TITΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: THE LIGHTED ROOMS Από τις Εκδόσεις Weidenfeld & Nicolson, Λονδίνο 2008

TITΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: THE LIGHTED ROOMS Από τις Εκδόσεις Weidenfeld & Nicolson, Λονδίνο 2008 ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Τα φωτισµένα δωµάτια ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Richard Mason ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Φανή Πανταζή ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Χριστίνα Μανταίου ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΕΛΙ ΟΠΟΙΗΣΗ: Ελένη Σταυροπούλου ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Άγγελος Ελεύθερος & ΣΙΑ Ο.Ε. ΒΙΒΛΙΟ ΕΣΙΑ: Κωνσταντίνα Παναγιώτου & ΣΙΑ Ο.Ε. Richard Mason, 2008 Translation rights arranged by Anderson Literary Management, LLC., and Read n' Right Agency. All rights reserved. Φωτογραφίας εξωφύλλου: Mark Pennington ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε., Αθήνα 2009 Πρώτη έκδοση: Μάρτιος 2009, 2.000 αντίτυπα ΙSBN 978-960-453-513-2 Τυπώθηκε σε χαρτί ελεύθερο χηµικών ουσιών χλωρίου και φιλικό προς το περιβάλλον. Το παρόν έργο πνευµατικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του Ελληνικού Νόµου (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήµερα) και τις διεθνείς συµβάσεις περί πνευµατικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη κατά οποιοδήποτε τρόπο ή µέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκµίσθωση ή δανεισµός, µετάφραση, διασκευή, αναµετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε µορφή (ηλεκτρονική, µηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκµετάλλευση του συνόλου ή µέρους του έργου. ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε. PSICHOGIOS PUBLICATIONS S.A. Έδρα: Tατο ου 121 Head office: 121, Tatoiou Str. 144 52 Μεταµόρφωση 144 52 Metamorfossi, Greece Βιβλιοπωλείο: Μαυροµιχάλη 1 Bookstore: 1, Mavromichali Str. 106 79 Αθήνα 106 79 Αthens, Greece Τηλ.: 2102804800 Tel.: 2102804800 Telefax: 2102819550 Telefax: 2102819550 www.psichogios.gr www.psichogios.gr e-mail: info@psichogios.gr e-mail: info@psichogios.gr

ÌåôÜöñáóç: Φανή Πανταζή

«Ίσως γεράµατα θα πει να κουβαλάς στο µυαλό σου φωτισµένα δωµάτια και µέσα ανθρώπους που παίζουν ρόλους». Φίλιπ Λάρκιν

1 ο νούµερο 17 της Κίνγκσλι Γκάρντεν κυριαρχούσε στον φυλλοσκέπαστο δρόµο της νότιας πλευράς του ποταµού, και το προστάτευαν από την κυκλοφορία της Γουάντσγουορθ Μπριτζ Ρόουντ τα στιβαρά αρχοντικά της και ένα συγκρότηµα χα- µηλών πολυκατοικιών και καταστηµάτων της δεκαετίας του 50. Μια σκάλα οδηγούσε στην επιβλητική εξώπορτα, ενώ δίπλα της µια σκαλιστή µπρούντζινη πινακίδα, που έγραφε Όλµπανι, σκιαζόταν διακριτικά από έναν καλοκουρεµένο τάξο σε πήλινη γλάστρα. Μόνο η ράµπα για αναπηρικά καροτσάκια χαλούσε την ψευδαίσθηση µιας κλειστής αντρικής λέσχης, αν και η πλατιά, γυαλισµένη χρυσή κουπαστή υποδήλωνε ένα ανώτερο είδος πρόσβασης για ανάπηρους. Η Ελο ζ βοήθησε τη µητέρα της να κατεβεί από το ταξί και την αγκάλιασε από τους ώµους. «Εδώ είµαστε!» είπε. «Ναι», είπε η Τζόαν. «Εδώ είµαστε, πράγµατι». Στάθηκαν µαζί στο πεζοδρόµιο θαυµάζοντας το εντυπωσιακό εξωτερικό του κτιρίου. Όπως πληροφορούσε τους υποψήφιους ενοίκους του το πολύχρωµο φυλλάδιο του Όλµπανι, το οίκηµα «ανήκε στην κατηγορία ΙΙ των διατηρητέων βικτοριανών αρχοντικών, είχε αναστηλωθεί πιστά, σύµφωνα µε τις αυστηρότερες προδιαγραφές, και διατηρούσε πολλά από τα χαρακτηριστικά της εποχής». Μπροστά στα µάτια τους, οι αρχιτεκτονικοί ρυθµοί χιλιάδων ετών συναγωνίζονταν ποιος θα υπερισχύσει σε µια πρόσοψη όπου συνωστί-

10 ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΜΕ ΣΟΝ ζονταν πυργίσκοι, θόλοι και προεξέχοντα παράθυρα, διασκορπισµένα επίτηδες από έναν πληθωρικό αρχιτέκτονα του τέλους του 19ου αιώνα. Μεσαιωνικές πολεµίστρες κατέληγαν σε ιακωβιανά αετώµατα. Πλακόστρωτες στέγες υψώνονταν απότοµα, διάστικτες από στρογγυλά παραθυράκια. Γοτθικές αψίδες, νορµανδικές κολόνες και κορινθιακές παραστάδες προσπαθούσαν να τραβήξουν την προσοχή σε µια πρόσοψη από λευκό γυψοµάρµαρο και σκαλισµένα πάνω από την πόρτα τα γράµµατα Γ και Κ πλεγµένα περίτεχνα. «Θεούλη µου», είπε η Τζόαν. «Μέχρι στιγµής, φαίνεται το καλύτερο». Η Ελο ζ µιλούσε µε την ελαφρώς υστερική αισιοδοξία κάποιου που είχε διαθέσει πολλά Σάββατα στη σειρά εξετάζοντας οίκους ευγηρίας. «Σίγουρα είναι καλύτερο από εκείνο το µέρος στο Ένφιλντ». «ε θα σε άφηνα ποτέ να µείνεις εκεί». Η Τζόαν έσφιξε στοργικά το χέρι της κόρης της. εν αποδοκί- µαζε ούτε στο ελάχιστο την Ελο ζ που την έβαζε σε οίκο ευγηρίας. Την είχε φέρει στον κόσµο, της είχε δώσει ζωή και αγάπη, την είχε µεγαλώσει και φροντίσει όσο καλύτερα µπορούσε χωρίς να περι- µένει ανταλλάγµατα. Το θύµισε στον εαυτό της και της έσφιξε το χέρι ακόµα πιο δυνατά. «Όχι φυσικά, αγάπη µου», είπε δυνατά. Χτύπησαν το κουδούνι και στον προθάλαµο µε τους κίονες τις υποδέχτηκε µια κοµψοντυµένη νοσοκόµα µε γκρίζα και λευκή στολή, που η καρτελίτσα της έγραφε Αδελφή Κάρεν. «Πρέπει να είστε η κυρία Μακ Άλιστερ. Ή µήπως µπορώ να σας λέω Τζόαν;» Πρόφερε την κάθε λέξη µε πρόσχαρο επαγγελµατισµό. «Είµαι η προ σταµένη εδώ. Καλωσήρθατε στο Όλµπανι!» Υπήρχε κάτι χαρακτηριστικό στον τόνο της αδελφής Κάρεν, σκέφτηκε η Τζόαν. Παρέπεµπε στα καλογυαλισµένα πλακάκια του προθαλάµου του Όλµπανι και υποδήλωνε σχολαστικά συγυρισµένους, ευάερους κοινόχρηστους χώρους. Ήταν γεροδεµένη και περπατούσε µε συγκρατηµένη αποφασιστικότητα. «Ακολουθήστε µε, παρακαλώ», είπε. Η Τζόαν κοίταξε πίσω της για να σιγουρευτεί ότι τα δύο γυαλισµένα µπρούντζινα πεντάλ του πιάνου, που είχαν εµφανιστεί στο ταξί, ήταν τώρα µαζί της. Ήταν. Χάρηκε, γιατί ήταν η πρώτη τους

ΤΑ ΦΩΤΙΣΜΕΝΑ ΩΜΑΤΙΑ 11 εµφάνιση µέσα στη βδοµάδα και η Τζόαν λαχταρούσε τη συντροφιά τους. εν είχαν φανεί ούτε µία φορά στον οίκο ευγηρίας του Ένφιλντ, γεγονός που επέτεινε την εντύπωση των σκοτεινών διαδρόµων και του στρωµένου µε τσιµέντο «κήπου». Αναθαρρυµένη από την παρουσία τους, ακολούθησε την Ελο ζ και την αδελφή Κάρεν στο γραφείο υποδοχής και περίµενε πίσω τους όσο η Ελο ζ έγραφε «ΤΖΟΑΝ ΜΑΚ ΑΛΙΣΤΕΡ, ΕΛΟ Ζ ΜΑΚ ΑΛΙΣΤΕΡ, 10.53 π.µ.» στο βιβλίο επισκεπτών και η προ σταµένη τις ρωτούσε αν ήθελαν ένα ζεστό ρόφηµα. Η Ελο ζ δούλευε πολλές ώρες, η Τζόαν το ήξερε και αγωνιούσε να µη διαθέσει η κόρη της περισσότερο πολύτιµο ελεύθερο χρόνο από όσο ήταν απαραίτητος. Ανυποµονούσε επίσης να απολαύσει µόνη της την απροσδόκητη επανεµφάνιση των πεντάλ, καθώς ποτέ δεν ήξερες πόσο θα έµεναν από τη στιγµή που εµφανίζονταν ή πού µπορούσες να βρεθείς χωρίς την καλοσυνάτη καθοδήγησή τους. Είπε λοιπόν: «Εγώ δε θέλω τίποτα, ευχαριστώ. Μήπως µπορούµε να αρχίσουµε την περιήγηση;» και στράφηκε γεµάτη προσδοκία προς µια µεγαλειώδη σκάλα, που τα κάγκελά της κατέληγαν σε ένα ζευγάρι φτερωτών αγγέλων από µαόνι. Η Τζόαν είχε συνηθίσει να βλέπει ασυνήθιστα πράγµατα σε απίθανα µέρη και η θέα αυτών των ουράνιων µορφών δεν την ξάφνιασε υπερβολικά. Σίγουρα, η πρώτη εµφάνιση των πεντάλ του πιάνου ήταν σοκαριστική, µπορεί και λίγο ενοχλητική. Είχαν εµφανιστεί πάνω από το κρεβάτι της τα χαράµατα ενός σκοτεινού πρωινού, πριν από τρία χρόνια: ανησυχητικό θέαµα στην αρχή, µόλις όµως απόδιωξε τους φόβους της και έµαθε να είναι φίλη τους, της χάρισαν πολλές περιπέτειες. Τώρα ξαφνιαζόταν σπάνια, αν όχι ποτέ, από τα παράξενα πράγµατα που έβλεπε καµιά φορά. «Ούτε µία φέτα κέικ;» Η αδελφή Κάρεν πεινούσε λιγάκι. Συνήθιζε να προσφέρει κάτι στους υποψήφιους πελάτες στο γραφείο της, ενώ τους εξηγούσε τα πλεονεκτήµατα της πρώτης τάξεως γηριατρικής φροντίδας που πρόσφερε η αλυσίδα οίκων ευγηρίας «Γαλήνια Ηλικία». «Έλα, µαµά. Πάντα κολατσίζεις κάτι τέτοια ώρα». «Αλήθεια;» Η αδελφή Κάρεν χαµογέλασε επιδοκιµαστικά. «Ένα από τα πλεονεκτήµατα της αναλογίας προσωπικού-ασθενών», απευ-

12 ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΜΕ ΣΟΝ θύνθηκε προς την Ελο ζ, χαµηλώνοντας τη φωνή της, «είναι ότι µπορούµε να συνεχίζουµε κάθε µικρή συνήθεια που είχαν τα αγαπηµένα µας γεροντάκια. Ζητάµε από το προσωπικό να µεταχειρίζεται τον κάθε πελάτη ως τη µοναδική προσωπικότητα, που πράγµατι είναι». Η Τζόαν, που η ακοή και η όρασή της λειτουργούσαν µάλλον καλύτερα από τις αρθρώσεις της, έκανε πως δεν άκουσε τούτη την παρατήρηση. Αντί γι αυτό, είπε: «Τότε, θέλω το κολατσιό µου». «Αυτό τακτοποιήθηκε λοιπόν. Θέλετε να µε ακολουθήσετε;» Η προ σταµένη τις οδήγησε σ ένα διάδροµο µε πλακάκια που είχαν στιλιζαρισµένα µπλουέ λουλουδάκια και η αψιδωτή οροφή του θύµιζε κλίτος καθεδρικού ναού. «Αγοράσαµε αυτό το ακίνητο πριν από εννέα χρόνια», είπε αρχίζοντας το ποίηµά της, «µε στόχο να κάνουµε το Γαλήνια Ηλικία ευρωπα κή ναυαρχίδα. Μπορείτε να πιστέψετε ότι κάποτε ήταν το σπίτι µιας οικογένειας; Αν και, φυσικά, εξακολουθούµε να το θεωρούµε σπίτι, γιατί», εδώ αγκάλιασε την Τζόαν από τους ώµους και την έσφιξε, «κάθε ένοικος γίνεται µέλος της οικογένειας Γαλήνια Ηλικία». Άνοιξε µια πόρτα που φαινόταν µασίφ και οδήγησε τις επισκέπτριες σ ένα µεγάλο, ευχάριστα επιπλωµένο δωµάτιο, στολισµένο σπάταλα µε µεταξωτά λουλούδια. «Ας πιούµε λοιπόν λίγο τσάι κουβεντιάζοντας. Προτιµάτε κέικ καρότου ή καφέ και καρυδόπιτα;» Η οµιλία της αδελφής Κάρεν, πριν από την εγγραφή, διαρκούσε γύρω στα είκοσι λεπτά, ανάλογα µε την αυτοπεποίθηση του ακροατηρίου της. Κάποιοι υποψήφιοι πελάτες έβρισκαν την κλινική της παντογνωσία τόσο τροµερή που δεν έκαναν καµία απολύτως ερώτηση, ενώ απ αυτούς που άκουγαν τη φιλική και ειλικρινή της προτροπή για την «Εµπειρία της Γαλήνιας Ηλικίας» ήταν ελάχιστοι όσοι δεν υπέγραφαν λίγο αργότερα στη διάστικτη γραµµή. Όσοι αντιστέκονταν, τρόµαζαν συνήθως από το εξωφρενικό κόστος και γι αυτό η αδελφή Κάρεν προτιµούσε γενικά να είναι οι πολύτιµοι γέροι παρόντες όταν συζητούσε τα βασικά µε τους νεότερους συγγενείς. Από την πείρα της, οι µεσόκοποι επαγγελµατίες δίσταζαν να φανούν τσιγκούνηδες µπροστά στις ηλικιωµένες θείες, τους ηλικιωµέ-

ΤΑ ΦΩΤΙΣΜΕΝΑ ΩΜΑΤΙΑ 13 νους θείους και γονείς, κι εκείνη ήταν άσος στο να υπονοεί διακριτικά πως ήταν ελεύθεροι να βρουν οικονοµικότερες λύσεις, αρκεί να µην ξεχνούν πως στη ζωή παίρνεις ό,τι πληρώνεις. Απόρησε που η Ελο ζ δεν έκανε λόγο ούτε µία φορά για το κόστος ενός µονόκλινου στο Όλµπανι και ακόµα περισσότερο ξαφνιάστηκε αντιµετωπίζοντας µια σειρά λεπτοµερών, τεχνικών ερωτήσεων που έδειχναν σπάνια εξοικείωση µε τη λειτουργία των γηριατρικών ιδρυµάτων. Ανέφερε λεπτοµερώς τα προσόντα του προσωπικού του Όλµπανι. Τους εκτεταµένους ελέγχους που γίνονταν πριν από κάθε πρόσληψη. Τις υπάρχουσες ρυθµίσεις για την αντι- µετώπιση µιας µεγάλης ποικιλίας ιατρικών λαθών. Καθώς µιλούσε, αναρωτιόταν µήπως η Ελο ζ είχε γνώσεις γηριατρικής. Ήλπιζε όχι, γιατί οι συγγενείς που είχαν πείρα στον τοµέα συνήθιζαν να ανακατεύονται και κάτι τέτοιο, αν και κατανοητό, ήταν ένας ενοχλητικός περισπασµός. Μήπως ήταν επαγγελµατίας στον τοµέα της ιατρικής; Η αδελφή Κάρεν κοίταξε το φάκελο που είχε στα γόνατά της. Στο τετραγωνάκι «επάγγελµα» η Ελο ζ είχε γράψει Στέλεχος Χρη- µατιστηριακής Εταιρείας, πράγµα ανακουφιστικό. «Μου αρέσουν οι πελάτες που έχουν κάνει έρευνα και έχουν σκεφτεί το θέµα», είπε και έγειρε µπροστά χαµογελώντας. Η Τζόαν άκουγε αφηρηµένα τις ερωτήσεις της κόρης της προς την προ σταµένη, όντας σίγουρη ότι η Ελο ζ θα έφτανε στην ουσία των πραγµάτων. Αν ήξερε το κόστος της φροντίδας στο Όλµπανι, θα παρενέβαινε και θα διάλεγε ένα διαφορετικό ίδρυµα. Στην ανάγκη, ακό- µα κι εκείνο το φρικτό µέρος µε τον τσιµεντοστρωµένο κήπο στο Ένφιλντ. Αλλά δε γνώριζε τίποτα για το κόστος του Όλµπανι, άλλωστε, τώρα η Ελο ζ διαχειριζόταν όλα τα χρήµατα και η Τζόαν, χάρη στην ευλογηµένη της άγνοια, πήρε µια έκφραση γαλήνιας προσήλωσης και αναζήτησε γύρω της τα πεντάλ του πιάνου. Αυτά εµφανίστηκαν λίγα λεπτά αργότερα, πάνω από την αρχειοθήκη της αδελφής Κάρεν. Η Ελο ζ δεν είχε ιδέα πως η Τζόαν κατοικούσε σ έναν πλούσιο εσωτερικό κόσµο, τον οποίο έκρυβε από την κόρη της και όλους τους άλλους, µε µια αίσθηση που είχε αρχίσει σαν ενόχληση, αλλά τώρα ήταν πιο κοντά στον ενθουσιασµό µε τον οποίο µερικά παιδιά φυλάνε ένα µυστικό. Τα πεντάλ του πιάνου ήταν η πύλη προς

14 ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΜΕ ΣΟΝ την περιπέτεια, αλλά εκείνη είχε επίγνωση πως δεν έπρεπε να αρχίσει τώρα τα παιχνίδια. Ήταν σίγουρη ότι θα τη διέκοπταν στα µισά, πράγµα κουραστικό. Ήπιε λοιπόν το τσάι της και έφαγε µία φέτα λιγωτικό κέικ, µε τη σκέψη πως η προ σταµένη είχε πάνω της κάτι που θύµιζε πολύ την Άστριντ: διέθεταν τον ίδιο, ελαφρώς νοτισµένο αέρα αναµφισβήτητης αυθεντίας. Για µια στιγµή, είδε την πεθερά της ολοζώντανη, αλλά µια µατιά στα πεντάλ την εξαφάνισε. Και η Τζόαν, χωρίς να φανερώσει κανένα σηµάδι αυτής της µικρής νίκης, περίµενε υποµονετικά να τελειώσει η συζήτηση µεταξύ Ελο ζ και νοσοκόµας. Μόλις τελείωσε, απάντησε όσο καλύτερα µπορούσε στις ερωτήσεις που της έκαναν και είπε πως, ειλικρινά, θα απολάµβανε µια ξενάγηση. Ακολούθησε τις δύο νεότερες γυναίκες στο διάδροµο που θύµιζε καθεδρικό ναό και µετά στην αίθουσα υποδοχής, όπου οι φτερωτοί άγγελοι παρέµεναν εκεί που τους είχε αφήσει. Ήταν άραγε αληθινοί; Ίσως. «Είναι αυθεντικοί», είπε η αδελφή Κάρεν και επιβεβαίωσε πως ήταν χειροπιαστοί χτυπώντας ένα λεπτοδουλεµένο φτερό. «Το ίδιο και τα βιτρό. Κάναµε ό,τι µπορούσαµε για να διατηρήσουµε τα χαρακτηριστικά της εποχής, όπου συµβάδιζαν µε τη στρατηγική Υγείας και Ασφάλειας». Πάνω από τη σκάλα, τρία πορτρέτα µιας γυναίκας, σε λαµπερά, πολύχρωµα βιτρό, έριχναν κάτω ανταύγειες κάνοντας τις σκιές φανταχτερές. Στο πρώτο, τα χέρια της υψώνονταν σ ένα καλωσόρισµα πάνω από τον λατινικό χαιρετισµό Salve. Στο δεύτερο, τα χέρια της άνοιγαν κάτω από ένα λάβαρο που διακήρυσσε Hospitalitas, ενώ στεκόταν µπροστά σ ένα πλουσιοπάροχο τραπέζι. Στο τρίτο ήταν θλιµµένη, γνέφοντας αντίο πάνω από την επιγραφή Vale. Το όλο αποτέλεσµα χαλούσε κάπως από τα κάγκελα για τους κλέφτες που διέκοπταν τις ζωηρές ανταύγειες και υπονοούσαν το φρικτό ενδεχόµενο αναγκαστικού εγκλεισµού, αλλά η Τζόαν γύρισε επιδεικτικά την πλάτη της σ αυτή τη σκέψη. «Χρησιµοποιείτε πι για να περπατάτε;» ρώτησε ευγενικά η αδελφή Κάρεν. «Όχι, αγαπητή µου». «Είµαστε ανεξάρτητες! Μπράβο σας». Η προ σταµένη έδειξε

ΤΑ ΦΩΤΙΣΜΕΝΑ ΩΜΑΤΙΑ 15 δεξιά της. «Από εκεί είναι η τραπεζαρία. Αριστερά είναι το σαλόνι αναψυχής των καπνιστών. Καπνίζετε;» Η Τζόαν κούνησε αρνητικά το κεφάλι της. «Τότε θα ρίξουµε απλώς µια µατιά». Τις οδήγησε στην εσοχή µιας µεγάλης πόρτας µε νεοκλασικό αέτωµα που πάνω του ήταν τοποθετηµένη µια κόκκινη ηλεκτρική πινακίδα που έγραφε ΜΟΝΟ ΚΑΠΝΙΣΤΕΣ.«Αυτό είναι ένα από τα δύο σαλόνια αναψυχής», είπε µεγαλόπρεπα και προπορεύτηκε προς το άνετο δωµάτιο, που στη µέση του αρκετά άτοµα καθισµένα σε πολυθρόνες από πευκόξυλο ήταν µαζεµένα γύρω από µια τηλεόραση, σαν να ήθελαν να ζεσταθούν. Οι τοίχοι, οι πόρτες και τα παράθυρα ήταν βαµµένα στο χρώµα της µανόλιας και η ατµόσφαιρα είχε ντου- µανιάσει από τον καπνό των τσιγάρων. «Γιούχου!» φώναξε. «Έχου- µε επισκέψεις!» Αλλά η είδηση τράβηξε την προσοχή µόνο ενός ηλικιωµένου σε αναπηρικό καροτσάκι, ο οποίος έστρεψε τα γουρλω- µένα, έκπληκτα µάτια του στην Τζόαν και την Ελο ζ και ύψωσε το χέρι του σε µια αινιγµατική χειρονοµία, που ήταν κάτι µεταξύ καλωσορίσµατος και προειδοποίησης. Οι άλλοι έµειναν προσηλωµένοι στην τηλεόραση που έδειχνε το τσακισµένο πρόσωπο µιας γυναίκας που ούρλιαζε στον άντρα της µέσα σε µια παµπ. Η αδελφή Κάρεν πλησίασε τον ηλικιωµένο και τον χτύπησε στον ώµο. «Γεια σου, Λάιονελ! Πώς πάµε σήµερα;» Ο Λάιονελ έγνεψε, αλλά δεν είπε τίποτα. Η αδελφή Κάρεν κούνησε το κεφάλι της, έπιασε την Ελο ζ από το χέρι και την τράβηξε έξω. «Φροντίζουµε ανθρώπους µε κάθε είδους αναπηρία», είπε χαµηλόφωνα. «Τόσα µπορεί να κάνει η ιατρική. Καµιά φορά, πρόκειται για προσφορά συναισθηµατικής συµπαράστασης και σωστού είδους παρηγορητικής ρουτίνας». Σούφρωσε τα χείλη της σ ένα χα- µόγελο ανάλογης καρτερικής ανησυχίας. Στην Τζόαν είπε πιο δυνατά: «Τι τύχη που είστε τόσο κεφάτη! Η κόρη σας µου είπε ότι είστε πιανίστρια. Αλήθεια;» Η Τζόαν έγνεψε καταφατικά. «Σας φυλάω µια έκπληξη. Περιµένετε και θα δείτε». Οδήγησε ξανά τις επισκέπτριες στη σκάλα που διέθετε ένα ηλεκτροκίνητο κάθισµα πάνω σε ενισχυµένη ατσάλινη ράγα. «Θα δείτε

16 ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΜΕ ΣΟΝ ότι συνδυάζουµε την τελευταία λέξη σύγχρονης λειτουργικότητας µε το σεβασµό στην παράδοση», είπε, βοηθώντας την Τζόαν να καθίσει στο γκρίζο δερµάτινο κάθισµα και ανεβάζοντάς τη στη σκάλα µε αργό ρυθµό που διέψευδε κάπως τα ενθουσιώδη λόγια της για «µια βόλτα σε σπιτικό πανηγύρι!» Η Ελο ζ πρόσεξε και επιδοκίµασε την επιδεξιότητα της αδελφής Κάρεν στο πώς έδενε τα λουριά ασφαλείας και ακολούθησε τη µητέρα της ανεβαίνοντας τα σκαλιά. Ήταν χαµηλά και πλατιά, µε ένα χαλί σε πράσινα και καστανοκόκκινα σχέδια, ενώ τα κάγκελα έλαµπαν από το λούστρο. ε θα ήταν άσχηµα να ζήσεις λίγα χρόνια σ ένα τέτοιο µέρος, συλλογίστηκε. εν υπήρχε ίχνος από οσµή κατρουλιού κάτω από τη µυρωδιά απολυµαντικού, γεγονός που διέκρινε το Όλµπανι από πολλούς ανταγωνιστές του, και τα δωµάτια ήταν αρκετά ευρύχωρα. Το προσωπικό ήταν θαυµάσιο και υπεραρκετό. Έφερε στο µυαλό της το πρόγραµµα δραστηριοτήτων που µόλις της είχε δείξει η αδελφή Κάρεν και προσπάθησε να φανταστεί τη µητέρα της να περνά ένα ευχάριστο απόγευµα στη Λέσχη Τρίβιαλ Περσούτ. Σίγουρα, θα προσαρµοζόταν και θα έκανε φίλους. Έµενε πολλές ώρες σπίτι, µονάχη της όλη µέρα. Φτάνοντας στον πρώτο όροφο, η αδελφή Κάρεν βοήθησε την Τζόαν να σηκωθεί από το κάθισµα και οδήγησε τις δύο γυναίκες σε µια επιβλητική πόρτα, πανοµοιότυπη µε του ισογείου, µε εξαίρεση το γεγονός ότι ήταν βαµµένη καφέ και η κόκκινη ηλεκτρική πινακίδα έγραφε ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΥ ΕΝ ΚΑΠΝΙΖΕΤΕ. «Είµαστε πολύ περήφανοι γι αυτή την αίθουσα. Είµαι σίγουρη ότι θα τη θυ- µόσαστε από το φυλλάδιο». Η προ σταµένη στάθηκε πίσω και τις άφησε να περάσουν µέσα. Την εποχή που το οίκηµα ήταν ιδιωτική κατοικία, το σαλόνι αναψυχής (µη καπνιστών) ήταν ο κύριος χώρος υποδοχής της Κίνγκσλι Γκάρντεν 17. Καταλάµβανε όλο το µήκος του κτιρίου και τα επτά παράθυρά του έβλεπαν στα κτίσµατα του 50 και τα πολύβουα δρο- µάκια της Γουάντσγουορθ Μπριτζ Ρόουντ. Στη µία του άκρη υπήρχε ένα µαονένιο τζάκι µε πλούσια διακόσµηση από λουλουδένιες γιρλάντες, πλαισιωµένο από δύο φιγούρες µυθικών διαστάσεων. Στην άλλη άκρη, µια σειρά κλασικών βιβλιοθηκών σε τεχνοτροπία

ΤΑ ΦΩΤΙΣΜΕΝΑ ΩΜΑΤΙΑ 17 Ρόµπερτ Άνταµ διέθετε µια µεγάλη συλλογή ροµαντικών µυθιστορηµάτων και παλιών περιοδικών. «Ουάου, µαµά!» Αποκλείεται να αναφωνούσε η Ελο ζ για τα γκρίζα, αντιολισθητικά πλακάκια στο πάτωµα, σκέφτηκε η Τζόαν. Κοίταξε την αδελφή Κάρεν που έδειχνε προς τα πάνω. «Έχετε ξαναδεί κάτι παρόµοιο; Είναι όλο αυθεντικό. Το ανακαλύψαµε όταν ψάχναµε για αµίαντο». Στο ταβάνι από πάνω τους ήταν ζωγραφισµένη µε απαλά γαλάζια, πράσινα και ρόδινα χρώµατα µια ανθισµένη σύνθεση ολόγυρα από τέσσερις χρυσοποίκιλτες ροζέτες. Στη µέση τής κάθε ροζέτας υπήρχε το πορτρέτο µιας γυναίκας ίσως της γυναίκας των βιτρό του ισογείου, συλλογίστηκε η Τζόαν. Κοίταξε γύρω της για τα πεντάλ του πιάνου. Ήξερε πως αυτά εξηγούσαν κάτι τέτοια µυστήρια, αλλά φαίνεται πως δεν την είχαν ακολουθήσει µετά το γραφείο της αδελφής Κάρεν. Σήκωσε το κεφάλι της προς τα πάνω. Η γυναίκα φαινόταν συλλογισµένη, λίγο θλιµµένη. «Λοιπόν, τι νοµίζετε ότι παρουσιάζουν αυτές οι εικόνες;» ρώτησε η αδελφή Κάρεν. Η Τζόαν περιεργάστηκε τα σχέδια. Στο ένα, η θλιµµένη µορφή φορούσε µαύρο µανδύα και έσκυβε πάνω από µια φωτιά όπου έκαιγαν κλαδάκια. Στο άλλο, ήταν ντυµένη στα καστανοκόκκινα µε φόντο πεσµένα φύλλα. Στο τρίτο, φορούσε ένα ωραίο γαλάζιο φόρεµα και κρατούσε ένα µπουκέτο ανοιξιάτικα λουλούδια, και στο τέταρτο, κουβαλούσε ένα δεµάτι στάχυα. «Οι τέσσερις εποχές;» δοκίµασε να απαντήσει. Η αδελφή Κάρεν φάνηκε απογοητευµένη. «Πολύ ωραία. Είστε το πρώτο πρόσωπο που από όσο ξέρω απάντησε αµέσως σωστά». Χτύπησε ενθαρρυντικά το µπράτσο της Τζόαν. «Και τώρα, πώς σας φαίνεται αυτό;» Έδειχνε ένα ξεχαρβαλωµένο όρθιο πιάνο που, µαζί µε άλλη µια σειρά πολυθρόνες από πευκόξυλο και µια τηλεόραση µε µεγάλη οθόνη, συµπλήρωνε την επίπλωση της αίθουσας. Η Τζόαν δεν ήξερε τι έπρεπε να σκεφτεί. «Ούτε θα καταλάβετε πόσο σύντοµα θα αρχίσετε να µας δίνετε ρεσιτάλ! Να το δείτε!»

18 ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΜΕ ΣΟΝ Μία ώρα αργότερα, η Τζόαν κατέβαινε τα σκαλιά της πρόσοψης του Όλµπανι στηριγµένη στο µπράτσο της Ελο ζ. Πίστευε πως δεν άξιζε να διαθέσουν πολλά ακόµα Σάββατα αναζητώντας οίκο ευγηρίας. «Πώς σου φάνηκε;» ρώτησε η Ελο ζ. «Μου άρεσε πάρα πολύ, αγάπη µου. Φαίνεται εξαιρετικά νοικοκυρεµένο». Η Τζόαν σπάνια επέκρινε τα ιδρύµατα που της έδειχνε η Ελο ζ κι αυτή η επιείκεια είχε επιτείνει την προσοχή της κόρης της και στις λεπτότερες αποχρώσεις της φωνής της. «Θα αποδειχθεί ξέρεις το καλύτερο», είπε. «Καταλαβαίνω πολύ καλά γιατί». «Έχουν θαυµάσια αναλογία προσωπικού-πελατών και νοµίζω πως το κτίριο είναι καλοφτιαγµένο». «Α, πολύ!» Η Ελο ζ βοήθησε τη µητέρα της να µπει στο ταξί και κάθισαν σιωπηλές η µία δίπλα στην άλλη καθώς το αυτοκίνητο ξεκινούσε. «Ειλικρινά, δε νοµίζω πως πρέπει να συνεχίσουµε να χαραµίζουµε το χρόνο σου κοιτώντας ιδρύµατα», είπε η Τζόαν ύστερα από ένα λεπτό. «Θα ψάξουµε όσο χρειαστεί, µαµά. Αυτό που έχει σηµασία είναι να µείνεις ευχαριστηµένη. Πρέπει να βρούµε κάτι όπου θα νιώθεις σαν στο σπίτι σου». Θα ήταν αγένεια, σκέφτηκε η Τζόαν, να θυµίσει στην Ελο ζ πως είχε ήδη ένα σπίτι και δεν της χρειαζόταν άλλο. Για µια στιγµή δεν µπορούσε να θυµηθεί κανένα από τα ισχυρά επιχειρήµατα της κόρης της όταν αποφάσισε (ή µάλλον πρότεινε απλώς, για να µη γίνεται άδικη) πως δε θα ήταν πρακτική λύση µια εσωτερική νοσοκό- µα. Κοίταξε από το παράθυρο, συγκεντρώθηκε και λίγο µετά το θυ- µήθηκε: Στο σπίτι της Γουίλσµορ Στριτ δεν υπήρχε χώρος και το µισθωτήριο συµβόλαιο έληγε έτσι κι αλλιώς. Για να φιλοξενήσει µια εσωτερική νοσοκόµα θα έπρεπε να µετακοµίσει σε µεγαλύτερο διαµέρισµα και, αν επρόκειτο να µπει σε τόσο κόπο, θα µπορούσε κάλλιστα να εγκατασταθεί και σ ένα περιβάλλον αφοσιωµένο στη γεροντική ευηµερία. Η φράση «γεροντική ευηµερία» ήταν της Ελο ζ

ΤΑ ΦΩΤΙΣΜΕΝΑ ΩΜΑΤΙΑ 19 και στην Τζόαν δεν άρεσε καθόλου, αλλά τη διέκοψε απότοµα µια µελωδία του Μπαχ για έγχορδα σε σολ δίεση. Η Ελο ζ άρπαξε αποφασιστικά το κινητό µέσα από την ακατάστατη τσάντα της, ξέροντας ότι η αναπόφευκτη συζήτηση µε τη µητέρα της µπορεί να ήταν κρίσιµη και επιδιώκοντας να την αναβάλει. ίστασε όταν είδε τον αριθµό του Κλοντ, αλλά µόνο προς στιγ- µήν. Η Τζόαν θα χαιρόταν µαθαίνοντας νέα του. «Αυτό είναι έκπληξη», είπε εγκάρδια στο τηλέφωνο. «Τι γίνεσαι;» «Τι είναι η ζωή χωρίς εκπλήξεις;» Ο Κλοντ ακουγόταν κουρασµένος. «εν είµαι πάντως στη Βοστόνη. Ήρθα να δω τους γονείς µου στο Παρίσι κι έτσι έχω και µια φορά την ίδια τοπική ώρα µ εσένα». «Νόµιζα ότι µισούσαν το Παρίσι». «Το µισούν. Αλλά δεν µπορώ να µείνω περισσότερο από δύο ηµέρες και η διαδροµή µέχρι την Τουλούζη είναι πολύ µεγάλη. Ένας φίλος τους µας δάνεισε το διαµέρισµά του στην οδό Λουί Νταβίντ. Εκεί δεν έµενες όταν δούλευες σ αυτούς τους ανθρώπους µε τα φοβερά παιδιά;» Πράγµατι, πριν από σχεδόν τριάντα χρόνια, η Ελο ζ είχε περάσει έξι φρικτές εβδοµάδες µένοντας στην οδό Λουί Νταβίντ. «Τι θυ- µήθηκες!» είπε. «Σε σκέφτηκα όταν είδα τη διεύθυνση. Μήπως είσαι απασχοληµένη;» «Τυχαίνει να είµαι µε τη µαµά». «Ω! Τι κάνει η Τζόαν;» Η Ελο ζ κοίταξε τη µητέρα της που τώρα αναζητούσε εναγωνίως από το παράθυρο τα πεντάλ που είχε δει για τελευταία φορά πάνω από την αρχειοθήκη της αδελφής Κάρεν. «Είναι µια χαρά», είπε. «Θα της πεις ότι της στέλνω την αγάπη µου;» «Ο Κλοντ σου στέλνει την αγάπη του, µαµά». «Στον Κλοντ µιλάς;» Η σκέψη αυτή καταλάγιασε µεµιάς το άγχος της Τζόαν. Καµιά φορά τα πεντάλ εξαφανίζονταν επί µέρες, αλλά στο τέλος επέστρεφαν πάντα. «Μπορώ να του πω ένα γεια σου;» Ήταν γεγονός πασίγνωστο, αν και ανοµολόγητο, ότι η Τζόαν ευχόταν απεγνωσµένα να είχε παντρευτεί η Ελο ζ τον Κλοντ. Κα-

20 ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΜΕ ΣΟΝ τά τη γνώµη της Ελο ζ, αυτό είχε περισσότερη σχέση µε την προφανή καταλληλότητα του Κλοντ ως γαµπρού της Τζόαν, παρά µε τα προσόντα που µπορεί να διέθετε ή να µη διέθετε για σύζυγός της. Η Τζόαν και ο Κλοντ τα πήγαιναν θαυµάσια από την αρχή, αντάλλασσαν συνταγές σαν τις γριές, ψιλοµεθούσαν ενώ ετοίµαζαν εκπληκτικά δείπνα και αναφωνούσαν ενθουσιασµένα πάνω από το Aile de raie aux câpres ή το Rognons de veau flambés au Madère, καθώς τα κοπανούσαν µε το φηµισµένο γαλλικό κρασί Sancerre. «Κλοντ, καλό µου παιδί! Τι κάνεις;» Η Ελο ζ τους άκουγε ελαφρώς εκνευρισµένη από την αιώνια οικειότητά τους. Τουλάχιστον, αναλογίστηκε, η Τζόαν θα ήταν στα κέφια της όταν της έλεγε τελικά τη µόνη αλήθεια: πως το Όλµπανι έδειχνε να ανταποκρίνεται στη φήµη του και πως, αν επρόκειτο ποτέ να κλείσει µια θέση, θα έβαζε αµέσως το όνοµά της στη λίστα αναµονής. «Πώς πάει η εργασία σου για το όσµιο;» ρώτησε η Τζόαν στο κινητό, γραπώνοντας τη µικροσκοπική συσκευή µε περιττή δύναµη, λες και, από στιγµή σε στιγµή, θα της γλιστρούσε από το χέρι. «Αλήθεια; Μα, αυτό είναι καταπληκτικό! Ξέρεις ότι πάντα πίστευα πολύ σ εσένα. Πρέπει να µε ενηµερώσεις. Ναι, φυσικά. Λοιπόν» είπε θλιµµένα, «πρέπει να σου ξαναδώσω την Ελο ζ. Είµαι σίγουρη πως αυτό το τηλεφώνηµα πρέπει να κοστίζει πολύ ακριβά». «Λατρεύω τη µητέρα σου», είπε ο Κλοντ µόλις ξαναµίλησε στην Ελο ζ. «Το ξέρω. Είναι αµοιβαίο. Πώς πας;» «Ω, ξέρεις». Αλλά η Ελο ζ δεν ήξερε και δεν ήταν σίγουρη ότι ήθελε να µάθει. «Τι έλεγες στη µαµά µου για το όσµιο;» ρώτησε αντί γι αυτό. «Μη µου πεις ότι ολοκλήρωσες το έργο της ζωής σου;» Παύση. «Το ολοκλήρωσες;» Ο Κλοντ δίστασε και µετά είπε ήρεµα, µ έναν τόνο στη φωνή που συνήθιζε από παλιά, όταν εκείνη του αποσπούσε µυστικά: «Βρισκό- µαστε ακριβώς στο στόχο. Τώρα είναι θέµα µηνών». «Αυτό είναι φανταστικό». «Σ ευχαριστώ».

ΤΑ ΦΩΤΙΣΜΕΝΑ ΩΜΑΤΙΑ 21 Και άλλη παύση, πιο αµήχανη από την πρώτη, που η Ελο ζ τερ- µάτισε λέγοντας αποφασιστικά: «ώσε την αγάπη µου στην Ίνγκριντ και τα παιδιά. Πρέπει να τους φέρεις στην Αγγλία καµιά φορά. Να γιορτάσουµε το θρίαµβό σου». «Ναι, θα τους φέρω. Καλή ιδέα». «Θαυµάσια». «Λοιπόν Αντίο». «Ευχαριστώ που µε πήρες». Και ο Κλοντ έκλεισε µ ένα κλικ. Η Ελο ζ έβαλε το κινητό στην τσάντα της και µάζεψε όλο της το κουράγιο. Μετά, ελπίζοντας να διακόψει τις αναπόφευκτες αναµνήσεις της Τζόαν γύρω από το ταλέντο µαγειρικής του Κλοντ, γύρισε προς το µέρος της και έκρινε πως είχε έρθει η ώρα. «Φυσικά, εξαρτάται από εσένα», άρχισε, «αλλά µου φαίνεται θέλω να πω, νοµίζω ότι το Όλµπανι είναι ένα από τα καλύτερα, για την ακρίβεια το καλύτερο από όλα τα ιδρύµατα που είδαµε. Με µεγάλη διαφορά από τα άλλα. ε συµφωνείς;» «Φαίνεται εξαιρετικό, αγάπη µου». «Νοµίζω πως είναι, µαµά. Και δεν είναι εύκολο να πας. εν υπάρχουν θάλαµοι, µονάχα µονόκλινα δωµάτια. Θα χρειαζόταν πολύς καιρός για να βρεις θέση». Αυτή η τελευταία λεπτοµέρεια ενδιέφερε την Τζόαν που σκόπευε να µείνει όσο το δυνατόν περισσότερο στο βολικό διαµερισµατάκι της, πριν υποκύψει στο αναπόφευκτο. «Αλήθεια, αγάπη µου;» Γιατί άραγε αυτή που φηµιζόταν για την ντοµπροσύνη της είχε πάθει τώρα γλωσσοδέτη; αναρωτήθηκε η Ελο ζ. Ίσιωσε τους ώµους της πιέζοντας τον εαυτό της για οπτική επαφή. «ε νοµίζεις ότι θα έπρεπε να γραφτείς στη λίστα αναµονής;» ρώτησε γλυκά. «Αν µη τι άλλο, για να υπάρχει µια διαθέσιµη θέση». Σταµάτησε γεµάτη προσµονή και, βλέποντας ότι η Τζόαν δεν έσπαζε τη σιωπή, συνέχισε πιο απότοµα απ όσο σκόπευε: «Εγώ στη θέση σου θα γραφόµουν». Για µια στιγµή, η υπόδειξη αιωρήθηκε στον αέρα σχεδόν ορατή ανάµεσά τους. Μετά, η Τζόαν µίλησε προσέχοντας τα λόγια της. «Αφού θα γραφόσουν εσύ, αγάπη µου, θα γραφτώ κι εγώ». Και έτσι τακτοποιήθηκε το θέµα.