Βιογραφικό Σηµείωµα Κατερίνα Κωνσταντινίδου

Βιογραφικό Σηµείωµα Κατερίνα Κωνσταντινίδου Θέση στο Ε.Κ.Π.Α ΛΕΚΤΟΡΑΣ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΘΗΝΩΝ, ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ Προπτυχιακοί τίτλοι σπουδών Φεβρουάριος 1993: πτυχίο του τµήµατος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών. Βαθµός: «Λίαν Καλώς». Μεταπτυχιακοί τίτλοι σπουδών 1. εκέµβριος 1998: µεταπτυχιακό δίπλωµα ειδίκευσης στη Νεότερη και τη Σύγχρονη Ιστορία. Στο πλαίσιο των µεταπτυχιακών σπουδών του πρώτου κύκλου του Τµήµατος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών παρακολούθησα σεµιναριακά µαθήµατα και συνέταξα διπλωµατική εργασία µε τίτλο «Κοινωνική πρόνοια και παιδική ηλικία. Το παράδειγµα των Ιονίων Νήσων». Βαθµός: «Άριστα» 2. Ιανουάριος 2004: απόκτηση του διδακτορικού διπλώµατος από το Τµήµα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών µετά την υποστήριξη της διδακτορικής µου εργασίας µε τίτλο «Οι επιδηµίες της πανώλης στα Ιόνια Νησιά (17 ος 18 ος αι.)». Βαθµός «Άριστα». Ξένες γλώσσες Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά Ερευνητική εµπειρία Ερευνήτρια στα βενετικά αρχεία επί σειρά ετών. Συµµετοχή σε ερευνητικά προγράµµατα 1. «Η λειτουργία της Ανώτατης, της Μέσης και της ηµοτικής Εκπαίδευσης (19 ος αι.). Βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία», επιστηµονικοί υπεύθυνοι Τριαντάφυλλος Σκλαβενίτης, αυίδ Αντωνίου. Πρόγραµµα φιλοξενούµενο στο Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύµατος Ερευνών (1994, 2001-2002). 2. «Μεταγραφή και έκδοση Κρητικών Νοταρίων», Πρόγραµµα της Βικελαίας Βιβλιοθήκης, επιστηµονικός υπεύθυνος καθηγητής Ιωάννης Μαυροµάτης, (Ιούνιος 2000- εκέµβριος 2001). 3. «All about salt», Πρόγραµµα του Τµήµατος Γεωγραφίας του Πανεπιστηµίου Αιγαίου, επιστηµονική υπεύθυνη καθηγήτρια Θεοδώρα Πετανίδου (Μάρτιος 2002- εκέµβριος 2002). 4. «Ναυτιλιακή ιστορία των Ελλήνων (18 ος )». Πρόγραµµα του Τµήµατος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστηµίου, επιστηµονική υπεύθυνη καθηγήτρια Τζελίνα Χαρλαύτη. (Ιούνιος- Αύγουστος 2004). 5. «Acrinet»: ηµιουργία τράπεζας δεδοµένων για τους Stradioti Πρόγραµµα του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας, επιστηµονική υπεύθυνη καθηγήτρια Χρύσα Μαλτέζου. (Αύγουστος-Σεπτέµβριος 2004). 6. «Ελληνικές κοινότητες και ευρωπαϊκός κόσµος (13 ος -19 ος αι.) Μορφές αυτοδιοίκησης, κοινωνική οργάνωση, συγκρότηση ταυτοτήτων», Πρόγραµµα του Τµήµατος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών, επιστηµονική

υπεύθυνη υπεύθυνοι καθηγήτριες κ. Όλγα Κατσιαρδή- Hering. (Ιανουάριος 2006). 7. «Φιλανθρωπικά ιδρύµατα στη βενετοκρατούµενη Κέρκυρα 16ος-18ος αι.»,.επιστηµονική υπεύθυνη Κατερίνα Κωνσταντινίδου (ακ. έτος 2009-2010). 15/10/10 2

Συνέδρια 1. Α Επιστηµονική Συνάντηση Μεταπτυχιακών Σπουδαστών Ιστορίας, Αθήνα, Νοέµβριος 1997, ανακοίνωση: Οι λοιµοί της πανώλης στα Ιόνια Νησιά κατά την περίοδο 1645-1797. 2. Εκδηλώσεις για τα 500 χρόνια από την ίδρυση της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας Βενετίας 1498-1998, Βενετία, Νοέµβριος 1998, ανακοίνωση: Η γυναικεία παρουσία στην ελληνική παροικία της Βενετίας. 3. Στ ιεθνές Συνέδριο Πελοποννησιακών Σπουδών, Τρίπολη, Σεπτέµβριος 2000, ανακοίνωση: Τα στρατιωτικά νοσοκοµεία της Πελοποννήσου κατά τη β Βενετοκρατία. 4. Επιστηµονική συνάντηση µεταπτυχιακών σπουδαστών στο γνωστικό αντικείµενο Ιστορία Νέου Ελληνισµού, Πανεπιστήµιο Αθηνών, Αθήνα, Φεβρουάριος 2001, ανακοίνωση: Η πανώλη στα Ιόνια Νησιά. 5. Venezia e le Isole Ionie: culture, politica e identità alla fine dell antico regime, Βενετία, Μάρτιος 2003, ανακοίνωση: La peste e l immagine dell altro. Gli Uffici di Sanità nelle Isole Ionie alla fine del Settecento. 6. Ε Πανελλήνια Συνάντηση Ναυτικών Μουσείων. Εµπορική Ναυτιλία-Πολεµικό Ναυτικό, Ύδρα, Οκτώβριος 2004: «Τα Ιστορικά Αρχεία», ανακοίνωση:...uns materia tanto importante ed interessante per l umanità tutta... Βενετική υγειονοµική πολιτική στο Ιόνιο και Ναυτιλία (18 ος αι.). 7. Πληροφορίες για την τεχνολογία στις βενετοκρατούµενες ελληνικές περιοχές, Αθήνα, Σεπτέµβριος 2005, ανακοίνωση: Ιερά καταφύγια της υγείας: Τα λοιµοκαθαρτήρια των Ιόνιων Νησιών. 8. «Ελληνικές κοινότητες και ευρωπαϊκός κόσµος (13 ος -19 ος αι.). Μορφές αυτοδιοίκησης, κοινωνική οργάνωση, συγκρότηση ταυτοτήτων», Τµήµα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών, Αθήνα, Φεβρουάριος 2006, ανακοίνωση: Τα ληξιαρχικά βιβλία του βενετοκρατούµενου Χάνδακα (1632-1642). Στεγανά και δίκτυα επικοινωνίας µεταξύ των ανώτερων κοινωνικών στρωµάτων. 9. Ναυτιλιακή Ιστορία των Ελλήνων, 18 ος αιώνας, ιηµερίδα, 8-9 Νοεµβρίου 2006, Κέρκυρα, ανακοίνωση: ίαυλοι επικοινωνίας και θαλάσσιες διαδροµές: η ελληνική ναυτιλία στο κανάλι του βενετικού Ιονίου. 10. I Greci durante la venetocrazia: uomini, spazio, idée (XIII-XVIII sec.), Convegno Internazionale di Studi, Istituto Ellenico degli Studi Bizantini e post Bizantini, Βενετία 3-7 εκεµβρίου 2007 ανακοίνωση: Le regole del gioco: azzardare nel Levante veneziano. Un primo approccio, 11. «Οικονοµικές δραστηριότητες και κοινωνική αναπαραγωγή. Γυναίκες και γάµος στην Κέρκυρα (17ος-19οςαι)», Ιόνιο Πανεπιστήµιο, Τµήµα Ιστορίας, 17 Απριλίου 2008, ανακοίνωση: Η εµπορευµατοποίηση του γυναικείου στήθους: επαγγελµατίες τροφοί στο βρεφοκοµείο της Κέρκυρας 12. Οι κόσµοι της Μεσογείου. Θεσµοί, Άνθρωποι, Ανταλλαγές (13ος-αρχές 19ου αι.), Επιστηµονική Συνάντηση του Προγράµµατος Μεταπτυχιακών Σπουδών Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Αθήνα 23-24 Μαΐου 2008, ανακοίνωση: In Search of Leisure Time: Control, Regulation and Evolution of the Recreation in the 15/10/10 3

Venetian Crete (14th -17th c.) 13. Mediterranean and Its Seas Workshop A Collaborative Project between the University of Minnesota and the University of Athens, Μινεσότα 25 27 Σεπτεµβρίου 2008, ανακοίνωση: Dealing with Poverty: State, Society, and Attitudes toward the Poor in Eighteenth-Century Corfu. 14. Economic and Biological Interactions in the Pre-industrial Europe from the 13 th to the 18 th Centuries, Πράτο XLI Settimana di Studi Prato, 26-30 aprile 2009, ανακοίνωση: La peste nelle Isole Ionie durante il Seicento ed il Settecento: frequenza e regressione del fenomeno in un area di confine tra l Oriente e l Occidente. 15. The Mediterranean and its Seas: Natural, Social, PoliticalLandscapes and Environments, Athens 1-3 October 2009, ανακοίνωση από κοινού µε την καθ. κ. Αναστασία Παπαδία-Λάλα, Session VI Mediterranean Family,Introduction. 16. La politica ospedaliera nella Corfù Settecentesca: un area dinamica di convergenze e divergenze tra Venezia e i suoi possedimenti in Levante. in L Adriatico: Incontri e Separazioni (XVIII-XIX sec), Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti, Istituto Ellenico degli Studi Bizantini e post Bizantini, Corfù 29-30 aprile 2010. Οργάνωση συνεδρίων Συµµετοχή στην οργάνωση συνεδρίων: 1. Οι κόσµοι της Μεσογείου. Θεσµοί, Άνθρωποι, Ανταλλαγές (13ος-αρχές 19ου αι.), Επιστηµονική Συνάντηση του Προγράµµατος Μεταπτυχιακών Σπουδών Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Αθήνα 23-24 Μαΐου 2008 2. The Mediterranean and its Seas; Natural, Social, Political Environments and Landscapes 15th-20th centuries, Athens, 1-3 October. Ενδεικτικές αναφορές An. D. Cliff, M.Smallman-Raynor, P.M. Stevens, «Controlling the Geographical Spread of Infectious Disease: Plague in Italy, Acta Med-hist Adriat 7 (1), 197-236. Automated, High-throughput Surveillence Systems for Public Health, R. Lazarus - Infectious Disease Informatics, 2009 Springer. Μαριάννα Κολυβά, Φορείς Παραγωγής αρχείων: Ιστορική Αναδροµή, Αθήνα 2009. Παναγιώτα Τζιβάρα, Βενετοκρατούµενη Ζάκυνθος 1588-1594. Η νοµή και η διαχείριση της εξουσίας από το Συµβούλιο των 150, Αθήνα 2009. Al. Burkardt, Commerce, voyage et expérience religieuse : XVI-XVIIIème siècles, Presses Universitaires de Rennes 2007. R. Mueller, The trasmission of forms of public assistance form Venice to its maritime dominions: the example of Corfu Πληροφορίες για την τεχνολογία στις βενετοκρατούµενες ελληνικές περιοχές, Σεπτέµβριος 2005, Αθήνα 15/10/10 4

2007. Αναστασία Παπαδία-Λάλα, Ο Θεσµός των αστικών κοινοτήτων στον ελληνικό χώρο κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας (13ος-18ος αι.). Μια συνθετική προσέγγιση, Βενετία 2004. ιδακτική εµπειρία ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 1. Χειµερινό εξάµηνο του ακαδηµαϊκού έτους 2003-2004: Πανεπιστήµιο Αθηνών, Τµήµα Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Βοηθός διδάσκουσα στις φροντιστηριακές παραδόσεις του µαθήµατος «Εισαγωγή στις ιστορικές σπουδές» που προσφέρθηκε στο α εξάµηνο σπουδών του Τµήµατος υπό την εποπτεία του καθ. Ε. Χρυσού. 2. Εαρινό εξάµηνο του ακαδηµαϊκού έτους 2003-2004: Πανεπιστήµιο Αθηνών, Τµήµα Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Φροντιστηριακό µάθηµα µε τίτλο «Εισαγωγή στις ιστορικές σπουδές της βενετοκρατίας», στο πλαίσιο του µεταπτυχιακού µαθήµατος της καθηγήτριας Αναστασίας Παπαδία-Λάλα µε τίτλο «Εξεγέρσεις και επαναστάσεις στο βενετοκρατούµενο ελληνικό χώρο (13 ος - 18 ος αι.). 3. Χειµερινό εξάµηνο του ακαδηµαϊκού έτους 2004-2005: α) Πανεπιστήµιο Κρήτης, Τµήµα Ιστορίας και διδάχθηκαν: 1) «Η βενετική κυριαρχία στην ανατολική Μεσόγειο έως το 1669» (παράδοση), 2) «Οι επιδηµίες της πανώλης στη δυτική Ευρώπη (14 ος -18 ος αι.)» (σεµινάριο), β) Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, Τµήµα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Ανάθεση αυτόνοµης διδασκαλίας ενός µαθήµατος µε σύµβαση Π.. 407/1980. Μάθηµα που διδάχθηκε: «Βενετικές και Φραγκικές Κτήσεις Ι» 4. Εαρινό εξάµηνο του ακαδηµαϊκού έτους 2004-2005: α) Πανεπιστήµιο Κρήτης, Τµήµα Ιστορίας και διδάχθηκαν: «Οι Φράγκοι στο Αιγαίο (13 ος -16 ος αι.)» (παράδοση), «Η φτώχεια στη µεσαιωνική ύση 13 ος -17 ος αι.» (σεµινάριο) β) Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, Τµήµα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Ανάθεση αυτόνοµης διδασκαλίας ενός µαθήµατος µε σύµβαση Π.. 407/1980. Μάθηµα που διδάχθηκε: «Βενετικές και Φραγκικές Κτήσεις ΙΙ» 5. Χειµερινό εξάµηνο του ακαδηµαϊκού έτους 2005-2006: Πανεπιστήµιο Κρήτης, Τµήµα Ιστορίας και διδάχθηκαν: «Ιστορία της Βενετίας (12 ος -16 ος αι.)» (παράδοση), «Το βενετικό Ιόνιο (15 ος -17 ος αι.)» (σεµινάριο). 6. Εαρινό εξάµηνο του ακαδηµαϊκού έτους 2005-2006: Πανεπιστήµιο Κρήτης, Τµήµα Ιστορίας και διδάσκονται: «Τα µεγάλα νησιά της ανατολικής 15/10/10 5

Μεσογείου κάτω από τη Βενετική κυριαρχία (12 ος - 16 ος αι.)» (παράδοση), «Η Βενετία αντιµέτωπη µε τους µεγάλους φόβους: νερό, πανώλη, φτώχεια, πόλεµος» (σεµινάριο). 7. Χειµερινό εξάµηνο, ακ. έτη 2006-2007, 2007-2008, 2008-2009, 2009-2010, «Ένδεια, ασθένεια και περιθώριο στις βενετοκρατούµενες ελληνικές περιοχές 13ος-18ος αι.». Εαρινό εξάµηνο, ακ. έτη, 2007-2008, 2008-2009, 2009-2010, «Θέµατα Νεοελληνικής Ιστορίας». 8. Χειµερινό εξάµηνο, ακ. έτος, 2010-2011, «Ιόνια Νησιά: Κοινωνίες κυριάρχων κυριαρχούµενων». 9. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ, ακ. έτη, 2006-2007, 2007-2008, 2008-2009, 2009-2010. ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Εαρινό εξάµηνο, ακ. έτη 2003-2004, 2009-2010: Πανεπιστήµιο Αθηνών, Τµήµα Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Φροντιστηριακό µάθηµα µε τίτλο «Εισαγωγή στις ιστορικές σπουδές της βενετοκρατίας», στο πλαίσιο του µεταπτυχιακού µαθήµατος της καθηγήτριας Αναστασίας Παπαδία-Λάλα Εαρινό εξάµηνο, ακ. έτος 2008-2009, Εαρινό εξάµηνο ακ. έτος, 2008-2009, «Από τη Βενετία στο Λεβάντε: θεσµοί, κοινωνία, πολιτισµός» Εαρινό εξάµηνο, ακ. έτος, 2010-2011, «Η Βενετική Repubblica και το Κράτος της Θάλασσας». ΠΙΝΑΚΑΣ ΗΜΟΣΙΕΥΣΕΩΝ Μονογραφία Το κακό οδεύει έρποντας Οι λοιµοί της πανώλης στα Ιόνια Νησιά (17 ος -18 ος Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας, Βενετία 2007 Άρθρα αι.), 1. «Οι λοιµοί της πανώλης στα Ιόνια Νησιά (1645-1797)», Εώα και Εσπέρια 3 (1996/1997), 274-277. 2. «Η γυναικεία παρουσία στην ελληνική παροικία της Βενετίας», ηµοσία Ιλαρία. 500 χρόνια από την ίδρυση της ελληνορθόδοξης κοινότητας Βενετίας (1498-1998), Βενετία 1999, σσ. 185-203. (το ίδιο άρθρο έχει δηµοσιευθεί και σε ιταλική µετάφραση: «La presenza feminile nella colonia greca di Venezia», Pubblica celebrazione, Βενετία 1999, σσ. 185-203) 3. «Povere creature innocenti delle altrui colpe Τα βρεφοκοµεία της Πελοποννήσου (τέλη 17ου-αρχές 18ου αι.)», Θησαυρίσµατα 29 (1999), 435-455. 4. «Estesi con sentimento di Pietà... Ένας κανονισµός λειτουργίας των στρατιωτικών νοσοκοµείων της Πελοποννήσου (1693), Θησαυρίσµατα 33 (2003), 285-301. 5. «Gli uffici di Sanità delle Isole Ionie durante il Seicento e il Settecento», Studi Veneziani, n.s. XLIX (2005), σσ. 379-391. 6. «...una materia tanto importante ed interessante per l umanità tutta... Βενετική υγειονοµική πολιτική στο Ιόνιο και Ναυτιλία (18 ος αι.). Αρχειακές µαρτυρίες», Ε Πανελλήνια Συνάντηση Ναυτικών Μουσείων. Εµπορική Ναυτιλία-Πολεµικό Ναυτικό, 8, 9, 10 Οκτωβρίου 2004, Πειραιάς-Ύδρα (υπό έκδοση). 7. «Η ιστορία του ατυχούς Alvise Rovelli και η προσπάθεια οργάνωσης ταχυδροµικών υπηρεσιών στο Regno di Morea (τέλη 17 ου αρχές 18 ου αι.)», Θησαυρίσµατα 36 (2006), 345-367. 8. «Τα λοιµοκαθαρτήρια των Ιόνιων Νησιών: υγειονοµική πολιτική, αρχειακή µαρτυρία και αποδελτίωση της πληροφορίας», Πληροφορίες για την τεχνολογία στις βενετοκρατούµενες ελληνικές περιοχές, Πολιτιστικό Ίδρυµα Οµίλου Πειραιώς, Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας, Αθήνα 2007, σσ. 145-150. 15/10/10 6

9. «Τα ληξιαρχικά βιβλία του βενετοκρατούµενου Χάνδακα (1632-1642). Στεγανά και δίκτυα επικοινωνίας µεταξύ των ανώτερων κοινωνικών στρωµάτων», Εώα και Εσπέρια 7 (2007), 173-190. 10. «Santi rifugi di sanità: i lazzaretti delle quattro isole di Levante», Studi Veneziani», n.s. LIII (2007), σσ. 239-259. 11. «Le regole del gioco: azzardare nel Levante veneziano», I Greci durante la venetocrazia: uomini, spazio, idée (XIII-XVIII sec.), Convegno Internazionale di Studi, Istituto Ellenico degli Studi Bizantini e post Bizantini, Βενετία 3-7 εκεµβρίου 2007, Βενετία 2008, σσ. 141-151. 12. Konstantinidou K, Mantadakis E, Falagas ME, Sardi T, Samonis G. Role of Venetian rule in control of plague epidemics on the Ionian Islands during 17th and 18th centuries. Emerging Infectious Disease, 2009 Jan. 13. «Η εµπορευµατοποίηση του γυναικείου στήθους: επαγγελµατίες τροφοί στο βρεφοκοµείο της Κέρκυρας», Περί Ιστορίας 6 (2010), (υπό δηµοσίευση). 14. «La peste nelle Isole Ionie durante il Seicento ed il Settecento: frequenza e regressione del fenomeno in un area di confine tra l Oriente e l Occidente», Economic and Biological Interactions in the Pre-industrial Europe from the 13 th to the 18 th Centuries, a cura di Simonetta Cavaciocchi, Prato XLI Settimana di Studi Prato, 26-30 aprile 2009, Firenze 2010, pp. 123-134. 15. «ίαυλοι επικοινωνίας και θαλάσσιες διαδροµές: η ελληνική ναυτιλία στο κανάλι του βενετικού Ιονίου», επιµ. Τζελίνα Χαρλαύτη- Κατερίνα Παπακωνσταντίνου, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2010 (υπό δηµοσίευση). 16 «Υγειονοµικοί θεσµοί στη υτική Ευρώπη (14 ος -18 ος αι.) και διεθνές εµπόριο», Συλλογικός τόµος επιµ. Τζελίνα Χαρλαύτη- Κατερίνα Παπακωνσταντίνου, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2010 (υπό δηµοσίευση). 17. «Θεσµοί κοινωνικής πρόνοιας στην ελληνοβενετική Ανατολή», Συλλογικός τόµος για την Ιστορία της Βενετοκρατίας, Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας, Βενετία 2010 (υπό δηµοσίευση). 18. «La Politica Ospedaliera nella Corfù Settecentesca: un Area Dinamica di Convergenze e Divergenze tra Venezia e i suoi Possedimenti in Levante», in L Adriatico: Incontri e Separazioni (XVIII-XIX sec), Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti, Venezia 2011 (υπό δηµοσίευση). Άλλα δηµοσιεύµατα 1. Σύνταξη ληµµάτων για τον κατάλογο της έκθεσης η «Βενετία των Ελλήνων, η Ελλάδα των Βενετών. Σηµάδια στο χώρο και στο χρόνο», Αθήνα 1999. 2. «Η γυναικεία παρουσία στην ελληνική παροικία της Βενετίας», Ιστορικά, Ελευθεροτυπία, 4/05/2000. 3. «ηµόσια βενετικά έγγραφα», Εισαγωγή στις ιστορικές σπουδές. Βοηθητικό φυλλάδιο, διδάσκων Ε. Χρυσός, Αθήνα 2003, σσ. 46-55 (πανεπιστηµιακές σηµειώσεις που συντάχθηκαν για τις ανάγκες του µαθήµατος µε τίτλο «Εισαγωγή στις ιστορικές πη γές»). 15/10/10 7