Η επίδραση της εθνικής κουλτούρας στις προτιμήσεις ιδιωτικότητας των χρηστών του Facebook

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ & ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Διπλωματική Εργασία: Η επίδραση της εθνικής κουλτούρας στις προτιμήσεις ιδιωτικότητας των χρηστών του Facebook Από Γεροντή Αγγελική icsdm10022 Βερυκόκκου Μαρία icsdm10008 Επιβλέπων Καθηγητής: Κοκολάκης Σπυρίδων Φεβρουάριος, 2012 Καρλόβασι, Σάμος

Πίνακας Περιεχομένων Κεφάλαιο 1... 9 1.1 Εισαγωγή Κοινωνικά Δίκτυα... 9 1.2 Κοινωνικά Δίκτυα και Ιδιωτικότητα... 10 1.2.1 Ορισμός Κοινωνικών Δικτύων... 10 1.2.2 Ορισμός Ιδιωτικότητας... 11 1.2.3 Η Ιδιωτικότητα στα Κοινωνικά Δίκτυα - Facebook... 11 1.3 Σκοπός και Στόχοι της Διπλωματικής... 12 1.4 Πηγές και Όρια της Διπλωματικής... 13 1.5 Δομή της Διπλωματικής... 14 Κεφάλαιο 2... 17 2.1 Κοινωνική Δικτύωση... 17 2.2 Υπηρεσίες Κοινωνικών Δικτύων στο Internet... 18 2.3 Ιστορικά Στοιχεία... 18 2.4 Τα Δημοφιλέστερα Κοινωνικά Δίκτυα... 19 2.4.1 Σύντομη Περιγραφή Κοινωνικών Δικτύων... 20 2.4.1.1 Myspace... 21 2.4.1.2 Twitter... 21 2.4.1.3 Hi5... 21 2.4.1.4 Microsoft Windows Live Messenger... 21 2.4.1.5 YouTube... 22 2.4.1.6 LinkedIn... 22 2.4.1.7 Blogger... 22 2.4.1.8 Flickr... 22 2.4.1.9 Facebook... 22 2.5 Επιδράσεις των Κοινωνικών Δικτύων... 23 2.5.1 Κοινωνική Ζωή... 23 2.5.2 Εργασία... 24 2.5.3 Ψυχολογία... 25 2.5.4 Ελεύθερος Χρόνος... 25 2.6 Δυνατότητες Ιδιωτικότητας των Χρηστών του Facebook... 26 2.6.1 Εισαγωγή... 26 2.6.1.1 Ρύθμιση και Ασφάλιση του Προσωπικού Λογαριασμού από Ενέργειες Παραβίασης ή Υποκλοπής... 26 2

2.6.1.2 Περιορισμοί στο Χρονολόγιο και στον Τοίχο των Χρηστών... 28 2.6.1.3 Έλεγχος των Κοινοποιήσεων στον «Τοίχο»... 30 2.6.1.4 Περαιτέρω Προστασία του Χρονολόγιου και του Τοίχου μέσω των Ρυθμίσεων Απορρήτου... 31 2.6.1.5 Έλεγχος και Δημιουργία Επιμέρους Λιστών με Συγκεκριμένες Επαφές «φίλους»... 31 2.6.1.6 Προστασία των «φίλων» από τα Ανεπιθύμητα Βλέμματα... 32 2.6.1.7 Αφαίρεση Ανεπιθύμητων Ατόμων που Βρίσκονται στη Λίστα των Φίλων... 32 2.6.1.8 Μπλοκάρισμα Χρηστών Προστασία από Προβληματικές Γνωριμίες... 32 2.6.1.9 Περιορισμός στο «Ποιος Μπορεί να Βρει Συγκεκριμένο Χρήστη Μέσα από το Facebook»... 33 2.6.1.10 Απενεργοποίηση της Αναζήτησης του Χρονολογίου ενός Χρήστη μέσω Δημόσιων Μηχανών Αναζήτησης... 33 2.6.1.11 Προστασία των Φωτογραφιών των Χρηστών από Ανεπιθύμητα Βλέμματα 33 2.6.1.12 Περιορισμοί στις Ετικέτες (Tags)... 34 2.6.1.12 Περιορισμοί σε Εφαρμογές... 35 2.6.1.13 Περιορισμοί στα Likes - «Μου αρέσει!»... 36 2.6.1.14 Αποκλεισμός Ενοχλητικών Επαφών & Εφαρμογών Ανάκτηση Ελέγχου του Λογαριασμού ενός Χρήστη Αναφορά Ανάρμοστης Δραστηριότητας στο Facebook36 2.7 Ο Δεκάλογος της Ασφαλούς Χρήσης Ιστοχώρων Κοινωνικής Δικτύωσης... 38 2.8 Συμπεράσματα... 40 Κεφάλαιο 3... 43 3.1 Κουλτούρα... 43 3.2 Μέθοδοι Διερεύνησης της Κουλτούρας... 43 3.3 Κατηγορίες Κουλτούρας... 44 3.4 Geert Hofstede... 46 3.5 Θεωρίες Πολιτισμού Hofstede... 47 3.6 Οι Πολιτιστικές Διαστάσεις της Κουλτούρας του Hofstede... 48 3.6.1 Απόσταση Δύναμης (Χάσμα Δύναμης ή Ανοχή Δύναμης)... 49 3.6.2 Αποφυγή της Αβεβαιότητας ή αλλιώς Βαθμός Ελέγχου της Αβεβαιότητας... 50 3.6.3.Ατομικισμός (Ατομικισμός και Κολεκτιβισμός)... 52 3.6.4 Ανδροπρέπεια (Εναντίον της Θηλυκότητας)... 53 3.6.5 Βραχυπρόθεσμος Εναντίον Μακροπρόθεσμου Προσανατολισμού... 55 3.6.6 Πίνακας Βαθμολογιών... 56 3

3.6.7 Συγκεντρωτικός Πίνακας των Βαθμολογιών των 5 χωρών του Δείγματος κατά τον Hofstede... 58 3.6.8 Ανάλυση Κουλτουρών των 5 χωρών του Δείγματος Σύμφωνα με τις Διαστάσεις του Hofstede... 59 3.6.8.1 Βραζιλία... 59 3.6.8.2 Καναδάς... 62 3.6.8.3 Μαλαισία... 64 3.6.8.4 Ινδία... 66 3.6.8.5 Νότια Κορέα... 67 3.7 Μειονεκτήματα του Μοντέλου Hofstede... 68 3.7.1 Κατηγοριοποίηση των Μειονεκτημάτων... 69 3.8 Συμπεράσματα... 72 Κεφάλαιο 4... 75 4.1 Μεθοδολογία... 75 4.2 Δημογραφικά Στοιχεία... 75 4.3 Ποσοστό Χρηστών ανά Φύλο για Κάθε Χώρα... 80 4.4 Στατιστικά Στοιχεία Χρηστών Facebook... 85 4.4.1 Στατιστική Ανάλυση των Χρηστών του Facebook για τη Νότια Κορέα... 85 4.4.2 Στατιστική Ανάλυση των Χρηστών του Facebook για την Ινδία... 87 4.4.3 Στατιστική Ανάλυση των Χρηστών του Facebook για την Μαλαισία... 89 4.4.4 Στατιστική Ανάλυση και των Χρηστών του Facebook για τον Καναδά... 91 4.4.5 Στατιστική Ανάλυση και των Χρηστών του Facebook για την Βραζιλία... 93 4.5 Μέθοδος Δειγματοληψίας... 95 4.6 Επιλογή Δείγματος... 96 4.7 Στοιχεία Έρευνας... 97 4.8 Συμπεράσματα... 99 Κεφάλαιο 5... 101 5.1 Στατιστική Ανάλυση... 101 5.2 Στατιστική Ανάλυση 1 ο Μέρος... 102 5.2.1 Στατιστική Ανάλυσης Ινδίας... 102 5.2.2 Στατιστική Ανάλυση Νότιας Κορέας... 105 5.2.3 Στατιστική Ανάλυση Μαλαισίας... 108 5.2.4 Στατιστική Ανάλυση Καναδά... 111 5.2.4 Στατιστική Ανάλυση Βραζιλίας... 114 4

5.3 Στατιστική Ανάλυση 2 ο Μέρος... 117 5.3.1 Female South_Korea... 117 5.3.2 Male_South_Korea... 120 5.3.3 Total_South_Korea... 123 5.3.4 Female_India... 126 5.3.5 Male_India... 129 5.3.6 Total_India... 132 5.3.7 Female_Malaysia... 135 5.3.8 Male_Malaysia... 138 5.3.9 Total_Malaysia... 141 5.3.10 Female_Canada... 144 5.3.11 Male_Canada... 147 5.3.12 Total_Canada... 150 5.3.13 Female_Brazill... 153 5.3.14 Male_Brazill... 156 5.3.15 Total_Brazill... 159 Κεφάλαιο 6... 163 6.1 Ποσοτική Σύγκριση των Χωρών... 163 6.2 Ποιοτική Σύγκριση των Χωρών... 168 6.2.1 Σύγκριση αποτελεσμάτων έρευνας με τις διαστάσεις του Hofstede... 168 Κεφάλαιο 7... 179 7.1 Συμπεράσματα και Περαιτέρω Έρευνα... 179 7.1.1 Σχόλια Περί Προτιμήσεων στο Facebook... 179 7.1.2 Σχόλια για Ινδία... 180 7.1.3 Προτιμήσεις Ιδιωτικότητας στο Facebook... 180 Πηγές... 182 Ελληνική Βιβλιογραφία... 182 Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία... 183 Διαδίκτυο... 187 5

Πίνακας σχημάτων Σχήμα1. Πίνακας βαθμολογιών του Hofstede... 58 Σχήμα2. Συγκεντρωτικός πίνακας βαθμολογιών των 5 χωρών του δείγματος... 58 Σχήμα3. Ραβδόγραμμα με τις βαθμολογίες των 5 χωρών του δείγματος... 59 Σχήμα4. Ραβδόγραμμα με τις βαθμολογίες της Βραζιλίας... 59 Σχήμα5. Ραβδόγραμμα με τις βαθμολογίες του Καναδά... 62 Σχήμα6. Ραβδόγραμμα με τις βαθμολογίες της Μαλαισίας... 64 Σχήμα7. Ραβδόγραμμα με τις βαθμολογίες της Ινδίας... 66 Σχήμα8. Ραβδόγραμμα με τις βαθμολογίες της Νότιας Κορέας... 67 Σχήμα9. Δημογραφικά Στοιχεία Νότιας Κορέας... 75 Σχήμα10. Δημογραφικά Στοιχεία Ινδίας... 76 Σχήμα11. Δημογραφικά Στοιχεία Μαλαισίας... 77 Σχήμα12. Δημογραφικά Στοιχεία Καναδά... 78 Σχήμα13. Δημογραφικά Στοιχεία Βραζιλίας... 79 Σχήμα14. Αριθμός male-female Νότιας Κορέας... 80 Σχήμα15. Αριθμός male-female Ινδίας... 81 Σχήμα16. Αριθμός male-female Μαλαισίας... 82 Σχήμα17. Αριθμός male-female Καναδά... 83 Σχήμα18. Αριθμός male-female Βραζιλίας... 84 Σχήμα18. Στατιστική ανάλυση των χρηστών του Facebook για τη Νότια Κορέα... 85 Σχήμα20. Κατανομή των ηλικιών των χρηστών του Facebook στη Νότια Κορέα... 86 Σχήμα21. Αναλογία ανδρών και γυναικών χρηστών του facebook στη Νότια Κορέα... 86 Σχήμα22. Στατιστική ανάλυση των χρηστών του Facebook για την Ινδία... 87 Σχήμα23. Κατανομή των ηλικιών των χρηστών του Facebook στην Ινδία... 88 Σχήμα24. Αναλογία ανδρών και γυναικών χρηστών του facebook στην Ινδία... 88 Σχήμα25. Στατιστική ανάλυση των χρηστών του Facebook για την Μαλαισία... 89 Σχήμα26. Κατανομή των ηλικιών των χρηστών του Facebook στην Μαλαισία... 90 Σχήμα27. Αναλογία ανδρών και γυναικών χρηστών του facebook στην Μαλαισία... 90 Σχήμα28. Στατιστική ανάλυση των χρηστών του Facebook για τον Καναδά... 91 Σχήμα29. Κατανομή των ηλικιών των χρηστών του Facebook στον Καναδά... 92 Σχήμα30. Αναλογία ανδρών και γυναικών χρηστών του facebook στον Καναδά... 92 Σχήμα31. Στατιστική ανάλυση και των χρηστών του Facebook για την Βραζιλία... 93 Σχήμα32. Κατανομή των ηλικιών των χρηστών του Facebook στην Βραζιλία... 94 Σχήμα33. Αναλογία ανδρών και γυναικών χρηστών του facebook στην Βραζιλία... 94 Σχήμα34. Στατιστικά Στοιχεία Ινδίας... 102 Σχήμα35. Αριθμός χρηστών & πεδίων Ινδίας... 104 Σχήμα36. Στατιστικά Στοιχεία Νότιας Κορέας... 105 Σχήμα37. Αριθμός χρηστών & πεδίων Νότιας Κορέας... 107 Σχήμα38. Στατιστικά Στοιχεία Μαλαισίας... 108 Σχήμα39. Αριθμός χρηστών & πεδίων Μαλαισίας... 110 Σχήμα40. Στατιστικά Στοιχεία Καναδά... 111 Σχήμα41. Αριθμός χρηστών & πεδίων Καναδά... 113 6

Σχήμα42. Στατιστικά Στοιχεία Βραζιλίας... 114 Σχήμα43. Αριθμός χρηστών & πεδίων Βραζιλίας... 116 Σχήμα44. Αριθμός female Νότιας Κορέας για κάθε πεδίο... 119 Σχήμα45. Αριθμός male Νότιας Κορέας για κάθε πεδίο... 122 Σχήμα46. Αριθμός male/female Νότιας Κορέας για κάθε πεδίο... 125 Σχήμα47. Αριθμός female Ινδίας για κάθε πεδίο... 128 Σχήμα48. Αριθμός male Ινδίας για κάθε πεδίο... 131 Σχήμα49. Αριθμός male/female Ινδίας για κάθε πεδίο... 134 Σχήμα50. Αριθμός female Μαλαισίας για κάθε πεδίο... 137 Σχήμα51. Αριθμός male Μαλαισίας για κάθε πεδίο... 140 Σχήμα52. Αριθμός male/female Μαλαισίας για κάθε πεδίο... 143 Σχήμα53. Αριθμός female Καναδά για κάθε πεδίο... 146 Σχήμα54. Αριθμός male Καναδά για κάθε πεδίο... 149 Σχήμα55. Αριθμός male/female Καναδά για κάθε πεδίο... 152 Σχήμα56. Αριθμός female Βραζιλίας για κάθε πεδίο... 155 Σχήμα57. Αριθμός male Βραζιλίας για κάθε πεδίο... 158 Σχήμα58. Αριθμός male/female Βραζιλίας για κάθε πεδίο... 161 Σχήμα59. Σύγκριση στατιστικών των πέντε χωρών... 164 Σχήμα60. Σύγκριση στατιστικής ανάλυσης των πέντε χωρών... 164 Σχήμα61. Σύγκριση στατιστικής ανάλυσης των πέντε χωρών... 165 Σχήμα62. Σύγκριση στατιστικής ανάλυσης των πέντε χωρών... 165 Σχήμα63. Υψηλότερα ποσοστά αποκάλυψης πεδίων... 167 7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 8

Κεφάλαιο 1 1.1 Εισαγωγή Κοινωνικά Δίκτυα Ανέκαθεν η επιθυμία κάθε ανθρώπου ήταν να συνάπτει σχέσεις είτε φιλικές είτε συγγενικές είτε ερωτικές είτε επαγγελματικές και αυτό γιατί είναι ένα κοινωνικό ον και δεν μπορεί να ζει ανεξάρτητο ή μόνο του χωρίς αλληλεπίδραση με άλλα άτομα. Μέσα από αυτή την αλληλεπίδραση, δίνεται η δυνατότητα να ανταλλάσσονται ιδέες, απόψεις, εμπειρίες και γνώσεις. Τα τελευταία χρόνια η τεχνολογία έκανε αλματώδη πρόοδο στο χώρο των ψηφιακών συστημάτων, των υπολογιστών και του διαδικτύου. Με την πρόοδο αυτή, δόθηκε η δυνατότητα να υπάρχει έστω ένας υπολογιστής με μεγάλη επεξεργαστική ισχύ και με σύνδεση στο διαδίκτυο σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Το διαδίκτυο είναι ένα πανίσχυρο μέσον στις μέρες μας αφού μέσω αυτού μπορεί κανείς να βρει ό,τι πληροφορία θέλει για όποιο θέμα θέλει. Μπορεί να διασκεδάσει, να συνεργαστεί με άλλα άτομα, να μιλήσει με γνωστούς και άγνωστους ανά το κόσμο και να ανταλλάξει ιδέες ή και να κάνει νέες «φιλίες». Έτσι δημιουργήθηκαν και τα λεγόμενα κοινωνικά δίκτυα όπως Facebook, Twitter, myspace, Hi5, Linkedin κ.λπ. (τα οποία θα επεκταθούν παρακάτω). Η κοινωνική δικτύωση αποτελεί κατά πολλούς ένα εκπληκτικό τεχνολογικό φαινόμενο του 21ου αιώνα. Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν στον καθένα να δημιουργεί την προσωπική του ιστοσελίδα χρησιμοποιώντας γραφικά, χρώμα, μουσική και εικόνες ώστε να της δώσει ξεχωριστό χαρακτήρα. Πρόκειται για δραστηριότητα ιδιαίτερα προσφιλή στους νέους και δεν απαιτεί εξειδικευμένες τεχνικές γνώσεις. Στις ιστοσελίδες αυτές, οι χρήστες μέσα από τα εικονικά τους προφίλ λειτουργούν διαδραστικά με άλλους χρήστες, δημοσιεύουν τις φωτογραφίες και τα βίντεό τους, γίνονται μέλη σε ομάδες κοινών ενδιαφερόντων (groups), δημοσιεύουν και ανταλλάσουν τις καλλιτεχνικές τους δημιουργίες (μουσική, εικαστικά έργα κ.λπ.), επισκέπτονται σελίδες άλλων χρηστών και χρησιμοποιούν πλήθος εφαρμογών (κουίζ, παιχνίδια, κ.λπ.). Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται τεράστια εξάπλωση αυτών των δικτύων όπως το Facebook σε σημείο που σχεδόν κάθε ένας να έχει λογαριασμό σε αυτό. Υπάρχουν άτομα που δεν είχαν καμία επαφή με υπολογιστές και πλέον άρχισαν να τους χρησιμοποιούν μόνο και μόνο για το Facebook. Εδώ βρίσκει κανείς παλιούς του φίλους που έχει πολύ καιρό να συναντήσει, φίλους από τα σχολικά και τα παιδικά του χρόνια. Μέσα από αυτές τις διασυνδέσεις βλέπει κανείς πώς το ένα άτομο επηρεάζει το άλλο. Πολλές νέες τέτοιες ιδέες μπορούν να κάνουν τα κοινωνικά δίκτυα να είναι πιο χρήσιμα. Με 9

τη σωστή χρήση τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να γίνουν πολύ σημαντικά εργαλεία τόσο για την εκπαίδευση όσο και για τη μετάδοση της γνώσης και της ανταλλαγής ιδεών. 1.2 Κοινωνικά Δίκτυα και Ιδιωτικότητα 1.2.1 Ορισμός Κοινωνικών Δικτύων Με λίγα λόγια, τα κοινωνικά δίκτυα είναι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης αποτελούμενες από εικονικές κοινότητες, όπου οι χρήστες του διαδικτύου έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν τα εικονικά τους προφίλ και να αναπτύξουν ένα δίκτυο επαφών, με το οποίο μπορούν να επικοινωνούν μέσω της ιστοσελίδας. Οι πιο διαδεδομένες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης παγκοσμίως αυτή τη στιγμή είναι το Facebook και το Myspace. Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν στους χρήστες να δημιουργήσουν δικό τους περιεχόμενο και να το μοιραστούν με ένα ευρύ δίκτυο ατόμων σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπάρχει μεγάλος αριθμός τέτοιων υπηρεσιών που απευθύνεται σε ποικίλες ομάδες χρηστών του διαδικτύου. Στις ιστοσελίδες αυτές οι χρήστες ανταλλάσουν σκέψεις και πληροφορίες σχετικά με τα ενδιαφέροντα τους, δημοσιεύουν και ανταλλάσουν την μουσική τους, δέχονται σχόλια από φίλους και επισκέπτες, δημοσιεύουν εικόνες και βίντεο δικά τους ή των φίλων τους και συνδέονται με τις ιστοσελίδες άλλων χρηστών. Τα κοινωνικά δίκτυα συνήθως αποτελούνται από τα μέλη της οικογένειας, τους φίλους και τους γνωστούς και περιλαμβάνουν τρεις κρίσιμες έννοιες: 1. το μέγεθος ή το εύρος, το οποίο αναφέρεται στον αριθμό των ατόμων που συμμετέχουν στο δίκτυο, 2. τη σύνθεση, δηλαδή το ποσοστό συμμετοχής μελών της ευρύτερης οικογένειας ή φίλων στο δίκτυο, 3. τη συχνότητα, που δηλώνει το πόσο συχνά τα μέλη ενός κοινωνικού δικτύου αλληλεπιδρούν μεταξύ τους Ένα κοινωνικό δίκτυο είναι επομένως μια κοινωνική δομή που αποτελείται από άτομα τα οποία συνδέονται ή δεσμεύονται μεταξύ τους με έναν ή περισσότερους συγκεκριμένους τύπους αλληλεξάρτησης όπως η φιλία, η συγγένεια, τα κοινά ενδιαφέροντα, οι οικονομικές συναλλαγές κλπ. Φυσικά, η ένταξή στα κοινωνικά δίκτυα έχει σαν αποτέλεσμα οτιδήποτε συμβαίνει σ αυτά ενέργειες, πράξεις, αποφάσεις, συνήθειες άλλων ανθρώπων να επηρεάζουν τα μέλη είτε το θέλουν είτε όχι. Σήμερα αυτή η κοινωνική δικτύωση που αποτελεί πλέον χαρακτηριστικό γνώρισμα της ιδιοσυγκρασίας του ανθρώπου εμφανίζεται με ηλεκτρονική μορφή, είτε με τη μορφή 10

ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook, MySpace), ή ως ιστοσελίδες πληροφοριών (π.χ. YouTube, Wikipedia), ή ως ιστοσελίδες δημιουργίας νέων σχέσεων, ή ως διαδικτυακά παιχνίδια πολλαπλών παικτών (π.χ. SecondLife). Αφορούν πλέον χρήστες όλων των στρωμάτων, επιπέδων και ηλικιών και τα ποσοστά χρήσης και συμμετοχής στην Ελλάδα αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο αυξάνονται εντυπωσιακά. 1.2.2 Ορισμός Ιδιωτικότητας Το ζήτημα της ιδιωτικότητας είναι ιδιαιτέρως ακανθώδες μιας και επί δεκαετίες ακαδημαϊκοί και εμπειρογνώμονες δείχνουν να μην μπορούν να καταλήξουν σε έναν ορισμό ευρέως αποδεκτό. Η λέξη «Ιδιωτικότητα» λόγω των πολλαπλών χρήσεων της ανάλογα την εκάστοτε κατάσταση, έχει πολλές έννοιες και κατά καιρούς είναι συνώνυμη με την έννοια της προστασίας των «προσωπικών δεδομένων». Η πιο σύγχρονη άποψη του ορισμού της ιδιωτικότητας που εντοπίσαμε, δίνεται από τον Robert Ellis Smith, συντάκτης της εφημερίδας Privacy Journal, ορίζοντας την ιδιωτικότητα ως «η επιθυμία καθενός μας για ένα φυσικό χώρο στον οποίο είμαστε ελεύθεροι κάθε διακοπής, εισβολής, αμηχανίας ή υπευθυνότητας» καθώς και ως «την προσπάθεια να ελέγξουμε το χρόνο και τον τρόπο των κοινοποιήσεων προσωπικών πληροφοριών για τους εαυτούς μας». Επίσης η «ιδιωτικότητα» μπορεί να έχει και την έννοια της ανωνυμίας, της μυστικότητας και της μοναξιάς, σύμφωνα με την επιστήμονα Ruth Gavison, που υπογραμμίζει ότι πρόκειται για μια ρευστή κατάσταση, η οποία ανάλογα με τις επιλογές κάθε ανθρώπου μπορεί να χαθεί. 1.2.3 Η Ιδιωτικότητα στα Κοινωνικά Δίκτυα - Facebook Η χρησιμοποίηση του διαδικτύου έχει ως αποτέλεσμα να αφήνει αποτυπώματα για κάθε ενεργεία που πράττουμε σε αυτό. Οποιαδήποτε ενεργεία κάνουμε μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να δημοσιευτούν δεδομένα τα όποια εμείς δεν επιθυμούμε να δημοσιευτούν, ακόμα και να αποθηκευτούν δεδομένα στην βάση δεδομένων της κάθε εταιρείας. Αυτό συμβαίνει πιο έντονα κατά την χρήση κυρίως κοινωνικών δικτύων όπου ο χρήστης παρασύρεται από όλες αυτές τις δελεαστικές δυνατότητες που παρέχουν και κινούν το 11

ενδιαφέρον να τις χρησιμοποιήσουν. Το αποτέλεσμα είναι η ασυλλόγιστη δημοσιοποίηση προσωπικών στοιχείων (ιδιωτικότητα). Κατά την εγγραφή μας σε κάποιο κοινωνικό δίκτυο υπάρχουν πάντα οι όροι χρήσης όπου μας ενημερώνουν για τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα μας κατά την χρήση της συγκεκριμένης σελίδας. Επίσης υπάρχει ενημέρωση για την πολιτική της κάθε εταιρείας και πως αυτή διαθέτει και χειρίζεται τα δεδομένα που καταχωρούμε καθώς και ενημέρωση για την προστασία των προσωπικών μας δεδομένων. Σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει δέσμευση και υποχρέωση του χρήστη να καταχωρεί προσωπικά του στοιχεία, ούτε απαγόρευση καταχώρησης ψευδών στοιχείων. Οι κινήσεις του κάθε χρήστη καθορίζονται αποκλειστικά από τον ίδιο γνωρίζοντας τις όποιες συνέπειες μπορεί ακολουθήσουν. Παρόλα αυτά το δημοφιλέστερο αυτή την στιγμή κοινωνικό δίκτυο Facebook γνωρίζοντας ότι δεν είναι δυνατόν να μην γίνεται συλλογή προσωπικών και μη στοιχείων από την στιγμή που συγκεντρώνονται όλα εκ των πραγμάτων σε μια κοινή βάση δεδομένων, σκοπεύει, σύμφωνα με δημοσιεύματα, να ενσωματώσει στους «όρους χρήσης» την συγκατάθεση των χρηστών του για τις αλλαγές που σχεδιάζει σε σχέση με τον τρόπο που θα χρησιμοποιεί τις προσωπικές τους πληροφορίες. Επίσης το Facebook δεσμεύεται ότι θα προσλάβει προσωπικό με ειδίκευση σε θέματα ιδιωτικότητας για τη συγκρότηση ενός ολοκληρωμένου προγράμματος προστασίας της ιδιωτικής ζωής των χρηστών του και επιπλέον, τα δεδομένα των χρηστών που καταργούν τον λογαριασμό τους δε θα είναι προσβάσιμα μετά το πέρας 30 ημερών. 1.3 Σκοπός και Στόχοι της Διπλωματικής Ο σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας με τίτλο: «Η επίδραση της εθνικής κουλτούρας στις προτιμήσεις ιδιωτικότητας των χρηστών του Facebook» είναι: Μέσα από την έρευνα που αναλύεται παρακάτω, να συμπεράνουμε κατά πόσο η κουλτούρα κάθε λαού επηρεάζει τα άτομα που μεγαλώνουν και ζουν μέσα σ αυτόν, στην χρήση κοινωνικών δικτύων, και συγκεκριμένα του Facebook, και κατ επέκταση στις προτιμήσεις της ιδιωτικότητας που προσφέρει. Δηλαδή, σε ποιό βαθμό μπορεί να επιδρά η εθνική κουλτούρα του κάθε χρήστη έτσι ώστε να είναι πιο συντηρητικός και επιφυλακτικός ή πιο άνετος και αδιάφορος όσον αφορά την προστασία της ιδιωτικότητας του ή της ανωνυμίας του κατά την χρήση του Facebook. 12

Στόχος της διπλωματικής μας είναι να αποδειχτεί μέσα από ένα προσιτό δείγμα από πέντε διαφορετικές χώρες με διαφορετικές κουλτούρες ότι οι χρήστες μέσα στο Facebook ανεξάρτητα από την κουλτούρα που διακατέχονται σαν λαός δρουν σύμφωνα με μια άλλη κουλτούρα, την κουλτούρα του Facebook. Αναμφισβήτητα το Facebook έχει μια δική του κουλτούρα όπου αν ο χρήστης δεν ενταχθεί και δεν την ενστερνιστεί δεν μπορεί να αποτελεί ενεργό μέρος του. Και αυτό γιατί το Facebook έχει τους δικούς του κανονισμούς, οδηγίες, περιορισμούς και τις δικές του κατευθύνσεις και από την στιγμή που συνδέει παγκόσμια ανθρώπους από όλες τις χώρες πρέπει όλοι να συμπεριφέρονται σύμφωνα με αυτή την κουλτούρα του έτσι ώστε να επιτυγχάνεται μια αποτελεσματικότερη επικοινωνία. Και καθότι ο άνθρωπος από την φύση θέλει να ανήκει στο σύνολο και αποφεύγει την μοναχικότητα, επηρεάζεται από την συμπεριφορά των άλλων και λειτουργεί σύμφωνα με την ομάδα. 1.4 Πηγές και Όρια της Διπλωματικής Για να μπορέσουμε να οδηγηθούμε και να εκπληρώσουμε τον στόχο της εργασίας μας αρχικά επιλέξαμε πέντε τις εξής πέντε χώρες: Νότια Κορέα, Ινδία, Μαλαισία, Καναδά και Βραζιλία. Στη συνέχεια διαμορφώσαμε ένα δείγμα 5000 ατόμων (γυναικών και αντρών), 1000 άτομα από την κάθε χώρα, των οποίων επισκεφτήκαμε τα προφίλ που έχουν δημιουργήσει στο Facebook. Καταγράψαμε για καθένα άτομο ξεχωριστά τα πεδία του Facebook (τοίχος, φωτογραφία, προσωπικά στοιχεία: διεύθυνση, καταγωγή, τόπος διαμονής, ημερομηνία γέννησης κτλ) που μπορούσαμε σαν τρίτοι, ελεύθερα να δούμε, χωρίς δηλαδή να έχουμε γίνει «φίλοι» τους, όπως λέμε στην γλώσσα του Facebook. Με λίγα λόγια, ποιές πληροφορίες έχουν «ανοικτές» - «ξεκλείδωτες» ή ποιες πληροφορίες αποκαλύπτουν για το άτομο τους προς αγνώστους. Μετά την καταγραφή σύμφωνα με συγκεκριμένες μεθόδους που ακολουθήσαμε και αναλύονται στο Κεφάλαιο 4, χρησιμοποιήσαμε το πρόγραμμα SPSS OUT για την εξαγωγή των στατιστικών αποτελεσμάτων και τέλος χρησιμοποιήσαμε τις πολιτισμικές διαστάσεις του Geert Hofstede για τις συγκρίσεις μας. Φυσικά κατά την έρευνα μας υπήρξαν και κάποιοι περιορισμοί: 1. Επισκεφτήκαμε μόνο τα προφίλ που μας εμφάνιζε η μηχανή αναζήτησης που διαθέτει το Facebook 13

2. Επισκεφτήκαμε μόνο τα προφίλ που δήλωναν φύλο (άντρας γυναίκα) και τα προφίλ που δηλώνουν το φύλο, με ή χωρίς φωτογραφία, αλλά με το αντρικό ή το γυναικείο σκίτσο που διαθέτει το Facebook. 3. Η αναζήτηση γινόταν σύμφωνα με τον τόπο καταγωγής των πέντε χωρών όσοι δεν δήλωναν εμφανώς τόπο καταγωγής δεν συμπεριλήφθηκαν στο δείγμα 4. Στο δείγμα συμπεριλήφθηκαν και άτομα που δήλωναν τον ενδιαφερόμενο τόπο καταγωγής αλλά διαφορετικό τόπο διαμονής, σε άλλη χώρα 5. Στην περίπτωση αυτή δεν ήταν δυνατόν να γνωρίζουμε πόσο διάστημα διαμένει σε άλλη χώρα, αν έχει γεννηθεί εκεί και αν έχει καταβολές και επιρροές από δυο διαφορετικές κουλτούρες 6. Δεν μπορούσαμε να γνωρίζουμε αν τα στοιχεία που δηλώνουν και τα πεδία που εμφανίζουν είναι αληθή και αν πραγματικά εκφράζουν τους ίδιους. 7. Διαπιστώνουμε ότι πολλοί από το δείγμα μας φαίνεται ότι δεν γνωρίζουν ακόμα να χειρίζονται καλά το Facebook. Είναι νέοι χρήστες και είτε έχουν λίγους «φίλους», είτε έχουν «ξεκλείδωτα» όλα τα πεδία, επειδή δεν γνωρίζουν ότι τα έχουν «ανοιχτά» ούτε και πώς να τα «κλειδώσουν» κτλ. 1.5 Δομή της Διπλωματικής Η Εργασία μας αποτελείται από επτά κεφάλαια. Ξεκινάμε με το κεφάλαιο ένα «Εισαγωγή» «Ιδιωτικότητα και Κοινωνικά Δίκτυα» όπου αναφέρουμε τις έννοιες της Ιδιωτικότητας και των Κοινωνικών Δικτύων, πώς αυτά συνδέονται και πώς εντάχθηκαν στην ζωή των ανθρώπων και πώς αντιμετωπίζονται από αυτούς. Τι εννοούμε όταν μιλάμε για ιδιωτικότητα στα κοινωνικά δίκτυα και αν υπάρχουν επιλογές και προτιμήσεις των χρηστών, ποιες είναι αυτές και αν επαρκούν. Στο κεφάλαιο δυο, κάνουμε μια περιληπτική αναφορά των πιο δημοφιλή κοινωνικών δικτύων και συγκεκριμενοποιούμε τις δυνατότητες και τις επιλογές που έχει κάθε χρήστης κατά την εγγραφή του στο Facebook όσον αφορά την ιδιωτικότητα του και την προστασία των προσωπικών του δεδομένων. Στη συνέχεια, ακολουθεί το κεφάλαιο τρία, όπου γίνεται εκτενής αναφορά των πέντε πολιτισμικών διαστάσεων του Hofstede και ανάλυση σύμφωνα με τις διαστάσεις αυτές των χωρών του δείγματός μας. Σύμφωνα, δηλαδή με τον Hofstede και τις βαθμολογίες που έχει διαμορφώσει, ποια είναι η κουλτούρα της κάθε χώρας και πώς αναλύεται με την καθεμία διάσταση ξεχωριστά. 14

Για να οδηγηθούμε στα συμπεράσματα της έρευνας μας παραθέτουμε το κεφάλαιο 4 όπου αναλύεται διεξοδικά η μεθοδολογία που ακολουθήσαμε για την λήψη του δείγματος και σε ποιες ιστοσελίδες βασιστήκαμε. Στο κεφάλαιο πέντε παραθέτουμε όλους τους πίνακες με τα στατιστικά αποτελέσματα των πέντε χωρών της έρευνας μας καθώς και στατιστική ανάλυση ξεχωριστά για τα δημογραφικά στοιχεία male female (γυναίκες άντρες) και συνολικά (total). Στο κεφάλαιο έξι παραθέτουμε την ποσοτική και ποιοτική ανάλυση των χωρών και καταλήγουμε στα συμπεράσματα της έρευνας για κάθε χώρα ξεχωριστά συγκρίνοντας παράλληλα και τις αναλύσεις περί κουλτούρας του Hofstede. Τέλος, στο κεφάλαιο επτά παραθέτουμε τα δικά μας συμπεράσματα σύμφωνα με τα αποτελέσματα που διεξήχθησαν από την έρευνα, και συγκρίνοντας τα με τις διαστάσεις του Hofstede. 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ 16

Κεφάλαιο 2 2.1 Κοινωνική Δικτύωση Τα κοινωνικά δίκτυα ή η κοινωνική δικτύωση (Social Network Sites) (SNS) όπως αναφέραμε εν συντομία στο κεφάλαιο ένα, είναι διαδικτυακές υπηρεσίες όπου μπορούν να συγκεντρώνονται ή να συμμετέχουν άτομα από όλο τον κόσμο που είτε ανήκουν είτε όχι σε συγκεκριμένες ομάδες, όπως για παράδειγμα χώροι εργασίας, πανεπιστήμια, σχολεία κ.α. και επιτρέπουν: Την δημιουργία ενός δημόσιου ή ημι-δημόσιου προφίλ σε ένα συγκεκριμένο σύστημα, όπου περιγράφονται προσωπικές πληροφορίες, ενδιαφέροντα, αναρτούνται φωτογραφίες κτλ., την δημιουργία μιας λίστας άλλων χρηστών με τους οποίους μοιράζονται μια σύνδεση την δυνατότητα να βλέπουν και να πλοηγούνται στη λίστα των συνδέσμων τους και των δραστηριοτήτων που δημοσιεύουν. Τα SNS είναι προσωπικοί χώροι για επικοινωνία και διαμοιρασμό περιεχομένου και υπάρχουν σε διαφορετικές μορφές: Τα περισσότερα δίκτυα υποστηρίζουν τη δημιουργία και επέκταση προϋπαρχόντων δικτύων φιλίας. Υπάρχουν δίκτυα που εστιάζονται στο να βοηθήσουν τα άτομα να βρουν αγνώστους με τους οποίους μοιράζονται ενδιαφέροντα, πολιτικές πεποιθήσεις ή χόμπι. Κάποια δίκτυα προσπαθούν να διαφοροποιηθούν βάσει γλώσσας, θρησκείας, εθνότητας, κτλ. Άλλα δίκτυα διαφοροποιούνται σε σχέση με τις υπηρεσίες που παρέχουν, π.χ. διαμοιρασμός φωτογραφιών, βίντεο κτλ. Αυτό που διαχωρίζει τα SNS από άλλες μορφές εικονικών κοινοτήτων είναι ότι επιτρέπουν στους χρήστες να κάνουν ορατά τα κοινωνικά τους δίκτυα. Η διεργασία είναι παρόμοια με το να επιτρέπεις σε κάποιον να δει την προσωπική σου ατζέντα και να μπορεί να αλληλεπιδράσει άμεσα με τα στοιχεία που περιέχει. Με αυτόν τον τρόπο, οι συνδέσεις του ενός γίνονται πιθανές συνδέσεις για τον άλλο (κάτι που ισχύει σε μεγάλα ποσοστά πιθανοτήτων). 17

2.2 Υπηρεσίες Κοινωνικών Δικτύων στο Internet Μια υπηρεσία κοινωνικού δικτύου στο internet έχει στόχο την ανάπτυξη online κοινοτήτων φυσικών προσώπων που μοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα και/ή δραστηριότητες, ή που έχουν κοινό ενδιαφέρον στην εξερεύνηση των ενδιαφερόντων και άλλων δραστηριοτήτων. Η κοινωνική δικτύωση στο internet έχει ενισχύσει και δημιουργήσει νέους τρόπους επικοινωνίας και μοίρασμα των πληροφοριών. Οι ιστοχώροι (websites) κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούνται καθημερινά από εκατομμύρια ανθρώπους και φαίνεται ότι η ενασχόληση με την κοινωνική δικτύωση στο διαδίκτυο αποτελεί μια από τις καθημερινές ανθρώπινες δραστηριότητες. 2.3 Ιστορικά Στοιχεία Τα πρώτα κοινωνικά δίκτυα ξεκίνησαν με τη μορφή γενικών κοινοτήτων όπως: The WELL (1985), Theglobe.com (1994), Geocities (1994) Tripod.com (1995). Οι κοινότητες προσπάθησαν να φέρουν κοντά τους χρήστες, να μοιραστούν προσωπικές πληροφορίες και ιδέες μέσω εργαλείων προσωπικών δημοσιεύσεων (ουσιαστικά αποτελούσαν προγόνους των ιστολογιών) π.χ. GeoCities Οι χρήστες επέλεγαν μια πόλη μέσα στην οποία ήθελαν να διαμένουν οι ιστοσελίδες τους. Οι ψηφιακές πόλεις έπαιρναν ονόματα από πραγματικές πόλεις και π.χ. «SiliconValley» ήταν περιοχή για σελίδες ατόμων που είχαν σχέση με υπολογιστές ενώ αυτοί που ασχολούνταν με τη διασκέδαση έστηναν τις ιστοσελίδες τους στο «Hollywood. Το πρώτο δίκτυο που ανταποκρίνεται πλήρως στον ορισμό των SNS ήταν το SixDegrees.com και δημιουργήθηκε το 1997 Οι χρήστες μπορούσαν να δημιουργήσουν προφίλ, να δημιουργήσουν λίστες φίλων και από την αρχή του 1998 να σερφάρουν στις λίστες φίλων τους 18

Από το 1997 έως 2001, εμφανίστηκε ένας αριθμός από εργαλεία δημιουργίας κοινοτήτων με συνδυασμό δημιουργίας προφίλ και δημόσιας λίστας φίλων, τα οποία επέτρεπαν στους χρήστες να δημιουργούν προσωπικά, επαγγελματικά και αισθηματικά προφίλ και να δημιουργούν φίλους χωρίς να απαιτείται η έγκριση της σύνδεσης: http://www.asianavenue.com, http://www.blackplanet.com, http://www.migente.com Η νέα γενιά SNS εμφανίστηκε το 2001 με το Ryze.com που είχε σκοπό να βοηθήσει τα μέλη του να αξιοποιούν τα επιχειρηματικά τους δίκτυα. Το site αρχικά παρουσιάστηκε στους φίλους του ιδρυτή που ήταν νέοι επιχειρηματίες επενδυτές κτλ. (τα άτομα πίσω από τα Ryze, Tribe.net, LinkedIn, και Friendster ήταν στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους προσωπικά και επαγγελματικά). Από το 2003 άρχισαν να αναπτύσσονται νέες υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης βασισμένες στο προφίλ και στις λίστες φίλων που στόχευαν και σε διαφορετικό κοινό. Στον επιχειρηματικό κόσμο: LinkedIn, Visible Path, and Xing και σε κοινότητες κοινών ενδιαφερόντων, όπως: Dogster: φιλίες μεταξύ ατόμων βάσει ενδιαφέροντος για τους σκύλους, Care2: συναντήσεις ακτιβιστών, Couchsurfing: συνδέσεις ταξιδιωτών, MyChurch : σύνδεση χριστιανικών εκκλησιών και των μελών τους. 2.4 Τα Δημοφιλέστερα Κοινωνικά Δίκτυα Με το πέρασμα των χρόνων και την ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και της ευρηματικότητας τα κοινωνικά δίκτυα πολλαπλασιάστηκαν και έτσι σήμερα, υπάρχουν πολλοί ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίοι διακρίνονται κυρίως σε κατηγορίες ανάλογα με: το αντικείμενό τους, δηλ. το στόχο της δικτύωσης, τον τρόπο εγγραφής και συμμετοχής μελών (ελεύθερη ή περιορισμένη), τον τρόπο επικοινωνίας μεταξύ των μελών τους και 19

το είδος του περιεχομένου που ανταλλάσσουν οι χρήστες μεταξύ τους. Κάποιοι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης εστιάζουν σε συγκεκριμένα ενδιαφέροντα χρηστών, ενώ άλλοι δεν έχουν συγκεκριμένο στόχο ή αντικείμενο. Οι τελευταίοι συχνά αναφέρονται ως «παραδοσιακοί» ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης και συνήθως έχουν ανοιχτή την ένταξη μελών σε όλους τους χρήστες του διαδικτύου. Στους περισσότερους από αυτούς τους ιστότοπους τα μέλη μπορούν και να δημιουργήσουν το δικό τους δίκτυο φίλων και να εξαλείψουν τα μέλη που δεν έχουν κοινά ενδιαφέροντα ή στόχους. Σε κάποιους ιστότοπους η εγγραφή μελών είναι ελεύθερη, ενώ σε άλλους απαιτείται πρόσκληση από ένα υπάρχον μέλλον, δηλ. σύσταση του μέλους για την εγγραφή του. Ο τρόπος επικοινωνίας μεταξύ των μελών μπορεί να είναι ατομικός, δηλαδή ανάμεσα σε δύο άτομα, ή μαζικός όπου τα μέλη δημοσιεύουν περιεχόμενο ορατό σε όλα τα μέλη. Μπορεί να περιλαμβάνει δημοσιεύσεις μηνυμάτων ή ακόμα και ζωντανές συνομιλίες, σχόλια, νοήματα συζητήσεων κλπ. Το περιεχόμενο που δημοσιεύουν ή ανταλλάσσουν μεταξύ τους τα μέλη του ιστότοπου μπορεί να είναι κείμενο, φωτογραφίες, ή ακόμα και βίντεο. Τα ιστολόγια (blogs ή web logs) αποτελούν ένα είδος κοινωνικών δικτύων των οποίων τα μέλη (bloggers) δραστηριοποιούνται έντονα επαγγελματικά ή από προσωπικό ενδιαφέρον σε συγκεκριμένο τομέα ή θέμα και επιθυμούν να δημοσιεύουν τις προσωπικές τους απόψεις συνήθως με εκτενή τρόπο. Στόχος τους είναι προσελκύσουν απλούς χρήστες του διαδικτύου οι οποίοι θα γίνουν αποδέκτες των προσωπικών του απόψεων, ή θα εμπλακούν σε διάλογο μαζί τους. Μπορούν να χαρακτηριστούν ως ερασιτέχνες δημοσιογράφοι ή συγγραφείς. 2.4.1 Σύντομη Περιγραφή Κοινωνικών Δικτύων Παρακάτω παρουσιάζονται εν συντομία τα δημοφιλέστερα κοινωνικά δίκτυα: Facebook MySpace Youtube Blogger Flickr Twitter LinkedIn Hi5 Microsoft Windows Live Messenger 20

2.4.1.1 Myspace Είναι ιστοχώρος κοινωνικής δικτύωσης με αλληλεπιδραστικό περιεχόμενο χρηστών που περιλαμβάνει φίλους, προσωπικά προφίλ, ιστολόγια, ομάδες, φωτογραφίες, μουσική και videos. Απευθύνεται κυρίως σε έφηβους και ενήλικες απ όλο τον κόσμο. Το myspace έχει έδρα το Beverly Hills της Καλιφόρνια και έγινε ο πιο δημοφιλής ιστότοπος κοινωνικής δικτύωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες τον Ιούνιο του 2006. Τον Αύγουστο του 2010 περιορίστηκε στα 95 εκατομμύρια μοναδικούς χρήστες. 2.4.1.2 Twitter Είναι ένας ιστοχώρος κοινωνικής δικτύωσης και παροχής υπηρεσιών micro-ιστολογίων και έχει αναπτυχθεί από τον τέως φοιτητή του Cornell Jack Dorsey το 2006. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι η αποστολή και ανάγνωση ενημερώσεων άλλων χρηστών γνωστά ως tweets. Τα tweets είναι καταχωρήσεις κειμένου μέχρι 140 χαρακτήρες σε μέγεθος. Έχει περίπου 200 εκατομμύρια χρήστες, οι οποίοι δημοσιεύουν καθημερινά 65 εκατομμύρια μηνύματα. Τα μέλη μπορούν να ακολουθούν τα μηνύματα άλλων χρηστών καθώς και να απαντούν σε αυτά. Το δίκτυο προσφέρει στους χρήστες του τη δυνατότητα να αναφέρουν ενόχληση από άλλα μέλη του δικτύου, των οποίων ο λογαριασμός μπορεί να ανασταλεί γι αυτό το λόγο. Όταν ένας χρήστης δημοσιεύσει ένα μήνυμα, δεν είναι δυνατόν να το αλλάξει, αλλά μόνο να το διαγράψει. 2.4.1.3 Hi5 Ακόμη ένας ιστοχώρος κοινωνικής δικτύωσης που το 2008 ήταν ένας από τους πολύ επισκεπτόμενους χώρους στο διαδίκτυο. Το 2009, ο ιστοχώρος ισχυρίζεται ότι είχε πάνω από 60 εκατομμύρια χρήστες. 2.4.1.4 Microsoft Windows Live Messenger Αποτελεί την τελευταία έκδοση ενός προγράμματος αποστολής μηνυμάτων σε χρήστες που η ηλεκτρονική τους διεύθυνση είναι γνωστή. Η τελευταία έκδοση δίνει την δυνατότητα στους χρήστες: Να μοιράζονται φακέλους Να καλέσουν συμβατικά τηλέφωνα Να στείλουν μηνύματα σε χρήστες του yahoo Να στείλουν μηνύματα σε χρήστες που δεν είναι συνδεδεμένοι Να μοιράζονται παιχνίδια και εφαρμογές 21

2.4.1.5 YouTube Το YouTube είναι μια υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης με περιεχόμενο που αποτελείται από βίντεο που δημιουργούν και δημοσιεύουν τα μέλη του. Μέσα από την σελίδα του Youtube οι χρήστες μπορούν να αναπαράγουν τα βίντεο που ανήκουν σε άλλους χρήστες και να «ανεβάσουν» και τα δικά τους βίντεο. Επίσης έχουν την δυνατότητα να σχολιάσουν τα βίντεο και τα τραγούδια που ακούν και να δείξουν αν τους αρέσουν ή όχι. Οι χρήστες μπορούν να επιλέξουν το περιεχόμενό τους να είναι δημόσιο ή ιδιωτικό για τους ίδιους και για συγκεκριμένους χρήστες. Το YouTube αποτελεί τη μεγαλύτερη σε χρήστες και όγκο περιεχομένου μηχανή αναζήτησης και παροχής βίντεο. 2.4.1.6 LinkedIn Το δίκτυο LinkedIn στοχεύει στη δικτύωση επαγγελματιών και διευκολύνει τα μέλη του στη διατήρηση επαγγελματικών σχέσεων ακόμα και στην εύρεση εργασίας. Η δικτύωση των μελών επεκτείνεται σε 3 επίπεδα: κάθε μέλος διασυνδέεται αυτόματα με τους άμεσους γνωστούς του, αλλά και με τους γνωστούς των γνωστών του. 2.4.1.7 Blogger Το Blogger είναι μια υπηρεσία δημιουργίας ιστολογίων (web logs ή blogs). Οι χρήστες δημοσιεύουν σε αυτά υλικό με τη μορφή κειμένου, φωτογραφιών ή βίντεο. Οι υπόλοιποι χρήστες μπορούν να προσθέτουν σχόλια και αντιδράσεις στο δημοσιευμένο υλικό. 2.4.1.8 Flickr Το flickr είναι ένα κοινωνικό δίκτυο δημοσίευσης και διαμοίρασης φωτογραφιών. Οι χρήστες του ανεβάζουν, οργανώνουν και δημοσιεύουν τις φωτογραφίες τους. Μπορούν να προσθέσουν άτομα που είναι επίσης μέλη του δικτύου και εμφανίζονται στις φωτογραφίες, καθώς και κατηγορίες, σημειώσεις, σχόλια και προτιμήσεις για συγκεκριμένες φωτογραφίες. Το flickr παρέχει δυνατότητες αναζήτησης φωτογραφιών με βάση παγκόσμια τοποθεσία, με βάση το μοντέλο της φωτογραφικής μηχανής με την οποία τραβήχτηκαν, αλλά και με βάση τις κατηγορίες ή ετικέτες που συνδέεται με τις φωτογραφίες 2.4.1.9 Facebook Είναι ελεύθερης πρόσβασης ιστοχώρος κοινωνικής δικτύωσης ιδιοκτησίας της εταιρείας Facebook inc, η οποία είναι υπεύθυνη για την λειτουργία του. Οι χρήστες μπορούν να συνδεθούν με δίκτυα χρηστών ομαδοποιημένα κατά πόλεις, χώρους εργασίας, σχολεία και περιοχές. Οι χρήστες μπορούν να προσκαλέσουν και να προσθέσουν «φίλους», να τους 22

στείλουν μηνύματα και να ενημερώσουν τα προσωπικά τους προφίλ και να γνωστοποιούν στους άλλους για τις δραστηριότητες τους. Η ιστορία του Facebook ξεκίνησε το 2004 μέσα από το Χάρβαρντ, όταν ο τριτοετής φοιτητής τότε Μark Zuckerberg σκέφτηκε να δημιουργήσει ένα ηλεκτρονικό δίκτυο για την επικοινωνία μεταξύ των συμφοιτητών του. Στην αρχή το Facebook προοριζόταν μόνον για τους φοιτητές του Χάρβαρντ. Στη συνέχεια επεκτάθηκε και σε άλλα πανεπιστήμια της Βοστώνης και της ευρύτερης περιοχής της Νέας Αγγλίας, αλλά παρέμενε πάντα σε πλαίσια πανεπιστημιακά και μαθητικά. Το Σεπτέμβριο του 2006 η ιστοσελίδα όμως έγινε προσβάσιμη σε όλο τον κόσμο και έκτοτε ξεκίνησε η ραγδαία άνοδός του. Οι χρήστες του facebook μπορούν να εγγραφούν σε αυτό καταχωρώντας προσωπικά στοιχεία όπως όνομα, επίθετο, ηλεκτρονική διεύθυνση, ηλικία κλπ. Σ αυτόν το χώρο μπορούν άτομα από οποιαδήποτε χώρα να επικοινωνήσουν, να μοιραστούν εικόνες, βίντεο, μουσική και ό,τι άλλο επιθυμούν χωρίς εμπόδια. Η εγγραφή μπορεί να δημιουργηθεί μέσα σε ελάχιστο χρόνο και μάλιστα είναι δωρεάν. Τα μέλη διατηρούν λίστα φίλων τους οποίους έχουν τη δυνατότητα να αναζητήσουν, να προσκαλέσουν ή να αποδεχτούν/αρνηθούν τη «φιλία» τους. Το Facebook παρέχει στα μέλη του και μία σειρά ψυχαγωγικών εφαρμογών όπως τεστ προσωπικοτήτων, νοημοσύνης, ικανοτήτων καθώς και παιχνίδια ή υπηρεσίες προσομοίωσης της πραγματικότητας εικονικές φάρμες, κατοικίδια, εικονικές οικογένειες- τα οποία είναι πολύ δημοφιλή. To facebook μετρά μόλις 8 χρόνια ζωής στον κυβερνοχώρο και η εξάπλωσή του αποτελεί φαινόμενο, εφόσον σήμερα αριθμεί περισσότερα από 900 εκατομμύρια μέλη. 2.5 Επιδράσεις των Κοινωνικών Δικτύων Οι επιδράσεις από τη χρήση και την εξάπλωση των κοινωνικών δικτύων επηρεάζουν πολλούς τομείς της ζωής του ατόμου και κυρίως, την κοινωνική του ζωή, την εργασία, τον ελεύθερο χρόνο του, την ψυχολογία του και την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων του. Ιδιαίτερη επίδραση έχουν τα κοινωνικά δίκτυα στους εφήβους και στους νέους. 2.5.1 Κοινωνική Ζωή Μετά την δημιουργία των κοινωνικών δικτύων και αφού έγιναν δημοφιλή από τους ενδιαφερόμενους, ήρθε σαν αποτέλεσμα η τεράστια αναγνωρισιμότητα παγκοσμίως. Ο κ. Μητακίδης ( Άρθρο, εφημερίδας «Καθημερινή» του Παναγιώτη Αθανάσαινα) υποστηρίζει πως η χρήση τους αποτελεί μια συνεχώς ανερχόμενη τάση. Αυτό γίνεται γιατί απευθύνονται 23

σε όλο τον κόσμο ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης. Οι λόγοι της τεράστιας διάδοσής τους είναι η δημιουργία μίας εικονικής πραγματικότητας άνευ περιορισμών. Ωστόσο δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που τα χρησιμοποιούν προς καλλιέργεια και διεύρυνση των ενδιαφερόντων τους. Το Facebook, για παράδειγμα, αποτελεί πλέον σημαντικό παράγοντα στην ανάπτυξη των ανθρώπινων σχέσεων. Στην ταινία «The Social Network», που αναφέρεται στη ζωή του ιδρυτή του Facebook, Mark Zuckerberg, καθίσταται σαφές ότι το δίκτυο προσέλκυσε τους νέους ηλικίας 18-30 ετών που επιδόθηκαν σε ένα παιχνίδι ηλεκτρονικού κουτσομπολιού. Τα άτομα αυτά σύμφωνα με έρευνες ψυχολόγων είναι πιο εγωκεντρικά καθώς ζουν σε έναν πλασματικό κόσμο όπου μόνο εκεί θεωρούνται αποδεκτά. Ωστόσο τα κοινωνικά δίκτυα θεωρούνται από πολλούς ότι καλύπτουν τις κοινωνικές τους επιθυμίες. Όπως πιστεύει και ο ίδιος ο ιδρυτής του, το Facebook λειτουργεί αντιφατικά καθώς οι άνθρωποι που το χρησιμοποιούν εμφανίζουν έναν διαφορετικό εαυτό με μόνο στόχο να αγαπηθούν. Τα κοινωνικά δίκτυα ασκούν έντονη επιρροή στην κοινωνία. Η πραγματική κοινωνία όμως διαφέρει από τα κοινωνικά δίκτυα του παγκόσμιου ιστού, αφού οι άνθρωποι επηρεάζονται κυρίως από εκείνους που συναναστρέφονται καθημερινά και όχι από τους εικονικά «γνωστούς». 2.5.2 Εργασία Σύμφωνα με έρευνες που έχουν διενεργηθεί κατά καιρούς έχει διαπιστωθεί ότι τα κοινωνικά δίκτυα, όπως το Myspace, το Facebook κτλ. μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τη σταδιοδρομία κάποιου, καθώς γίνονται ολοένα και πιο δημοφιλή ως χώροι αναζήτησης προσωπικού και στελεχών. Στελέχη πολλών εταιρειών διατηρούν προφίλ σε διάφορα κοινωνικά δίκτυα και «συλλέγουν» κάθε είδους πληροφορίες για το προσωπικό της εταιρείας τους. Παράλληλα, δεν είναι λίγοι οι εργοδότες που χρησιμοποιούν τα online κοινωνικά δίκτυα για να ελέγξουν πώς οι υποψήφιοι εργαζόμενοι παρουσιάζουν τον εαυτό τους σε αυτά με αποτέλεσμα οι πληροφορίες που αντλούν να επηρεάζουν σημαντικά την απόφαση της πρόσληψης υποψήφιου υπαλλήλου καθώς αλλάζουν γνώμη εξαιτίας του προφίλ του σε κάποιο κοινωνικό δίκτυο. Επίσης, η χρήση των κοινωνικών δικτύων σε ώρα εργασίας επηρεάζει την απόδοση των υπαλλήλων. Σύμφωνα με έρευνες πολλοί εργαζόμενοι σπαταλούν αρκετό χρόνο επισκέπτοντας τις προσωπικές τους σελίδες στα κοινωνικά δίκτυα. Γεγονός, που οδηγεί όχι μόνο σε αντιπαραγωγικότητα, αλλά και σε μεγάλη χρηματική ζημία της εκάστοτε εταιρείας. 24

2.5.3 Ψυχολογία Η χρήση των κοινωνικών δικτύων είναι πλέον ένα πολύ συχνό φαινόμενο και κατά συνέπεια αποτελεί αντικείμενο μελέτης και της ψυχολογίας. Η κατάχρηση των κοινωνικών δικτύων και του κυβερνοχώρου γενικότερα μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχολογία των ατόμων. Επίσης, όταν η χρήση των κοινωνικών δικτύων από άλλα μέλη στρέφεται εναντίον κάποιου, αυτό επιδρά άμεσα στην ψυχολογία του. Είναι πολύ συχνά τα φαινόμενα παρενόχλησης, δυσφήμησης, προσπάθειας χειραγώγησης μέσω των κοινωνικών δικτύων. Κοινωνικά δίκτυα όπως το facebook συσχετίζονται και με έντονες ψυχολογικές επιδράσεις όπως η κατάθλιψη. Τα κοινωνικά δίκτυα δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική υλική υπόσταση αλλά ανάγονται στη σφαίρα του ιδεατού. Παρόλα αυτά, ασκούν επιρροή στον ψυχολογικό κόσμο της νεολαίας και αλλάζουν τη μορφή και τη λειτουργία των σχέσεων. Μια πρόσφατη μελέτη της ψυχολογίας αποκαλύπτει υψηλά επίπεδα ναρκισσισμού στο Facebook. Καθώς, άνθρωποι που είναι ναρκισσιστές χρησιμοποιούν το Facebook για να προωθήσουν τον εαυτό τους με τρόπο τέτοιο ώστε να επιτύχουν την αναγνώριση τους από τους άλλους. Επίσης, άτομα που χρησιμοποιούν συχνά τα κοινωνικά δίκτυα σε συνδυασμό άλλων ψυχολογικών διαταραχών που ήδη κατέχουν, παρουσιάζουν αντικοινωνική συμπεριφορά, μανία και επιθετικές τάσεις. Σύμφωνα με έρευνες επιστημόνων παρατηρήθηκε ότι με την συχνή χρήση των κοινωνικών δικτύων όπου συμπεριλαμβάνονται και τα διάφορα βιντεοπαιχνίδια, στους νέους μπορεί να αυξηθεί η ανάγκη απουσίας από το σχολείο, πιθανότητες ανάπτυξης πόνων στο στομάχι, προβλήματα στον ύπνο, άγχος και κατάθλιψη. Τέλος έχει αποδειχτεί ότι όσοι μαθητές ή φοιτητές παρακολουθούν τα κοινωνικά δίκτυα κατά τη διάρκεια της μελέτης τους έχουν χαμηλότερους βαθμούς και μεγάλο ποσοστό σπουδαστών που κρατά ανοιχτές τις ιστοσελίδες των κοινωνικών δικτύων κατά τη διάρκεια της μελέτης κάνουν συχνά διαλείμματα για να ελέγξουν το προφίλ τους. 2.5.4 Ελεύθερος Χρόνος Καθώς, κάθε ιστοχώρος προσπαθεί να προσελκύει όλο και περισσότερους επισκέπτες χρήστες και να καταφέρει να επικεντρώσει το ενδιαφέρον τους στην ιστοσελίδα τους όσο το δυνατόν περισσότερη ώρα, έτσι και το facebook προσφέρει μια μεγάλη ποικιλία από 25

εφαρμογές, επιλογές, παιχνίδια και γενικότερα υποτιθέμενες δραστηριότητες, οι οποίες στην ουσία δεν προσφέρουν τίποτα εκτός από χάσιμο ελεύθερου χρόνου. «Οι δημόσιες σχέσεις», «οι φιλίες», η συνεχής παρακολούθηση της ζωής των άλλων, οι συζητήσεις ωρών, η ανάγνωση διαφόρων δημοσιεύσεων, τα διάφορα σχόλια και οι διάφορες διαφημιστικές αναρτήσεις είναι χρονοβόρα, με αποτέλεσμα να αναλώνουν πολύτιμο ελεύθερο χρόνο από πραγματικές κοινωνικές δραστηριότητες μεταξύ των ανθρώπων. 2.6 Δυνατότητες Ιδιωτικότητας των Χρηστών του Facebook 2.6.1 Εισαγωγή Είναι πολύ σημαντικό να επισημανθεί πως χρησιμοποιώντας το Facebook δίνετε αυτόματα η συναίνεσή να συλλέγονται και να διαχειρίζονται προσωπικά δεδομένα των χρηστών στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής («Consent to Collection and Processing in the United States: By using Facebook, you consent to having your personal data transferred to and processed in the United States»). Παρ όλα αυτά το facebook διαθέτει πολλές δυνατότητες ιδιωτικότητας των χρηστών μέσω πολυπληθών επιλογών, οι οποίες συνεχώς αυξάνονται και βελτιώνονται. Έτσι Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της Δράσης Ενημέρωσης και Επαγρύπνησης του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (www.saferinternet.gr) δημιουργήθηκε ένας αναλυτικός οδηγός, ενημερώνοντας για τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να ελέγχουμε και να ρυθμίζουμε την πρόσβαση στα δεδομένα μας μέσα από το Facebook. Παρακάτω αναφέρονται λεπτομερώς οι πιο σημαντικές εναλλακτικές για ρύθμιση και ασφάλιση προσωπικών δεδομένων, σύμφωνα με τις προτιμήσεις του κάθε χρήστη. 2.6.1.1 Ρύθμιση και Ασφάλιση του Προσωπικού Λογαριασμού από Ενέργειες Παραβίασης ή Υποκλοπής Μια πολύ βασική ενέργεια προσφέρεται στις Ρυθμίσεις λογαριασμού από το μενού απ όπου ρυθμίζονται τα δεδομένα του προσωπικού λογαριασμού του χρήστη, έτσι ώστε να ελαχιστοποιούνται οι πιθανότητες παραβίασης ή υποκλοπής του από τρίτους. 26

Στον «Κωδικό πρόσβασης» είναι δυνατόν ανά πάσα στιγμή να αλλαχθεί ο κωδικός με τον οποίο γίνεται η σύνδεση στο Facebook, κάτι που είναι απαραίτητο οποιαδήποτε στιγμή υπάρξει υπόνοια για οτιδήποτε περίεργο που σχετίζεται με το λογαριασμό. Σε περίπτωση αλλαγής κωδικού, αποστέλλετε από το Facebook ένα μήνυμα που συνδέεται με τον ατομικό λογαριασμό: Γεια σας, Όνομα χρήστη, Πρόσφατα αλλάξατε κωδικό πρόσβασης στο Facebook. Αυτή η ειδοποίηση έχει σταλεί προληπτικά σε όλες τις διευθύνσεις email που σχετίζονται με το λογαριασμό σας. Αν δεν αλλάξατε κωδικό πρόσβασης, τότε ίσως ο λογαριασμός σας έχει πέσει θύμα υποκλοπής. Για να αποκτήσετε και πάλι πρόσβαση στο λογαριασμό σας, ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο: https://www.facebook.com/checkpoint/checkpointme?u=100000764775551&n=rku1siay Ευχαριστούμε, Η Ομάδα του Facebook Επίσης, υπάρχει η δυνατότητα να ζητήσει ο χρήστης να του σταλεί αντίγραφο των φωτογραφιών, δημοσιεύσεων, μηνυμάτων, συνομιλιών και ονομάτων των φίλων του στο Facebook από την επιλογή «Κατεβάστε ένα αντίγραφο των δεδομένων σας από το Facebook», με στόχο να ελέγχει τις πληροφορίες του. Επιλέγοντας «Ασφάλεια» μπορεί να ασφαλιστεί η πρόσβαση στη σύνδεσή του. Είναι πολύ σημαντικό να ενεργοποιηθεί η «Ασφαλής περιήγηση», έτσι ώστε ο χρήστης να συνδέεται στο Facebook από ασφαλή σύνδεση (https), όποτε αυτό είναι εφικτό. Με αυτό τον τρόπο προστατεύεται ο κωδικός πρόσβασής από ενδεχόμενο κίνδυνο υποκλοπής. Επίσης, ο χρήστης προστατεύεται από περιήγηση σε ψευδή ιστοσελίδα, καθώς οδηγείται απευθείας στον ασφαλή ιστοχώρο του Facebook «https://www.facebook.com» και όχι σε κάποιον ψευδή που εμφανίζεται ως το Facebook. Αντίστοιχα, είναι σημαντικό μέσω της επιλογής «Ειδοποιήσεις σύνδεσης» ο χρήστης να ενεργοποιήσει την αποστολή e-mail / SMS όταν ένας νέος υπολογιστής ή μια νέα κινητή συσκευή που δεν έχει ξαναχρησιμοποιήσει προσπαθεί να μπει στο λογαριασμό του, ζητώντας παράλληλα μέσω της επιλογής «Εγκρίσεις σύνδεσης» την αποστολή ενός μονοσήμαντου κωδικού ασφάλειας σε ενδεδειγμένο νούμερο κινητού τηλεφώνου που θα δηλώσει για τέτοιες περιπτώσεις. 27

Αυτό πρακτικά σημαίνει όταν ο χρήστης συνδεθεί στο λογαριασμό του από ένα δημόσιο υπολογιστή, π.χ. σε ένα αεροδρόμιο ή ένα ίντερνετ καφέ και αποσυνδεθεί, κανείς άλλος δε θα μπορεί να μπει στο λογαριασμό του από το χώρο αυτό, γιατί απλά ο μονοσήμαντος κωδικός που θα έχει χρησιμοποιήσει για τη σύνδεση αυτή δε θα ισχύει πια. Ακόμα και στην περίπτωση που o browser στο δημόσιο υπολογιστή απομνημόνευσε τον κωδικό πρόσβασης, δε χρειάζεται να σκέφτεται συνεχώς να αλλάξει το συντομότερο δυνατόν τον κωδικό αυτό. Σημαίνει επίσης, ότι με αυτό τον τρόπο θα αποτρέψει ένα τρίτο άτομο να παραβιάσει το λογαριασμό του από τρίτο υπολογιστή, καθώς θα χρειάζεται το μονοσήμαντο κωδικό για την πρόσβαση στο λογαριασμό, κάτι που δεν είναι εφικτό χωρίς το κινητό του τηλέφωνο. Για να γίνει αυτό, θα του ζητηθεί να ταυτοποιήσει τις συσκευές του μέσω των οποίων συνδέετε συνήθως στο Facebook από την επιλογή «Αναγνωρισμένες συσκευές» (π.χ. τον υπολογιστή του σπιτιού, το laptop ), έτσι ώστε από εδώ και στο εξής να αναγνωρίζονται αυτόματα από το Facebook όταν τις χρησιμοποιεί για την πρόσβασή του, οπότε και να μην απαιτείται περαιτέρω έγκριση μέσου του πρόσθετου κωδικού. Από εδώ ο χρήστης μπορεί, επίσης, να παρακολουθεί τη δραστηριότητα του λογαριασμού του και αν παρατηρήσει κάποια σύνδεση που δε θα έπρεπε να είναι ενεργή να την τερματίσει. Εάν έχει π.χ. συνδεθεί από δημόσιο υπολογιστή και ξέχασε να αποσυνδεθεί πριν φύγει, ή αν άφησε ανοιχτό το λογαριασμό του στο σπίτι όπου μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση οι γονείς, τα αδέλφια ή οποιοσδήποτε άλλος βρίσκεται εκείνη τη στιγμή κοντά στον υπολογιστή του, μπορεί να αποσυνδεθεί εξ αποστάσεως από το λογαριασμό του. Ειδάλλως, ο επόμενος που θα πληκτρολογήσει «www.facebook.com» από τον υπολογιστή αυτό θα βρεθεί αυτόματα στο λογαριασμό του. Βέβαια, εάν παρατηρηθεί ότι υπάρχει κάποια σύνδεση που δεν είναι γνωστή (π.χ. δεν αφορά κάποια δική του συσκευή ή κάποια τρίτη συσκευή στην οποία ξέχασε να κλείσει το λογαριασμό του όπως περιγράφτηκε παραπάνω), τότε πρέπει άμεσα να τερματιστεί και να αλλαχθούν οι κωδικοί. Επίσης, ο χρήστης μπορεί να ρυθμίσει ποιες ειδοποιήσεις θέλει να λαμβάνει σχετικά με δραστηριότητες φίλων, φωτογραφίες, ομάδες, εκδηλώσεις, σημειώσεις, βίντεο, σχόλια τοίχου, κ.λπ. 2.6.1.2 Περιορισμοί στο Χρονολόγιο και στον Τοίχο των Χρηστών 28

Περιορισμοί στην πρόσβαση των προσωπικών στοιχείων και έλεγχος για το πώς εμφανίζεται το χρονολόγιο προς άλλους χρήστες του Facebook. Το χρονολόγιό είναι η δημιουργία ενός νέου πληροφοριακού προφίλ που επιτρέπει εύκολα σε φίλους, συναδέλφους, συμμαθητές να βρίσκονται και να συνδέονται μεταξύ τους διαδικτυακά, αλλά και σε νέους φίλους που μοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα να τους εντοπίζουν με την επιθυμία να συνδεθούν μαζί τους. Περιέχει πληροφορίες για το άτομό (του κάθε χρήστη), τη λίστα των φίλων του, τις φωτογραφίες και τα βίντεό του, τις σημειώσεις, δημοσιεύσεις και προτιμήσεις του, από την ημέρα που έγινε μέλος του Facebook μέχρι σήμερα, σε μορφή χρονολογίου («timeline» στη γλώσσα του Facebook). Κατά κανόνα, όλοι οι χρήστες ενός κοινωνικού δικτύου αποκτούν πρόσβαση χωρίς περιορισμούς σε εκείνες τις προσωπικές πληροφορίες που δίνει το εκάστοτε μέλος του δικτύου στο χρονολόγιό του. Είναι αδύνατον δε να ελεγχθεί ποιος επισκέπτεται το χρονολόγιο και έχει πρόσβαση στις πληροφορίες αυτές. Ποιες θα είναι αυτές οι προσωπικές πληροφορίες που θα είναι δημοσίως προσβάσιμες από όλους, και ποιες είναι σκόπιμο να είναι ανοιχτές μόνο σε συγκεκριμένα άτομα ή καθόλου; Αρχικά επισημαίνεται ότι όλες οι πληροφορίες που δίνονται κατά την εγγραφή ενός χρήστη είναι κατ αρχήν προσβάσιμες από όλους τους χρήστες του Facebook. Εξαίρεση αποτελούν οι χρήστες κάτω των 18 ετών, όπου η πρόσβαση στις πληροφορίες τους μπορεί να είναι ανοιχτή μόνο προς τους φίλους, τους φίλους φίλων και τα μέλη των επιβεβαιωμένων δικτύων συμμετοχής (πχ. Σχολείο, αθλητικό σωματείο, κ.λπ.). Παρόλα αυτά, οι βασικές πληροφορίες του χρονολογίου (όνομα, φωτογραφία, φύλο, δίκτυα συμμετοχής, όπως π.χ. κάποιο σχολικό δίκτυο) εμφανίζονται κατά την επίσκεψη ενός χρονολογίου και είναι προσβάσιμες από όλους, για όλους τους χρήστες. Μετά την εγγραφή στο Facebook ο κάθε χρήστης μπορεί ανά πάση στιγμή να επεξεργαστεί τα προσωπικά του στοιχεία. Μπορεί να δώσει πλειάδα στοιχείων στο χρονολόγιό του, όπως: τόπο διαμονής, τόπο καταγωγής, σχολείο ή εργασία, γενέθλια, γνώση ξένων γλωσσών, προσωπικά ενδιαφέροντα, προσωπική κατάσταση, πληροφορίες για την οικογένειά. Μπορεί, επίσης να τροποποιήσει τις πληροφορίες που έχει ήδη δώσει και να κάνει «αόρατα» όλα τα στοιχεία πλην του ονόματός του. 29

Για κάθε πληροφορία που αναρτιέται εδώ, μπορεί να αποφασιστεί σε ποιους στο Facebook θα είναι ορατή. Αυτό γίνεται μέσω επιλογών: είτε να επιτραπεί η πρόσβαση στις πληροφορίες αυτές σε όλους τους χρήστες του Facebook, είτε μόνο στους φίλους, είτε σε συγκεκριμένα άτομα, είτε μόνο στους ίδιους τους χρήστες (σε αυτή την περίπτωση, οι πληροφορίες είναι αόρατες στο δίκτυο). Κάθε φορά που ο χρήστης αλλάζει τις ρυθμίσεις του χρονολογίου του, μπορεί να κάνει προεπισκόπηση χρονολογίου, από όπου μπορεί να ελέγξει πώς θα φαίνεται το χρονολόγιό του με τις νέες ρυθμίσεις προς τρίτους, αλλά και να σιγουρευτεί ότι οι ρυθμίσεις που έκανε έγιναν σωστά και δεν έχει παραληφθεί κάτι. Ακόμα καλύτερα μπορεί να δώσει το όνομα ενός φίλου του στο Facebook και να δει ακριβώς τον τρόπο που θα εμφανιστεί το χρονολόγιό του προς το άτομο αυτό ή να δει πώς θα εμφανίζεται το χρονολόγιό του σε τρίτα άτομα στο Facebook. 2.6.1.3 Έλεγχος των Κοινοποιήσεων στον «Τοίχο» Ο τοίχος είναι η περιοχή του χρονολογίου των εγγεγραμμένων χρηστών όπου μπορούν να κοινοποιούν τι κάνουν αυτή τη στιγμή αναρτώντας παράλληλα φωτογραφίες, βίντεο ή συνδέσμους, να μιλάνε για προσωπικά τους θέματα ή συναισθήματα (π.χ. ότι είναι κακόκεφοι, ότι μάλωσαν με το άλλο τους μισό, σε ποιο κλαμπ ήταν χθες, τι τους αρέσει να κάνουν, ή ότι το ψυγείο τους είναι άδειο!). Εδώ, άλλα μέλη του Facebook μπορούν να στείλουν χαιρετισμούς, να αναρτήσουν προσωπικές ειδήσεις, και φυσικά να διαβάσουν τις αναρτήσεις άλλων μελών. Χρησιμοποιείται συχνά σαν βιβλίο επισκεπτών ή σαν δημόσιο ημερολόγιο. Τα περιεχόμενα αυτά παραμένουν στον τοίχο του κάθε χρήστη, εκτός και εάν τα σβήσει ο ίδιος ή ο εκάστοτε δημιουργός. Επειδή όμως η επίσκεψη τοίχων αποτελεί μια ιδιαίτερα δημοφιλή ενασχόληση των μελών του Facebook και επειδή οι δημοσιεύσεις αρκετές φορές είναι πολύ προσωπικές και θα μπορούσαν να φέρουν τους χρήστες σε δύσκολη θέση, υπάρχει η δυνατότητα που διαθέτει το Facebook να ελέγχουν τα μέλη τους απευθείας προς ποιους θα σταλεί η κάθε τους δημοσίευση όταν τη γράφουν και την κοινοποιούν. Έτσι, μπορούν π.χ. να ενημερώσουν όλους τους χρήστες του Facebook (επιλογή «Δημόσια») ή πολύ συγκεκριμένους που θα ορίσουν οι ίδιοι. Η τελευταία επιλογή τους διατηρείται για όλες τις μελλοντικές τους δημοσιεύσεις, μέχρι περαιτέρω αλλαγή της. Οποτεδήποτε εκείνοι 30

επιθυμούν, μπορούν στο μέλλον να αλλάξουν τη λίστα των αποδεκτών μιας δημοσίευσής τους να την ανοίξουν προς περισσότερους χρήστες ή να την περιορίσουν προς λιγότερους. Με τον ίδιο τρόπο μπορούν να καταργήσουν μια δημοσίευσή τους. Επίσης, μπορούν ανά πάσα στιγμή να διαγράφουν σχόλια από τις δημοσιεύσεις τους. 2.6.1.4 Περαιτέρω Προστασία του Χρονολόγιου και του Τοίχου μέσω των Ρυθμίσεων Απορρήτου Μετά την εγγραφή στο Facebook είναι γνωστό πως όλοι οι χρήστες του (και είναι εκατοντάδες εκατομμύρια οι χρήστες αυτοί) μπορούν να βρουν ο ένας τον άλλο, να στείλουν αιτήματα φιλίας, ή να στείλουν μηνύματα. Επίσης, οι φίλοι μπορούν να αναρτούν πληροφορίες για άλλα άτομα, δίχως την έγκρισή τους. Γι αυτό υπάρχουν οι «Ρυθμίσεις απορρήτου», όπου μπορεί να επιλεχθεί ποιοί χρήστες θα μπορούν να κάνουν ποιές ενέργειες σε σχέση με τα ατομικά χρονολόγια των χρηστών και τα δεδομένα τους. 2.6.1.5 Έλεγχος και Δημιουργία Επιμέρους Λιστών με Συγκεκριμένες Επαφές «φίλους» Στο Facebook ονομάζονται «φίλοι» εκείνα τα μέλη του ιστοχώρου με τα οποία έχουν συνδεθεί οι χρήστες. Αυτό γίνεται με την αποστολή ενός αιτήματος φιλίας μεταξύ των μελών, το οποίο πρέπει να γίνει δεκτό από τον αποδέκτη. Φυσικά υπάρχει η δυνατότητα να αγνοηθεί ή να μην γίνει αποδεκτό κάποιο αίτημα, σε αυτή δε την περίπτωση ο αποστολέας δεν ενημερώνεται για αυτό. Οι φίλοι στο Facebook έχουν πρόσβαση στις μεταξύ τους προσωπικές ιστοσελίδες και μπορούν να ανταλλάσουν πληροφορίες, φωτογραφίες, βίντεο. Κατ αρχήν, όλοι οι φίλοι βρίσκονται σε μια μοναδική λίστα, μπορούν όμως να κατηγοριοποιηθούν σε υπο-λίστες, π.χ. συμμαθητές, στενοί φίλοι, γνωστοί, συναθλητές, οικογένεια, κ.λπ. Ο αριθμός των φίλων στο Facebook και γενικά σε έναν ιστοχώρο κοινωνικής δικτύωσης έχει εξελιχθεί σε ένα είδος μέτρησης δημοφιλίας. Έτσι οι «εικονικοί» μας φίλοι δεν αποτελούνται αποκλειστικά και μόνο από τους αληθινούς μας φίλους ή τους συμμαθητές μας, αλλά από πολύ περισσότερους που ίσως γνωρίσαμε μόλις εχθές σε ένα πάρτι ή που δεν έχουμε δει ποτέ στη ζωή μας. Όλοι, όμως, αποκτούν την ίδια πρόσβαση στις πληροφορίες μας που έχουν οι πραγματικοί μας φίλοι. 31

Γι αυτό, το facebook δίνει την δυνατότητα δημιουργίας επιμέρους λιστών με συγκεκριμένες επαφές, όπου μπορεί ο κάθε χρήστης να δημιουργήσει και να ονοματίσει διάφορες λίστες, π.χ. οικογένεια, συνάδελφοι, συμμαθητές, κ.λπ. Το Facebook έχει ήδη μερικές έτοιμες λίστες όπως π.χ. για τους στενούς φίλους, ή για την οικογένειά. Έτσι καθένας μπορεί να έχει τον έλεγχο κάθε λίστας που δημιούργησε: ανοίγοντας με κλικ μια συγκεκριμένη λίστα μπορεί να βλέπει τα άτομα που έχει προσθέσει, να αλλάζει το όνομα της λίστας, να προσθαφαιρεί φίλους, καθώς και να διαχειρίζεται ποιες δημοσιεύσεις και πληροφορίες του θα βλέπει η κάθε λίστα από την επιλογή. Επίσης μέσα από την επιλογή της κατηγοριοποίησης των επαφών, δίνονται συγκεκριμένα δικαιώματα πρόσβασης στις πληροφορίες που αναρτούνται, όπως π.χ. στις φωτογραφίες ή τα βίντεό. 2.6.1.6 Προστασία των «φίλων» από τα Ανεπιθύμητα Βλέμματα Το ψάξιμο στις λίστες των φίλων τρίτων είναι μια αγαπημένη ασχολία πολλών μελών του Facebook. Ποιός ο λόγος να επιτρέπεται σε αγνώστους να «ξεφυλλίζουν» τις λίστες των φίλων και επαφών του κάθε χρήστη, ενώ μπορεί να απενεργοποιήσει τη δυνατότητα αυτή. Έτσι από συγκεκριμένο μενού που υπάρχει διαθέσιμο μπορεί να επιλεχθεί σε ποιους θα εμφανίζεται η λίστα των φίλων, π.χ. μόνο στους φίλους, σε συγκεκριμένους φίλους, σε λίστες που έχουν ήδη δημιουργηθεί από τους χρήστες, κ.λπ. 2.6.1.7 Αφαίρεση Ανεπιθύμητων Ατόμων που Βρίσκονται στη Λίστα των Φίλων Πολλές φορές υπάρχει περίπτωση να προστεθεί ένα άτομο στη λίστα των φίλων κατά λάθος (π.χ. λόγω συνωνυμίας) ή να είναι κάποιο άτομο πλέον ανεπιθύμητο ώστε να έχει πρόσβαση στο προφίλ του χρήστη. Μπορεί λοιπόν, να αφαιρέσει αυτό το άτομο από τη λίστα των φίλων του με μερικά απλά βήματα. 2.6.1.8 Μπλοκάρισμα Χρηστών Προστασία από Προβληματικές Γνωριμίες Τον τελευταίο καιρό πληθαίνουν φαινόμενα ανεπιθύμητης παρακολούθησης ή ηλεκτρονικής παρενόχλησης στους ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης. Παράδειγμα ανεπιθύμητης παρακολούθησης είναι η κατ εξακολούθηση επίσκεψη του χρονολογίου μας από αγνώστους ή από περίεργους «φίλους φίλων» ή ακόμα και από την προηγούμενη σχέση μας. Αυτοί οι χρήστες «κάνουν βόλτες» ανώνυμα στη σελίδα μας, κοιτάζουν τις δραστηριότητές μας, τις φωτογραφίες μας ή γράφουν στον τοίχο μας εάν βέβαια έχουμε επιτρέψει κάτι τέτοιο. 32

Η ηλεκτρονική παρενόχληση είναι η επιθετική συμπεριφορά ενός ατόμου ή μιας ομάδας (π.χ. κάποιας ομάδας μίσους) από πρόθεση με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων. Αυτό γίνεται με την ανάρτηση ψευδών πληροφοριών, προσβλητικών/εξευτελιστικών/παραποιημένων φωτογραφιών, βίντεο και άλλου υλικού του θύματος, ή με τη συγγραφή εξυβριστικών σχολίων στον τοίχο του θύματος. Γι αυτό το λόγο υπάρχει η δυνατότητα μπλοκαρίσματος χρηστών με συνέπεια την πλήρη άρση της πρόσβασής τους στη σελίδα μας. Τα άτομα που μπλοκάρονται δε θα μπορούν να βρουν τον χρήστη που παρενοχλούσαν μέσω αναζητήσεων, δε θα μπορούν να δουν το χρονολόγιό του ή να επικοινωνήσουν μαζί του. 2.6.1.9 Περιορισμός στο «Ποιος Μπορεί να Βρει Συγκεκριμένο Χρήστη Μέσα από το Facebook» Μέσα από την αναζήτηση του Facebook ο οποιοσδήποτε χρήστης μπορεί να βρει κάποιον άλλο με βάση το όνομά του και τα στοιχεία επικοινωνίας του που έχει δηλώσει ως δημοσίως προσβάσιμα (π.χ. την ηλεκτρονική διεύθυνση ή τον αριθμό του κινητού τηλεφώνου). Εάν, όμως, υπάρχει η επιθυμία η αναζήτηση αυτή να γίνεται μόνο από συγκεκριμένα άτομα, υπάρχει η δυνατότητα να γίνει περιορισμός μέσα από τις «Ρυθμίσεις απορρήτου». Μέσα από τη ρύθμιση αυτή περιορίζεται η αναζήτησή για τους φίλους των φίλων και μόνο. 2.6.1.10 Απενεργοποίηση της Αναζήτησης του Χρονολογίου ενός Χρήστη μέσω Δημόσιων Μηχανών Αναζήτησης Κατά τη δημιουργία ενός λογαριασμού χρήστη άνω των 18 ετών, το Facebook έχει ενεργοποιημένη τη δυνατότητα να εμφανίζεται το χρονολόγιο του χρήστη αυτού μέσω δημόσιων μηχανών αναζήτησης. Για τους ανήλικους χρήστες, το Facebook δεν επιτρέπει τη δημόσια αναζήτηση του χρονολογίου. Η αναζήτηση σε δημόσιες μηχανές εμφανίζει σε προεπισκόπηση το χρονολόγιό του χρήστη στο Facebook και δείχνει τη φωτογραφία του χρονολογίου του, μια φωτογραφία που μπορεί πολύ απλά να αντιγραφεί και να χρησιμοποιηθεί για άλλους σκοπούς. Για αυτή την περίπτωση μπορεί να απενεργοποιηθεί η δημόσια αναζήτηση του χρονολογίου. 2.6.1.11 Προστασία των Φωτογραφιών των Χρηστών από Ανεπιθύμητα Βλέμματα 33

Τα άλμπουμ των φωτογραφιών Το «ανέβασμα» φωτογραφιών αποτελεί μια αγαπητή ασχολία στο Facebook για τη διαμόρφωση του χρονολογίου του κάθε χρήστη ή την ενημέρωση των φίλων σχετικά με τις πρόσφατες δραστηριότητές του. Επειδή όμως οι φωτογραφίες ενημερώνουν για την προσωπική ζωή του χρήστη αλλά και για την ζωή τρίτων (οικογένεια, φίλους, γνωστούς), οι οποίοι πιθανώς να μη θέλουν να βρεθούν σε κοινή θέα στο διαδίκτυο. Συνεπώς, το facebook παρέχει τον περιορισμό στην πρόσβαση στις φωτογραφίες αυτές από «άγνωστα βλέμματα». Κατά τη δημοσίευση μιας φωτογραφίας ή ενός βίντεο στον «τοίχο» άμεσα περιορίζεται το κοινό στο οποίο θα γίνει η δημοσίευση αυτή, μεμονωμένα για κάθε φωτογραφία ή βίντεο. Έτσι, π.χ. μια φωτογραφία που αφορά κάποια σχολική δραστηριότητα μπορεί να δημοσιευθεί προς τους «Συμμαθητές», ενώ μια φωτογραφία που αφορά διασκεδαστικές στιγμές με στενούς φίλους, να δημοσιευθεί μόνο προς αυτούς. Οποιαδήποτε στιγμή μπορεί να αλλαχθούν οι αποδέκτες της δημοσίευσης ή ακόμα και να καταργηθούν. Επίσης, εάν διατίθεται ήδη άλμπουμ φωτογραφιών από κάποιον χρήστη, μπορεί να περιορίσει την πρόσβαση σε όλες τις φωτογραφίες του άλμπουμ αυτού. 2.6.1.12 Περιορισμοί στις Ετικέτες (Tags) Mέσω μιας ετικέτας αντιστοιχίζεται ένα άτομο που εμφανίζεται σε μια συγκεκριμένη φωτογραφία με το χρονολόγιό του στο Facebook, με άλλα λόγια συνδέεται η φωτογραφία με το χρονολόγιο αυτό. Το άτομο ενημερώνεται μεν για αυτή την ενέργεια με μήνυμα, ο σύνδεσμος όμως είναι άμεσα ορατός, χωρίς να αναμένεται έγκρισή του. Μάλιστα, το Facebook στέλνει ενημέρωση σε όλους τους φίλους του χρήστη που δημιούργησε την ετικέτα για την ενέργεια αυτή. Κάτι τέτοιο μπορεί να αποφευχθεί. Ειδικότερα, ενεργοποιείται η δυνατότητα: να αναθεωρηθούν και να εγκριθούν οι δημοσιεύσεις στις οποίες προσθέτουν οι φίλοι με ετικέτα, πριν αυτές εμφανιστούν στο χρονολόγιό του «φίλου», και να μην εγκρίνονται αυτόματα. Αντίστοιχα γίνεται, έλεγχος των ετικετών που προσθέτουν οι φίλοι στο περιεχόμενό του «φίλου» πριν δημοσιευτεί στο Facebook. Περιορισμός στην ορατότητα του χρονολογίου για δημοσιεύσεις στις οποίες έχει προστεθεί ο χρήστης φίλος με ετικέτα, όταν εμφανίζονται στο χρονολόγιό του. Απενεργοποίηση της δυνατότητας αυτόματης προσθήκης ετικέτας στις φωτογραφίες που ανεβάζουν οι φίλοι. Είναι γνωστό, ότι καμία φωτογραφία κανενός δε θα πρέπει να δημοσιεύεται χωρίς την έγκρισή του σε οποιοδήποτε ιστοχώρο. 34

Από την επιλογή αυτή, είναι δυνατό επίσης να ρυθμιστεί η δυνατότητα στους φίλους πριν κοινοποιήσουν την παρουσία φίλων σε κάποια συγκεκριμένη τοποθεσία να λαμβάνετε ειδοποίηση όπου και θα ζητείται η έγκρισή τους. 2.6.1.12 Περιορισμοί σε Εφαρμογές Οι εφαρμογές αποτελούν μια άλλη αγαπημένη δραστηριότητα στο Facebook. Μέσα από πλειάδα θεματικών που βρίσκονται στην «Αρχική σελίδα» ο χρήστης μπορεί να επιλέξει παιχνίδια, κουίζ, διαδραστικούς χάρτες, και πολλά άλλα. Οι εφαρμογές που επιλέγονται ενδιαφέρουν προσωπικές πληροφορίες των χρηστών και τις δραστηριότητές τους. Με άλλα λόγια, «μαρτυρούν» κάτι από τον εαυτό τους. Ακόμα και εάν επιλεχθεί μια εφαρμογή απλά για δοκιμή και κατόπιν σβηστεί γρήγορα, η εφαρμογή όμως μπορεί να αφήσει ίχνη για τους ίδιους, τα ενδιαφέροντα και τις σκέψεις τους. Κατά κανόνα, όταν εγκατασταθεί μια εφαρμογή θα δημοσιευτεί αυτόματα μια ενημέρωση στη σελίδα του καθενός, προσβάσιμη από όλους τους φίλους τους. Επιπλέον, κάθε φορά που θα χρησιμοποιείται μια εφαρμογή, αυτή θα ενημερώνει για τις δημοσιεύσεις και τη δραστηριότητα της εφαρμογής αυτής σε όλους όσους έχει δοθεί η δυνατότητα αυτή. Εκτός και αν αυτή η δυνατότητα έχει απενεργοποιηθεί. (Αυτό γίνεται από τις ρυθμίσεις της εφαρμογής). Επίσης μια εφαρμογή όπως εγκαταστάθηκε μπορεί και να απεγκατασταθεί. Όπως και όταν δε μας ενδιαφέρουν, τότε μπορούμε να τις απενεργοποιήσουμε από την πλατφόρμα του Facebook. Με αυτό τον τρόπο αποσυνδεόμαστε ταυτόχρονα από όλες τις εφαρμογές επιλέγοντας το κουτάκι «Επιλογή όλων». Τέλος στη σελίδα Facebook οποιασδήποτε εφαρμογής ή στην οθόνη εγκατάστασής της βρίσκεται η επιλογή «Αναφέρετε την εφαρμογή». Οποιαδήποτε εφαρμογή καταχράται το προσωπικό απόρρητο, διαθέτει ακατάλληλο ή πορνογραφικό περιεχόμενο, spam, παρενοχλεί ή ενοχλεί με κάποιον άλλο τρόπο, μπορεί να αναφερθεί στο Faceboook μαζί με οθόνες που αποδεικνύουν την αναφορά αυτή, εάν αυτό είναι εφικτό. Επειδή από τις εφαρμογές που παίζουν οι φίλοι μας μπορούν οι εταιρείες των εφαρμογών αυτών να έχουν πρόσβαση και σε δικά μας δεδομένα υπάρχουν οι ρυθμίσεις του απορρήτου και επιλέγοντας στη συνέχεια την «Επεξεργασία ρυθμίσεων» για την επιλογή «Πώς μεταφέρουν οι άλλοι τις πληροφορίες σας στις εφαρμογές που χρησιμοποιούν», όπου ο κάθε 35

χρήστης βλέπει πόσα δεδομένα μπορούν να είναι προσβάσιμα με αυτόν τον τρόπο, όπως π.χ. βιογραφικό, τόπος καταγωγής, τόπος διαμονής, εκπαίδευση, εργασία, ημερομηνία γέννησης, οικογένεια και σχέσεις, ενδιαφέροντα, θρησκευτικές και πολιτικές απόψεις, φωτογραφίες, βίντεο. Απενεργοποιεί όλα εκείνα τα δεδομένα που δεν θέλει να είναι προσβάσιμα. 2.6.1.13 Περιορισμοί στα Likes - «Μου αρέσει!» Αν αρέσει μια διαφήμιση, μια φωτογραφία, μια εφαρμογή, τότε μπορεί να δηλωθεί κάνοντας κλικ στο «Μου αρέσει!». Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται ένα δίκτυο ατόμων που τους αρέσει κάτι συγκεκριμένο. Ειδικά για διαφημίσεις και εταιρίες. Τη στιγμή που γίνεται η ενημέρωση ότι κάτι αρέσει σε κάποιον, αποστέλλεται αυτόματα ενημέρωση σε όλους όσους έχει δοθεί το δικαίωμα να ενημερωθούν. Για να μη βρεθεί κάποιος όμως προ εκπλήξεων και φανερωθεί σε περισσότερα άτομα από όσα πραγματικά επιθυμεί, η προτίμησή του για κάτι πολύ προσωπικό, μπορεί να περιορίσει την πρόσβαση σε τέτοιου είδους μηνύματα. 2.6.1.14 Αποκλεισμός Ενοχλητικών Επαφών & Εφαρμογών Ανάκτηση Ελέγχου του Λογαριασμού ενός Χρήστη Αναφορά Ανάρμοστης Δραστηριότητας στο Facebook Αποκλεισμός επαφών και εφαρμογών Το Facebook παρέχει τη δυνατότητα να αποκλεισμού επαφών και δραστηριοτήτων που είναι ενοχλητικές από το λογαριασμό του χρήστη. Επίσης, δίνεται η δυνατότητα να προστίθενται κάποιες επαφές σε μια «Περιορισμένη λίστα», επιτρέποντας στα άτομα αυτά να βλέπουν μόνο τις δημόσιες πληροφορίες και αναρτήσεις των χρηστών και τίποτα άλλο. Ειδικά για τον αποκλεισμό και τον περιορισμό χρηστών το facebook δεν τους ενημερώνει για την ενέργειά αυτή. Οι ρυθμίσεις αποκλεισμού είναι προσβάσιμες από τις «Ρυθμίσεις απορρήτου» μέσω του μενού, επιλέγοντας στη συνέχεια «Μπλοκαρισμένοι χρήστες και αποκλεισμένες εφαρμογές. Από εδώ αποκλείονται: Συγκεκριμένα άτομα από το να γίνουν φίλοι μας ή να αλληλεπιδράσουν μαζί μας. (Αυτή η επιλογή είναι πολύ χρήσιμη για ενοχλητικά άτομα ). Προσκλήσεις σε εφαρμογές και εκδηλώσεις από κάποιον. Αυτή η επιλογή είναι πολύ χρήσιμη, όταν ένας φίλος μας βομβαρδίζει με τέτοιου είδους προσκλήσεις. Θα παραμείνει φίλος μας, αλλά θα απαλλαγούμε από τα «ενοχλητικά» μηνύματα. 36

Εφαρμογές, έτσι ώστε να μην μπορούν να επικοινωνήσουν πλέον μαζί μας ή να χρησιμοποιήσουν τα στοιχεία μας. Αναφορά ανάρμοστης, ύποπτης, ή παράνομης δραστηριότητας Το Facebook παρέχει ένα σύνολο λειτουργιών όπου μπορεί να αναφερθεί πιθανή ανάρμοστη, ύποπτη, βλαβερή ή παράνομη δραστηριότητα. Οι πιο σημαντικές λειτουργίες για αποτροπή τέτοιων δραστηριοτήτων είναι οι εξής: Εάν πέσει στην αντίληψή μας προσβλητικό ή απαράδεκτο υλικό, πρέπει άμεσα να το αναφέρουμε, επιλέγοντας το σύνδεσμο «Αναφορά» που εμφανίζεται δίπλα σε πληθώρα πληροφορίας στον ιστοχώρο. Ο σύνδεσμος αυτός θα μας προωθήσει σε μια φόρμα, όπου μπορούμε να συγκεκριμενοποιήσουμε τον τύπο της προσβολής και να κάνουμε αναλυτική αναφορά. Όλες οι αναφορές είναι εμπιστευτικές: Αναφορά ατόμου Αναφορά φωτογραφίας Αναφορά ενός εισερχόμενου μηνύματος. Σημείωση: μπορούν να αναφερθούν μόνο μηνύματα από αγνώστους, και όχι από τους «φίλους». Αναφορά γκρουπ ή γεγονότος Αναφορά μιας Σελίδας (Facebook Page Αναφορά συνομιλίας Χρήση του Facebook από ανήλικο κάτω των 13 ετών αναφέρεται στη διεύθυνση: https://www.facebook.com/help/contact.php?show_form=underage Mη εξουσιοδοτημένο περιεχόμενο αναφέρεται στη διεύθυνση: https://www.facebook.com/help/contact.php?show_form=unathorized_conten t Περιεχόμενο που αναφέρεται σε αυτοκτονία πρέπει άμεσα να δηλωθεί στη διεύθυνση: https://www.facebook.com/help/contact.php?show_form=suicidal_content Αν πέσει στην αντίληψή κάποιου λογαριασμός στο Facebook ενός ατόμου που έχει καταδικαστεί στο παρελθόν για σεξουαλικού περιεχομένου αδικήματα (π.χ. παιδεραστία), αναφέρεται άμεσα στη διεύθυνση: https://www.facebook.com/help/contact.php?show_form= wos_sex_offender 37

Αν υπάρχει η πεποίθηση ότι κάποιο περιεχόμενο καταστρατηγεί την πνευματική μας ιδιοκτησία, βρίσκουμε πληροφορίες για τον τρόπο υποβολής αναφοράς στη διεύθυνση: http://www.facebook.com/legal/copyright.php?howto_report Μη εξουσιοδοτημένη ανάρτηση φωτογραφιών παιδιών κάτω των 13 ετών μπορεί να αναφερθεί στη διεύθυνση: https://www.facebook.com/help/contact.php?show_form=unauthorized_phot o_underage Εάν βρεθεί υλικό που παρακινεί σε τρομοκρατική συμπεριφορά ή συλλέγει χρήματα για τρομοκρατικές οργανώσεις, αναφορά στη διεύθυνση: http://www.facebook.com/help/contact.php?show_form=terrorist_content Το Facebook παρέχει μια συγκεκριμένη διεύθυνση για αναφορά παραβίασης των όρων χρήσης του (η πρόσβαση στη διεύθυνση αυτή γίνεται όταν είμαστε αποσυνδεδεμένοι από το Facebook): https://www.facebook.com/help/contact.php?show_form=report_tos_violatio n 2.7 Ο Δεκάλογος της Ασφαλούς Χρήσης Ιστοχώρων Κοινωνικής Δικτύωσης Συνοψίζοντας τα παραπάνω, παραθέτουμε εδώ τα πιο σημαντικά σημεία σχετικά με την ασφαλή χρήση ιστοχώρων κοινωνικής δικτύωσης που θα προστατεύσουν την ιδιωτική μας ζωή και θα μας επιτρέψουν να επικοινωνούμε και να διασκεδάζουμε σε αυτούς τους ιστοχώρους με ασφάλεια: 1. Πριν εγγραφούμε σε έναν ιστοχώρο κοινωνικής δικτύωσης αναζητούμε την πολιτική απορρήτου και τους όρους χρήσης και βεβαιωνόμαστε ότι κατανοούμε πλήρως με ποιον τρόπο θα χρησιμοποιούνται από τον ιστοχώρο τα προσωπικά μας δεδομένα. 2. Από τη στιγμή που θα δημιουργήσουμε λογαριασμό θα πρέπει να αλλάξουμε τις προεπιλεγμένες ρυθμίσεις στο μενού Απόρρητο/Privacy. 3. Περιορίζουμε την πρόσβαση στο λογαριασμό μας μειώνοντας τις πιθανότητες άντλησης πολλών έγκυρων προσωπικών δεδομένων και πληροφοριών από επιτήδειους, οι οποίοι τα χρησιμοποιούν για εξειδικευμένη επίθεση «phishing» μέσω των ιστοχώρων κοινωνικής δικτύωσης. 4. Δε δίνουμε σε κανέναν τον κωδικό πρόσβασης στο λογαριασμό μας. Κάποιος, γνωρίζοντας τον κωδικό μας, αποκτά πρόσβαση στο λογαριασμό μας και μπορεί να διαχειριστεί πλήρως τα δεδομένα που συνδέονται με αυτόν. 38

5. Δεν ανεβάζουμε φωτογραφίες όπου φαίνεται καθαρά η τοποθεσία στην οποία βρισκόμαστε, ειδικότερα αν πρόκειται για το σπίτι μας, το σχολείο, ή μέρη που συχνάζουμε. Έτσι θα προστατευθούμε καλύτερα από την πιθανότητα εντοπισμού μας στον φυσικό κόσμο. 6. Αν δεχθούμε ένα προσβλητικό ή ανεπιθύμητο μήνυμα, χρησιμοποιούμε την ενσωματωμένη μέθοδο καταγγελιών του ιστοχώρου κοινωνικής δικτύωσης που χρησιμοποιούμε. Συνήθως την εντοπίζουμε ως «Αναφορά / Report». 7. Έχουμε πάντα υπόψη ότι οι πληροφορίες που δημοσιεύουμε στους ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης είναι δημόσια προσπελάσιμες, επομένως, καλό θα ήταν να μη δημοσιεύουμε στοιχεία και φωτογραφίες που θα μας έφερναν σε δύσκολη θέση. Ακόμα και αν απενεργοποιήσουμε/ακυρώσουμε το λογαριασμό μας, πολλές πληροφορίες δεν αφαιρούνται και ενδέχεται, επίσης, να τις συναντήσουμε και αλλού στο Διαδίκτυο. 8. Γνωρίζουμε ότι από τη στιγμή που προσθέτουμε στη λίστα των φίλων μας κάποιο άτομο (αποδοχή: friend request), αυτό αποκτά πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα που εμφανίζονται στη σελίδα μας, μεταξύ των οποίων οι φωτογραφίες και τα στοιχεία επικοινωνίας μας. Γι αυτό, σκεφτόμαστε πολύ προσεχτικά ποια άτομα θα προσθέσουμε στη λίστα αυτή. 9. Γνωρίζουμε ότι οι ιστοχώροι κοινωνικής δικτύωσης προσφέρουν πολλές εφαρμογές (παιχνίδια, κουίζ, κ.λπ.), τα οποία δεν υπόκεινται πάντα στην ίδια πολιτική απορρήτου και, επομένως, μπορούν να διαχειριστούν τα προσωπικά μας δεδομένα με διαφορετικό τρόπο. 10. Έχουμε πάντα υπόψη ότι στον ψηφιακό κόσμο είναι εύκολο να δημιουργήσει κανείς μια ψεύτικη ταυτότητα και να παραπλανήσει άλλους χρήστες. Επομένως, θα πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί με τους εικονικούς φίλους. 39

2.8 Συμπεράσματα Η λειτουργία των κοινωνικών δικτύων γενικότερα αποτελεί ένα από τα πιο επίκαιρα θέματα που απασχολούν πολλούς ανθρώπους, επιστήμονες, ερευνητές, εκπαιδευτές, δημοσιογράφους, στελέχη επιχειρήσεων, εργαζόμενους, γονείς κτλ. Και οι απόψεις για το αν επιδρά θετικά ή αρνητικά στη ζωή μας συνεχώς διίστανται. Τα ηλεκτρονικά κοινωνικά δίκτυα αποτελούν αναμφισβήτητα ένα νέο και ταχύτατα ανερχόμενο φαινόμενο της εποχής μας και το Facebook είναι ανάμεσά τους, σαφώς, το δημοφιλέστερο ηλεκτρονικό κοινωνικό δίκτυο. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το ELTRUN, του εργαστηριού Ηλεκτρονικού Επιχειρείν του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών εξετάστηκαν οι στάσεις και οι απόψεις των χρηστών απέναντι στο Facebook στην Ελλάδα. Αναλύοντας τα ευρήματα της έρευνας, παρατηρούμε πως ο επικρατέστερος λόγος χρήσης του είναι η επαφή με παλιούς φίλους και γνωστούς. Ο δεύτερος επικρατέστερος λόγος χρήσης είναι η ενασχόληση με διάφορες εφαρμογές (τεστ γνώσεων & ευφυΐας, ερωτηματολόγια προτιμήσεων, φωτογραφίες & βίντεο κ.ά.) και παιχνίδια που μπορεί να εγκατασταθούν στην ιστοσελίδα του Facebook. Στη συνέχεια ένα μεγάλο ποσοστό των χρηστών δηλώνει πως το χρησιμοποιεί για να μαθαίνει προσωπικά στοιχεία φίλων και γνωστών, συμβάλλοντας στην δημιουργία ενός νέου είδους «ηλεκτρονικού κουτσομπολιού». Τέλος, οι νέες γνωριμίες και το «ηλεκτρονικό» φλερτ δεν αποτελούν για τους Έλληνες χρήστες ένα από τα βασικά κίνητρα χρήσης του, αφού μόνο ένα μικρό ποσοστό δηλώνει πως το επισκέπτεται για αυτόν το λόγο. Οι παραπάνω δυνατότητες που παρέχουν με μοναδικό τρόπο οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης γενικότερα και το Facebook ειδικότερα- αποτελούν και τους βασικούς λόγους αποδοχής και επιτυχίας τους παγκοσμίως. Παρ όλα αυτά η εμπιστοσύνη των χρηστών είναι μοιρασμένη και η αδυναμία να κατασταλάξουν για το αν πρέπει να το εμπιστεύονται ή όχι δείχνει πως το Facebook και τα ηλεκτρονικά κοινωνικά δίκτυα αποτελούν ένα νέο είδος πληροφοριακών συστημάτων με έντονα κοινωνικά στοιχεία, το οποίο, λόγω της καινοτομίας του, προκαλεί στους χρήστες ανασφάλεια και διιστάμενες απόψεις. 40

Η πρωτοφανής όμως προσκόλληση των χρηστών σε μια ιστοσελίδα, αλλά και ο αυξανόμενος αριθμός νέων εγγραφών υποδεικνύουν σαφώς ότι αυτή η καινούρια τάση ολοένα και εξαπλώνεται χωρίς φραγμούς και αναστολές αποδεικνύοντας ότι η καχυποψία και η έλλειψη εμπιστοσύνης δεν αποτελεί και τόσο, χρόνο με τον χρόνο, εμπόδιο στην καθιερωμένη χρήση του. Βέβαια το facebook συνεχίζει να έχει «εχθρούς» και να κατηγορείται ως το μεγαλύτερο «φακέλωμα του αιώνα» γεγονός που το προτρέπει να βελτιώνεται και να εξελίσσεται συνεχώς κυρίως στο ευαίσθητο κομμάτι της «Ιδιωτικότητας» των χρηστών. Έτσι μέσα από τις ολοένα προστιθέμενες δυνατότητες που παρέχει στο μενού του, διαθέτει στους χρήστες του πολλές επιλογές για περισσότερη προστασία και ασφάλεια των κινήσεων τους. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω υπάρχουν πολλοί τρόποι, με τους οποίους μπορούμε να χρησιμοποιούμε τον ιστοχώρο με ασφάλεια αποφεύγοντας τους πιθανούς κινδύνους αρκεί να ακολουθούμε μια σειρά συγκεκριμένων βημάτων και συνεχώς να ενημερωνόμαστε για καινούριες φραγές και καινούριους διαθέσιμους περιορισμούς. Η ιδιωτικότητα μας είναι στο χέρι μας γιατί ακόμα και χωρίς τις προαπαιτούμενες γνώσεις υπάρχουν τρόποι να καθοδηγηθούμε σωστά ώστε να προστατέψουμε την προσωπικά μας στοιχεία, αρκεί να το αναζητήσουμε. Χωρίς αμφιβολία, τα κοινωνικά δίκτυα διαθέτουν πολλά πλεονεκτήματα, αλλά εγκυμονούν και πολλούς κινδύνους. Καθήκον και χρέος όλων μας είναι να μην εξαρτόμαστε από αυτά και να μην επιτρέπουμε να δρουν αρνητικά στη ζωή μας. Ας κρατήσουμε μόνο τα θετικά που μας προσφέρουν. 41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ 42

Κεφάλαιο 3 3.1 Κουλτούρα Η λέξη «κουλτούρα» είναι λατινικής προέλευσης και η πρωτογενής της σημασίας είναι «καλλιέργεια». Αρχικά χρησιμοποιήθηκε για την καλλιέργεια των αγρών και στη συνέχεια, μεταφορικά, για την καλλιέργεια του πνεύματος, της διανόησης, για τον πολιτισμό και ευρύτερα την παιδεία και την ανάπτυξη. Ως προς τις επιχειρήσεις, αφορούσε και αφορά τη νοοτροπία και αλλαγή νοοτροπίας ως εν δυνάμει διεργασία. Γενικά είναι μια έννοια που έχει τις βάσεις της στην πολιτισμική ανθρωπολογία. Η έννοια της κουλτούρας αναφέρεται στο σύνολο του τρόπου ζωής των μελών μιας κοινωνίας. Όπως ορίζει ο Antony Giddens η έννοια της κουλτούρας περιλαμβάνει τις αξίες και τους κανόνες που ενστερνίζονται τα μέλη μιας κοινωνίας, και τα τεχνουργήματα που δημιουργούν (Giddens, 1989:31). Ένας άλλος ορισμός της κουλτούρας είναι ότι αντιπροσωπεύει το σύνολο της πνευματικής παράδοσης και δημιουργίας ενός λαού (Μπαμπινιώτης, 1998). Τέλος, η λέξη κουλτούρα ορίζεται ως το σύνολο των ιδεών, των θεωριών της συμπεριφοράς ή πνευματικών παραμέτρων που μοιράζεται μια ομάδα ανθρώπων (Hofstede,1994) 3.2 Μέθοδοι Διερεύνησης της Κουλτούρας Η κουλτούρα μπορεί και όντως αλλάζει, κάτι το οποίο αποτελεί βασική προϋπόθεση για να παραμείνει βιώσιμη. Οι άνθρωποι δημιουργούν τον πολιτισμό ως προσαρμοστικό μηχανισμό στο βιολογικό ή γεωφυσικό περιβάλλον τους, καθώς επίσης ως μέσο συνεισφοράς στην κοινωνική εξέλιξη. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αναλύσει κανείς γρήγορα μια συγκεκριμένη κουλτούρα, είτε είναι εθνική είτε είναι επιχειρησιακή. Μια μέθοδος είναι η συστημική προσέγγιση, μέθοδος η οποία χρησιμοποιείται για να εξετάσει κανείς έναν πολιτισμό από την άποψη των συστημάτων συγγένειας του, τα συστήματα σχέσεων, θρησκευτικά, εκπαιδευτικά, οικονομικά, υγείας, πολιτικά, ψυχαγωγικά κ.ά.. Η μέθοδος που θεωρείται όμως περισσότερο χρήσιμη για τη διερεύνηση μιας συγκεκριμένης κουλτούρας είναι η μελέτη των δέκα κατηγοριών που παραθέτονται παρακάτω. 43

3.3 Κατηγορίες Κουλτούρας Αναλυτικά οι κατηγορίες είναι οι εξής: 1. Αίσθηση του εαυτού και του χώρου: Τι επικυρώνει την αίσθηση του εαυτού κάποιου μέσα σε μια ομάδα, όπως η ανεξαρτησία ή η αλληλεξάρτηση, η επισημότητα ή η ανεπισημότητα κ.λπ. Ποιος είναι ο επαρκής χώρος μεταξύ των ατόμων, όπως η απόσταση ή η προσεγγισιμότητα, η επιφύλαξη ή η οικειότητα, η εσωστρέφεια ή η εξωστρέφεια κ.λπ. 2. Επικοινωνία και γλώσσα: Ποιο σύστημα επικοινωνίας ή ποια πρακτική φαίνεται να διαφοροποιεί μια ομάδα, σε σχέση με τη λεκτική και μη λεκτική συναλλαγή, τη γλώσσα του σώματος και τις χειρονομίες, την ειδική ορολογία κ.λπ. Ποιές γλώσσες ομιλούνται μέσα στο πλαίσιο της συγκεκριμένης κουλτούρας, ιδιαίτερα σε όρους διαλέκτων, προφοράς, λαϊκών ιδιωματισμών και άλλων τέτοιων παραλλαγών. 3. Ενδυμασία και εμφάνιση: Ποια τυπικά και διακριτά εξωτερικά ενδύματα στολισμοί, διακοσμήσεις σωμάτων ή ακόμη και ελλείψεις αυτών επικρατούν. Ποιες είναι οι ενδυματολογικές απαιτήσεις διάφορων εκδηλώσεων καθώς και των επιμέρους τύπων κουλτούρας, όπως μέσα στην επιχείρηση ή τη θρησκευτική πρακτική. 4. Διατροφικές συνήθειες: Ποιος είναι ο τρόπος με τον οποίο τα τρόφιμα επιλέγονται, προετοιμάζονται, σερβίρονται και τρώγονται. Τι προτιμάται στη διατροφή μιας ομάδας ή ποιες θεωρούνται λιχουδιές, όπως το κρέας ή τα λαχανικά. Ποια εργαλεία χρησιμοποιούνται ή όχι, όπως τα μαχαιροπίρουνα ή τα χέρια. Πώς εκφράζεται η ικανοποίηση ή η αποστροφή με την ποσότητα ή την ποιότητα των τροφίμων. 5. Ο χρόνος και η αίσθηση του χρόνου: Είναι η αίσθηση του χρόνου πραγματική ή σχετική, ακριβής ή περιστασιακή. Ποια είναι η μέθοδος που χρησιμοποιεί μια ομάδα για να μιλήσει για το χρόνο, για παράδειγμα, στηρίζονται σε 12ωρα, 14ωρα, στο φως στο σκοτάδι ή στις εποχές. Ο πολιτισμός είναι μονοχρωμικός (ο χρόνος ποσοτικοποιείται και είναι προγραμματισμένος σύμφωνα με τις επίσημες ημερήσιες διατάξεις) ή είναι πολυχρωμικός (λιγότερος προγραμματισμός με περισσότερη έμφαση στις σχέσεις και τη συμμετοχή). 6. Σχέσεις: Πώς καθορίζονται οι ατομικές και οργανωσιακές σχέσεις (π.χ. ηλικία, φύλο, βαθμός, πλούτος, δύναμη κ.λπ.). Ποια είναι η τυπική διάρθρωση της οικογένειας (π.χ. μικρή ή μεγάλη, μονογονεϊκή ή όχι, κ.λπ.). Ποια είναι η θέση μέσα στην 44

οικογενειακή ομάδα του αρσενικού/θηλυκού, νέου/ηλικιωμένου, παντρεμένων/ανύπαντρων μελών, εφήβου/ενηλίκου κ.λπ.). Ποιοι τίτλοι, ποιες τάξεις και ποια πρωτόκολλα επικρατούν (π.χ. τιμώμενες θέσεις, απαιτούμενο ένδυμα για τις γυναίκες και τα παιδιά και χρήση τίτλων π.χ. κύριος/κυρία, στρατιωτικός βαθμός). 7. Αξίες και κανόνες: Ποιες είναι οι προτεραιότητες που αναδεικνύονται από τη συμπεριφορά μιας ομάδας (π.χ. επίπεδα αναγκών, standards κ.λπ.). Έχουν μεγαλύτερη αξία τα πράγματα, τα υλικά αγαθά ή τα χρήματα από την αγάπη και τη φιλία, τις δημιουργικές τέχνες και την πνευματική ανάπτυξη κ.λπ. Ποιες είναι οι κοινωνικές συμβάσεις που επικρατούν (π.χ. όσον αφορά το παιδί και το γονέα, τον περιορισμό ή την απελευθέρωση των γυναικών, το σεβασμό του νόμου και της τάξης, την τιμιότητα ή την υποκρισία, τα τελετουργικά και την ανταλλαγή δώρων, τη δράση και την περισυλλογή, το σεβασμό και την εκτίμηση, τη μυστικότητα και τη διανομή, τις περιβαλλοντικές ευαισθησίες κ.λπ.). 8. Πεποιθήσεις και τοποθετήσεις: Ποια είναι τα κύρια θέματα όσον αφορά τις πεποιθήσεις των ανθρώπων μιας ομάδας. Υπάρχει κάποια κυρίαρχη θρησκεία ή εμφανής θρησκευτική πρακτική; Πώς θα περιγράφατε την πνευματικότητά τους, την πίστη τους σε δυνάμεις ή στην κοσμική τους συνείδηση; Ποια είναι η στάση τους απέναντι στη ζωή, στο θάνατο και στη μετά θάνατον ζωή; Σε τι πιστεύουν; 9. Διανοητικές διαδικασίες και εκμάθηση: Ποιες διαφορές μπορούν να παρατηρηθούν στον τρόπο που οι άνθρωποι σκέφτονται και μαθαίνουν (έμφαση στην ανάπτυξη του εγκεφάλου). Δεδομένου ότι το μυαλό είναι ο εσωτερικός πολιτισμός, πώς οργανώνουν και επεξεργάζονται τις πληροφορίες; Τι αποτελεί τη βάση στη διαδικασία συλλογισμού τους (π.χ. λογική σύλληψη ή αφηρημένη σκέψη, μηχανική αποστήθιση, τυφλή υπακοή κ.λπ.); Ποιες ανταμοιβές ή τιμωρίες συνεπάγονται η εκμάθηση ή η μη μάθηση; Ποιος αποκλείεται ή αντιμετωπίζει περιορισμούς στην αναζήτηση εκπαιδευτικών ευκαιριών; 10. Εργασιακές πρακτικές και συνήθειες: Σε ποιο στάδιο ανάπτυξης της εργασίας βρίσκονται οι άνθρωποι μιας συγκεκριμένης ομάδας; Ποια είναι η στάση της ομάδας απέναντι στην εργασία ή το εργατικό δυναμικό; Ποιος είναι ο κυρίαρχος τύπος εργασίας της ομάδας, ο καταμερισμός εργασίας, οι εργασιακές συνήθειες και πρακτικές. Η αξία της εργασίας αντιμετωπίζεται βάσει της εγγενούς αξίας της, των χρημάτων που παράγονται, των υπηρεσιών που παρέχονται ή της σταδιοδρομίας της εργασίας; Πάνω σε ποια βάση στηρίζονται οι ανταμοιβές, η αναγνώριση, οι 45

προαγωγές και τα κίνητρα που δίνονται όταν η εργασία εκτελείται καλά; Η εργασία καθορίζεται σε στενούς όρους (π.χ. άσπρο/μπλε κολάρο) ή τους ευρύτερους όρους (π.χ. περιλαμβάνει τις αναζητήσεις στις τέχνες, στον αθλητισμό και ακόμη και στον ελεύθερο χρόνο); Πώς οι άνθρωποι οργανώνουν τη δραστηριότητά τους (π.χ. ατομική ή ομαδική εργασία, ιεραρχική ή συμμετοχική οργάνωση); Ποιοι είναι οι πιο χαρακτηριστικοί κανόνες ή τα πρότυπα εργασίας στη συγκεκριμένη κοινωνία; Αυτό το πρότυπο προσφέρει δέκα σημαντικά σημεία αναφοράς για την εκτίμηση της κουλτούρας συγκεκριμένων ατόμων. Αυτές οι ταξινομήσεις όμως δεν περιλαμβάνουν όλες τις πτυχές ενός πολιτισμού, ούτε είναι αυτός ο μόνος τρόπος για μια τέτοια ανάλυση. Οι ανωτέρω κατηγορίες είναι απλώς ένα εύκολο εργαλείο για να βοηθήσουν τη διαπολιτισμική κατανόηση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων. Ο ίδιος τύπος αξιολόγησης ίσως μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αξιολόγηση της κουλτούρας ενός έθνους ή μιας μεγάλης γεωγραφικής περιοχής αλλά και μιας οργάνωσης ή μιας βιομηχανίας. Για την εξυπηρέτηση παρόμοιων αξιολογήσεων διακρίθηκε η έρευνα και η μελέτη του Geert Hofstede περί εθνικών κουλτουρών που αναλύεται στην συνέχεια. 3.4 Geert Hofstede Ένας από τους πιο διακεκριμένους κοινωνικούς επιστήμονες στον κόσμο, με πολλές έρευνες και μελέτες γύρω από την έννοια της κουλτούρας είναι ο Geert Hofstede, Ολλανδός κοινωνιολόγος και συγγραφέας, ο οποίος ασχολήθηκε με την μελέτη των εθνικών κουλτουρών και των επιχειρησιακών κουλτουρών. Ο Hofstede είναι ερευνητής των διαφορών στην εθνική κουλτούρα αλλά και στην οργανωσιακή-επιχειρησιακή κουλτούρα και «έχει γράψει ιστορία» με τη μελέτη του «Culture s Consequences», με την οποία κατηγοριοποιεί την εθνική κουλτούρα σύμφωνα με παράγοντες όπως τη «Δύναμη της Ιεραρχίας» (Power distance), τον «Ατομικισμό» (Individualism), την «Ισότητα των δύο Φυλών» (Masculinity versus Femininity), την «Αποφυγή της Αβεβαιότητας» (Uncertainty Αvoidance), τον «Μακρόπνοο Προσανατολισμό» (Long-term versus - short term orientation). Tο έργο αυτό αποτελεί θεμέλιο λίθο για την ανάλυση της εθνικής κουλτούρας και τον καταστεί γνωστό παγκοσμίως, ενώ τα βιβλία του έχουν μεταφρασθεί -εκτός της αγγλικής- σε άλλες 16 γλώσσες. Με λεπτομερείς μελέτες και αναλύσεις σε περισσότερες από πενήντα χώρες και με δείγμα του από τις μεγαλύτερες και πιο αξιόλογες επιχειρήσεις, έχει κερδίσει την αναγνώριση της ακαδημαϊκής κοινότητας, ακόμα και από ερευνητές που δεν συμφωνούν με την θεωρία του. 46

Ο Hofstede, χρησιμοποιώντας στην θεωρία του μια δική του εκδοχή, ορίζει ως κουλτούρα τον συλλογικό προγραμματισμό του μυαλού, που διαχωρίζει τα μέλη ενός συνόλου ή μιας κατηγορίας ανθρώπων από μια άλλη. Παράλληλα τονίζει ότι η συμπεριφορά του κάθε ατόμου είναι δυνατόν να προκαθορίζεται μερικώς από αυτόν τον προγραμματισμό ή και να αποκλίνει εντελώς από αυτόν, με την έννοια ότι το άτομο μπορεί να συμπεριφερθεί διαφορετικά από ότι ορίζει η κουλτούρα του. Αντίθετα, ορίζει ως προσωπικότητα, το σύνολο των πνευματικών αξιών, οι οποίες διακατέχουν ένα άτομο και δεν μπορεί να τα μοιραστεί με άλλους.(hofstede, 1998). 3.5 Θεωρίες Πολιτισμού Hofstede Οι θεωρίες κουλτούρας του Hofstede επιχειρούν να εξηγήσουν τις διαφορές στον πολιτισμό και στις κοινωνίες και να προτείνουν τρόπους για την καλύτερη επίτευξη της πολιτισμικής ενσωμάτωσης. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές χώρες σε όλο τον κόσμο, η καθεμία με τη δική της συγκεκριμένη κουλτούρα και ιδιοσυγκρασία. Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν μια αίσθηση του τι είναι ο πολιτισμός, είναι δύσκολο να μετρηθεί, να συγκριθεί και να αναλυθεί ένα τόσο ποικίλο και εξαιρετικά διαδεδομένο θέμα. Το πρότυπο καταδεικνύει ότι υπάρχουν εθνικοί και περιφερειακοί πολιτιστικοί σχηματισμοί ή ομάδες που έχουν επιπτώσεις στη συμπεριφορά των κοινωνιών και των οργανώσεων, και που είναι πολύ επίμονες με την παρέλευση του χρόνου. Οι εθνικές διαστάσεις πολιτισμού του Hofstede και τα υπολογισμένα αποτελέσματα χωρών σε κάθε διάσταση χρησιμοποιούνται συχνά ως πλαίσιο για τις παρατηρηθείσες διαφορές στις διαθέσεις και τις πρακτικές μεταξύ των μελών τους καθώς οι τεχνολογικές, ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις λαμβάνουν χώρα με το πέρασμα του χρόνου. Σε μια προσπάθεια, λοιπόν, να οριστούν ορισμένες μετρήσιμες και ποσοστικοποιήσιμες πτυχές του πολιτισμού, ο Geert Hofstede ανέπτυξε την ιδέα των πολιτιστικών διαστάσεων. Ο Hofstede εξέτασε την επιρροή της εθνικής κουλτούρας ενός οργανισμού. Μεταξύ 1968 1972 ερεύνησε 117.000 εργαζομένους της ΙΒΜ σε 72 χώρες και προσδιόρισε έννοιες της κουλτούρας διαμέσου των μελετών για την σύγκριση των πολιτισμών. Η έρευνα του αργότερα ενισχύθηκε περαιτέρω με στοιχεία από κυβερνήτες αεροσκαφών και από μαθητές 3 χωρών, από διευθυντές δημόσιων υπηρεσιών 14 χωρών, από καταναλωτές «up markets 15 χωρών και από καταναλωτές «elite» 19 χωρών. 47

Οι συνεισφορές από όλα αυτά τα στοιχεία της έρευνας βοήθησαν τον Hofstede να αναπτύξει ένα μοντέλο που προσδιορίζει τέσσερις, κυρίως, "Διαστάσεις του Πολιτισμού» για να βοηθήσει στην διαφοροποίηση των κουλτουρών. Μια πέμπτη διάσταση προστέθηκε μετά τη διεξαγωγή μιας επιπλέον διεθνής μελέτης που διενεργήθηκε με κινέζους υπαλλήλους και διευθυντικά στελέχη, και εφαρμόστηκε σε 23 χώρες. 1. Power Distance - PDI - Απόσταση δύναμης 2. Individualism - IDV - Ατομικισμός 3. Masculinity - MAS - Ανδροπρέπεια 4. Uncertainty Avoidance - UAI - Αποφυγή αβεβαιότητας 5. Long-Term Orientation - LTO - Βραχυπρόθεσμο εναντίον μακροπρόθεσμου προσανατολισμού Στη βάση αυτών των πέντε μεταβλητών ο Geert Hofstede επιχείρησε να εξηγήσει τις όποιες διαφορές που συναντά κανείς στο επίπεδο της οργάνωσης της επιχείρησης, της επιχειρησιακής κουλτούρας, των συμπεριφορών των εργαζομένων, των σχέσεων που διαμορφώνονται μεταξύ τους κ.λπ. με πολιτισμικούς όρους και παραπέμποντας στην εκάστοτε εθνική κουλτούρα (Hofstede, 2001). Οι έρευνες αυτές θεωρούν συχνά την εθνική κουλτούρα σαν ένα δεδομένο - με την απόλυτη έννοια του όρου - που καθορίζει με ντετερμινιστικό τρόπο τις συμπεριφορές των κοινωνικών δρώντων, αγνοώντας τους ιστορικούς και κοινωνικούς όρους διαμόρφωσής της. Επιπλέον, οι αναλύσεις αυτές εμπεριέχουν τον κίνδυνο να φτάσουμε σε πολύ γενικόλογα συμπεράσματα και να βάλουμε εθνικές «ετικέτες» στα υπό μελέτη φαινόμενα. Για τον λόγο αυτό και παρόλο που αυτές οι διαστάσεις είναι ευρέως αποδεκτές στον διαπολιτισμικό τομέα της εκπαιδευτικής βιομηχανίας, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι: Οι Διαστάσεις δείχνουν τις τάσεις του πολιτισμού μιας χώρας ως σύνολο και δεν λαμβάνουν υπόψη τις περιφερειακές υποκουλτούρες, όπως διαφορές μεταξύ Ανατολής και δυτικών ακτών των ΗΠΑ, τη Βόρεια & Νότια Γαλλία, κλπ., που μπορεί να έχουν ουσιαστικές διαφορές. Οι Διαστάσεις πρόκειται να χρησιμοποιηθούν ως οδηγός για την κατανόηση των διαφορών μεταξύ των κουλτούρων των χωρών. Παρόλα αυτα, υπάρχουν και εξαιρέσεις στον κανόνα. 3.6 Οι Πολιτιστικές Διαστάσεις της Κουλτούρας του Hofstede 48

3.6.1 Απόσταση Δύναμης (Χάσμα Δύναμης ή Ανοχή Δύναμης) Αφορά το βαθμό στον οποίο τα πιο αδύναμα μέλη των οργανώσεων περιμένουν και αποδέχονται την άνιση κατανομή της εξουσίας (μέγεθος της ανισότητας σε κάθε κοινωνία). Με λίγα λόγια η «απόσταση της δύναμης» μπορεί να οριστεί ως ο βαθμός στον οποίο οι ανίσχυροι άνθρωποι μιας ομάδας, ενός οργανισμού, ενός φορέα ή μιας κοινωνίας αποδέχονται ότι η δύναμη είναι άνισα κατανεμημένη. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το PDI δεν μετρά την πραγματική διαφορά της δύναμης μεταξύ των ατόμων, αλλά το πώς αυτή η δύναμη είναι αντιληπτή. Αποτελεί ένα μέτρο της αποδοχής της δύναμης της κοινωνίας. Υπάρχουν μερικές χώρες στις οποίες οι μεγάλες αποκλίσεις δύναμης δεν γίνονται αποδεκτές αλλά υπάρχουν και κάποιες στις οποίες οι ιεραρχίες βρίσκουν περισσότερη αποδοχή. Σε πολιτισμούς με χαμηλή αποδοχή διαφορών δύναμης: Οι αποφάσεις λαμβάνονται από κοινού Δεν γίνονται αποδεκτές μεγάλες διαφορές στην αμοιβή Στόχος είναι τα δικαιώματα όλων των μελών Οι οργανωσιακοί δείκτες τείνουν να είναι κολακευτικοί Γενικότερα, σε έναν πολιτισμό με χαμηλό PDI, η εξουσία είναι κοινή, ισόβαθμα κατανεμημένη και οι άνθρωποι θεωρούνται ίσοι. Υπογραμμίζει τις διαφορές ανάμεσα στη δύναμη και στον πλούτο των πολιτών. Σε αυτές τις κοινωνίες η ισότητα και η δυνατότητα για ευκαιρίες αφορά όλα τα μέλη. Ειδικότερα, στο χώρο της εργασίας, η σχέση μεταξύ των ανωτέρων στελεχών και των εργαζομένων είναι τόσο οικεία ώστε να μοιράζονται ιδέες. Και οι δυο πλευρές ενεργούν περισσότερο ως ίσοι, αν και οι υφιστάμενοι εξακολουθούν να μην έχουν την δύναμη των ανωτέρων τους. Υπάρχει μια πολύ μικρή συναισθηματική απόσταση μεταξύ των μελών, με υφισταμένους να επικοινωνούν ελεύθερα με τα αφεντικά τους, ακόμη και να τους φέρνουν αντιρρήσεις. Με λίγα λόγια υπάρχει αλληλεξάρτηση μεταξύ των εργαζομένων και των διευθυντών. Το στυλ της ηγεσίας τείνει να είναι περισσότερο δημοκρατικό. (π.χ. Σουηδία, Δανία, Κάτω Χώρες). Σε πολιτισμούς με μεγαλύτερη διαφορά δύναμης: Οι διαφορές στα επίπεδα της δύναμης είναι αποδεκτές Οι οργανώσεις αναπτύσσουν γραφειοκρατικές δομές με καθαρά ιεραρχικά δίκτυα 49

Υπάρχουν μετριοπαθή δίκτυα επικοινωνίας ανάμεσα στα χαμηλότερα και υψηλότερα επίπεδα της γραφειοκρατίας. Η κοινωνία αποδέχεται μια άνιση κατανομή της εξουσίας και οι άνθρωποι καταλαβαίνουν «τη θέση τους» στο σύστημα. Έτσι, υπάρχει κυρίως ανησυχία για την ιεραρχία και απροθυμία ή φόβος για διαμαρτυρία. Ένα υψηλό PDI δείχνει, ότι υπάρχουν ανισότητες στην εξουσία και στον πλούτο στην κοινωνία και ότι τα λιγότερο ισχυρά μέλη της κοινωνίας αποδέχονται αυτήν την κατάσταση. Στον χώρο της εργασίας, τα ανώτερα στελέχη είναι λιγότερο προσιτά από τους υφισταμένους, η επικοινωνία ρέει προς τα κάτω και ο σεβασμός προς τα πάνω. Υπάρχει μεγάλη εξάρτηση των εργαζομένων από τους ανωτέρους καθώς και μεγάλη απόσταση μεταξύ τους και σπάνια παρατηρείται κάποια προσέγγιση ή κριτική. Οι υφιστάμενοι μπορούν είτε να αποδεχτούν αυτή την εξάρτηση και να αγκαλιάσουν τον αυταρχισμό ή να τον απορρίψουν και να τον καταπολεμήσουν. Το στυλ της ηγεσίας τείνει να είναι περισσότερο αυταρχικό ή πατριαρχικό. Οι διευθυντές διασφαλίζουν τη θέση τους χρησιμοποιώντας σύμβολα και απολαμβάνουν δημόσια τα προνόμια τους.(π.χ. Βέλγιο, Ελλάδα, Γερμανία) 3.6.2 Αποφυγή της Αβεβαιότητας ή αλλιώς Βαθμός Ελέγχου της Αβεβαιότητας Η διάσταση UAI δηλώνει το ποσοστό εκείνο των μελών μιας κοινωνίας που προτιμούν να κυβερνώνται από κανόνες, νόμους, και τυποποιημένες διαδικασίες λειτουργιών, και αποδέχονται (ανέχονται) να ζουν μέσα στην αβεβαιότητα ή την ασάφεια σε αδόμητες και απρόβλεπτες καταστάσεις. Πρόκειται για έναν πολιτισμό που «προγραμματίζει» τα μέλη του έτσι ώστε να αισθάνονται έτοιμα όταν έρχονται αντιμέτωπα με νέες, απρόβλεπτες, άγνωστες κ.λπ. καταστάσεις (βαθμός στον οποίο η κοινωνία επιχειρεί να ελέγξει το «ανεξέλεγκτο»). Αποτελεί ένα μέτρο του βαθμού στον οποίο μια κοινωνία προσπαθεί να αντιμετωπίσει την ανησυχία με την ελαχιστοποίηση της αβεβαιότητας μέσω των κανόνων. Σε πολιτισμούς με υψηλό επίπεδο προσπάθειας αποφυγής αβεβαιότητας, παρατηρείται: Μείωση αβεβαιότητας μέσω τυπικών κανόνων Χαμηλό επίπεδο ανοχής των διαφορετικών απόψεων και με ενίσχυση του ρόλου των ειδικών 50

Υψηλό επίπεδο άγχους και πίεσης, το οποίο οδηγεί σε ισχυρό κίνητρο της επίδοσης Υποστήριξη των οργανωτικών δομών Σε έναν πολιτισμό, με υψηλό δείκτη UAI τα μέλη του προτιμούν να υπάρχει καλή οργάνωση και σειρά, προγραμματισμός εκ των προτέρων και οι καταστάσεις και τα γεγονότα να εκτυλίσσονται εξελίσσονται με ακρίβεια χρόνου. Οι εργασίες, αλλά και η ζωή γενικότερα να διέπονται από κανόνες και νόμους. Με τον τρόπο αυτό, τα μέλη επιδιώκουν να μειώσουν ή να αφανίσουν οποιαδήποτε μορφή αβεβαιότητας, η οποία θεωρείται απειλή για μια ισορροπημένη ζωή. Παρόλα αυτα σε τέτοιους πολιτισμούς παρατηρούνται υψηλά επίπεδα ανησυχίας και άγχους για την περίπτωση που ίσως δημιουργηθεί οποιαδήποτε αβεβαιότητα μεταξύ των μελών. Στον εργασιακό χώρο, οι εργαζόμενοι δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό μέσα σε ένα δομημένο περιβάλλον με σαφείς οδηγίες υπό αυστηρούς νόμους, κανόνες και κατευθυντήριες γραμμές και ακολουθούν προδιαγεγραμμένες διαδικασίες. Σε πολιτισμούς με χαμηλότερη αποφυγή της αβεβαιότητας: Κάθε μέρα είναι αποδεκτή ως έρχεται Οι εργαζόμενοι τείνουν να παίρνουν μεγαλύτερες πρωτοβουλίες Οι εργαζόμενοι τείνουν να λαμβάνουν περισσότερες ευθύνες. Καλωσορίζεται η ελευθερία της γνώμης Προσπάθεια για λιγότερους κανόνες των δυνατών Ένα χαμηλό UAI υποδεικνύει μια κοινωνία που είναι πιο ευέλικτη και χαλαρή, και δεν ανησυχεί όταν τα πράγματα πάνε στραβά. Επίσης οι χώρες που ανησυχούν λιγότερο σε περίπτωση ασάφειας και αβεβαιότητας έχουν περισσότερη ανοχή σε ποικιλία απόψεων. Αυτό αντανακλάται σε μια κοινωνία που δεν είναι προσανατολισμένη κατά κανόνα αλλά δέχεται πιο εύκολα κάθε αλλαγή, και αναλαμβάνει όλο και μεγαλύτερους κινδύνους (π.χ. Βέλγιο, Ιαπωνία). Στο εργασιακό περιβάλλον, υπάρχουν λιγότεροι περιοριστικοί κανόνες. Οι συνεδριάσεις μπορεί να αρχίζουν και να κυλούν αργά, τα μέλη μπορεί να μην εμφανιστούν μόνο και μόνο επειδή έχουν κάτι πιο σημαντικό να κάνουν. Οι άνθρωποι αισθάνονται πιο άνετα σε νέες και διφορούμενες καταστάσεις, είναι πιο ευέλικτοι και δεν χρειάζονται οδηγίες και κανόνες για να αποδώσουν καλά (π.χ. Μεγάλη Βρετανία, Δανία, Σουηδία) 51

3.6.3.Ατομικισμός (Ατομικισμός και Κολεκτιβισμός) Αναφέρεται στο βαθμό στον οποίο τα άτομα στηρίζονται στον εαυτό τους ή παραμένουν ενσωματωμένα σε ομάδες (λ.χ. οικογένεια). Αποτελεί ένα μέτρο της έμφασης που δίνεται επάνω στη δυναμική συμπεριφορά είτε στην αυτάρκεια είτε στην κρατική ευημερία της κοινωνίας. Επίσης, αποτελεί το στοιχείο εκείνο, σύμφωνα με το οποίο οι άνθρωποι προτιμούν να ζουν με μια ισχυρή αίσθηση της προσωπικής τους ταυτότητας, ενώ ο κολεκτιβισμός (χαμηλό IDV) αναφέρεται στην προτίμηση μιας ομαδικής ταυτότητας. Η πλειονότητα των πολιτισμών παρουσιάζουν χαμηλό IDV, ενώ IDV και PDI τείνουν να συσχετίζονται αρνητικά. Ο Hofstede καθορίζει αυτή τη διάσταση ως εξής: "Η διάσταση του ατομικισμού παρατηρείται σε κοινωνίες στις οποίες οι δεσμοί ανάμεσα στα μέλη είναι χαλαροί: ο καθένας αναμένεται να φροντίσει τον εαυτό του και την οικογένεια του". Ο προσανατολισμός προς μεμονωμένες ή συλλογικές ομάδες μπορεί να γίνει αντιληπτός από τον πολιτισμό της οργάνωσης. Οι ατομικιστικές κουλτούρες δίνουν αξία: Στην αυτό-ανάπτυξη Στην ατομική πορεία καριέρας Στην ανεξαρτησία Εκτιμούν την υπερδραστηριότητα και την αυτονομία Υπάρχει μια συσχέτιση ανάμεσα στον πλούτο και στο επίπεδο της εξατομίκευσης. Σε έναν πολιτισμό με χαμηλό IDV, τα μέλη του αποτελούν μέρος των ισχυρών ομάδων. Οι κοινωνίες τείνουν να λειτουργούν ως ομάδα και να σκέφτονται για την ομάδα, σε σημείο τέτοιο όπου τα μέλη υποβαθμίζουν τις δικές τους θεωρίες και προτάσεις ώστε να υπάρχει ευκολότερα συμφωνία μέσα στην ομάδα. Ένα αφοσιωμένο άτομο πιθανότατα να είναι πρόθυμο να θυσιάσει ακόμα και προσωπικά του οφέλη υπέρ της ευρύτερης ομάδας. Ένα χαμηλό IDV χαρακτηρίζει τις κοινωνίες κολεκτιβιστικής φύσεως με στενούς δεσμούς μεταξύ των μελών της. Σε αυτές τις κοινωνίες «... οι άνθρωποι από τη γέννηση τους και μετά ενσωματώνονται σε ισχυρές, συνεκτικές ομάδες, οι οποίες καθ 'όλη τη διάρκεια της ζωής τους συνεχίζουν να τους προστατεύουν με αντάλλαγμα τυφλή πίστη». Συνεπάγεται ισχυρή συνοχή της ομάδας, η αρμονία είναι το "κλειδί". Υπάρχει η τάση να χρησιμοποιείται το «εμείς» πιο συχνά. Πρόκειται για μια κοινωνία συχνά αναποφάσιστη, καθόλου διεκδικητική, επιθετική ή ιεραρχική, μάλλον ασθενής μπορεί να χαρακτηριστεί. Ειδικότερα, στον εργασιακό χώρο παρατηρείται ότι οι εργαζόμενοι έχουν την τάση να 52

περιμένουν τις τελικές αποφάσεις από τους διευθυντές τους χωρίς να παίρνουν από μόνοι τους πρωτοβουλίες. Τα πλούσια δυτικά έθνη τείνουν να είναι σε καλύτερη θέση για να εστιάσουν στις ατομικές αξίες. (π.χ Κάτω Χώρες, Βέλγιο, Μεγάλη Βρετανία) Οι Συλλογικές κουλτούρες (κολεκτίβες): Ευνοούν αξίες στις οποίες κυριαρχεί η ομάδα όπως για παράδειγμα: πίστη, συμμόρφωση και λήψη αποφάσεων ομάδας. Είναι δομημένες με πιο ιεραρχικό τρόπο Τα μέλη είναι εξαρτημένα από την ομάδα και από την αρχή, η οποία εμφανίζεται πατριαρχική. Σε έναν πολιτισμό με υψηλό IDV, δεν υπάρχει σύνδεση μεταξύ των ανθρώπων, οι άνθρωποι δεν μοιράζονται τις ευθύνες μεταξύ τους. Παρατηρείται η τάση του να χρησιμοποιείται το «εγώ» πιο συχνά, μερικές φορές εκλαμβάνεται ως αλαζονική, εγωκεντρική κοινωνία. Γενικότερα, τα μέλη έχουν χαλαρούς δεσμούς μεταξύ τους και λειτουργούν ως μεμονωμένα άτομα που φροντίζουν τον εαυτό τους, την οικογένεια και τους φίλους τους, παίρνοντας τις δικές τους αποφάσεις, και αναπτύσσοντας τη δική τους ταυτότητα. Τα μέλη τείνουν να αποφεύγουν την ανάπτυξη στενών δεσμών και πίστης με άλλους, εκφράζουν προσωπικές απόψεις και ιδέες, και δεν φοβούνται να στραφούν εναντίον της πλειοψηφίας. Όταν υπάρχει υψηλό IDV στον εργασιακό χώρο, οι εργαζόμενοι μπορούν να εξουσιάζουν και να παίρνουν δικές τους αποφάσεις. Με λίγα λόγια, κυριαρχεί η ατομικότητα και τα ατομικά δικαιώματα αποτελούν υψίστης σημασίας εντός του εργασιακού περιβάλλοντος (π.χ. Ιαπωνία, Τουρκία, Σιγκαπούρη) 3.6.4 Ανδροπρέπεια (Εναντίον της Θηλυκότητας) Το MAS αναφέρεται σε μια ένδειξη εκτίμησης όπου το παραδοσιακό αρσενικό πρότυπο διατηρείται ως ένα μοντέλο επίτευξης, ελέγχου και δύναμης. Επικεντρώνεται στο βαθμό σύμφωνα με τον οποίο οι «αρσενικές» αξίες, όπως η ανταγωνιστικότητα και η απόκτηση του πλούτου υπερισχύουν των «θηλυκών» αξιών, όπως η δημιουργία σχέσεων και η ποιότητα ζωής. Η διάσταση της «Ανδροπρέπειας» (υψηλό MAS) είναι η προτίμηση για μια επιθετική και κυρίαρχη στάση, ενώ ένας πολιτισμός με χαμηλό MAS, θηλυκότητα, τείνει προς μια μέτρια συμπεριφορά. Το MAS είναι επίσης μια ένδειξη των συναισθηματικών ρόλων των φύλων σε έναν πολιτισμό, ένα υψηλό MAS υποδεικνύει ξεχωριστούς ρόλους των δύο φύλων, ενώ ένα χαμηλό MAS υποδεικνύει αλληλοεξαρτώμενους ρόλους. 53

Γενικότερα, Αναφέρεται στην ανακατανομή των συναισθηματικών ρόλων μεταξύ των φύλων. Αποτελεί ένα μέτρο της κυριαρχίας των αρσενικών υλιστών εναντίον των θηλυκών κοινωνικών αξιών Στις ανδροκρατούμενες κουλτούρες, οι άντρες αναμένεται: Να ακολουθούν το παλιό πρότυπο ρόλου Να είναι πρακτικοί Προσανατολισμένοι στην επιτυχία Γεμάτοι αυτοπεποίθηση Να είναι σε θέση να φροντίζουν τις συζύγους και τις οικογένειες τους. Οι γυναίκες από την άλλη πλευρά, πρέπει: Να εκπληρώνουν τους παραδοσιακούς ρόλους της μητέρας και της νοικοκυράς Να καλλιεργούν τον θηλυκό προσανατολισμό των σχέσεων Ένας πολιτισμός που διακρίνεται για τις καλές επιδόσεις του στην διάσταση MAS, τότε διακρίνεται και για την διατήρηση ξεκάθαρων ρόλων των δύο φύλων (ανδρών γυναικών). Οι άνδρες τείνουν να είναι σκληροί, επιθετικοί, ανταγωνιστικοί και δυναμικοί, ενώ οι γυναίκες παρουσιάζουν όλα τα παραπάνω σε πολύ χαλαρά επίπεδα. Στο περιβάλλον της εργασίας, οι άνδρες δίνουν μεγάλη σημασία στις υψηλές αποδοχές, στην εργασιακή τους αναγνώριση, στην εξέλιξη της σταδιοδρομίας τους, τη δύναμη, και στις εργασιακές προκλήσεις. Από πολιτική άποψη, οι χώρες με υψηλό MAS τείνουν να τοποθετούν την ανάπτυξη της οικονομίας πάνω από περιβαλλοντικές συνειδήσεις, καταθέτοντας μεγάλους προϋπολογισμούς άμυνας, και δαπανώντας λιγότερα για την ενίσχυση διεθνών βοηθειών. Η ανδρική κυριαρχία βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, ενώ η ισότητα των φύλων σε χαμηλά επίπεδα. Υποδεικνύεται μια κοινωνία διεκδικητική και επιθετική με χαρακτηριστικά «αρσενικού». Οι ανδρικού γένους κουλτούρες τείνουν να είναι περισσότερο προσανατολισμένες στα επιτεύγματα, να είναι επιθετικές, ανταγωνιστικές και υλιστικές. Επικρατεί το: «Ζήστε για να εργάζεστε» (π.χ. Ιαπωνία, Χώρες Λατινικής Αμερικής, Γερμανία, Αυστρία, Ελβετία). Στις θηλυκού γένους κουλτούρες, υπογραμμίζεται η αξία: της μερικής απασχόλησης των ευκαιριών φροντίδας 54

των παιδιών των φιλικών σχέσεων της εθελοντικής εργασίας Μια κουλτούρα με χαμηλό MAS προωθεί τις συναισθηματικές σχέσεις μεταξύ των μελών, και γενικότερα τις διάφορες εκφάνσεις των συναισθημάτων. Η αρμονία και η συνεργασία επίσης προτιμούνται σε σχέση με την σύγκρουση και τον ανταγωνισμό. Οι άνθρωποι είναι μέτριοι, ειλικρινής, και καθόλου υπερβολικοί. Σε μια τέτοια «γυναικεία» κουλτούρα και οι άνδρες και οι γυναίκες εμφανίζουν τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Όσον αφορά στο περιβάλλον εργασίας, οι εργαζόμενοι προτιμούν να αναπτύξουν σχέσεις συνεργασίας με τους συναδέλφους και τους ανωτέρους τους, καλές συνθήκες εργασίας και ασφάλειας. Οι Γυναικείοι πολιτισμοί γενικά είναι πιο συντηρητικοί, θυσιάζουν την οικονομική ανάπτυξη για την διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος, και προτιμούν την διαπραγμάτευση και τον συμβιβασμό στις διεθνείς σχέσεις τους. Σε εργασιακούς χώρους με χαμηλό MAS, υπάρχει μεγαλύτερη ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών και εκτίμηση των γυναικείων αξίων όπως συμβιβαστικές λύσεις, κλπ. Με χαμηλό MAS χαρακτηρίζονται οι κοινωνίες στις οποίες η ανατροφή και η φροντίδα του «θηλυκού» αποτελούν χαρακτηριστικά που κυριαρχούν. Επικρατεί το: «Εργαστείτε για να ζήσετε» (π.χ. Κάτω Χώρες, Σκανδιναβικές Χώρες) 3.6.5 Βραχυπρόθεσμος Εναντίον Μακροπρόθεσμου Προσανατολισμού Αναφέρεται στο βαθμό στον οποίο μια κοινωνία προετοιμάζει τα μέλη της στο να αποδέχονται καθυστερημένα την ικανοποίηση των κοινωνικών, υλικών και συναισθηματικών τους αναγκών καθώς αποσκοπεί και σε μια μακροπρόθεσμη αφοσίωση και διατήρηση των παραδοσιακών αξιών. Υψηλό ή χαμηλό LTO προδιαθέτει χώρες να αντισταθούν ή να αποδέχονται την αλλαγή. Υψηλό LTO Στον εργασιακό χώρο η κοινωνία είναι εδραιωμένη στις παραδόσεις του παρελθόντος, το οποίο συχνά σημαίνει ότι οι μεγάλες δεσμεύσεις χρόνου και η σκληρή δουλειά, όπως ένα σχέδιο για τις μελλοντικές ανταμοιβές υπερκαλύπτουν την ανάγκη για γρήγορες αλλαγές. Χαμηλό LTO 55

Στον εργασιακό χώρο, δεν ενισχύεται η έννοια του μακροπρόθεσμου, παραδοσιακού προσανατολισμού και οι εργαζόμενοι περιμένουν βραχυπρόθεσμες ανταμοιβές από την εργασία τους. Η αλλαγή του πολιτισμού μπορεί να επέλθει γρηγορότερα αφού δεν υπάρχουν εμπόδια. 3.6.6 Πίνακας Βαθμολογιών Παρατίθεται ο πίνακας με τις βαθμολογίες κατά τον Hofstede μετά τις έρευνες του: Country PDI IDV MAS UAI LTO Arab World ** 80 38 52 68 Argentina 49 46 56 86 Australia 36 90 61 51 31 Austria 11 55 79 70 Austria 11 55 79 70 Bangladesh * 80 20 55 60 40 Belgium 65 75 54 94 Brazil 69 38 49 76 65 Bulgaria * 70 30 40 85 Canada 39 80 52 48 23 Chile 63 23 28 86 China * 80 20 66 30 118 Colombia 67 13 64 80 Costa Rica 35 15 21 86 Czech Republic * 57 58 57 74 13 Denmark 18 74 16 23 East Africa ** 64 27 41 52 25 Ecuador 78 8 63 67 El Salvador 66 19 40 94 Estonia * 40 60 30 60 Finland 33 63 26 59 France 68 71 43 86 Germany 35 67 66 65 31 Greece 60 35 57 112 Guatemala 95 6 37 101 56

Hong Kong 68 25 57 29 96 Hungary * 46 80 88 82 50 India 77 48 56 40 61 Indonesia 78 14 46 48 Iran 58 41 43 59 Ireland 28 70 68 35 Israel 13 54 47 81 Italy 50 76 70 75 Jamaica 45 39 68 13 Japan 54 46 95 92 80 Luxembourg * 40 60 50 70 Malaysia 104 26 50 36 Malta * 56 59 47 96 Mexico 81 30 69 82 Morocco * 70 46 53 68 Netherlands 38 80 14 53 44 New Zealand 22 79 58 49 30 Norway 31 69 8 50 20 Pakistan 55 14 50 70 0 Panama 95 11 44 86 Peru 64 16 42 87 Philippines 94 32 64 44 19 Poland * 68 60 64 93 32 Portugal 63 27 31 104 Romania * 90 30 42 90 Russia * 93 39 36 95 Singapore 74 20 48 8 48 Slovakia * 104 52 110 51 38 South Africa 49 65 63 49 South Korea 60 18 39 85 75 Spain 57 51 42 86 Surinam * 85 47 37 92 Sweden 31 71 5 29 33 Switzerland 34 68 70 58 Taiwan 58 17 45 69 87 Thailand 64 20 34 64 56 57

Trinidad * 47 16 58 55 Turkey 66 37 45 85 United Kingdom 35 89 66 35 25 United States 40 91 62 46 29 Uruguay 61 36 38 100 Venezuela 81 12 73 76 Vietnam * 70 20 40 30 80 West Africa 77 20 46 54 16 Σχήμα1. Πίνακας βαθμολογιών του Hofstede *Estimated Values ** Regional Estimated Values Arab World : Egypt, Iraq, Kuwait, Lebanon, Libya, Saudi Arabia, United Arab Emirates East Africa : Ethiopia, Kenya, Tanzania, Zambia West Africa : Chana, Nigeria, Sierra Leone 3.6.7 Συγκεντρωτικός Πίνακας των Βαθμολογιών των 5 χωρών του Δείγματος κατά τον Hofstede PDI IDV MAS UAI LTO Brazil 69 38 49 76 65 Canada 39 80 52 48 23 India 77 48 56 40 61 Malaysia 104 26 50 36 South Korea 60 18 39 85 75 Σχήμα2. Συγκεντρωτικός πίνακας βαθμολογιών των 5 χωρών του δείγματος 58

120 100 80 60 40 20 104 77 69 60 39 80 48 38 26 18 56 4952 50 39 85 76 48 40 36 65 23 61 75 Brazil Canada India 0 PDI IDV MAS UAI LTO Σχήμα3. Ραβδόγραμμα με τις βαθμολογίες των 5 χωρών του δείγματος 3.6.8 Ανάλυση Κουλτουρών των 5 χωρών του Δείγματος Σύμφωνα με τις Διαστάσεις του Hofstede 3.6.8.1 Βραζιλία 80 70 60 50 40 30 20 10 0 PDI IDV MAS UAI LTO Σχήμα4. Ραβδόγραμμα με τις βαθμολογίες της Βραζιλίας Αν εξερευνήσουμε τον πολιτισμό της Βραζιλίας μέσα από το πρίσμα του μοντέλο των 5 διαστάσεων, μπορούμε να έχουμε μια καλή εικόνα του βραζιλιάνικου πολιτισμού σε σχέση με άλλους πολιτισμούς. 59

Απόσταση Δύναμης/Εξουσίας Η διάσταση αυτή ασχολείται με το γεγονός ότι όλα τα μέλη μέσα στην κοινωνία δεν είναι ίσα μεταξύ τους. «Απόσταση ισχύς ορίζεται ως ο βαθμός στον οποίο τα αδύναμα μέλη μιας κοινωνίας ή ενός οργανισμού μέσα σε μια χώρα αποδέχονται την άνιση κατανομή της δύναμης/εξουσίας». Με βαθμό 69 η Βραζιλία αντανακλά μια κοινωνία που πιστεύει ότι η ιεραρχία πρέπει να ακολουθείται και οι ανισότητες μεταξύ των ανθρώπων είναι αποδεκτές. Η διαφορετική κατανομή της εξουσίας δικαιολογεί το γεγονός ότι οι κάτοχοι εξουσίας έχουν περισσότερα οφέλη από ό, τι τα λιγότερο ισχυρά μέλη στην κοινωνία. Στη Βραζιλία είναι σημαντικό να υπάρχει σεβασμός προς τους ηλικιωμένους (και τα παιδιά να φροντίζουν τους ηλικιωμένους γονείς τους). Στις εταιρείες υπάρχει ένα στέλεχος το οποίο αναλαμβάνει την πλήρη ευθύνη. Τα σύμβολα της εξουσίας θεωρούνται σημαντικά καθώς, χρησιμοποιώντας την κοινωνική τους θέση, καθιερώνουν το σεβασμό που θα μπορούσε να διεκδικηθεί. Ατομικισμός Το θεμελιώδες πρόβλημα που αντιμετωπίζει αυτή η διάσταση είναι ο βαθμός διατήρησης της αλληλεξάρτησης μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας. Έχει να κάνει με το αν οι άνθρωποι δρουν με το "εγώ" ή το "εμείς". Σε ατομικιστικές κοινωνίες οι άνθρωποι υποτίθεται ότι φροντίσουν τον εαυτό τους και την άμεση οικογένειά τους και μόνο. Σε κολεκτιβιστικές κοινωνίες οι άνθρωποι ανήκουν σε «ομάδες» που τους φροντίζουν με αντάλλαγμα παντοτινή πίστη. Η Βραζιλία έχει βαθμολογία 38 που σημαίνει ότι σε αυτή τη χώρα οι άνθρωποι από τη γέννηση τους και μετά ενσωματώνονται σε ισχυρές, συνεκτικές ομάδες (αποτελώντας από την ευρύτερη οικογένεια, συμπεριλαμβανομένων θείους, θείες, παππούδες και ξαδέρφια), οι οποίες συνεχίζουν την προστασία των μελών τους με αντάλλαγμα αιώνια αφοσίωση. Ακόμα και στο περιβάλλον της εργασίας η νοοτροπία αυτή απαιτεί, για παράδειγμα από ένα μεγαλύτερο και ισχυρότερο μέλος της οικογένειας να "βοηθήσει" κάποιο από τα μέλη της να προσληφθεί σε δική του εταιρεία. Στις επιχειρήσεις, είναι σημαντικό η δημιουργία αξιόπιστων και μακροχρόνιων σχέσεων: μια συνάντηση ξεκινά συνήθως με γενικές συζητήσεις, προκειμένου να γνωρίσουν ο ένας τον άλλον πριν από την επιχειρηματική τους δραστηριότητα. Ως καλύτερος τρόπος επικοινωνίας θεωρείται ένα εμπλουτισμένο πλαίσιο θεμάτων συζήτησης, όπου όλοι θα μιλούν αφειδώς και θα γράφουν με έναν πολύπλοκο τρόπο. 60

Αρρενωπότητα / θηλυκότητα Μια υψηλή βαθμολογία (αρσενικό) σε αυτή τη διάσταση δείχνει ότι η κοινωνία θα πρέπει να κατευθύνεται από τον ανταγωνισμό, τα επιτεύγματα και τις επιτυχίες, όπου η επιτυχία καθορίζεται από το νικητή / τους καλύτερους στον τομέα - ένα σύστημα αξιών που ξεκινά από το σχολείο και συνεχίζεται καθ 'όλη την οργανωσιακή συμπεριφορά. Μια χαμηλή βαθμολογία (θηλυκό) σημαίνει ότι οι κυρίαρχες αξίες στην κοινωνία είναι η φροντίδα για τους άλλους και η ποιότητα ζωής. Μια «θηλυκή» κοινωνία είναι εκείνη όπου η ποιότητα ζωής είναι το σημάδι της επιτυχίας και το να ξεχωρίζει κανείς από το πλήθος δεν είναι κάτι αξιοθαύμαστο. Το βασικό θέμα εδώ είναι αυτό που παρακινεί τους ανθρώπους, στο να θέλουν να είναι οι καλύτεροι (αρσενικό) ή στο να κάνουν αυτό που τους αρέσει (θηλυκό). Η Βραζιλία βαθμολογείται με 49 σ αυτήν την διάσταση (βρίσκεται στη μέση δηλαδή). Αποτελείται από επιεικέστερα χαρακτηριστικά, όπως ισοβαθμία με άλλους, συναίνεση, συμπάθεια, συμπόνια προς τον ασθενέστερο, τα οποία ενθαρρύνονται με κάθε μέσο. Αποφεύγονται οι συγκρούσεις σε ιδιωτικό και επαγγελματικό επίπεδο και επικρατεί η ομοφωνία. Αποφυγή Αβεβαιότητας Η αποφυγή της αβεβαιότητας αποτελεί μια διάσταση που έχει να κάνει με τον τρόπο που μια κοινωνία ασχολείται με το γεγονός ότι το μέλλον δεν μπορεί ποτέ να είναι «γνωστό». Η ασάφεια αυτή φέρνει μαζί της άγχος και ο πολιτισμός αντιμετωπίζει αυτό το άγχος με διαφορετικό τρόπο. Στην διάσταση αυτή αντικατοπτρίζεται ο βαθμός στον οποίο τα μέλη μιας κοινωνίας αισθάνονται να απειλούνται από ασαφείς ή άγνωστες καταστάσεις και έχουν δημιουργήσει πεποιθήσεις και θεσμούς που ενδόμυχα αποτρέπουν αυτό το συναίσθημα. Η Βραζιλία με 76 κατέχει υψηλή βαθμολογία σ αυτή την διάσταση - όπως και η πλειοψηφία των χωρών της Λατινικής Αμερικής. Αυτές οι κοινωνίες δείχνουν μια έντονη ανάγκη για κανονισμούς και περίτεχνα νομικά συστήματα, προκειμένου να δομήσουν την ζωή τους. Η ανάγκη του ανθρώπου να υπακούει αυτούς τους νόμους, όμως, είναι αδύναμη. Σε αυτή την περίπτωση όπου οι κανόνες δεν μπορούν να τηρηθούν, υπαγορεύονται πρόσθετοι. Στη Βραζιλία, όπως και σε όλες τις κοινωνίες υψηλής αποφυγής της αβεβαιότητας, η γραφειοκρατία, οι νόμοι και οι κανόνες αποτελούν σημαντικό στοιχείο ώστε να εξασφαλίσουν ένα ασφαλέστερο μέρος για να ζήσει κανείς. Οι Βραζιλιάνοι χρειάζονται καλές και χαλαρές στιγμές στην καθημερινότητα τους, να κουβεντιάζουν με τους συναδέλφους τους, να απολαμβάνουν γεύματα (πολλών ωρών) ή να χορεύουν με τους 61

καλεσμένους και τους φίλους τους. Σύμφωνα με αυτή την υψηλή βαθμολογία διαπιστώνεται ότι οι Βραζιλιάνοι είναι ένας λαός πολύ παθιασμένος και εκδηλωτικός χρησιμοποιώντας κυρίως την «γλώσσα του σώματος» για να δείξει τα συναισθήματα του. Μακροπρόθεσμος προσανατολισμός Η διάσταση «μακροπρόθεσμος προσανατολισμός σαν όρος είναι στενά συνδεδεμένος με τις διδασκαλίες του Κομφούκιου και μπορεί να ερμηνευθεί ως η ενασχόληση μιας κοινωνίας με την αρετή. Με βαθμό 65 η Βραζιλία κατατάσσεται μεταξύ των κοινωνιών με υψηλό «μακροπρόθεσμο προσανατολισμό» ως η μοναδική μη-ασιατική κοινωνία. Όπως και οι Ασιάτες οι Βραζιλιάνοι αποδέχονται περισσότερες από μία αλήθειες και αποδέχονται εύκολα τις διάφορες αλλαγές ως φυσιολογική εξέλιξη της ζωής. 3.6.8.2 Καναδάς 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 PDI IDV MAS UAI LTO Σχήμα5. Ραβδόγραμμα με τις βαθμολογίες του Καναδά Απόσταση Δύναμης/Εξουσίας Με βαθμολογία 39 σ αυτή τη διάσταση, η καναδική κουλτούρα χαρακτηρίζεται από αλληλεξάρτηση μεταξύ των κατοίκων της, υπάρχει ισότητα και αυτό φαίνεται από την έλλειψη ταξικών διακρίσεων. 62

Στις καναδικές επιχειρήσεις για λόγους ευκολίας τηρείται η ιεραρχική κλίμακα, οι ανώτεροι είναι πάντα προσιτοί και οι διευθυντές στηρίζονται σε μεμονωμένους εργαζομένους και ομάδες για την εμπειρογνωμοσύνη τους. Είναι σύνηθες για τα διευθυντικά στελέχη και τα μέλη του προσωπικού να διαβουλεύονται μεταξύ τους και να μοιράζονται τις πληροφορίες ελεύθερα. Όσον αφορά την επικοινωνία, οι Καναδοί αρκούνται σε μια απλή ανταλλαγή πληροφοριών.. Ατομικισμός Ο Καναδάς βαθμολογείται με 80 σ αυτή τη διάσταση και μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας ατομικιστικός πολιτισμός. Όπως ο αμερικανός γείτονάς της στα νότια και μεταφράζεται σαν μια χαλαρά-δομημένη κοινωνία η οποία η προσδοκεί στην ανθρώπινη φροντίδα του ίδιου του εαυτό της και των άμεσων οικογενειών τους. Ομοίως, στον κόσμο των επιχειρήσεων, οι εργαζόμενοι εκτιμώνται ως αυτάρκεις και αυτόβουλοι. Επίσης, στο πλαίσιο της εργασίας που βασίζεται στην ανταλλαγή, στην πρόσληψη και στην προώθηση των αποφάσεων με βάση την αξία ή την απόδειξη για το τι έχει κάνει κανείς ή για το τι μπορεί να κάνει. Αρρενωπότητα / θηλυκότητα Ο Καναδάς βρίσκεται στην μέση με βαθμό 52 και μπορεί να χαρακτηριστεί ως μέτρια "αρσενική" κοινωνία. Ενώ οι Καναδοί προσπαθούν να επιτύχουν υψηλά επίπεδα απόδοσης και στην εργασία και στον αθλητισμό, η συνολική πολιτιστική τους νοοτροπία είναι πιο συγκρατημένη σε σχέση με τα επιτεύγματα, την επιτυχία και τη νίκη, σε σύγκριση με τις ΗΠΑ. Ομοίως, οι Καναδοί τείνουν να έχουν μια ισορροπημένη εργασιακή ζωή και είναι πιθανό να καθυστερήσουν να απολαύσουν προσωπικές ασχολίες, οικογενειακές συγκεντρώσεις και τις απολαύσεις της ζωής γενικότερα. Αυτό σημαίνει ότι οι Καναδοί είναι σκληρά εργαζόμενοι. Κατά γενικό κανόνα, οι Καναδοί αποσκοπούν να επιτύχουν υψηλά επίπεδα απόδοσης σε όλες τους τις προσπάθειες. Αποφυγή της Αβεβαιότητας Η καναδική βαθμολογία σε αυτή τη διάσταση είναι 48 και υποδεικνύει ότι ο καναδικός λαός αποδέχεται την αβεβαιότητα/ανασφάλεια. Αυτό αποτελεί ένδειξη για αποδοχή νέων ιδεών, καινοτόμων προϊόντων και προθυμία να δοκιμάσουν κάτι νέο ή διαφορετικό, σε περίπτωση που αυτό σχετίζεται με την τεχνολογία, τις επιχειρηματικές πρακτικές, ή τα 63

καταναλωτικά προϊόντα. Οι Καναδοί είναι επίσης ανεκτικοί των ιδεών ή απόψεων από οποιονδήποτε και επιτρέπουν την ελευθερία της έκφρασης. Συγχρόνως η καναδική κουλτούρα δεν προσανατολίζεται μέσω των κανονισμών και Καναδοί τείνουν να είναι λιγότερο συναισθηματικά εκφραστικοί από πολιτισμούς που έχουν υψηλότερη βαθμολογία σε αυτή τη διάσταση. Μακροπρόθεσμος προσανατολισμός Ο Καναδάς με βαθμό 23 σ αυτή τη διάσταση είναι ένας βραχυπρόθεσμα προσανατολισμένος πολιτισμός. Με λίγα λόγια, έχει μια κουλτούρα που επικεντρώνεται στην παράδοση και την εκπλήρωση των κοινωνικών υποχρεώσεων. Λαμβάνοντας υπόψη αυτήν την προοπτική, μια καναδική επιχειρηματική οντότητα μετρά την απόδοση σε βραχυπρόθεσμη βάση, με κατάσταση λογαριασμού αποτελεσμάτων χρήσεως που εκδίδεται σε τριμηνιαία βάση. Αυτό προτρέπει τους εργαζόμενους να προσπαθούν όλο και περισσότερο για γρήγορα και άμεσα αποτελέσματα στην εργασία τους. Υπάρχει επίσης ανάγκη της "απόλυτης αλήθειας" σε όλους τους τομείς. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι παραπάνω περιγραφές ισχύουν για την καναδική κουλτούρα στο σύνολό τους, θα βρει κανείς πιθανόν μικρές διαφορές μεταξύ των αγγλόφωνων Καναδών και γαλλόφωνων Καναδών. 3.6.8.3 Μαλαισία 120 100 80 60 40 20 0 PDI IDV MAS UAI Σχήμα6. Ραβδόγραμμα με τις βαθμολογίες της Μαλαισίας 64

Απόσταση δύναμης/εξουσίας Η Μαλαισία έχει πολύ υψηλή βαθμολογία σε αυτή τη διάσταση (104) που σημαίνει ότι οι άνθρωποι δέχονται μια ιεραρχική δομή με την οποία ο καθένας έχει μια θέση. Η Ιεραρχία σε μια επιχείρηση θεωρείται ότι αντανακλά εγγενείς ανισότητες, ο συγκεντρωτισμός είναι δημοφιλής, οι υφιστάμενοι αναμένουν σε διαταγές και το ιδανικό αφεντικό είναι ένας «καλοκάγαθος αυτοκράτορας». Προκλήσεις για διαδοχή της ηγεσίας δεν είναι καλοδεχούμενες. Ατομικισμός Η Μαλαισία, με βαθμό 26 αποτελεί κολεκτιβιστική κοινωνία. Η διαπίστωση αυτή αντιστοιχεί σε μια στενή μακροπρόθεσμη δέσμευση για τα «μέλη» της ομάδας, είτε μέσα στην οικογένεια, είτε ανάμεσα σε εκτεταμένες οικογενειακές σχέσεις. Η Αφοσίωση σε μια κολεκτιβιστική κουλτούρα είναι κυρίαρχη και παρακάμπτει τους περισσότερους κοινωνικούς κανονισμούς και κανόνες. Μια τέτοια κοινωνία καλλιεργεί ισχυρές σχέσεις, όπου ο καθένας αναλαμβάνει την ευθύνη για τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας του. Σε κολεκτιβιστικές κοινωνίες ένα αδίκημα ή μια παράβαση οδηγεί στην ντροπή και στην απώλεια της αξιοπρέπειας. Η σχέση εργοδότη εργαζομένου βασίζεται στις ηθικές αξίες (όπως στην οικογένεια), η πρόσληψη και η προαγωγή λαμβάνει χώρα σύμφωνα με την ομάδα του εργαζομένου. Εδώ η διαχείριση είναι η διαχείριση των ομάδων. Αρρενωπότητα / θηλυκότητα Με το 50, η Μαλαισία μπορεί να θεωρηθεί μια ανδροπρεπείς κοινωνία - ιδιαίτερα προσανατολισμένη και καθοδηγούμενη στην επιτυχία. Σε ανδροπρεπείς χώρες, οι άνθρωποι «ζουν για να εργάζονται», οι διευθυντές είναι καθοριστικοί, και δίνεται έμφαση στην ισότητα, στον ανταγωνισμό και στις επιδόσεις. Οι συγκρούσεις επιλύονται καταπολεμώντας τες εξωτερικά. Ένα σαφές παράδειγμα αυτής της διάστασης παρατηρείται κατά την περίοδο των εκλογών, με θηριώδης ανεμπόδιστες μάχες μεταξύ των υποψηφίων. Αποφυγή της Αβεβαιότητας Με 36 βαθμό η Μαλαισία, με χαμηλή δηλαδή «αποφυγή της αβεβαιότητας» διατηρεί μια πιο χαλαρή στάση κατά την οποία η απόκλιση από τον κανόνα είναι εύκολα ανεκτή. Σε κοινωνίες που παρουσιάζουν χαμηλό UAI, τα μέλη πιστεύουν ότι δεν πρέπει να υπάρχουν περισσότεροι 65

κανόνες από ό, τι είναι απαραίτητο και αν είναι ασαφείς ή δεν λειτουργούν, θα πρέπει να καταργηθούν ή να τροποποιηθούν. Τα προγράμματα είναι ευέλικτα, η σκληρή δουλειά εφαρμόζεται μόνο όταν αυτό είναι αναγκαίο. Η ακρίβεια και η συνέπεια δεν αποτελούν χαρακτηριστικό της φύσης τους αλλά και η καινοτομία δεν θεωρείται απειλή. Μακροπρόθεσμος προσανατολισμός Δεν υπάρχει βαθμολογία για τη Μαλαισία σε αυτή τη διάσταση. 3.6.8.4 Ινδία 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 PDI IDV MAS UAI LTO Σχήμα7. Ραβδόγραμμα με τις βαθμολογίες της Ινδίας Ομοίως με την Μαλαισία κατέχει και η Ινδία ίδια χαρακτηριστικά και επομένως και ίδια κατηγοριοποίηση και ανάλυση των διαστάσεων διότι υπάρχει μικρή απόκλιση στη βαθμολογία τους. 66

3.6.8.5 Νότια Κορέα 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 PDI IDV MAS UAI LTO Σχήμα8. Ραβδόγραμμα με τις βαθμολογίες της Νότιας Κορέας Ο πολιτισμός της Νότιας Κορέας συγχέεται και κατέχει ίδια χαρακτηριστικά διαστάσεων με την Μαλαισία όσον αφορά το PDI, IDV Αρρενωπότητα / θηλυκότητα H Νότιος Κορέα βαθμολογείται με 39 σ αυτή τη διάσταση και ως εκ τούτου θεωρείται «θηλυκή» κοινωνία. Σε θηλυκές χώρες η έμφαση δίνεται στο «εργάζομαι για να ζήσω», οι διευθυντές καταβάλλουν προσπάθειες για επίτευξη ομοφωνίας και συναίνεσης, οι εργαζόμενοι επιδιώκουν την ισότητα, την αλληλεγγύη και την ποιότητα στην επαγγελματική τους ζωή. Οι συγκρούσεις επιλύονται με συμβιβασμό και διαπραγμάτευση. Ευνοούνται κίνητρα όπως ο ελεύθερος χρόνος και η ευελιξία. Ένας αποτελεσματικός διευθυντής είναι και υποστηρικτικός και η λήψη των αποφάσεων επιτυγχάνεται μέσω της συμμετοχής. Αποφυγή της Αβεβαιότητας Με βαθμό 85 η Νότια Κορέα είναι μία χώρα, όπως οι περισσότερες χώρες, με υψηλό αίσθημα της «αποφυγής της αβεβαιότητας». Οι χώρες αυτές υπακούουν σε αυστηρούς κώδικες πίστης και δεν ανέχονται ανορθόδοξες συμπεριφορές και ιδέες. Σε αυτές τις κουλτούρες υπάρχει μια συναισθηματική ανάγκη για κανόνες (ακόμη και αν ποτέ δεν φαίνεται να λειτουργούν), ο χρόνος είναι χρήμα, οι άνθρωποι έχουν μια εσωτερική παρόρμηση να είναι απασχολημένοι και να εργάζονται σκληρά, η ακρίβεια και η συνέπεια συγκροτούν τον κανόνα, η καινοτομία μπορεί να περιοριστεί και η ασφάλεια αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό στα επιμέρους ατομικά κίνητρα. 67

Μακροπρόθεσμος προσανατολισμός Με 75 η Νότια Κορέα θεωρείται ένας από τους πιο μακροπρόθεσμα προσανατολισμένους πολιτισμούς. Η αντίληψη του ενός και μοναδικού παντοδύναμου Θεού δεν αντιπροσωπεύει τους Νοτιοκορεάτες. Οι άνθρωποι ζουν τη ζωή τους με γνώμονα τις αρετές και τις καλές πράξεις. Εταιρικά οι Νοτιοκορεάτες δίνουν προτεραιότητα στην σταθερή αύξηση του μεριδίου της αγοράς και όχι σε τριμηνιαία κέρδη, και ούτω καθεξής. Η κύρια αντίληψη πίσω από αυτό είναι ότι οι εταιρείες δεν υφίστανται μόνο για το κέρδος του κάθε τριμήνου των μετόχων, αλλά για την εξυπηρέτηση των ενδιαφερόμενων φορέων και της κοινωνίας γενικότερα για πολλές γενιές ακόμα. 3.7 Μειονεκτήματα του Μοντέλου Hofstede Το Μοντέλο του Hofstede των πολιτιστικών διαστάσεων μπορεί να είναι πολύ χρήσιμο όταν πρόκειται για την ανάλυση του πολιτισμού μιας χώρας. Ωστόσο, υπάρχουν μερικά μειονεκτήματα. Πρώτον, ο μέσος όρος μιας χώρας δεν αφορά στα άτομα της εν λόγω χώρας. Ακόμα κι αν αυτό το μοντέλο έχει αποδειχθεί ότι είναι αρκετά σωστό, όταν εφαρμόζεται στον γενικό πληθυσμό, είναι γνωστό ότι δεν συμπεριλαμβάνει ούτε όλα τα άτομα ούτε όλες τις περιοχές με τις εκάστοτε υποκουλτούρες. Πρέπει να χρησιμοποιείται ως οδηγός για την κατανόηση της διαφοράς των πολιτισμών μεταξύ των χωρών και όχι ως θεμέλιος λίθος γιατί όπως πάντα, υπάρχουν και εξαιρέσεις στον κανόνα. Δεύτερον, πόσο ακριβή είναι τα στοιχεία; Τα στοιχεία αυτά έχουν συγκεντρωθεί με ερωτηματολόγια, τα οποία έχουν τους δικούς τους περιορισμούς. Όχι μόνο αυτό, αλλά σε ορισμένους πολιτισμούς το πλαίσιο της ερώτησης είναι εξίσου σημαντικό με το περιεχόμενό της. Ειδικά σε ομάδες με προσανατολισμένους πολιτισμούς, τα μέλη τους τείνουν να απαντούν σε ερωτήσεις σαν να αντιπροσωπεύουν την ομάδα όπου ανήκουν. Ενώ για παράδειγμα στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου κυριαρχεί μια ατομικιστική κουλτούρα, οι απαντήσεις είναι πολύ πιθανό να απαντηθούν συνειδητά από τα ίδια τα μέλη. Τέλος, τα στοιχεία ισχύουν μέχρι σήμερα; Κατά πόσο η κουλτούρα μιας χώρας αλλάζει κατά την πάροδο του χρόνου, είτε από εσωτερικές ή εξωτερικές επιδράσεις; 68

3.7.1 Κατηγοριοποίηση των Μειονεκτημάτων Το μοντέλο του Hofstede έχει απασχολήσει στο παρελθόν πολλούς επιστήμονες οι οποίοι έχουν εστιάσει τις παρατηρήσεις τους στην παρακάτω κατηγοριοποίηση των ασαφειών υπό των οποίων διεξήχθη η έρευνα του. Σχετικότητα Πολλοί ερευνητές υπαινίσσονται ότι μια έρευνα σαν του Hofstede δεν είναι το κατάλληλο μέσο για τον ακριβή προσδιορισμό και την μέτρηση της πολιτιστικής ανισότητας. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές όταν η μεταβλητή που μετριέται είναι μια τιμή που είναι πολιτισμικά και υποκειμενικά ευαίσθητη (Schwartz 1999).Ο Hofstede αντικρούει την κριτική αυτή λέγοντας ότι η έρευνα είναι μια μέθοδος, αλλά δεν είναι η μόνη μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε (Hofstede 1998, 481) Πολιτισμική Ομοιογένεια Η κριτική αυτή είναι ίσως η πιο δημοφιλής. Η Μελέτη του Hofstede εκλαμβάνει το εγχώριο πληθυσμό ως ένα ομοιογενές σύνολο. Ωστόσο, τα περισσότερα έθνη αποτελούν ομάδες των εθνοτικών μονάδων (Nasif et al 1991, 82?. Redpath1997, 336). Η ανάλυση ως εκ τούτου περιορίζεται από το χαρακτήρα του ατόμου που αξιολογείται και τα αποτελέσματα πιθανότατα να είναι αυθαίρετα. Από την άλλη πλευρά ο Hofstede αγνοεί τη σημασία της κοινότητας, και τις διακυμάνσεις των παραγόντων της κοινότητας (Dorfman και Howell 1988, 129; Lindell και Arvonen 1996; Smith 1998, 62). Εθνικές Διαιρέσεις Τα Έθνη δεν αποτελούν κατάλληλες μονάδες ανάλυσης, επειδή οι πολιτισμοί τους δεν οριοθετούνται απαραίτητα από τα σύνορα (McSweeney 2000). Από πρόσφατη έρευνα έχει διαπιστωθεί ότι η κουλτούρα είναι στην πραγματικότητα είναι αποσπασματική ομαδικά και εθνικά (DiMaggio 1997). Ο Hofstede επισημαίνει, ωστόσο, ότι οι εθνικές ταυτότητες είναι το μόνο μέσο που έχουμε για τον εντοπισμό και τη μέτρηση των πολιτιστικών διαφορών (Hofstede 1998, 481). Πολιτικές Επιρροές Τα αποτελέσματα, ιδίως εκείνων των πολιτισμών που αφορούν την διάσταση της «ανδροπρέπειας» (Søndergaard1994, 451 έως 452) και την διάσταση της «Αποφυγής της αβεβαιότητας» (Newman 1996, 775), μπορεί να ευαίσθητα κατά το συγκεκριμένο διάστημα της έρευνας. 69

Η Ευρώπη βρισκόταν στα μέσα του Ψυχρού Πολέμου και ήταν ακόμα στοιχειωμένη από ζωντανές μνήμες του Β Παγκοσμίου Πολέμου, ομοίως την ίδια χρονική περίοδο λάμβανε χώρα η κομμουνιστική ανταρσία στην Ασία, την Αφρική και την Ευρώπη. Ως αποτέλεσμα των πολιτικών ασταθειών του χρόνου, το δείγμα δεν έχει στοιχεία από σοσιαλιστικές χώρες, καθώς και από τις λιγότερο εύπορες χώρες του Τρίτου Κόσμου. Μία Εταιρική Προσέγγιση Μια μελέτη που εστιάζεται σε μία μόνο εταιρεία δεν μπορεί να παρέχει, ενδεχομένως, πληροφορίες σχετικά με το σύνολο του πολιτιστικού συστήματος μιας χώρας (Graves 1986, 14-15; Olie 1995, 135; Søndergaard 1994, 449). Ο Hofstede δηλώνει ότι δεν δημιούργησε ένα απόλυτο μέτρο, απλώς μέτρησε τις διαφορές μεταξύ των πολιτισμών και αυτό το ύφος της συγχρονικής ανάλυσης ήταν το κατάλληλο (Hofstede 1998, 481). Επιπλέον, ο Hofstede επισημαίνει ότι η χρήση ενός πολυεθνικού εργοδότη εξαλείφει την επίδραση της εταιρικής πολιτικής και της διαχειριστικής πρακτικής από διαφορετικές εταιρείες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά με διαφορετικό τρόπο, αφήνοντας μόνο την εθνική κουλτούρα να εξηγεί τις πολιτιστικές διαφορές (Hofstede 1980). Παρωχημένη Ορισμένοι ερευνητές έχουν υποστηρίξει ότι η μελέτη είναι πολύ παλιά για να έχει σύγχρονη αξία, ιδίως με το σημερινό συνεχώς μεταβαλλόμενο παγκόσμιο περιβάλλον και την διεθνοποίηση. Ο Hofstede αντιτίθεται λέγοντας ότι τα διαπολιτισμικά αποτελέσματα βασίστηκαν σε αιώνες κατήχησης, και σύμφωνα με πρόσφατες επαναλήψεις υποστηρίζεται το γεγονός ότι ο πολιτισμός δεν πρόκειται να αλλάξει «εν μία νυκτί» (Hofstede 1998, 481). Λίγες Διαστάσεις Τέσσερις ή πέντε διαστάσεις που δεν παρέχουν επαρκείς πληροφορίες σχετικά με τις πολιτιστικές διαφορές. Ο Hofstede συμφωνεί και πιστεύει ότι πρέπει να προστεθούν επιπλέον διαστάσεις στο πρωτότυπο έργο του (Hofstede 1998, 481). Στατιστική Ακεραιότητα Οι Dorfman και Howell (1988) βρήκαν ότι στην ανάλυσή του ο Hofstede έχει, κατά καιρούς, χρησιμοποιήσει το ίδιο ερωτηματολόγιο σε περισσότερες από μία κλίμακες, και αρκετές από αυτές έχουν σημαντικές επιπτώσεις. Στην πραγματικότητα, όταν υπάρχει στενή επιτήρηση, η 70

ανάλυση περιλαμβάνει 32 ερωτήσεις με μόνο 40 υποθέσεις ή θέματα. Μια ανάλυση όταν βασίζεται σε τόσο λίγες «θεματικές ενότητες» αυξάνει την πιθανότητα του λάθους. ( Dorfman και Howell 1988, 130; Furrer 2000, 358). 71

3.8 Συμπεράσματα Κατά καιρούς πολλοί επιστήμονες έχουν ασχοληθεί με την ανάλυση διαφορετικών κουλτουρών ανάμεσα στα διάφορα έθνη του κόσμου, όπως ο Trompenaars,o Hofstede, o Hall και οι Kluckhohn Strodtbeck. Πολλές από τις μεθόδους που ακολούθησαν για την διεξαγωγή των ερευνών τους, οδήγησαν σε χρήσιμα συμπεράσματα και μέσα από συγκεκριμένα πλαίσια δόθηκαν εξηγήσεις για την κατανόηση των διαφορών των εθνικών κουλτουρών. Μια πολύ σημαντική δυσκολία που αντιμετωπίζουν όμως τέτοιου είδους έρευνες είναι ο ορισμός της έννοιας της «Κουλτούρας». Αρχικά πρέπει να διευκρινιστεί ότι, αν και συμπίπτουν οι έννοιες της «Κουλτούρας» και της «Εθνικότητας», τελικά δεν έχουν την ίδια σημασία. Όλα τα έθνη αποτελούνται από υποκουλτούρες και από ποικίλες εθνικές ταυτότητες που διαμορφώνονται σύμφωνα με την γεωγραφική τους θέση ή το κατεξοχήν θρήσκευμα, γεγονός που περιπλέκει οποιαδήποτε συσχέτιση της εθνικότητας με την κουλτούρα. Οι πολιτισμικές διαστάσεις του Hofstede σύμφωνα και με τα παραπάνω διαμορφώθηκαν κάτω από περιορισμένο πρίσμα ερευνητικών εφαρμογών γεμάτο ασάφειες, παρόλα αυτά αποτελεί και το μοναδικό εμπεριστατωμένο μοντέλο που εφαρμόζεται σε επιχειρησιακές έρευνες, όσον αφορά την διοίκηση μεγάλων επιχειρήσεων διεθνώς δραστηριοποιούμενες, όπου το ανθρώπινο δυναμικό τους απαρτίζεται από εργαζόμενους όλων των εθνικοτήτων και αποτελεί απαραίτητο εργαλείο για την αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ τους. Σύμφωνα με όσα έχουν αναφερθεί σε αυτό το κεφάλαιο, υπό την καθοδήγηση του μοντέλου του Hofstede μπορούμε σε πολύ γενικές γραμμές, αμέσως να διαμορφώσουμε άποψη για κάποιο άτομο ή ομάδα ατόμων με μοναδικό κριτήριο τον τόπο καταγωγής του, όσον αφορά την ιδιοσυγκρασία του, τον τρόπο σκέψης και τις πολιτικές, ηθικές, εθιμοτυπικές, θρησκευτικές κ.λπ. αξίες που τον περιβάλλουν αλλά όχι όμως για την προσωπικότητα του και τον τρόπο που ενεργεί μεμονωμένα σε όλες τις περιπτώσεις και καταστάσεις της ζωής του. Είναι γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι δρουν μέσα σε μια κοινωνία σύμφωνα με τους κανονισμούς και τα πρότυπα που την διακρίνουν, τι γίνεται όμως όταν αυτά τα άτομα έχουν την ευκαιρία να δράσουν διαφορετικά με απόλυτη ελευθερία και κυρίως όταν υπάρχει η περίπτωση να μπορούν να αποκρύψουν την πραγματική τους ταυτότητα; Μια ευκαιρία που προσφέρουν τα κοινωνικά δίκτυα «προστατεύοντας» ή «αποκρύπτοντας» το πρόσωπο του κάθε χρήστη και κατ επέκταση τον πραγματικό του χαρακτήρα. Εκεί όπου 72

αναπτύσσεται μια άλλη κουλτούρα για τον καθένα όπου δίνεται η επιλογή στον χρήστη να εκδηλώσει οποιαδήποτε πλευρά του εαυτού του χωρίς «περιορισμούς». Τουλάχιστον, αυτή την ψευδαίσθηση δημιουργούν τα κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook όπου οι χρήστες του νομίζουν ότι δρουν ελεύθερα υπό την κουλτούρα που κατέχουν, επιθυμούν ή που επιλέγουν αλλά τελικά δρουν υπό την κουλτούρα του ίδιου του Facebook. Στα παρακάτω κεφάλαια σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαμε, αναλύεται με στοιχεία η παραπάνω εκδοχή: Ότι το Facebook, ακολουθεί τη δική του κουλτούρα και υιοθετείται από την πλειονότητα των χρηστών του. 73

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 74

Κεφάλαιο 4 4.1 Μεθοδολογία Στην παρούσα διπλωματική εργασία ερευνήσαμε τις εξής πέντε χώρες, Νότια Κορέα, Ινδία, Μαλαισία, Καναδά και Βραζιλία. Προκειμένου να έχουμε ένα ισχυρό δείγμα για κάθε χώρα επιλέξαμε 1000 άτομα, από τα οποία το ένα ποσοστό είναι άντρες και το άλλο γυναίκες. Για να επιλέξουμε σωστά το ποσοστό του δείγματος για κάθε χώρα, επιλέξαμε από 15 έως 20 διοικητικά διαμερίσματα, αθροίσαμε τον πληθυσμό τους και ύστερα πήραμε το πληθυσμό κάθε διοικητικού διαμερίσματος και τον διαιρέσαμε με τον πληθυσμό των 20 διοικητικών διαμερισμάτων επί τοις εκατό. Έπειτα, με την καθοδήγηση των ιστοσελίδων www.socialbakers.com και www.citypopulation.de όπου εμφανίζουν έγκυρα ποσοστά χρηστών του facebook πήραμε το ποσοστό των ανδρών για την εκάστοτε χώρα το πολλαπλασιάσαμε με το προηγούμενο αποτέλεσμα που βρήκαμε και διαιρέσαμε με το 100. Κάνοντας αυτήν την πράξη πήραμε ακριβώς τον αριθμό των ανδρών που έπρεπε να ερευνήσουμε για κάθε διοικητικό διαμέρισμα. Αντίστοιχα, ακολουθήσαμε την ίδια πρακτική για να βρούμε των αριθμών των γυναικών. Παρακάτω παρουσιάζονται σε πίνακες τα δημογραφικά στοιχεία για κάθε μια από τις χώρες αυτές. 4.2 Δημογραφικά Στοιχεία South_Korea State Name Capital Population age Jeju-do (Cheju-do) Jeju 531.905 1,1 Ulsan Ulsan 1.082.567 2,2 Gangwon-do (Kangwŏn-do) Chuncheon 1.471.513 3,0 Gwangju (Kwangju) Gwangju 1.475.745 3,0 Daejeon (Taejŏn) Daejeon 1.501.859 3,1 Chungcheongbuk-do (Ch'ungch'ŏngpukdo) Cheongju 1.512.157 3,1 Jeollanam-do (Chŏllanam-do) Gwangju 1.741.499 3,6 Jeollabuk-do (Chŏllapuk-do) Jeonju 1.777.220 3,7 Chungcheongnam-do (Ch'ungch'ŏngnamdo) Daejeon 2.028.002 4,2 Daegu (Taegu) Daegu 2.446.418 5,0 Gyeongsangbuk-do (Kyŏngsangpuk-do) Daegu 2.600.032 5,4 Incheon (Inch'ŏn) Incheon 2.662.509 5,5 Gyeongsangnam-do (Kyŏngsangnam-do) Changwon 3.160.154 6,5 Busan (Pusan) Busan 3.414.950 7,0 Seoul (Sŏul) Seoul 9.794.304 20,2 Gyeonggi-do (Kyŏnggi-do) Suwon 11.379.459 23,4 Total 48.580.293 100 Σχήμα9. Δημογραφικά Στοιχεία Νότιας Κορέας 75

India State Name Capital Population age Uttar Pradesh Luckw 199.581.477 16,9 Mahārāshtra Mumbai 112.372.972 9,5 Bihār Patna 103.804.637 8,8 West Bengal Kolkata 91.347.736 7,7 (Bangla) Andhra Pradesh Hyderābād 84.665.533 7,2 Madhya Pradesh Bhopāl 72.597.565 6,1 Tamil Nādu Chennai 72.138.958 6,1 Rājasthān Jaipur 68.621.012 5,8 Karnātaka Bengaluru 61.130.704 5,2 Gujarāt Gāndhinagar 60.383.628 5,1 Odisha (Orissa) Bhubaneswar 41.947.358 3,5 Uttarākhand Thiruvananthapur 33.387.677 2,8 (Uttaranchal) am Jhārkhand Rānchi 32.966.238 2,8 Assam Dispur 31.169.272 2,6 Punjab Chandīgarh 27.704.236 2,3 Chhattīsgarh Raipur 25.540.196 2,2 Haryāna Chandīgarh 25.353.081 2,1 Delhi Delhi 16.753.235 1,4 Jammu & Kashmīr Srīnagar / Jammu 12.548.926 1,1 Uttarākhand Dehra Dūn 10.116.752 0,9 (Uttaranchal) Total 1.184.131.193 100 Σχήμα10. Δημογραφικά Στοιχεία Ινδίας 76

Malaysia State Name Capital Population age Selangor Shah Alam 5.462.141 19,3 Johor Johor Bahru 3.348.283 11,8 Sabah Kota 3.206.742 11,3 Kinabalu Sarawak Kuching 2.471.140 8,7 Perak Ipoh 2.352.743 8,3 Kedah Alor Setar 1.947.651 6,9 Kuala Lumpur Kuala Lumpur 1.674.621 5,9 Pinang George 1.561.383 5,5 Town Kelantan Kota Bharu 1.539.601 5,4 Pahang Kuantan 1.500.817 5,3 Terengganu Kuala 1.035.977 3,7 Terengganu Negeri Sembilan Seremban 1.021.064 3,6 Melaka Melaka 821.11 2,9 Perlis Kangar 231.541 0,8 Labuan Labuan 86.908 0,3 Putrajaya Putrajaya 72.413 0,3 Total 28.334.135 100 Σχήμα11. Δημογραφικά Στοιχεία Μαλαισίας 77

Canada State Name Capital Population age Ontario Toronto 12.160.282 38,5 Québec [Quebec] Québec 7.546.131 23,9 {Quebec} British Columbia Victoria 4.113.487 13,0 Alberta Edmonton 3.290.350 10,4 Manitoba Winnipeg 1.148.401 3,6 Saskatchewan Regina 968.157 3,1 va Scotia Halifax 913.462 2,9 New Brunswick Fredericton 729.997 2,3 Newfoundland-Labrador St. John's 505.469 1,6 Prince Edward Island Charlottetown 135.851 0,4 rthwest Territories Yellowknife 41.464 0,1 Yukon Whitehorse 30.372 0,1 Nunavut Iqaluit 29.474 0,1 Total 31.612.897 100 Σχήμα12. Δημογραφικά Στοιχεία Καναδά 78

Brazil State Name Capital Population age São Paulo São Paulo 41.262.199 22,7 Minas Gerais Belo Horizonte 19.597.330 10,8 Rio de Janeiro Rio de Janeiro 15.989.929 8,8 Bahia Salvador 14.016.906 7,7 Rio Grande do Sul Porto Alegre 10.693.929 5,9 Paraná Curitiba 10.444.526 5,8 Pernambuco Recife 8.796.448 4,8 Ceará Fortaleza 8.452.381 4,7 Pará Belém 7.581.051 4,2 Maranhão São Luís 6.574.789 3,6 Santa Catarina Florianópolis 6.248.436 3,4 Goiás Goiânia 6.003.788 3,3 Paraíba João Pessoa 3.766.528 2,1 Espírito Santo Vitória 3.514.952 1,9 Amazonas Manaus 3.483.985 1,9 Rio Grande do rte Natal 3.168.027 1,7 Alagoas Maceió 3.120.494 1,7 Piauí Teresina 3.118.360 1,7 Mato Grosso Cuiabá 3.035.122 1,7 Distrito Federal Brasília 2.570.160 1,4 Total 181.439.340 100 Σχήμα13. Δημογραφικά Στοιχεία Βραζιλίας 79

4.3 Ποσοστό Χρηστών ανά Φύλο για Κάθε Χώρα Έχοντας κατοχυρώσει τα στατιστικά και δημογραφικά δεδομένα κάθε διοικητικού διαμερίσματος δημιουργήσαμε τους παρακάτω πίνακες όπου εμφανίζουν το ποσοστό των χρηστών ανά φύλο για κάθε χώρα, και των αριθμό των χρηστών που επιλέξαμε για κάθε διοικητικό διαμέρισμα επί του πληθυσμού που διαμένει σε αυτό το διοικητικό διαμέρισμα. South_Korea age Total Male 56% Female 44% Gyeonggi-do 23,4 234 131 103 (Kyŏnggi-do) Seoul (Sŏul) 20,2 202 113 89 Busan (Pusan) 7,0 70 39 31 Gyeongsangnam-do 6,5 65 36 29 (Kyŏngsangnam-do) Incheon (Inch'ŏn) 5,5 55 31 24 Gyeongsangbuk-do 5,4 54 30 24 (Kyŏngsangpuk-do) Daegu (Taegu) 5,0 50 28 22 Chungcheongnam-do 4,2 42 24 18 (Ch'ungch'ŏngnamdo) Jeollabuk-do 3,7 37 21 16 (Chŏllapuk-do) Jeollanam-do 3,6 36 20 16 (Chŏllanam-do) Chungcheongbuk-do 3,1 31 17 14 (Ch'ungch'ŏngpuk-do) Daejeon (Taejŏn) 3,1 31 17 14 Gwangju (Kwangju) 3,0 30 17 13 Gangwon-do 3,0 30 17 13 (Kangwŏn-do) Ulsan 2,2 22 12 10 Jeju-do (Cheju-do) 1,1 11 6 5 Total 100 1000 560 440 Σχήμα14. Αριθμός male-female Νότιας Κορέας 80

India age Total Male 72% Female 28% Uttar 16,9 169 122 47 Pradesh Mahārāshtra 9,5 95 68 27 Bihār 8,8 88 63 25 West Bengal 7,7 77 55 22 (Bangla) Andhra Pradesh Madhya Pradesh 7,2 72 52 20 6,1 61 44 17 Tamil Nādu 6,1 61 44 17 Rājasthān 5,8 58 42 16 Karnātaka 5,2 52 37 15 Gujarāt 5,1 51 37 14 Odisha (Orissa) Uttarākhand (Uttaranchal) 3,5 35 25 10 2,8 28 20 8 Jhārkhand 2,7 27 19 8 Assam 2,6 26 19 7 Punjab 2,3 23 17 6 Chhattīsgarh 2,2 22 16 6 Haryāna 2,1 21 15 6 Delhi 1,4 14 10 4 Jammu & Kashmīr Uttarākhand (Uttaranchal) 1,1 11 8 3 0,9 9 6 3 Total 100 1000 720 280 Σχήμα15. Αριθμός male-female Ινδίας 81

Malaysia age Total Male 53% Female 47% Selangor 19,3 193 102 91 Johor 11,8 118 63 55 Sabah 11,3 113 60 53 Sarawak 8,7 87 46 41 Perak 8,3 83 44 39 Kedah 6,9 69 37 32 Kuala Lumpur 5,9 59 31 28 Pinang 5,5 55 29 26 Kelantan 5,4 54 29 25 Pahang 5,3 53 28 25 Terengganu 3,7 37 20 17 Negeri Sembilan 3,6 36 19 17 Melaka 2,9 29 15 14 Perlis 0,8 8 4 4 Labuan 0,3 3 2 1 Putrajaya 0,3 3 2 1 Total 100 1000 530 470 Σχήμα16. Αριθμός male-female Μαλαισίας 82

Canada age Total Male 46% Female 54% Alberta 10,4 104 48 56 British Columbia 13,0 130 60 70 Manitoba 3,6 36 17 19 New Brunswick 2,3 23 11 12 Newfoundland- Labrador Northwest Territories 1,6 16 7 9 0,1 1 0 1 Nova Scotia 2,9 29 13 16 Nunavut 0,1 1 0 1 Ontario 38,5 385 177 208 Prince Edward Island Québec [Quebec] {Quebec} 0,4 4 2 2 23,9 239 110 129 Saskatchewan 3,1 31 14 17 Yukon 0,1 1 0 1 Total 100 1000 460 540 Σχήμα17. Αριθμός male-female Καναδά 83

Brazil age Total Male 46% Female 54% Distrito Federal 1,4 14 8 8 Mato Grosso 1,7 17 8 9 Piauí 1,7 17 8 9 Alagoas 1,7 17 8 9 Rio Grande do Norte 1,7 17 8 9 Amazonas 1,9 19 9 10 Espírito Santo 1,9 19 9 10 Paraíba 2,1 21 10 11 Goiás 3,3 33 15 18 Santa Catarina 3,4 34 16 18 Maranhão 3,6 36 17 19 Pará 4,2 42 19 23 Ceará 4,7 47 22 25 Pernambuco 4,8 48 22 26 Paraná 5,9 59 27 32 Rio Grande do Sul 5,8 58 27 31 Bahia 7,9 79 35 43 Rio de Janeiro 8,8 88 40 48 Minas Gerais 10,8 108 50 58 São Paulo 22,7 227 104 123 Total 100 1000 460 540 Σχήμα18. Αριθμός male-female Βραζιλίας 84

4.4 Στατιστικά Στοιχεία Χρηστών Facebook 4.4.1 Στατιστική Ανάλυση των Χρηστών του Facebook για τη Νότια Κορέα Όπως αναφέραμε και παραπάνω, μια από τις πιο αξιόπιστες πηγές όπου εμφανίζει και ανανεώνει εβδομαδιαίως τα στατιστικά δεδομένα των χρηστών του facebook είναι η ιστοσελίδα www.socialbakers.com. Παρακάτω εμφανίζονται στατιστικά δεδομένα για το εξάμηνο (Σεπτέμβριος 2011- Φεβρουάριος 2012 ) για τις πέντε χώρες που ερευνήσαμε. South_Korea Total Facebook Users: 5.354.960 Penetration of population: 11,01% Posistion in the list: 33 Σχήμα18. Στατιστική ανάλυση των χρηστών του Facebook για τη Νότια Κορέα Οι Στατιστικές του Social Bakers δείχνουν ότι η διείσδυση του Facebook στη Νότια Κορέα είναι 11,01% σε σύγκριση με τον πληθυσμό της χώρας και 13,58% σε σχέση με τον αριθμό των χρηστών του Διαδικτύου. Ο συνολικός αριθμός των FB (Facebook) χρηστών στη Νότια Κορέα αγγίζει τους 5.354.960 και αυξήθηκε κατά 1.553.880 τους τελευταίους 6 μήνες. 85

Σχήμα20. Κατανομή των ηλικιών των χρηστών του Facebook στη Νότια Κορέα Παρατηρείται ότι η μεγαλύτερη ομάδα, ηλικιακά, που χρησιμοποιεί ανελλιπώς το facebook είναι 18 24 χρονών, με συνολικά 1.927.786 χρήστες, ακολουθούμενη από τους χρήστες των 25 34 χρόνων. Σχήμα21. Αναλογία ανδρών και γυναικών χρηστών του facebook στη Νότια Κορέα Στη Νότια Κορέα οι άνδρες χρήστες κατέχουν το 56%, ενώ το 44% κατέχουν οι γυναίκες χρήστες του facebook, σύμφωνα με μετρήσεις που έγιναν τους τελευταίους 6 μήνες. 86

4.4.2 Στατιστική Ανάλυση των Χρηστών του Facebook για την Ινδία India Total Facebook Users: 41.402.420 Penetration of population: 3,53% Posistion in the list: 3 Σχήμα22. Στατιστική ανάλυση των χρηστών του Facebook για την Ινδία Οι Στατιστικές του Social Bakers δείχνουν ότι η διείσδυση του Facebook στην Ινδία είναι 3,53% σε σύγκριση με τον πληθυσμό της χώρας και 51,11% σε σχέση με τον αριθμό των χρηστών του διαδικτύου. Ο συνολικός αριθμός των FB χρηστών στην Ινδία αγγίζει τους 41.402.420 και αυξήθηκε κατά 10.194.840 τους τελευταίους 6 μήνες. 87

Σχήμα23. Κατανομή των ηλικιών των χρηστών του Facebook στην Ινδία Παρατηρείται ότι η μεγαλύτερη ομάδα, ηλικιακά, που χρησιμοποιεί ανελλιπώς το facebook είναι 18 24 χρονών, με συνολικά 19.873.162 χρήστες, ακολουθούμενη από τους χρήστες των 25 34 χρόνων. Σχήμα24. Αναλογία ανδρών και γυναικών χρηστών του facebook στην Ινδία Στην Ινδία οι άνδρες χρήστες κατέχουν το 72%, ενώ μόνο το 28% κατέχουν οι γυναίκες χρήστες του facebook, σύμφωνα με μετρήσεις που έγιναν τους τελευταίους 6 μήνες. 88

4.4.3 Στατιστική Ανάλυση των Χρηστών του Facebook για την Μαλαισία Malaysia Total Facebook Users: 12.060.340 Penetration of population: 46.10% Position in the list: 16 Σχήμα25. Στατιστική ανάλυση των χρηστών του Facebook για την Μαλαισία Οι Στατιστικές του Social Bakers δείχνουν ότι η διείσδυση του Facebook στην Μαλαισία είναι 46,10% σε σύγκριση με τον πληθυσμό της χώρας και 71,35% σε σχέση με τον αριθμό των χρηστών του διαδικτύου. Ο συνολικός αριθμός των FB χρηστών στην Μαλαισία αγγίζει τους 12.060.340 και αυξήθηκε κατά 763.600 τους τελευταίους 6 μήνες. 89

Σχήμα26. Κατανομή των ηλικιών των χρηστών του Facebook στην Μαλαισία Παρατηρείται ότι η μεγαλύτερη ομάδα, ηλικιακά, που χρησιμοποιεί ανελλιπώς το facebook είναι 18 24 χρονών, με συνολικά 4.100.526 χρήστες, ακολουθούμενη από τους χρήστες των 25 34 χρόνων. Σχήμα27. Αναλογία ανδρών και γυναικών χρηστών του facebook στην Μαλαισία Στη Μαλαισία οι άνδρες χρήστες κατέχουν το 53%, ενώ το 47% κατέχουν οι γυναίκες χρήστες του facebook, σύμφωνα με μετρήσεις που έγιναν τους τελευταίους 6 μήνες. 90

4.4.4 Στατιστική Ανάλυση και των Χρηστών του Facebook για τον Καναδά Canada Total Facebook Users: 17.113.920 Penetration of population: 50,69% Position in the list: 13 Σχήμα28. Στατιστική ανάλυση των χρηστών του Facebook για τον Καναδά Οι Στατιστικές του Social Bakers δείχνουν ότι η διείσδυση του Facebook στον Καναδά είναι 50,69% σε σύγκριση με τον πληθυσμό της χώρας και 65,26% σε σχέση με τον αριθμό των χρηστών του διαδικτύου. Ο συνολικός αριθμός των FB χρηστών στον Καναδά αγγίζει τους 17.113.920 και αυξήθηκε κατά 452.960 τους τελευταίους 6 μήνες. 91

Σχήμα29. Κατανομή των ηλικιών των χρηστών του Facebook στον Καναδά Παρατηρείται ότι η μεγαλύτερη ομάδα, ηλικιακά, που χρησιμοποιεί ανελλιπώς το facebook είναι 18 24 χρονών, με συνολικά 4.107.341 χρήστες, ακολουθούμενη από τους χρήστες των 25 34 χρόνων. Σχήμα30. Αναλογία ανδρών και γυναικών χρηστών του facebook στον Καναδά Στον Καναδά οι άνδρες χρήστες κατέχουν το 46%, ενώ το 54% κατέχουν οι γυναίκες χρήστες του facebook, σύμφωνα με μετρήσεις που έγιναν τους τελευταίους 6 μήνες. 92

4.4.5 Στατιστική Ανάλυση και των Χρηστών του Facebook για την Βραζιλία Brazil Total Facebook Users: 35.158.740 Penetration of population: 17,48% Posistion in the list: 7 Σχήμα31. Στατιστική ανάλυση και των χρηστών του Facebook για την Βραζιλία Οι Στατιστικές του Social Bakers δείχνουν ότι η διείσδυση του Facebook στην Βραζιλία είναι 17,48% σε σύγκριση με τον πληθυσμό της χώρας και 46,30% σε σχέση με τον αριθμό των χρηστών του διαδικτύου. Ο συνολικός αριθμός των FB χρηστών στην Βραζιλία αγγίζει τους 35.158.740 και αυξήθηκε κατά 11.802.300 τους τελευταίους 6 μήνες. 93

Σχήμα32. Κατανομή των ηλικιών των χρηστών του Facebook στην Βραζιλία Παρατηρείται ότι η μεγαλύτερη ομάδα, ηλικιακά, που χρησιμοποιεί ανελλιπώς το facebook είναι 18 24 χρονών, με συνολικά 11.602.384 χρήστες, ακολουθούμενη από τους χρήστες των 25 34 χρονών. Σχήμα33. Αναλογία ανδρών και γυναικών χρηστών του facebook στην Βραζιλία Στην Βραζιλία άνδρες χρήστες κατέχουν το 54%, ενώ το 46% κατέχουν οι γυναίκες χρήστες του facebook, σύμφωνα με μετρήσεις που έγιναν τους τελευταίους 6 μήνες. 94

4.5 Μέθοδος Δειγματοληψίας Η βασικότερη μέθοδος συγκέντρωσης στατιστικών δεδομένων για την ποσοτική διερεύνηση των φαινομένων είναι η μέθοδος της δειγματοληψίας. Η προσέγγιση αυτή συνίσταται στην επιλογή από τον ευρενώμενο πληθυσμό ενός δείγματος μικρού σχετικά μεγέθους, το οποίο στη συνέχεια χρησιμοποιείται ως βάση για τη εξαγωγή συμπερασμάτων αναφορικά με τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού. Με τον όρο δείγμα, νοείται ένα υποσύνολο του συνόλου των μονάδων του πληθυσμού, που επιλέγεται σύμφωνα με κάποιο κανόνα ή με ορισμένο σχέδιο. Με δεδομένη τη μεγάλη σημασία που έχει για την εξαγωγή αξιόπιστων συμπερασμάτων η καταλληλότητα του δείγματος, είναι φανερό ότι η επιλογή του πρέπει να γίνεται με σύστημα και με πολλή προσοχή. Έτσι, στη βιβλιογραφία έχουν αναπτυχθεί διάφορες μεθοδολογικές προσεγγίσεις για το σκοπό αυτό, που είναι γνωστές ως τεχνικές δειγματοληψίας (sampling techniques), ή ως σχέδια δειγματοληψίας (sample desings). (Ανδρέας Κίντης, 2000). Οι περισσότερο χρησιμοποιούμενες στην πράξη τεχνικές είναι οι μέθοδοι της απλής τυχαίας δειγματοληψίας, της στρωματοποιημένης δειγματοληψίας, και της συστηματικής δειγματοληψίας. Άλλες τεχνικές που εφαρμόζονται στην πράξη είναι η κατευθυνόμενη δειγματοληψία, η δειγματοληψία ποσόστωσης, η δειγματοληψία επιφάνειας (area sampling) και η δειγματοληψία κατά συστάδες (cluster sampling). Παρακάτω ακολουθεί σύντομη αναφορά στις τεχνικές που χρησιμοποιήσαμε στην παρούσα έρευνα. Δειγματοληψία κατά συστάδες Το σχέδιο της δειγματοληψίας κατά συστάδες αφορά στη διαίρεση του πληθυσμού σε ομάδες, όχι αναγκαία ομοιογενείς που ονομάζονται συστάδες, από το σύνολο των οποίο επιλέγουμε στη συνέχεια ένα απλό τυχαίο δείγμα (συστάδων). Το δείγμα των αντικειμένων που προέρχεται από ένα τέτοιο σχέδιο ονομάζεται κατά συστάδες και προφανώς αποτελείται το σύνολο των μελών των συστάδων του δείγματος. Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε πως θέλουμε να μελετήσουμε κάποιο χαρακτηριστικό των γονέων της χώρας μας που έχουν παιδιά στο δημοτικό σχολείο, αλλά, ωστόσο, δεν διαθέτουμε έναν αντίστοιχο ονομαστικό κατάλογο. Τότε μπορούμε να θεωρήσουμε τις ομάδες (συστάδες) των γονέων που αντιστοιχούν σε κάθε δημοτικό σχολείο, στη συνέχεια να επιλέξουμε ένα απλό τυχαίο δείγμα σχολείων και τέλος να μελετήσουμε το χαρακτηριστικό που μας ενδιαφέρει στο σύνολο των γονέων που ανήκουν στο δείγμα των συστάδων που επιλέξαμε. 95

Δειγματοληψία ποσόστωσης Η δειγματοληψία ποσόστωσης είναι μια μέθοδος τυχαίας δειγματοληψίας, σύμφωνα με την οποία πρώτα διαιρούμε τον πληθυσμό σε έναν συγκεκριμένο αριθμό υποπληθυσμών, στη βάση κάποιου κοινού χαρακτηριστικού, και στη συνέχεια επιλέγουμε ένα τυχαίο δείγμα από κάθε υποπληθυσμό. Το σύνολο των στοιχείων αυτών των επιμέρους δειγμάτων αποτελεί το δείγμα. Η δειγματοληψία ποσόστωσης χρησιμοποιείται πολύ συχνά στη δειγματοληπτική έρευνα, όπου η στρωμάτωση των κοινωνικών ομάδων αποτελεί γενικώς μέθοδο ανάλυσης. Απλή τυχαία δειγματοληψία Η απλή τυχαία δειγματοληψία (simple random sampling) είναι μια μέθοδος επιλογής δείγματος σύμφωνα με την οποία, σε καθένα από τα δυνατά δείγματα δεδομένου μεγέθους, που μπορεί να επιλεγεί από ένα πεπερασμένο πληθυσμό, αντιστοιχεί γνωστή πιθανότητα επιλογής. Για παράδειγμα αν για έναν πληθυσμό 100 ατόμων, κάθε άτομο έχει την ίδια πιθανότητα να επιλεγεί, τότε η πιθανότητα αυτή είναι 1/100. Η απλή τυχαία δειγματοληψία, καταλήγει σε αντιπροσωπευτικό δείγμα διότι κάθε επιλογή προκύπτει στην τύχη. Στην παρούσα έρευνα ξεκινήσαμε εφαρμόζοντας δειγματοληψία κατά συστάδες αφού επιλέξαμε ένα συγκεκριμένο αριθμό διοικητικών διαμερισμάτων για κάθε χώρα. Στη συνέχεια εφαρμόσαμε δειγματοληψία ποσόστωσης, αφού ερευνήσαμε συγκεκριμένο αριθμό ατόμων για κάθε διοικητικό διαμέρισμα. Τέλος, εφαρμόσαμε τυχαία δειγματοληψία αφού το δείγμα των χρηστών για κάθε διοικητικό διαμέρισμα είναι ορθότερο να επιλέγεται τυχαία. 4.6 Επιλογή Δείγματος Η επιλογής του δείγματός μας για κάθε χώρα έγινε μέσω της ιστοσελίδας του facebook. Η αναζήτηση έγινε με βάση τον τόπο καταγωγής του χρήστη. Στο facebook υπάρχει η δυνατότητα αναζήτησης ενός χρήστη ποικιλότροπος, όπως με (ονοματεπώνυμο, χώρα διαμονής, τόπος εργασίας, τόπος καταγωγής, τόπος φοίτησης του χρήστη κ.α.). Επίσης, επισημαίνουμε πως όταν κάνουμε αναζήτηση χρηστών στο facebook δεν υπάρχει περιορισμός αποτελεσμάτων, το facebook επιστρέφει έναν τεράστιο αριθμό χρηστών ανάλογα με τα κριτήρια που κάνουμε την αναζήτηση. Συνεπώς όταν κάναμε αναζήτηση με βάση τον τόπο καταγωγής των χρηστών, δεν συναντήσαμε κάποιο εμπόδιο στην εύρεση των αποτελεσμάτων. 96

4.7 Στοιχεία Έρευνας Και σε αυτό το σημείο λάβαμε υπόψη μας την περσινή έρευνα, έτσι πήραμε ακριβώς τον ίδιο αριθμό πεδίων που εμφανίζονται στο προφίλ του κάθε χρήστη (18) και τις προκαθορισμένες ρυθμίσεις εμφάνισης της σελίδας. Είναι άξιο λόγου, πως τα πεδία του facebook έχουν εμπλουτιστεί σε σχέση με πέρυσι. Ας δούμε ονομαστικά σύμφωνα με την ιστοσελίδα www.saferinternet.gr τα 18 πεδία που έχει ένας χρήστης του facebook: 1. Profile Picture (Πεδίο εμφάνισης εικόνας όπου παρουσιάζεται το προφίλ του χρήστη) 2. Wall (Πεδίο εμφάνισης του τοίχου όπου δημοσιεύονται όλες οι κινήσεις που κάνει ο χρήστης στον προσωπικό του χώρο) 3. Sex (Πεδίο εμφάνισης του φύλου του χρήστη) 4. Friends list (Πεδίο εμφάνισης λίστας με τους διαδικτυακούς φίλους του χρήστη) 5. Likes and Interests (Πεδίο εμφάνισης δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων του χρήστη ) 6. Photos and Videos ( Πεδίο εμφάνισης εικόνων και videos του χρήστη) 7. DOB (Πεδίο εμφάνισης ημερομηνίας γέννησης του χρήστη) 8. Family (Πεδίο εμφάνισης λίστας με την οικογένειά του) 9. Relationship Status ( Πεδίο εμφάνισης προσωπικής κατάστασης του χρήστη) 10. Contact Info ( Πεδίο εμφάνισης των στοιχείων επικοινωνίας του χρήστη) 11. Interested In/Look in for (Πεδίο εμφάνισης ενδιαφερόμενου φύλου για τον χρήστη) 12. Political Views (Πεδίο εμφάνισης πολιτικών πεποιθήσεων του χρήστη ) 13. Religious Views (Πεδίο εμφάνισης θρησκευτικών πεποιθήσεων του χρήστη) 14. Bio (Πεδίο εμφάνισης μικρού βιογραφικού σημειώματος του χρήστη) 97

15. Studies (Πεδίο εμφάνισης σπουδών του χρήστη) 16. Work (Πεδίο εμφάνισης εργασίας του χρήστη) 17. Website (Πεδίο εμφάνισης ηλεκτρονικής διεύθυνσης προσωπικής ιστοσελίδας του χρήστη) 18. Boxes (Πεδίο εμφάνισης γενικότερων αγαπημένων στοιχείων του χρήστη) 98

4.8 Συμπεράσματα Σύμφωνα με τα παραπάνω στατιστικά στοιχεία παρατηρούμε πως η χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού που έχει πρόσβαση στο facebook είναι ο Καναδάς με ποσοστό 50,69%. Ακολουθεί η Μαλαισία, τρίτη κατά σειρά η Βραζιλία, τέταρτη η Νότια Κορέα και πέμπτη η Ινδία. Έπειτα η χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό χρηστών facebook με βάση τον αριθμό των χρηστών του διαδικτύου είναι η Μαλαισία με ποσοστό 71,35%. Ακολουθεί ο Καναδάς, τρίτη κατά σειρά η Ινδία, τέταρτη η Βραζιλία και πέμπτη η Νότια Κορέα. Αυτό που παρατηρούμε ότι ισχύει για όλες τις χώρες είναι η μεγαλύτερη ηλικιακά ομάδα των χρηστών του facebook που το χρησιμοποιούν ανελλιπώς, όπου κυμαίνεται στις ηλικίες μεταξύ των 18-24 χρόνων. Αμέσως μετά, ακολουθεί η ομάδα των 25 34 χρόνων. Συνεχίζοντας, παρατηρούμε πως η χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό των χρηστών του facebook να είναι άντρες είναι η Ινδία με ποσοστό 72%, ακολουθεί η Νότια Κορέα, τρίτη κατά σειρά η Βραζιλία, τέταρτη η Μαλαισία και πέμπτη ο Καναδάς. Αντίστοιχα, παρατηρούμε πως η χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό των χρηστών του facebook να είναι γυναίκες είναι ο Καναδάς με 54%, ακολουθεί η Μαλαισία με, τρίτη κατά σειρά η Βραζιλία, τέταρτη η Νότια Κορέα και πέμπτη η Ινδία. Συγκρίνοντας τα αποτελέσματα, σύμφωνα με τον Hoftede παρατηρούμε πως επικρατεί ανδροπρέπεια στις Ασιατικές χώρες. Κάτι που δεν ισχύει για τις χώρες της Αμερικής. 99

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 100

Κεφάλαιο 5 5.1 Στατιστική Ανάλυση Στο παρόν κεφάλαιο, θα ακολουθήσει στατιστική ανάλυση των πέντε χωρών που ερευνήσαμε (Νότια Κορέα, Ινδία, Μαλαισία, Καναδάς και Βραζιλία). Για το πρώτο μέρος της στατιστικής ανάλυσης πήραμε το σύνολο των πεδίων (profile picture, sex, wall, κτλ) που εμφανίζει κάθε χρήστης. Δηλαδή για κάθε χώρα χωρίσαμε τα male και τα female και από κάθε διοικητικό διαμέρισμα πήραμε το σύνολο των πεδίων που εμφανίζει το δείγμα. Τοποθετώντας τα σύνολα στο spss πήραμε τα στατιστικά αποτελέσματα που εμφανίζονται στους παρακάτω πίνακες όπου N (Σύνολο), Mean (Μέσος όρος κατανομής), Std. Deviation ( Τυπική απόκλιση ή η διασπορά - που έχει μια ομάδα τιμών από το μέσο όρο τους), Variance (Διακύμανση), Minimum (Ελάχιστο), Maximum (Μέγιστο), Sum (Άθροισμα). Στα ιστογράμματα που ακολουθούν παρουσιάζεται το πλήθος των χρηστών που εμφανίζουν από ένα 0 έως 18 πεδία. Επίσης στο πρώτο μέρος της στατιστικής ανάλυσης, το πρώτο πινακάκι (χωρισμένο σε male, female και total) των κεφαλαίων 5.2.1, 5.2.2, 5.2.3, 5.2.4 και 5.2.5 εμφανίζει το ποσοστό των χρηστών όπου αποκαλύπτουν τα πεδία του facebook. Το ποσοστό αυτό διεξήχθη από το δεύτερο μέρος της στατιστικής ανάλυσης που πραγματοποιήσαμε. Στο δεύτερο μέρος της στατιστικής ανάλυσης ερευνήσαμε το σύνολο των χρηστών που εμφανίζει κάθε ένα από τα πεδία αυτά. Από κάθε χώρα πήραμε ξεχωριστά τα male και female από κάθε διοικητικό διαμέρισμα και τα τοποθετήσαμε στο spss. Καθώς είχαμε εισάγει τα 18 πεδία που πιθανόν αποκαλύπτει ο κάθε χρήστης. Στατιστικά είναι ορθότερο να εισάγουμε έναν έναν τους χρήστες στο spss από το να εισάγουμε το ποσοστό ή το πλήθος των χρηστών. Έτσι καθένα από τα πινακάκια του κεφαλαίου 5.3 εμφανίζει για κάθε πεδίο των αριθμό των χρηστών (ξεχωριστά για τα male, female και total κάθε χώρας ) που το αποκαλύπτουν. 101

5.2 Στατιστική Ανάλυση 1 ο Μέρος 5.2.1 Στατιστική Ανάλυσης Ινδίας India % profile picture wall Sex Friends list Likes and Interests photos and videos DOB Family Relationship Status Contact Info Interested In/Lookingfor Political Views Religious Views Bio Studies Work website boxes M 97,4 81,3 98,3 77,4 54,6 54,9 26 36,8 50,6 20,1 52,8 6 13,5 3,8 59,9 39,4 10,7 78,2 F 88,9 14,6 94,6 87,9 43,2 9,6 2,5 16,1 22,1 1,1 47,5 0,7 0,7 0,4 79,3 33,2 0 43,6 T 95 62,6 97,3 80,3 51,4 42,2 19,4 31 42,6 14,8 51,3 4,5 9,9 2,8 65,3 37,7 7,7 68,5 Statistics India_Total India_Female India_Male N 1000 280 720 Mean 7,84 5,86 8,61 Std. Deviation 2,919 2,014 2,855 Variance 8,522 4,056 8,153 Minimum 0 1 0 Maximum 18 12 18 Sum 7838 1641 6197 Σχήμα34. Στατιστικά Στοιχεία Ινδίας 102

103

Σχήμα35. Αριθμός χρηστών & πεδίων Ινδίας Σύμφωνα με το παραπάνω ιστόγραμμα, παρατηρούμε πως οι περισσότεροι χρήστες της Ινδίας εμφανίζουν από 7 έως 9 πεδία. 104

5.2.2 Στατιστική Ανάλυση Νότιας Κορέας % profile picture wall Sex Friends list Likes and Interests photos and videos DOB Family South_Korea Relationship Status Contact Info Interested In/Lookingfor Political Views Religious Views Bio Studies Work website boxes M 92,3 52,9 93,6 83,9 74,3 37,9 6,3 17,3 38,4 6,6 39,8 1,1 2,9 3 70,9 44,6 10,5 47,1 F 95,5 51,4 90,9 81,8 63,4 29,1 6,4 16,8 30 4,1 30,2 0,2 1,1 0 69,3 33,2 4,3 33,6 T 93,7 52,2 92,4 83,0 69,5 34,0 6,3 17,1 34,7 5,5 35,6 0,7 2,1 1,7 70,2 39,6 7,8 41,2 Statistics South_Korea_ Total South_Korea_ Female South_Korea_ Male N 1000 440 560 Mean 6,87 6,40 7,24 Std. Deviation 2,464 2,200 2,596 Variance 6,072 4,842 6,740 Minimum 1 1 1 Maximum 15 13 15 Sum 6869 2816 4053 Σχήμα36. Στατιστικά Στοιχεία Νότιας Κορέας 105

106

Σχήμα37. Αριθμός χρηστών & πεδίων Νότιας Κορέας Σύμφωνα με το παραπάνω ιστόγραμμα, παρατηρούμε πως οι περισσότεροι χρήστες της Νότιας Κορέας εμφανίζουν από 5 έως 8 πεδία. 107

5.2.3 Στατιστική Ανάλυση Μαλαισίας Malaysia % profile picture wall Sex Friends list Likes and Interests photos and videos DOB Family Relationship Status Contact Info Interested In/Lookingfor Political Views Religious Views Bio Studies Work website boxes M 98,1 82,5 98,1 81,5 58,1 40,4 26,6 39,4 45,3 31,3 54,7 2,6 7,5 3 52,3 37,2 16,2 69,2 F 95,3 51,9 93,8 82,3 61,9 28,1 4 33,4 38,3 1,5 60 0,2 1,9 0 71,1 39,4 1,7 47,4 T 96,8 68,1 96,1 81,9 59,9 34,6 16 36,6 42 17,3 57,2 1,5 4,9 1,6 61,1 38,2 9,4 59,2 Statistics Malaisya_Total Malaysia_Fem ale Malaysia_Male N 1000 470 530 Mean 7,82 7,11 8,46 Std. Deviation 2,463 2,351 2,382 Variance 6,068 5,526 5,674 Minimum 1 1 2 Maximum 16 13 16 Sum 7822 3341 4483 Σχήμα38. Στατιστικά Στοιχεία Μαλαισίας 108

109

Σχήμα39. Αριθμός χρηστών & πεδίων Μαλαισίας Σύμφωνα με το παραπάνω ιστόγραμμα, παρατηρούμε πως οι περισσότεροι χρήστες της Μαλαισίας εμφανίζουν από 7 έως 10 πεδία. 110

5.2.4 Στατιστική Ανάλυση Καναδά Canada % profile picture wall Sex Friends list Likes and Interests photos and videos DOB Family Relationship Status Contact Info Interested In/Lookingfor Political Views Religious Views Bio Studies Work website boxes M 92,6 46,3 86,3 78,3 68,3 43,9 4,6 19,1 23,5 25,9 31,7 1,5 1,7 1,5 57,2 47,8 2,6 60,9 F 97,2 90,4 78,9 70,2 66,7 60 6,3 15,6 23 4,3 22,4 0 0,4 1,5 50,2 88,7 1,9 58,9 T 95,1 70,1 82,3 73,9 67,4 52,6 5,5 17,2 23,2 14,2 26,7 0,7 1 1,5 53,4 69,9 2,2 59,8 Statistics Canada_Total Canada_Femal e Canada_Male N 1000 540 460 Mean 7,17 7,36 6,93 Std. Deviation 2,401 2,132 2,668 Variance 5,767 4,544 7,116 Minimum 1 2 1 Maximum 14 13 14 Sum 7167 3977 3190 Σχήμα40. Στατιστικά Στοιχεία Καναδά 111

112

Σχήμα41. Αριθμός χρηστών & πεδίων Καναδά Σύμφωνα με το παραπάνω ιστόγραμμα, παρατηρούμε πως οι περισσότεροι χρήστες του Καναδά εμφανίζουν από 6 έως 8 πεδία. 113

5.2.4 Στατιστική Ανάλυση Βραζιλίας Brazil % profile picture wall Sex Friends list Likes and Interests photos and videos DOB Family Relationship Status Contact Info Interested In/Lookingfor Political Views Religious Views Bio Studies Work website boxes M 95,7 67,6 93 90 56,1 55 3,7 29,1 32,8 17,2 40,7 0,7 2 0,2 63,7 46,5 0,2 51,1 F 94,1 64,4 90 91,7 54,4 48,7 2,2 28,5 26,3 13,1 27,4 0,6 1,1 0 60,4 36,7 0,4 54,6 T 94,8 65,9 91,4 90,9 55,2 51,6 2,9 28,8 29,3 15 33,5 0,6 1,5 0,1 61,9 41,2 0,3 53 Statistics Brazil_Total Brazil_Female Brazil_Male N 1000 540 460 Mean 7,18 6,94 7,45 Std. Deviation 2,437 2,308 2,555 Variance 5,938 5,329 6,527 Minimum 0 0 0 Maximum 16 13 16 Sum 7178 3750 3428 Σχήμα42. Στατιστικά Στοιχεία Βραζιλίας 114

115

Σχήμα43. Αριθμός χρηστών & πεδίων Βραζιλίας Σύμφωνα με το παραπάνω ιστόγραμμα, παρατηρούμε πως οι περισσότεροι χρήστες της Βραζιλίας εμφανίζουν από 6 έως 7 πεδία. 116