Ο ζωγράφος Βαν Γκογκ

Ο ζωγράφος Βαν Γκογκ Λίγοι είναι οι ζωγράφοι που το έργο τους αγαπήθηκε τόσο πολύ όσο του Βαν Γκογκ. Στη σύντομη και ταραχώδη ζωή του κατάφερε να μας αφήσει μερικά από τα ωραιότερα και εκφραστικότερα ζωγραφικά έργα της παγκόσμιας κληρονομιάς. Kι όμως, όσο ζούσε, κατάφερε να πουλήσει μονάχα έναν πίνακα, ενώ ο ίδιος, σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, δεν έπαψε να αναζητάει από τους γύρω του την αγάπη, την τρυφερότητα, την αποδοχή του έργου και της προσωπικότητάς του. Βλέπετε, ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ δεν ήταν απλώς ένας καλός ζωγράφος, ήταν ένας ιδιοφυής ζωγράφος, και δυστυχώς συμβαίνει συχνά η ιδιοφυΐα των καλλιτεχνών να αναγνωρίζεται μόνο μετά το θάνατό τους. Ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ γεννήθηκε στην Ολλανδία, στο χωριό Χρόουτ Ζίντερτ, στις 30 Μαρτίου του 1853, σε αυστηρό και θεοσεβούμενο περιβάλλον, αφού ο πατέρας του ήταν ο πάστορας του χωριού. Ήρθε στον κόσμο ακριβώς ένα χρόνο μετά τον άλλο γιο της οικογένειας, τον Βίνσεντ Βίλεμ, που όμως πέθανε στη γέννα. Έτσι, ο μικρός Βίνσεντ κληρονόμησε το όνομα του αδελφού του που δεν έζησε, και ίσως, μαζί με αυτό, τη σκιά ενός πρόωρου θανάτου Ήταν λιγομίλητο παιδί και μαθητής με μέτριες επιδόσεις. Αγαπούσε τους μοναχικούς περιπάτους στη φύση και περνούσε τις ώρες του ζωγραφίζοντας, κλίση που μάλλον Το πρεσβυτέριο του Ζίντερτ, όπου γεννήθηκε ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ. είχε και η μητέρα του. Δύσκολα κατάφερνε να ταιριάξει με τους συνομηλίκους του, ενώ είχε τρομερές εκρήξεις θυμού όποτε κάποιος τύχαινε να υποστηρίζει μια άποψη αντίθετη από τη δική του. Παρ όλα αυτά, σε ολόκληρη τη μοναχική ζωή του, ο Βίνσεντ ονειρευόταν να μοιραστεί με ένα φίλο τις χαρές και τις λύπες του, τις καλλιτεχνικές ανησυχίες του αλλά και την αγωνία του ταραγμένου μυαλού του. Τον πιστό αυτό φίλο, που στάθηκε δίπλα του κάθε στιγμή, τον βρήκε στο πρόσωπο του μικρότερου αδελφού του, του Τέο. 9

Ο αγαπημένος του αδελφός, Τέο. Για δεκαεφτά ολόκληρα χρόνια τα δύο αδέλφια διατηρούν αδιάλειπτη αλληλογραφία, χάρη στην οποία γνωρίζουμε σήμερα με πολλές λεπτομέρειες τη ζωή του Βαν Γκογκ. «Είναι τόσο όμορφο να νιώθεις ότι υπάρχει ακόμα επάνω σ αυτή τη γη ένας αδελφός που κάνει τη βόλτα του, ένας αδελφός που ζει», γράφει στον Τέο, υπενθυμίζοντάς του την απουσία εκείνου του άλλου αδελφού που δεν πρόλαβε να ζήσει. Αυτή την απουσία θα τη γεμίσει μονάχα η ύπαρξη του Θεού, αρχίζει να πιστεύει ο Βίνσεντ, και αποφασίζει να εγκαταλείψει τη μέχρι τότε δουλειά του, που είναι η πώληση έργων τέχνης, και να γίνει πάστορας σαν τον πατέρα του. Ο Βίνσεντ έχει ήδη σχεδόν έξι χρόνια επιτυχημένης καριέρας στο εμπόριο έργων τέχνης. Εργάζεται στο πλευρό του Χάουπλ, φημισμένου στο χώρο, θέση που του δίνει την ευκαιρία να εργαστεί στη Χάγη και έπειτα στο Λονδίνο, σε γκαλερί που διατηρούσε εκεί ο έμπορος. Στο Λονδίνο ανακαλύπτει τα έργα των μεγάλων Άγγλων ζωγράφων Τέρνερ (J. M. W. Turner) και Κόνσταμπλ (John Constable). Ωστόσο, μια μέρα, εντελώς ξαφνικά, αποφασίζει να εγκαταλείψει το Λονδίνο και να επιστρέψει στο σπίτι του, στο ταπεινό Χρόουτ Ζίντερτ. Λέγεται πως μια ερωτική απογοήτευση τον έχει βυθίσει στην κατάθλιψη. Το 1875 η οικογένειά του τον στέλνει στο Παρίσι, την Πόλη του Φωτός, με την ελπίδα να συνέλθει και να αναρρώσει. Την εποχή αυτή στο Παρίσι παρουσιάζεται έντονη καλλιτεχνική δραστηριότητα, καθώς εκεί αναπτύσσεται το κίνημα του εμπρεσιονισμού (impressionisme). Όμως ούτε το Μουσείο του Λούβρου με τους υπέροχους θησαυρούς του ούτε οι πρωτοποριακές εκθέσεις, ούτε το εμπόριο έργων τέχνης συγκινούν πια τον Βίνσεντ. «Πώς θα μπορούσα να φανώ χρήσιμος σε κάτι ;» αναρωτιέται σε ένα γράμμα του στον Τέο. «Κάτι υπάρχει μέσα μου, αλλά τι είναι αυτό;» Η θρησκευτική πίστη, ίσως, καταλήγει να συμπεράνει ο Βίνσεντ. Εγκαταλείπει λοιπόν τα πάντα, γίνεται πάστορας σαν τον πατέρα του και φεύγει για το Βέλγιο να γίνει ιεροκήρυκας. Εγκαθίσταται στο Μπορινάζ, στις κοινότητες των ανθρακωρύχων, και αποφασίζει να αφιερώσει τη ζωή του στους συνανθρώπους του. Ζει στην κυριολεξία με ψίχουλα, χωρίς καν προσωπικά αντικείμενα, αφού ό,τι έχει το μοιράζει στους πάμφτωχους 10

εργάτες της περιοχής. Κοιμάται σε στρώμα από άχυρα, περιθάλπει τους αρρώστους και κατεβαίνει στα βάθη των ορυχείων για να κηρύξει τη Βίβλο. Είναι η εποχή που αρχίζει να σχεδιάζει μικρά έργα. «Συνήθως σχεδιάζω αργά το βράδυ. Έτσι, συγκρατώ τις αναμνήσεις και ξεκαθαρίζω ιδέες σχετικές με την όψη των πραγμάτων», γράφει στον Τέο. Όμως η αφοσίωση και η ανιδιοτέλεια του Βίνσεντ παρερμηνεύονται και δυσαρεστούν τις τοπικές εκκλησιαστικές Αρχές, υποχρεώνοντάς τον το 1880 να φύγει από το Βέλγιο, εγκαταλείποντας μαζί με τη χώρα και τη ζωή του πάστορα. Το σπίτι όπου φιλοξενήθηκε ο Βίνσεντ στην περιοχή Μπορινάζ. Ξανά αποκαρδιωμένος, ο Βίνσεντ επιστρέφει στην πατρίδα του. Είναι πια 27 ετών, σχε - δόν άπορος και ανεπάγγελτος. Αποφασίζει να παρακολουθήσει μαθήματα ζωγραφικής στον ξάδελφό του, το ζωγράφο Άντον Μοβ (Anton Mauve). Ωστόσο, δεν περνάει πολύς καιρός, και οι δυο τους έρχονται σε ρήξη. Επηρεασμένος από τη ζωγραφική του Μιγιέ (Jean-Francois Millet), ο Βίνσεντ περιδιαβαίνει την ολλανδική ύπαιθρο και ζωγραφίζει θέματα από την αγροτική ζωή. Τον συγκλονίζει ο Ρέμπραντ, η μαεστρία με την οποία απεικονίζει τα ανθρώπινα πρόσωπα, ο τρόπος που χρησιμοποιεί το φως και τη σκιά. «Πρέπει κανείς να πεθάνει πολλές φορές για να μπορέσει να ζωγραφίσει έτσι», γράφει για το μεγάλο Ολλανδό ζωγράφο. Εκείνη την εποχή ο Βαν Γκογκ συνδέεται με μια γυναίκα, η απογοήτευση όμως που του επιφυλάσσει και αυτός ο δεσμός εξαντλεί τα ήδη κλονισμένα νεύρα του, και ο Βίνσεντ αρρωσταίνει. Μόλις συνέρχεται μετακομίζει από ατελιέ σε ατελιέ και ζωγραφίζει πυρετωδώς. Την περίοδο αυτή γράφει στον Τέο: «Αισθάνομαι μέσα μου μια δύναμη που θα ήθελα να την εξελίξω, μια φωτιά που δεν μπορώ να την αφήσω να σβήσει, που πρέπει να τη σκαλίσω, χωρίς να γνωρίζω ποιο θα είναι το αποτέλεσμα. Όμως θα απορήσω πραγματικά, αν αυτό που τελικά προκύψει θα είναι κακό». Μιγιέ, Οι Σταχομαζώχτρες (1857). 11

Το σπίτι του Τέο, στη rue Lepic στο Παρίσι. Γωνιά στη Μονμάρτρη (άνοιξη 1887). Ο Πολ Γκογκέν. Το 1885, παρακινημένος από την ανάγκη εσωτερικής αναζήτησης, γράφεται στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Αμβέρσας, όμως οι σπουδές του διαρκούν λίγους μόνο μήνες: ο δάσκαλός του Ευγένιος Σιμπέρ (Eugene Sibert) τον αποβάλλει για επίδειξη ανάρμοστης συμπεριφοράς. Στην Ακαδημία έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με την ιαπωνική τέχνη και ανακαλύπτει ότι του προκαλεί έντονη συγκίνηση. Πολλές φορές στα επόμενα χρόνια θα μιμηθεί την ιαπωνική τεχνοτροπία στους πίνακές του. Την άνοιξη του 1886 μετοικεί στο Παρίσι. Τον φιλοξενεί ο Τέο, που είναι πλέον επιτυχημένος έμπορος έργων τέχνης. Συχνάζει στη Μονμάρτρη, τη φωλιά των εμπρεσιονιστών, και γνωρίζεται με τους ζωγράφους Πισαρό (Camille Pissaro), Ντεγκά (Edgar Degas), Τουλούζ Λοτρέκ (Henri de Toulouse-Lautrec) και Γκογκέν (Paul Gauguin). Παρακολουθεί το κίνημα με ενδιαφέρον και επηρεάζεται από τον εμπρεσιονισμό στη χρήση του χρώματος. Δοκιμάζει τον πουαντιγισμό (pointillisme), μια μέθοδο που είχε εισαγάγει ο Σερά (George Seurat), όπου τη σύνθεση αποτελούν πουά (βούλες/μικρές, κοφτές και γρήγορες πινελιές) καθαρού χρώματος, και διαμορφώνει ένα προσωπικό ύφος, που διακρίνεται από τη χρήση μίας αδρής πινελιάς και συμπληρωματικών χρωμάτων. Ο Τουλούζ Λοτρέκ θα διακρίνει αμέσως τη δύναμη της πινελιάς του Βαν Γκογκ και θα αναγνωρίσει τη σπουδαία αίσθησή του για το χρώμα. Στο ατελιέ του ζωγράφου Κορμόν, όπου συχνάζουν και οι δύο, ο Λοτρέκ θα ζητήσει από τον Βαν Γκογκ να ποζάρει για να του φτιάξει το πορτρέτο. Η γνωριμία του με τον Πολ Γκογκέν θα αποδειχτεί επίσης καθοριστική για το μέλλον του Βίνσεντ. O Γκογκέν χειρίζεται εξαιρετικά το χρώμα, αγαπά εξίσου την ιαπωνική ζωγραφική και εφαρμόζει την τεχνοτροπία του κλουαζονισμού (cloisonnisme), όπου μεγάλες επιφά- 12

νειες με καθαρά χρώματα περιβάλλονται με έντονο περίγραμμα, όπως ακριβώς και οι Ιάπωνες καλλιτέχνες. Ο Βαν Γκογκ, εντυπωσιασμένος, θα δοκιμαστεί με τη σειρά του σε αυτή την τεχνική. Έπειτα από δύο χρόνια παραμονής στο γκρίζο, βροχερό Παρίσι και έχοντας να αντιμετωπίσει το θλιβερό για τον ίδιο επικείμενο γάμο του Τέο, αποφασίζει να αναζητήσει το φως. Έτσι, το 1888 φεύγει με προορισμό τη νότια Γαλλία. Φτάνει στην περιοχή της Προβηγκίας και εγκαθίσταται στην Αρλ, γνωστή για τις ρωμαϊκές της αρχαιότητες. «Εδώ υπάρχει περισσότερο χρώμα, περισσότερος ήλιος», γράφει στον αδελφό του, και αποκαλεί την πόλη «Ιαπωνία της Γαλλίας». Στην Αρλ θα ζήσει δύο χρόνια ζωγραφίζοντας την πόλη, τα δέντρα, τα περιβόλια, τα σταροχώραφα, αλλά και τους ανθρώπους, τους απλούς χωρικούς που δουλεύουν τη γη. Εργάζεται ακατάπαυστα, ενθουσιασμένος από το δυνατό ήλιο και την επίδρασή του στο τοπίο. Περιμένει να πάει στην Αρλ ο φίλος του ο Γκογκέν ζωγραφίζει μάλιστα και την καρέκλα του και άλλοι ζωγράφοι και γλύπτες, για να φτιάξουν το «Εργαστήρι του Νότου», την καλλιτεχνική κοινότητα που πάντα ονειρευόταν ο Βαν Γκογκ. Τους φαντάζεται όλους μαζί, κάτω από το συγκλονιστικό φως του Νότου, να ζωγραφίζουν, να πειραματίζονται, να συζητούν, να ανταλλάσσουν ιδέες Βρίσκεται σε μεγάλη ψυχική έξαρση και ζωγραφίζει πυρετωδώς βάζα και μπουκέτα με ηλιοτρόπια, για να στολίσει το δωμάτιο του φίλου του. Είναι πάμφτωχος, ζει εξαρτώμενος από την οικονομική βοήθεια του αδελφού του η κάμαρή του στην Αρλ, όπως την έχει ζωγραφίσει ο ίδιος τον Οκτώβριο του 1888, διαθέτει μόνο τα απολύτως απαραίτητα. Μα ποιος νοιάζεται για ανέσεις; Ο Βίνσεντ στήνει το καβαλέτο του στην εξοχή της Προβηγκίας και απορρίπτει όλα όσα έχει ανακαλύψει στο Παρίσι: έντονο κίτρινο, έντονο μπλε, βάζει κυρίαρχο στο έργο του το χρώμα, ακόμα και στα νυχτερινά τοπία. Σχεδιάζει Το φθινόπωρο του 1888, ο Βαν Γκογκ ζωγραφίζει πολλές εκδοχές της ρωμαϊκής λεωφόρου που οδηγεί στην Αρλ και της νεκρόπολης που την πλαισιώνει. Ο Γκογκέν, ενθουσιασμένος, στόλισε με δύο από αυτά τα τοπία το δωμάτιό του στο «Κίτρινο Σπίτι». Το «Κίτρινο Σπίτι» του Βίνσεντ στην Αρλ. 13

με το πινέλο και χρησιμοποιεί κάθετες επιστρώσεις από αμιγή χρώματα. Επινοεί την τεχνική των στροβιλισμάτων με πινέλο και μες στα τοπία του ονειρεύεται συνεχώς «μια παρέα ζωντανές σιλουέτες φίλων». Τελικά ο Γκογκέν θα έρθει στην Αρλ, όμως δε θα συνυπάρξουν ειρηνικά. Κάθε άλλο. Έντονοι χαρακτήρες και οι δύο, στήνουν τρομερούς καβγάδες. Ο Γκογκέν θεωρεί ότι ο Βαν Γκογκ του οφείλει πολλά, γιατί εκείνος είναι που του έμαθε τον τρόπο να χρησιμοποιεί το χρώμα, και κυρίως την τονική γκάμα του κίτρινου με την οποία ζωγραφίζει τα ηλιοτρόπια. Ο Βαν Γκογκ δεν ανέχεται από κανέναν να του φέρνει αντιρρήσεις και νιώθει βαθιά προσβεβλημένος από τη συμπεριφορά Πορτρέτο του Βαν Γκογκ από τον Γκογκέν (Αρλ, 1888). Αυτοπροσωπογραφία με Αφτί Τυλιγμένο σε Επίδεσμο (Ιανουάριος 1889). του φίλου που με τόση λαχτάρα περίμενε Έτσι, ένα βράδυ, προπαραμονή Χριστουγέννων του 1888, επιτίθεται στον Γκογκέν, τον αγαπητό του φίλο, με ένα μαχαίρι. Την τελευταία στιγμή οπισθοχωρεί, έντρομος με τον ίδιο τον εαυτό του. Ο Βίνσεντ αισθάνεται ότι πρέπει να τιμωρηθεί για την πράξη του. Εκείνη τη νύχτα κόβει το αφτί του με ξυράφι, το βάζει σε ένα φάκελο και το πηγαίνει σε κάποια φίλη δική του και του Γκογκέν. Τα σημάδια μιας σοβαρής ψυχικής ασθένειας είναι πλέον εμφανή. Οι κάτοικοι της Αρλ μιλούν για τον επικίνδυνο τρελό ξένο. Δε θέλουν να τον βλέπουν να κυκλοφορεί στους δρόμους της μικρής τους πόλης με έναν επίδεσμο στο αφτί, θυμίζοντας σε όλους την αποτρόπαιη πράξη του. Ο Βαν Γκογκ κλείνεται στο σπίτι του και ζωγραφίζει το μπανταρισμένο με το λευκό επίδεσμο πρόσωπό του. Σε αυτό τον πίνακα, που έχει τον τίτλο Αυτοπροσωπογραφία με Aφτί Τυλιγμένο σε Επίδεσμο, είναι θαυμαστό το πώς καταφέρνει να 14

αιχμαλωτίσει το απόκοσμο πια βλέμμα του. Προς το τέλος Ιανουαρίου γράφει στον Τέο: «Μια που είναι ακόμα χειμώνας, κοίτα, άφησέ με να συνεχίσω ήσυχα τη δουλειά μου αν είναι δουλειά τρελού, ε, τόσο το χειρότερο. Δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο». Το Μάιο του 1889 ζητά από τον αδελφό του να μπει για θεραπεία στο άσυλο του Σεν Ρεμί. Ένας φύλακας τον συνοδεύει στις καθημερινές του εξόδους. Ο Βαν Γκογκ στήνει το καβαλέτο του στον κήπο του ασύλου και στους γύρω αγρούς. Με το πινέλο του αγωνίζεται να δαμάσει την τρέλα. Τα έργα εκείνης της περιόδου δείχνουν καθαρά τη ζοφερή του διάθεση και την παραφορά του. Παραμένει στο άσυλο για έναν περίπου χρόνο. Στο διάστημα αυτό πουλιέται ο πίνακάς του Το Κόκκινο Αμπέλι ο μοναδικός που πούλησε εν ζωή ο ζωγράφος, ενώ δέκα έργα του εκτίθενται στο Παρίσι, στο πλαίσιο της έκθεσης «Σαλόνι Ανεξαρτήτων». Ο Βαν Γκογκ δεν αντέχει άλλο τη ζωή στο άσυλο. Ζητά βοήθεια από τον Τέο. Στις 19 Μαΐου του 1890 εγκαταλείπει το άσυλο του Σεν Ρεμί και αφήνει για πάντα πίσω του το τοπίο της Προβηγκίας που τόσο αγάπησε. Ο Δρόμος με Κυπαρίσσι το δέντρο που είναι τόσο χαρακτηριστικό της περιοχής γίνεται η δίοδος της προσωρινής του απόδρασης: Δύο άντρες, ο ίδιος και ο Γκογκέν, περπατούν ενώ πέφτει το σούρουπο. Το φεγγάρι έχει ανατείλει στον έναστρο ουρανό και πέρα στο αγροτόσπιτο έχουν ανάψει ένα φως για να αντέξουν τη νύχτα που έρχεται. Όμως το σκουρόχρωμο κυπαρίσσι που υψώνεται ως τον ουρανό διαιρεί το τοπίο στα δύο: η απειλή είναι παρούσα αδιαμφισβήτητη. Το Κόκκινο Αμπέλι (Νοέμβριος 1888). Δρόμος με Άντρες που Περπατούν, Άμαξα, Κυπαρίσσι, Άστρο και Σελήνη που Ανατέλλει (Μάιος 1890). 15

Ο ζωγράφος επισκέπτεται τον Τέο και την οικογένειά του στο Παρίσι. Γνωρίζει τη σύζυγο του αδελφού του, Γιοχάνα, και τον τεσσάρων μηνών γιο τους, τον Βίνσεντ. Λίγες μέρες αργότερα ο Τέο τον πηγαίνει να εγκατασταθεί στην Οβέρ-σιρ-Ουάζ, λίγο έξω από το Παρίσι. Εκεί ζει ο γιατρός Γκασέ, φίλος του Σεζάν, του Πισαρό και πολλών εμπρεσιονιστών ζωγράφων. Ο Τέο ελπίζει ο γιατρός να μπορέσει να βοηθήσει τον Βίνσεντ. Ενθουσιασμένος ο Βαν Γκογκ από το καινούριο τοπίο, στρώνεται αμέσως στη δουλειά. Εδώ το φως είναι πιο μαλακό, τα χρώματα της φύσης πιο ήρεμα. Φτιάχνει το πορτρέτο του γιατρού Γκασέ και ζωγραφίζει την εκκλησία της Οβέρ. Η χαρά του δε διαρκεί πολύ. Έντονα τα σημάδια της μελαγχολίας, θα κάνουν πάλι την εμφάνισή τους. Στο τελευταίο του Ο γιατρός Γκασέ. γράμμα προς τον Τέο γράφει: «μόνο οι πίνακές μας μπορούν να μιλήσουν για μας». Ζωγραφίζει το Σταροχώραφο με Κοράκια: Μαύρα απειλητικά κοράκια σε σκούρο ουρανό πάνω από μια φουρτουνιασμένη κατακίτρινη θάλασσα σταριού στη μέση ένας δρόμος που δεν οδηγεί πουθενά! Στις 27 Ιουλίου του 1890 ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ βγαίνει στην εξοχή για να ζωγραφίσει και αυτοπυροβολείται στους αγρούς της Οβέρ. Με τη σφαίρα καρφωμένη ακόμα στο στήθος, επιστρέφει στο σπίτι του. Ανάβει την πίπα του και περιμένει τον Τέο, για να περάσουν τις τελευταίες ώρες του μαζί. «Να πεθαίνεις είναι δύσκολο, αλλά να ζεις είναι ακόμα δυσκολότερο», είχε πει ο Βίνσεντ όταν πέθανε ο πατέρας του. «Είναι ανώφελο να ζήσω, η θλίψη θα κρατήσει για πάντα», ομολογεί στον αδελφό του λίγο Πορτρέτο του γιατρού Γκασέ με Πίπα (Ιούνιος 1890). πριν αφήσει την τελευταία του πνοή. Ήταν μόλις 37 ετών. 16

Έπειτα από το θάνατο του αδελφού του, ούτε ο Τέο έζησε πολύ. Πέθανε περίπου έξι μήνες μετά τον Βίνσεντ. Τα δύο αδέλφια βρίσκονται θαμμένα πλάι πλάι στο νεκροταφείο της Οβέρ-σιρ-Ουάζ. Είναι δύσκολο να ενταχθεί το έργο του Βίνσεντ Βαν Γκογκ σε μία σχολή ή σε ένα κίνημα. Το εντελώς προσωπικό ύφος του διακρίνεται για την ένταση του χρώματος και την τόλμη της πινελιάς του. Κυρίως όμως η τέχνη του εκφράζει με τον πλέον απόλυτο τρόπο την κυκλοθυμία ενός ιδιοφυούς ζωγράφου. Ο Βαν Γκογκ ήταν ένας μετα-εμπρεσιονιστής που σίγουρα επηρέασε σημαντικά τόσο τους καλλιτέχνες του εξπρεσιονισμού (expressionisme) όσο και το φοβισμό (fauvisme), το κίνημα των φοβ. Αγροικίες που ζωγράφισε ο Βαν Γκογκ στην Οβέρ (Μάιος-Ιούνιος 1890). Γράμμα του Βίνσεντ στον Τέο από την Οβέρ-σιρ-Ουάζ, με ημερομηνία 23 Ιουλίου. Λίγες μέρες πριν το θάνατό του, ο Βίνσεντ περιγράφει ικανοποιημένος στον Τέο το έργο του Ο Κήπος του Ντομπινί και του το σχεδιάζει. 17

Ήταν κάποτε ένα καπέλο ψάθινο, ξεχασμένο πάνω σε ένα ξύλινο τραπέζι παρέα με μια τσαγιέρα, ένα βάζο μαρμελάδας, ένα μπουκάλι μπίρα, μια τσαλακωμένη πετσέτα, ένα κουτί σπίρτα κι ένα παλιό τσιμπούκι που βρόμαγε καπνό. «Παράξενη παρέα είμαστε», έλεγε και ξανάλεγε το καπέλο, που ονειρευόταν περιπάτους και ταξίδια μακρινά. «Μα την αλήθεια, δεν έχω τίποτα κοινό μαζί σας, τίποτα να σας πω. Κι αυτά που μεταξύ σας συζητάτε δεν έχουν για μένα κανένα μα κανένα ενδιαφέρον», γκρίνιαζε για την τύχη του το ψάθινο καπέλο. Ώσπου μια μέρα «Ως εδώ!» είπε στους βαρετούς του συγκατοίκους, ενώ το γείσο του ανασηκώθηκε ελαφρά, επισημαίνοντας με αυτό τον τρόπο το θεληματικό του χαρακτήρα. «Ένα καπέλο δεν μπορεί να στέκει ξεχασμένο πάνω στο τραπέζι. Θα πάω να βρω την τύχη μου κι αφεντικό να με φοράει!»