωµανιόλα νονά της, τη Ντόνα Λουτσία. Μια νονά, ISBN 978-960-9499-78-1 για την οποία όλοι μιλούσαν, αλλά κανένας τους δεν είχε ποτέ γνωρίσει. Ούτε καν ΕΚ ΟΣΕΙΣ η ίδια η γιαγιά, οσελότος αφού, όπως έλεγαν, μετά τη βάφτιση της γιαγιάς η νονά εκείνη είχε φύγει για την πατρίδα της και δεν ξαναγύρισε στην Ελλάδα. Τη βαφτιστικιά της όμως, δεν την ξέχασε και της το απεδείκνυε Βατάτζη 55, 114 έμπρακτα 73 Αθήνα ΤΗΛ. η Ντόνα : 210 6431108 Λουτσία και έπαψε να της το απο- E-MAIL: ekdoseis.ocelotos@gmail.com, ocelotos@otenet.gr www. ocelotos. gr 12
Κάποτε, μια οικογένεια... δεικνύει πια, µονάχα σαν πέθανε. Μονάχα τότε ο ταχυδρόμος έπαψε να φέρνει δέματα µε ολοκαίνουργα ρούχα σε υφάσματα πλουμιστά και ραμμένα µε ευρωπαϊκό τρόπο και ευρωπαϊκά σχέδια κι ένα σωρό µικροπράγµατα και µπιχλιµπίδια, αξιοζήλευτα όσο και αλλόκοτα και μάλιστα όχι μονάχα για τα µάτια του ελληνικού χωριού, αφού τέτοια ρούχα και αξεσουάρ δε φορούσαν καλά-καλά ούτε στις πόλεις. Περισσότερο θύμιζαν ρούχα κι αξεσουάρ για θεατρίνες. Γι αυτό κι η γιαγιά, τα περισσότερα απ αυτά τα χε φυλαγμένα στο σεντούκι της, χωρίς ποτέ να τα χρησιμοποιήσει. «Να τα πάρει το πρώτο κορίτσι που θα γεννηθεί και θα πάρει το όνοµά µου. Αν δεν γεννήσετε κανένας σας κορίτσι, τότε να τα µοιράσετε στις γυναίκες σας», έλεγαν ότι είχε πει η µάνα του Μάριου, η γιαγιά Ζοζεφίνα, στους δυο γιούς της. Η κόρη λοιπόν του Μάριου και της Αυγούστας, πήρε το όνοµα της γιαγιάς Ζοζεφίνας και µαζί µ αυτό κληρονόµησε και κείνο το πελώριο σεντούκι µε τα ρούχα και τα µπιχλιµπίδια που τα στελνε για χρόνια η νονά της γιαγιάς της, η Ντόνα Λουτσία. 13